درخت حوزه‌های تخصصی

با اندکی غور و بررسی در تاریخچه نیایش (به عنوان راهبردی اثربخش) می توان سابقه نیایش را با آفرینش بشر همراه دانسته، منشا آن را در دوران های مختلف کشاورزی، صنعتی و فراصنعتی با تغییرات پیوسته و اصلاحات آرام در محتوا و فرایند آن جستجو نمود.نیایش در بررسی پژوهشگرانه فرهنگ های فارسی به معانی پرستش، دعای نیکو ، آفرین، دعا از روی تضرع و زاری، عبادت، ستایش و دوستی و مهربانی آمده است. در نیایش انسان به عنوان نیایشگر یا نیایش کن به ستایش و سپاس معبود خویش یعنی صانع حقیقی جهان پرداخته، نیازهای خویش را با حالت گریه و زاری و وضعیت بدنی خاص که دال برخضوع و خشوع می باشد به گونه ای از دل به زبان می راند که به اجابت آن امیدوار بوده، در انتظار پاسخ آنها ثانیه شماری می نماید.از میان گفت و گوها می توان به مکالمه دو نفری یعنی نماز که در آن تبادل کلام و تعامل در شراکت برگفت و گوهای تک نفری و همچنین گفت و گوهای درون فردی رجحان دارد، اشاره نمود.در نماز که برجسته ترین نشانه های معرفت می باشد، از یک سوی بشر و از سوی دیگر خدای عزوجل، عابد و معبود، طالب و مطلوب، محب و محبوب همچون دو دلداده با کلام دلنشین و سخن موزون به مصداق سخن کز دل برون آید نشیند لاجرم بر دل، به راز و نیاز سرگرم می شوند، در این موقعیت انسان به عنوان نیایشگر یا نیایش کن و آفریدگار به عنوان نیایش شونده و یا نیایش پذیر و مجیب (اجابت کننده) خوانده می شوند.پژوهشگر در این مقاله ضمن تبیین مفاهیم حقیقی نیایش، مؤلفه ها و رموز آن را روشن نموده، فلسفه و منشا نیایش را در اسلام از جهات شناختی، اخلاقی، عاطفی، اجتماعی و سیاسی مورد بحث قرار داده با ذکر نمونه هائی از آن نیایش را از انگیزه های معرفت شناسی دانشجو به پیوندجویی و رشد خلاقیت فردی معرفی نموده، در پایان تحقیق ضمن تحلیل نتائج اخلاقی، تربیتی و اجتماعی راهبردهائی را در جهت ترویج فرهنگ نیایش در دانشگاه ارائه داده است.

عرفان اسلامی به عنوان یکی از مهمترین و پرنفوذترین نحله های فکری مسلمانان در طول تاریخ، مکتبی است که به صراحت از عشق صحبت به میان می آورد. موضوع عشق مجازی و و حقیقی و نقش آن در معرفت و رشد و تعالی انسان و رسیدن انسان به خداوند، ازجمله ارکان بنیادی عرفان اسلامی به حساب می آید. از سوی دیگر چنین به نظر می آید که طریقت عرفان، سیر انفسی و کاملا فردی است و به تبع آن به مناسبات و روابط اجتماعی ارتباط چندانی ندارد. این در حالی است که تامل در مفهوم عشق و سیر آن از مجازی به حقیقی، اشتباه این برداشت را نشان می دهد. لذا با توجه به اینکه ازدواج و نهاد خانواده ازجمله مهمترین، گسترده ترین و نخستین شکل تعامل اجتماعی بشمار می رود، این پرسش قابل طرح است که بین عرفان اسلامی و ازدواج و خانواده چه نسبتی را می توان در نظر گرفت؟ با توجه به این مسئله، هدف از این مطالعه عبارت است از استنتاج تلویحات عرفان اسلامی در حیطه ی روانشناسی ازدواج و خانواده. با در نظر گرفتن این هدف، پرسش این مطالعه عبارت است از اینکه دلالت های عرفان اسلامی در حیطه ی روانشناسی ازدواج و خانواده چه هستند؟روش این پژوهش عبارت است از روش تحلیلی –استنتاجی که از زمره ی روش های مطالعات فلسفی به حساب می آید. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارند که مطابق با نگاه عرفان اسلامی، بنیان ازدواج و تشکیل خانواده، پدیدآیی عشق و رشد آن است. به دیگر سخن، ازدواج و خانواده محملی برای سیر عشق از مجاز به حقیقت می باشد. از سوی دیگر، عشق در ازدواج و خانواده، بستر مناسبی را برای آگاهی از خلال توجه به دیگری فراهم می آورد. خودشناسی نیز مقدمه ی آگاهی بشمار می رود.

پژوهش حاضر به منظور بررسی اثربخشی مناسک عمره بر شادکامی و نیز سلامت روانی دانشجویان انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق، کلیه کاروان های دانشجویی عمره گزار سال 1386 بوده است. نمونه آماری این پژوهش 104 نفر از دانشجویانی بوده که به روش نمونه گیری خوشه ای از بین دو کاروان دانشجویی عمره گزار انتخاب شده اند. در این پژوهش از روش شبه تجربی استفاده شده است. داده ها به کمک آزمون t، تحلیل واریانس و شفه تجزیه و تحلیل شده اند. ابزارهای مورد استفاده در تحقیق، پرسش نامه شادکامی 29 سؤالی آکسفورد و پرسش نامه 28 سؤالی سلامت عمومی است. آزمودنی ها در سه مرحله، یعنی یک ماه قبل از سفر(پیش آزمون)، یک روز پس از انجام مناسک عمره مفرده (پس آزمون) و یک ماه پس از بازگشت از سفر(پی گیری)، پرسش نامه ها را تکمیل کرده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که انجام مناسک عمره مفرده بر سطح شادکامی آزمودنی ها اثر داشته و آن را افزایش داده و سطح سلامت روانی آنها را بهبود بخشیده است.

هدف این پژوهش پاسخ به این سؤال است که آیا سبک های هویت می توانند سبک های خودتعیین گری مذهبی را پیش بینی کنند؟ نمونه مورد مطالعه، تعداد 346 دانش آموز دورة پیش دانشگاهی (18 تا 21 سال) شهرستان زاهدان بود که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه خودتعیین گری مذهبی (SRQ-R) و پرسش نامه سبک های هویت ISI-6G)) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد سبک های هویت هنجاری و هویت سردرگم/ اجتنابی می توانند سبک خودتعیین گری مذهبی درون فکنی شده را پیش بینی کنند. همچنین سبک های هویت هنجاری و هویت اطلاعاتی می توانند سبک خودتعیین گری مذهبی خودپذیر را پیش بینی کنند.

به منظور مقایسه نوجوانان با نگرش مذهبی بالا و پایین از لحاظ گرایش به اعتیاد و سازگاری عاطفی، تحصیلی و اجتماعی، 380 دانش آموز متوسطه شهر کرج از 3 منطقه آموزشی (با سطح برخورداری گوناگون) انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه سازگاری دانش آموزان دبیرستانی، مقیاس گرایش به اعتیاد ایرانی و نگرش سنج مذهبی خدایاری بود. برای تحلیل داده ها از شاخص های توصیفی و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج نشان داد سازگاری و گرایش به اعتیاد در سطوح مختلف نگرش مذهبی متفاوت است. به طوری که افراد با نگرش مذهبی بالا از لحاظ سازگاری کلی، عاطفی، اجتماعی و تحصیلی از افراد با نگرش مذهبی پایین سازگارترند و همچنین گرایش به اعتیاد پایین تری نشان می دهند. با توجه به اثرات مفید نگرش مذهبی بالاتر بر افزایش سازگاری و کاهش گرایش به اعتیاد در نوجوانان، پیشنهاد می شود مسئولین آموزشی و تربیتی مدارس شرایط لازم را برای افزایش نگرش مذهبی در نوجوانان فراهم کنند. واژه های کلیدی : نگرش مذهبی، گرایش به اعتیاد، سازگاری

ازدواج مهم ترین و اساسی ترین رابطه بشری توصیف شده است؛ زیرا بنای رابطه خانوادگی و تربیت نسل آینده را فراهم می سازد. از طرفی بهترین وسیله ارتباط انسان ها گفت وگو و مراودات کلامی است؛ زیرا انسان ها می توانند از این راه نیاز ها و خواسته های خود را به یکدیگر انتقال دهند. هدف از این پژوهش بررسی میزان اثربخشی آموزش مهارت های کلامی با تأکید بر منابع اسلامی بر سطح عملکرد خانواده است. روش انجام این پژوهش از نوع آزمایشی در قالب طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. شرکت کنندگان در این پژوهش به پرسش نامه عملکرد خانواده مک مستر پاسخ دادند. جامعه آماری این پژوهش از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای از میان تمام زنان متأهل منطقه 15 شهر تهران که از سطح عملکرد خانوادگی خود رضایت نداشتند، انتخاب شدند. داده های به دست آمده با روش آمار استنباطی تحلیل کوواریانس بررسی شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که آموزش مهارت های کلامی مبتنی بر منابع اسلامی در افزایش سطح عملکرد خانواده و خرده مقیاس های حل مشکل، ارتباط، نقش ها، همراهی عاطفی، آمیختگی عاطفی، کنترل رفتار و عملکرد کلی تأثیر داشته است. همچنین نتایج نشان می دهد که متغیر های جمعیت شناختی، تحصیلات، سن و سن ازدواج تأثیری بر بالا بردن سطح عملکرد خانواده در نمونه آماری نداشته است. در نتیجه، این بسته آموزشی با مداخله و ایجاد تغییر در آشنایی همسران با الگو های دینی رفتار کلامی و غیرکلامی در تعامل با یکدیگر و رسیدن به بهترین سبک ارتباط، یعنی سبک صریح و محترمانه، توانسته است در فرایند ارتباط زوجین و عملکرد خانواده تغییرات مثبتی به وجود آورد.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مفاهیم معنوی با محوریت مذهب بر مشکلات رفتاری کودکان بود. در این پژوهش از طرح تجربی تک موردی (نوع AB یا مشاهده ی مستقیم مکرر) با پیگیری یک ماهه استفاده شد. بدین منظور پس از نمونه گیری در دسترس از جامعه، سه نفر از دانش آموزان دختر پایه ی سوم دبستان که در فرم معلم مقیاس مشکلات رفتاری راتر (1967) نمره ی بالاتر از 9 کسب کردند به شیوه ی هدفمند انتخاب شده و مداخلات معنوی با محوریت مذهب را به مدت 13جلسه 45 دقیقه ای دریافت نمودند. به منظور جمع آوری داده ها از مقیاس مشکلات رفتاری راتر( فرم معلم) در سه مرحله ی خط پایه، مداخله و پیگیری استفاده شد و در نهایت داده ها به روش تحلیل نگاره ای و تعیین درصد بهبودی مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از درصد بهبودی هرسه مراجع پس از مداخلات، حاکی از کاهش معنادار نمرات آن ها در مقیاس مشکلات رفتاری راتر بودکه در طول دوره ی پیگیری یک ماهه نیز تداوم داشته است. بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت آموزش مفاهیم معنوی با محوریت مذهب تأثیر مثبت معناداری در کاهش مشکلات رفتاری کودکان داشته است.