درخت حوزه‌های تخصصی

امروزه با سرمایه گذاری در بخش انرژی تجدیدپذیر، بهبود کارایی انرژی و فناوری های نوین گام های بزرگی در زمینه کنترل آلودگی های زیست محیطی برداشته شده است. خورشید بخش بزرگی از انرژی کره زمین را تامین می کند و با توجه به پاک، ارزان و بی پایان بودن این انرژی، در بسیاری از مناطق دنیا علی الخصوص خاورمیانه قابل مصرف می باشد. ایران نیز با توجه به موقعیت اقلیمی خود در یکی از بهترین شرایط برای استفاده از انرژی خورشیدی و بهره مندی از سیستم های فوتوولتائیک قرار گرفته است، همین امر باعث شده تا سیستم های خورشیدی در ایران پتانسیل بالایی برای استفاده داشته باشند. از طرفی، با توجه به اینکه معمولا سقف ساختمان های مسکونی و تجاری بلااستفاده هستند، نصب و راه اندازی پنل های فتوولتائیک بر روی سقف چنین ساختمان هایی رشد چشمگیری داشته است. علی رغم اهمیت این حوزه متاسفانه هنوز دانش کافی در خصوص امکانات فنی و همچنین جزئیات نمونه های پیاده سازی شده وجود ندارد و به خصوص در کشورهای در حال توسعه نظیر ایران، تحقیقات کمی در این حوزه انجام شده است. لذا در این پژوهش رویکرد ساختمان سبز و سازگار با محیط زیست را در طراحی ساختمانهای اداری جهت بهینه سازی و حفاظت انرژی مورد بررسی قرار میدهیم. مطالعه موردی، ساختمان ستاد مرکزی بانک حکمت ایرانیان برای نصب سلول های فتوولتائیک می باشد. در ابتدا موقعیت و داده های طراحی جغرافیایی و هم چنین مصرف برق در این ساختمان مورد بررسی قرار گرفته و سپس به وسیله ی نرم افزار دیزاین بیلدر سیستم های فتوولتائیک مناسب طراحی گردید. در نهایت، برق تولید شده توسط سلول های فتوولتائیک و مقدار برق مصرفی ساختمان مذکور مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان میدهند که با محاسبه انرژی تولیدی با توجه به مفروضات پروژه، سرمایه گذاری در احداث مولدهای فتوولتائیک دارای خالص ارزش فعلی و نرخ بازده داخلی بالایی می باشند که این امر نشان دهنده توجیه پذیری بالای سرمایه گذاری در این پروژه ها است.

موضوع کیفیت بصری بافت های تاریخی یکی از نقاط تمرکز پژوهش های اخیر طراحی شهری بوده و تلاش در جهت ایجاد فضایی که رضایت شهروندان را در وجوه مختلف جلب نماید، به عنوان یکی از راهبردهای اصلی پروژه های طراحی شهری مطرح شده است. این نوشتار به تحلیل موضوع نظام بصری به وسیله معیارهای سنجش و ارزیابی در بافت تاریخی بوشهر پرداخته است. این ارزیابی بر پایه رویکرد ذهنی در فضا شکل گرفته است و به نظر می رسد به عنوان روشی جهت بازخوانی آرایه های نظام بصری، می تواند در طراحی شهری مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد این پژوهش، ارائه نوعی روش شناسی در ارزیابی منظر، بر پایه مطالعه و تحلیل محتوایی ادبیات طراحی شهری و معماری در این زمینه می باشد که چارچوبی را جهت سنجش آرایه های بصری متفاوت، در بافت های تاریخی براساس تصویر ذهنی به وسیله تحلیل های تصویری و توصیفی ارائه می نماید. اگرچه این نوشتار به دنبال اثبات فرضیه خاصی نیست؛ اما به منظور بازشناخت آرایه های تأثیرگذار در نظام بصری بافت های تاریخی از فرضیه هایی بهره برده است ابتدا اینکه به نظر می رسد آرایه های نظام بصری در محلات بافت تاریخی شهر، تأثیری قابل توجه بر کالبد، عملکرد و معنای این حوزه ها دارند. دوم اینکه به نظر می رسد ساماندهی آرایه های نظام بصری در محلات تاریخی شهر، موجبات کارایی بهتر این حوزه ها را فراهم می آورد. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی محدوده مطالعاتی به وسیله آرایه های استخراج شده می باشد تا بدین وسیله راهکارهایی نتیجه گردد که فضای شهری در کنار برخورداری از عملکرد مناسب، قابلیّت ادراک مناسب برای ناظر نیز برخوردار باشد. لازم به ذکر است این پژوهش، از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و شیوه تحقیق مرور متون و منابع به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات در بستر مطالعات کتابخانه ای، همچنین از روش تحقیق موردی و شیوه های تحقیق اسناد تصویری، مشاهده و پرسشنامه در بستر مطالعات میدانی سود جسته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در محله کوتی آرایه های نظام بصری ارجعیّت بیشتری دارند و در محله بهبهانی، شنبدی و دهدشتی نیز تلفیقی از عناصر بصری و کیفیت روابط بین عناصر در فضا وجود دارد.

بیان مسئله: امروزه چگونگی و کیفیت حصول معنای محیطی و متعاقباً تحقق مرتبه ای از مراتب حس مکان، بنا به اهمیت آن در معماری به ویژه با ظهور دانش روان شناسی محیطی مورد توجه خاص قرار گرفته است. با توجه به این مسئله و اعتقاد به روش مندی غالب در علوم رفتاری، به نظر می رسد که تلاش برای تبیین فرآیند طراحی محیطی از مجرای روش های رایج در سایر علوم و ارایه الگوهای فراگیر تشریح کننده آن، یکی از نیت های اصلی همنشین کردن این حوزه های دانش باشد. اهمیت این تطابق از منظر اثربخشی بیشتر محصولات معماری در دنیای معاصر، حائز توجه بوده و موضوع اساسی این پژوهش را در بر می گیرد. بنابراین سؤال اصلی این تحقیق عبارت از این است که عوامل اصلی مؤثر و مکانیسم اثر در فرآیند شکل گیری معنای محیطی و متعاقباً تحقق مراتب مختلف حس مکان چیست و چگونه می توان آن را در قالب یک الگوی مولّد ساختاری تشریح نمود؟ هدف: هدف اصلی پژوهش، واکاوی چگونگی حصول معنای محیطی و متعاقباً تحقق حس مکان با نگرشی سیستمی مبتنی بر شناخت ابعاد و مراتب وجودی انسان و به صورت یک الگوی روان شناختی است. روش: با توجه به ماهیت اکتشافی تحقیق، راهبردی کیفی از نوع پیمایشی با عنوان نظریه یابی زمینه ای ساخت گرا انتخاب شد که به منظور شناسایی متغیرهای اساسی مسئله و استنباط روابط بین آنها علاوه بر روش توصیفی - تحلیلی از مصاحبه های نیمه ساختار یافته با تعدادی از متخصصین حوزه های معماری و طراحی محیطی بهره گرفته و به ارایه و تبیین نظریه تحقیق منجر شده است. نتیجه گیری: در این تحقیق نقش متغیر ادراک محیطی از ابعاد مختلف مورد تمرکز قرار گرفت و نهایتاً به دلیل محوریت آن در تعریف انتظارات انسان از محیط و تعیین رفتار واکنشی وی، به عنوان کانون فرآیند در الگوی پیشنهادی معرفی شد. بر این اساس، الگوی ساختاری مولّدی مشتمل بر سه رکن اصلی اجزا، نظام ساختاری (سینتکس) و معنا ارایه شد که به ترتیب با عوامل و عناصر کالبدی، رفتار محیطی و احساس محیطی معادل سازی شده است. می توان اذعان داشت که الگوی پیشنهادی دارای قابلیت کاربرد برای ارزیابی هدف مند معناداری در محیط های موجود و همچنین بهره گیری در طراحی محیط های معنادار جدید است.

مجموعه وقف ربع رشیدی مانند دانشگاه بزرگی است ، که در قرن هشتم ه.ق بدست رشیدالدین فضل الله همدانی وزیر فرزانه پادشاهان مغول(ایلخانیان) ساخته شد و با مدیریتی بی بدیل و کارآمد اداره می شد. ربع رشیدی شامل عملکردهای مختلف مذهبی ،عرفانی ،آموزشی،درمانی و اجتماعی بوده است؛ که برای هر عملکرد فضا و مکان مناسبی طراحی شده و حتی برای اقامت و پذیرائی کارگزاران و معلمین و متعلمین آن محلی معین تعیین شده بود. در این تحقیق بر اساس دقت در محتوای وقفنامه ربع رشیدی و با ساختن فرضیه های متعدد ؛ مکان و محل هر یک از عملکردها و فعالیتهای ربع رشیدی تعیین گردیده و سرانجام طرحی فرضی بر اساس داده های دقیق وقفنامه توسط نگارنده ترسیم شده و برای اولین بار به میان گذاشته می شود. طرح فرضی ربع رشیدی نشان می دهد که این مؤسسه علمی از نظر کالبدی دارای سازمانی منسجم و یکپارچه است و تمام عناصر خدماتی مجموعه در پیرامون هسته مذهبی و علمی آن تشکل یافته اند. این طرح تصویری از اندیشه بلند شهرسازی و معماری وزیر فرزانه رشیدالدین فضل الله همدانی می باشد. کلیدواژگان: بازآفرینی، ربع، ایسر، ایمن، سردرگاه، روضه، مفتح الابواب، باب الابواب، ممر، دهلیز، صفه، شبکه، سرای، سرایچه، تابخانه، رواق المرتبین