درخت حوزه‌های تخصصی

امروز متخصصین علوم شهر و مدیریت شهری و حتی شهروندان بر این عقیده اند که حضور طبیعت در شهر گامی بزرگ در توسعه پایدار و بهبود کیفیت شهر و زندگی شهروندان به شمار می رود. اما اینکه این طبیعت با چه رویکرد و صورت و مقیاسی به شهر وارد شود تا حداکثر پیوند را با شهروندان و زندگی آنها برقرار سازد سؤالی است که پاسخ به آن به تعمق بیشتری در مفاهیم فلسفی و نظری در باب طبیعت نیاز دارد. برخی از پرسش های فلسفی درباره ارزشیابی زیبایی طبیعت همراه با تمرکزهای واگرا مطرح شده اند و با ارایه قالبی مناسب و متقاعدکننده قصد تثبیت مفهومیِ زیبایی شناسیِ منظر را دارند. سؤال اصلی مطرح در مقاله این است که مردم چه طبیعتی را زیبا می دانند؟ برای پاسخ به این سؤال به دانشی در باب زیبایی طبیعت نیازمندیم. پاسخ به این پرسش در تلفیق دو نگاه مفهومی ـ شناختی و غیر مفهومی ـ ذهنی نهفته است؛ «آلن کارلسون» و «آرنولد برلینت» دو تن از تأثیرگذارترین افرادی هستند که به این مباحث پرداخته و پرسش های زیبایی شناسی منظر و محیط را در موقعیت های دوگانه ذهن نظیر هنرـ دانش، عینی ـ ذهنی و احساس ـ منطق جستجو کرده اند. اگرچه کارلسون نقش غالبی را برای بخش های علمی، منطقی، شناختی و قضاوتی تجربه انسان مطرح می کند و برلینت بیشتر بر جنبه های حسی، تجربی و ذهنی تکیه کرده است اما هر دو به دنبال ایجاد یک رابطه منطقی بین ارزش طبیعت و ارزش هنر هستند.از آنجا که این دو جنبه با تمام تجربیات انسانی عجین شده اند و با علم به این موضوع که تجربه محصول تعامل انسان و محیط است کیفیت های طبیعت همواره عینی- ذهنی به نظر می رسند. ارزش طبیعت متضمن ویژگی های فیزیکی است که از نظر زیبایی شناسی به یکدیگر مرتبطند و انسان نقشی فعال در این تجربه ایفا می کند. ترکیب این دو جنبه با ارتقای جنبه های معنوی و اخلاقی ذهن بشر می تواند منجر به پایداری محیطی شود.

امروزه با توسعه روزافزون شهرهای کوچک و بزرگ و فاقد فضاهای شهری مطلوب، سازگارسازی محلات مسکونی و فضاهای عمومی آنها با نیاز های ساکنان در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای باز (عمومی) محله ای، دربرآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان محله، نقش منحصر به فردی دارند. این فضاها بخش عمده ای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص می دهند و از دیدگاه مهندسی عوامل انسانی، ارتقای کیفیت این فضاها می تواند در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و همبستگی گروهی، و حتی آموزش و رشد خلاقیت کودکان و نوجوانان موثر باشد. در این نوشتار، نقش فضاهای باز در رشد فیزیکی وخلاقیت کودکان و نوجوانان تبیین شده و بخشی از قابلیت فضاهای عمومی و بوستان های محلی معرفی شده است. در این راستا با استفاده از روش تحقیقی تحلیل محتوا، برخی از مطالعات سلامت، رشد و خلاقیت کودکان و نیز طراحی محیط های ویژه کودکان بررسی شده است. در پایان با تاکید بر نگرش انسان سنجی و مهندسی عوامل انسانی در طراحی متناسب با رشد و خلاقیت کودکان، معیارهای 1) دسترسی، 2) مقیاس، 3) جذابیت، 4) شایستگی و پاسخگویی، 5) آسایش و ایمنی و 6) مشارکت پذیری ارائه شده است. از بین معیار های پیش گفته، مشارکت کودکان در فرایند طراحی فضاهای همسایگی، بوستان های کودک و فضاهای بازی به عنوان یکی از راهکارهای فعال و پویای طراحی پیشنهاد شده و استنتاج می شود که مشارکت مستقیم کودکان در خلق فضای آنان، علاوه بر ایجاد تمایل بیشتر به حضور و تعامل در محیط، امکان رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی، استعدادها و خلاقیت های محیطی آنان را نیز فراهم می سازد.

معماری مساجد در هنر اسلامی، جایگاه ویژه ای دارد. ترجمان اندیشه ها و اعتقادات هنرمندانی است که زندگی خویش را برای رسیدن به یگانگی و وحدت صرف کرده اند. مسجد شیخ لطف الله از بناهای با ارزش و زیبای معماری ایرانی ـ اسلامی دورة صفوی است که به دست معمار نامدار آن دوران، «محمدرضا اصفهانی» و به فرمان شاه عباس اول، در مجموعه میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد. اهمیت این بنا، در معماری و تزیینات کاشیکاری آن است که سرشار از ذوق زیبایی شناسی بوده و بر ارزش بنا افزوده است. هندسة دقیق این بنا در طراحی و اجرا، هر محققی را به تأمل وامی دارد، که این بنا توسط معمار توانمندی به اجرا درآمده که با ایمانی مذهبی و الهامی آسمانی، الگویی از معماری ایرانی ـ اسلامی را به نمایش گذاشته است. تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان، برخی از مبانی فکری مؤثر در طراحی این بنای ارزشمند را آشکار می سازد. موقعیت مسجد، در ضلع شرقی میدان نقش جهان که بر اساس نسبت طلایی مقرر شده، و همچنین جابه جایی فضای نمازخانه نسبت به محور تقارن ورودی بنا، انگیزه بخش انجام این تحقیق است. سؤال طرح شده این است : آیا مکان یابی نمازخانه با توجه به انحراف آن از محور تقارن ورودی بنا، ارتباط هندسی معینی با موقعیت ورودی ساختمان در بدنة میدان دارد؟ در این مقاله، براساس فرضیة پژوهش، مبنی بر وجود ارتباط هندسی معین میان فضای نمازخانه و جلوخان ورودی بنا، ابتدا یک مدل هندسی طرح شده و سپس با انطباق آن بر پلان بنای مسجد، فرضیه به اثبات می رسد و بخشی از منطق شکل گیری اثر آشکار می شود. نتیجه حاصل از تحقیق، مبین این مطلب است که ابعاد فضای نمازخانه متناسب با ابعاد جلوخان ورودی بناست و مکان یابی این فضا در ارتباط با موقعیت یابی ورودی بنا در بدنة میدان معین، و یک فرآیند هندسی به هم پیوسته است. روش پژوهش در این مقاله، تحلیلی ـ توصیفی است و از طریق تحلیل هندسی بنا به نتیجه رسیده است. ابتدا پلان مسجد و موقعیت آن در میدان ارایه شده و با تحلیل هندسی آن، به اثبات فرضیه پرداخته شده است.

با ظهور سلسله صفویه، تحولی چشمگیر در تمامی عرصه های هنری و صنعتی، از جمله سفال های صفوی پدید آمد. برنامه ریزی های کلان شاه عباس، در این برهه به نوعی به ایجاد یک رنسانس در امر ساخت سفال انجامید. بکارگیری سلایق روز و در عین حال توجه به عناصر بومی و ادای دین به آنها، از سوی سفالگران منجر به تولید سفال هایی با مشخصات ترکیبی شد. سفال های این دوره شامل سفال های کوباچی، آبی و سفید، گمبرون، زرین فام، سلادون و همچنین سفال های وارداتی است که به نحوی در ساخت سفال های داخلی تأثیرگذار بود. از جمله، سفال های چینی، که منجر به تولید سفال های آبی وسفید، سلادون و سفال های ایزنیک گردید، در حجم گسترده ای به بازار ایران صادر می شد و بالاخره سفال های بدل چینی اروپایی، که به نوعی سفال اواخر صفوی در ایران را به دوران افول نزدیک کرد. اما سفالگران ایرانی با دستمایه قرار دادن دست آوردهای مکاتب هنری این دوران به ویژه مکتب هرات، سعی در بازنمایی هنر سفالگری به کمک نقش مایه های مینیاتوری داشتند. در این مقاله با بررسی مختصری بر گونه های سفالی در دوران صفوی، نگاهی به نقش مایه های به کار رفته بر روی این سفالینه ها می اندازیم.

در دهه های اخیر جنبشها و مکاتبهای چندی در عرصه معماری و شهرسازی پیدا شده اند که غالباً ریشه در دیدگاههای فلسفی دارند و شناخت آنها بسیار ضروری است.سبک شهرسازی و معماری متأثر از مکتب پست مدرن یکی از مهمترین و فراگیرترین جنبشهایی است که در سالهای اخیر وسعت یافته و اغلب معماران و شهرسازان حتی الامکان نگاهی بدان دارند.نوشته حاضر برآن است که ابتدا ریشه های فلسفی مدرنیسم و پست مدرنیسم را جستجو کند و سپس جنبه های مختلف هریک را در حیطه معماری و شهرسازی به بحث بگذارد. ساختار شکنی و پست پست مدرنیسم نیز بخشی از این مقاله را شامل می شود.

این مقاله با مروری کوتاه بر روند ایجاد و گسترش روان شناسی محیطی و ارتباط آن با طراحی کالبدی سعی در معرفی این دانش نوین – که بیش از سه دهه از عمر آن نمی گذرد – به معماران، طراحان شهری و معماران طراحی منظر دارد. مقاله مزبور همچنین توجه خود را به معرفی مفاهیمی در روان شناسی محیطی چون ادراک محیطی، مقر رفتاری، معینی گری کالبدی، نیازهای انسان، توانش های محیطی و معنای محیط که می توانند اهمیت ویژه ای برای طراحان محیطی داشته باشد معطوف ساخته است. در ایمن مقاله ، ارائه مبا حثی در مورد ارتباط بین رفتار انسان و محیط کالبدی و اهمیت شناخت این ارتباط برای مقاصد طراحی ( به ویژه معماری و طراحی شهری ) به دلیل ایجاد یک چارچوب کلی برای تحلیل رابطه انسان با محیط ارائه شده است. در انتها این نوشته اهمیت ایجاد دروس مربوط به این دانش را در مدارس معماری ایران مورد تأیید قرار می دهد . کلیدواژگان: ادراک ,روان شناسی محیطی ,طراحی شهری ,علوم رفتاری ,معماری ,معنا ,نیازهای انسان

دوره‌ی صفوی، دوره شگفتی قالی ایران و گسترش بازرگانی و نیز تولید قالی‌های نفیس و با ارزش به شمار می رود و اکثر قالی‌هایی که امروزه زینت بخش موزه‌های معتبر جهان هستند، متعلق به این دوره می‌باشند.در این دوره نبوغ فکری و هنری عد‌ه‌ای از هنرمندان طرح قالی را چنان بارور کرد که امروز پس از چند صد سال هنوز طرح قالی تقلید ناقصی از کار آنهاست. به همین دلیل قدرت فرمانروایان صفوی در تاریخ فرش‌های ایرانی از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقاله ضمن بررسی وضعیت سیاسی، ‌مذهبی و هنری دوره صفوی و همچنین هنر قالی‌بافی این دوران، به بررسی نقش‌مایه ها و طرح‌ قالی‌های دوره‌ی صفوی با تاکید بر نقوش اقتباسی از دوره‌ی پیشین و نقوش ابداعی این دوره پرداخته و نقوش ترنجی، باغی، جانمازی، جانوری و شکارگاه و همچنین نقوش هراتی و گلدانی را مورد مطالعه قرار می دهد که شرح و توصیف نمونه‌هایی از موزه‌های سراسر جهان نیز در پی آن آمده است.در این مقاله اهداف زیر پیگیری شده است: بررسی نقش‌مایه‌ها و طرح‌های قالی‌های دوره‌ی صفوی. بررسی نقوش اقتباسی و ابداعی قالی‌های این دوره.سوالاتی که این مقاله در پی یافتن پاسخ آنهاست،موارد ذیل را در بر می گیرد: آیا حمایت صفویان از هنر در پیشرفت هنر قالی بافی این دوران تاثیر داشته است؟نقوش و طرح‌های قالی‌بافی در دوره‌ی صفوی کدام است؟روش گرد آوری مطالب، اسنادی و کتابخانه ای و شیوه‌ تنظیم این مقاله تحلیلی و توصیفی است.

اگر بخواهیم به جوهره سازمان دهی فضا در فلات ایران اشاره کنیم به جرات می توانیم از ساختار حیاط مرکزی نام ببریم ، ساختاری که به صورت در هم تنیده و یکپارچه پاسخ های مناسبی را برای زندگی مادی و معنوی این مردمان به دست داده است . این ساختار چه در زمینه شکلی ( هندسه کی طرح - هندسه جزئی عناصر ) و چه در روش پدیداری ( مصالح - فن آوری ) به شدت از ویژگی های بستر و توانمندی های محلی اثر پذیرفته و بدین ترتیب با حداقل دخل و تصرف در محیط ( تغییر شکل - آلایندگی ) حداکثر بهره مندی را نصیب کاربران کرده است ...