درخت حوزه‌های تخصصی

اینترنت با در برداشتن وب گاه های متعدد و متنوع، به عنوان یکی از مهم ترین محورهای تولید علم، بر فعالیتهای آگاهیرسانی سازمانها و مراکز اطلاع رسانی تأثیر بسیار شگرفی بر جای گذاشته است؛ به گونه ای که آنها وب گاه های خود را به عنوان راهی برای استفاده از منابع اطلاعاتی در دسترس کاربران[4] مختلف، قرار داده اند. ارزشیابی خدمات، کارها و فعالیتهای انجام شده توسط افراد، سازمانها و مراکز اطلاعاتی و خدماتی، یکی از راهکارهای مؤثر در ارتقا و بهبود کیفیت خدمات در هر شغل و حرفه ای محسوب شده، به تولید خدمات و محصولات برتر و با کیفیت تر منجر میگردد. از این رو، در جامعه رقابتی امروز به منظور حفظ و توسعه پایدار فرایند تولید علم به وسیلة وب گاه های سازمانی، جذب مخاطبان بیشتر، و در راستای رسیدن به هدفهای عالی بسط و توسعه تولید علم، ناگزیر از سنجش کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی هستیم. یکی از روشهای مناسب ارزیابی کیفی خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، شیوه ای است که بر اساس بازخوردها[5] یا به عبارتی، دیدگاه های کاربران و مصرفکنندگان اطلاعات[6] باشد. بنابراین، به منظور آگاهی از سطح انتظارها[7] و ادراکهای[8] آنها از کیفیت خدمات دریافتی از وب گاه ها، باید از ابزارها و مدلهای «کاربر مدار»[9] مانند ابزار وب کوال استفاده کرد. وب کوال، ابزاری است برای ارزیابی دریافتهای کاربر از کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، دارای چهار بعد سودمندی[10]، سهولت استفاده[11]، جذابیت[12] و روابط دوستانه[13] ـ دوازده سازه[14] و 35 مؤلفه[15]؛ که در آن کیفیت خدمات هر سازه با طرح چند سؤال در یک طیف هفت گزینه ای (بسیار مخالفم[16] 7 6 5 4 3 2 1بسیار موافقم[17]) از نظر کاربران مورد ارزشیابی قرار می گیرد. در پایان, به منظور بهبود کیفیت خدمات آنها، مدل مفهومی[18] بهبود کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی, طرح و بررسی شده است

دانش و فناوری، از مؤلفه های مهم و الزامی برای بقا و حفظ مزیت رقابتی به شمار میآیند.  دانش در صورتی میتواند مزیت رقابتی ایجاد کند که به صورت بهینه ای سازماندهی و قابل بازیابی باشد. ابزارهای سنتی سازماندهی دانش از قبیل طرحهای رده بندی، سرعنوانهای موضوعی، اصطلاحنامه ها و ... که عمدتاً برای محیط چاپی طراحی شده اند، با توجه به تغییرات گسترده فناورانه به شکل الکترونیکی تحول یافته اند و تلاش میشود تا با محیط جدید همخوان گردند. با وجود این، این ابزارها در محیط الکترونیکی و وب پایه نیز در زمینه سازماندهی دانش محدودیتهای عملکردی دارند. بر این اساس، فناوری نوین در جستجوی ابزارهایی برای سازماندهی دانش به شیوه ای است که قابلیتهای سازماندهی، جستجوپذیری مفاهیم و روابط میان آنها و بازیابی دانش در محیط جدید را افزایش دهند. رویکردهای سودمندی نیز در زمینة کاربرد فناوری سازماندهی دانش وجود دارد که در این مقاله بررسی شده است. این مقاله بر ضرورت به کارگیری ابزارهای نوین سازماندهی دانش تأکید و نظامهای سازماندهی دانش از قبیل وب معنایی، هستی شناسی و نظام ساده سازماندهی دانش و نقش آنها در فرایند سازماندهی، ذخیره و بازیابی را بررسی میکن

هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی مقایسه ای انواع روش های ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها و بررسی نتایج مطالعه موردی وب سایت وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور نشان دادن نقاط قوت، ضعف و تفاوت یافته های ارزیابی در هر یک از روش های دسترس پذیری وب سایت ها می باشد. روش: در این مقاله، ابتدا پ ژوهش های انجام شده در زمینه دسترس پذیری وب سایت ها مرور و مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش بعد، مروری بر روش های ارزیابی دسترس پذیری و مقایسه مزایا و معایب هر یک از این روش ها انجام شده است. در پایان، نتایج ارزیابی دسترس پذیری وب سایت وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران (21وزارتخانه) بر اساس روش های ارزیابی دستی، ارزیابی خودکار و ارزیابی تجارب کاربران مورد مقایسه قرار گرفته است. ارزیابی دستی با استفاده از 12 شاخصِ استخراج شده از خط مشی دسترس پذیری محتوای وب که به وسیله کنسرسیوم وب جهان گستر ارائه شده است، انجام شد و ارزیابی تجارب کاربر نیز از طریق روش پیمایش بر اساس گروه های کانونی و پاسخ به سؤال پرسشنامه صورت گرفت. ارزیابی خودکار نیز به وسیله نرم افزار خودکار وب اِگزَکت صورت پذیرفت. یافته ها: با توجه به یافته های متفاوت این سه روش ارزیابی می توان گفت که از ابزارهای ارزیابی خودکار فقط می توان برای شناسایی خطاهای وب سایت استفاده نمود زیرا این نرم افزارها به طور دقیق، سیاهه ای از خطاهای هر یک از اولویت ها را ارائه می کنند و راهنمای توسعه دهندگان وب سایت برای اصلاح خطاها می باشند. نتایج ارزیابی تجارب کاربر نیز به تنهایی مفید واقع نمی شود زیرا ممکن است برخی نظرات شخصی و سلیقه ای نتایج ارزیابی را تغییر دهد. در روش ارزیابی دستی نیز با وجود نیروی انسانی متخصص، تفسیر خطاها و ارائه پیشنهادهای عملی امکان پذیر است بنابراین با توجه به تفاوت فاحشی که در یافته های این سه روش ارزیابی در پژوهش فوق دیده شد، بهکار بردن روش ارزیابی یکپارچه که ترکیبی از سه روش ارزیابی می باشد، مورد تایید قرار گرفت. اصالت/ارزش: تاکنون تحقیقی که به صورت مقایسه ای روش های ارزیابی دسترس پذیری وب سایت ها را ارزیابی کرده باشد، انجام نشده است. این تحقیق علاوه بر مقایسه نظری روش های موجود، به صورت عینی نیز کارکرد روش های مورد نظر در یک مطالعه عینی را گزارش میکند.

در این مقاله، ضمن تعریف شبکه و اهمیت آن در اطلاع رسانی، به معرفی یکی از انواع شبکه ها، یعنی تابلو اعلانات الکترونیکی، کاربردها و ملزومات آن، از جمله انواع مودمها و نرم افزارهای لازم برای راه اندازی این گونه شبکه پرداخته شده است تا کتابداران بتوانند با ویژگیهای آن آشنا شوند.

از دهة 1990، مدیریت دانش به عنوان رویکردی مدیریتی و به دنبال اقتصاد دانش مدار، تحولات شگرفی را در زمینة مدیریت سازمانهای تجاری و پس از آن، سازمانهای غیرانتفاعی و دولتی ایجاد کرد. مدیریت دانش با هدف افزایش سود و بهره وری سازمانی، بر فرایند استخراج، فراهم آوری، سازماندهی، اشاعه، و استفاده از دانش عینی و ذهنی کارکنان، به عنوان سرمایه های فکری سازمان، متمرکز است. نظامهای هوشمندی که بر مبنای فناوریهای وب معنایی شکل گرفته اند، در پشتیبانی از مدیریت دانش ویژگی منحصر به فردی دارند. هستیشناسی ـ یکی از فناوریها و لایه های اصلی وب معنایی ـ با هدف تسهیل اشتراک و استفادة مجدد از دانش، ایجاد شده است و سابقة بهره گیری از آن در مدیریت دانش، به سالهای اخیر باز میگردد. در این نوشتار، چرخة حیات دانش در نظام مدیریت دانش مورد توجه قرار گرفته و ضمن تمرکز بر نظریة مدیریت دانش توزیع شده در مقابل نظارت متمرکز، نظام مدیریت دانش هستیشناسی مبنا، معماری ویژة هستیشناسی و مهندسی آن در 5 مرحلة ساخت، تطابق محلی، تحلیل، بازبینی، و روزآمدسازی محلی بیان شده است

این پژوهش به بررسی تطبیقی شبکه های هم تالیفی در مقالات ایرانی رشته های کتابداری و اطلاع رسانی، روان شناسی، مدیریت، و اقتصاد در پایگاه ISI بین سال های 2000 تا 2009 پرداخته است. پژوهش از نوع کتابسنجی است و در اجرای آن از روش تحلیل شبکه به منظور مصورسازی شبکه های هم تالیفی و از نرم افزارهای اکسل و پاژِک برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. داده ها شامل کل مدارک نمایه شده توسط نویسندگان ایرانی در نمایه استنادی علوم اجتماعی برای رشته های کتابداری و اطلاع رسانی (106)، اقتصاد (53)، مدیریت (56)، و روان شناسی (165) بوده است. شاخص های مختلف از جمله شاخص همکاری و درجه همکاری و ضریب همکاری برای هر رشته محاسبه شده است. نتایج نشان داد که بیشترین مشارکت، در تولید مدارک 2 و 3 نویسنده ای بوده است و نویسندگان رشته روان شناسی به چندنویسندگی گرایش بیشتری داشته اند و بالاترین میزان ضریب همکاری کلی نویسندگان متعلق به این رشته بوده است. رشته کتابداری، در کل، نسبت به 3 رشته دیگر از لحاظ ضریب همکاری در جایگاه پایین تری قرار داشته است. همچنین رشته مدیریت، بالاترین میزان پیوستگی و رشته روان شناسی، بالاترین میزان گسستگی را در شبکه هم تالیفی دارا بوده اند. در بررسی شبکه هم تالیفی بین المللی نیز مشخص شد که نویسندگان ایرانی رشته روان شناسی بیشترین هم تالیفی را با نویسندگان کشور آمریکا، نویسندگان رشته های کتابداری و مدیریت با نویسندگان کشور انگلیس، و نویسندگان رشته اقتصاد با نویسندگان کشور کانادا داشته اند.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی ویژگی های ساختاری و محتوایی مطرح در طراحی وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران از دیدگاه کاربران و متخصصان ایرانی است. بدین منظور ابتدا دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اعضای هیات علمی سه دانشگاه شهید چمران اهواز، صنعتی شریف و هنر تهران به عنوان نمونه ای از کل کاربران وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران انتخاب شدند و ازطریق پرسشنامه ای در قالب سیاهه وارسی نظرات آنها جمع آوری گردید. در مرحله بعد نظرات 14 نفر از متخصصان طراح وب سایت کتابخانه که به صورت هدفمند انتخاب شده بودند از طریق پرسشنامه ای در قالب طیف لیکرت جمع آوری شد. نتایج این بررسی نشان داد که از دیدگاه کاربران ایرانی وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران، در طراحی این وب سایت ها ویژگی های محتوایی از اهمیت و اعتبار بالاتری نسبت به ویژگی های ساختاری برخوردارند. همچنین بررسی نظرات متخصصان نیز نشان داد که این گروه در زمینه ویژگی های محتوایی بیشتر بر روی ویژگی های محتوایی تخصصی تاکید می کنند و در زمینه ویژگی های ساختاری نیز به ویژگی های «کاربرمدار» که زمینه را برای دسترسی کاربران به محتویات و اطلاعات وب سایت فراهم می کنند، توجه بیشتری دارند.

مقالة حاضر به تعریف مفهوم اینترنت پنهان یا وب نامرئی و همچنین عوامل مؤثر در ایجاد آن پرداخته است. اجزای مختلف قلمرو تاریک اینترنت نظیر وب عمیق، وب مات، وب شخصی، وب ملکی و وب مرده به تفکیک تشریح شده اند و چگونگی ایجاد و اهمیت هریک مورد بحث قرار گرفته است. این مقاله ضمن اشاره به حجم و کیفیت قابل توجه منابع اطلاعاتی نهفته در اینترنت پنهان، بر اهمیت مهارت های اطلاعیابی در محدودة خارج از حوزة جستجوی موتورهای کاوش تأکید میکند. از آنجا که اطلاعات نهفته در دل اینترنت پنهان معمولاً از کیفیت بالایی برخوردار است، این بخش از اینترنت اهمیت قابل توجهی دارد و نمیتوان آن را نادیده گرفت.نقش کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی در آگاه سازی کاربران اینترنت از وجود وب نامرئی و درنتیجه ارتقای سطح دسترس پذیری اطلاعات برای آنان و همچنین نقشی که کتابداران میتوانند در ساخت دروازه های اطلاعاتی ایفا کنند، از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.

هدف: مشتریِ راضیِ کتابخانه، ممکن است به سبب هایی مانند تنوع طلبی یا تبلیغات رقبا به کتابخانه بازنگردد. از طرفی بازگشت این مشتریان هدف نهایی هر سازمان خدماتی است. متخصصان حوزه بازاریابی راه حل این مشکل را در وفاداری مشتریان به خدمات دانسته اند. این مقاله در بخشی به اهمیت و ضرورت وفاداری مشتریان کتابخانه پرداخته است و در بخش دیگر، نقش رسانه های اجتماعی را در افزایش وفاداری مشتریان به کتابخانه بررسی کرده است. روش/ رویکرد پژوهش: مرور، متون یافته ها: وفاداری مشتریان کتابخانه در عصر حاضر ضروری است. به این منظور باید برنامه هایی به منظور تقویت وفاداری مشتریان در کتابخانه ها اجرا شود. ازجمله ابزارهای رایگان و در دسترس، رسانه های اجتماعی هستند. رسانه های اجتماعی می توانند با افزایش تعاملات مستقیم و دونفره، شخصی سازی و سفارشی سازی خدمات و استفاده از فنون بازاریابی چهره به چهره وفاداری مشتریان کتابخانه را افزایش دهند. نتیجه گیری: کتابخانه ها همانند سایر سازمان های خدماتی، باید به اجرای برنامه های وفاداری بپردازند و بسیار ساده انگارانه است که تصور شود مشتریانِ راضی برمی گردند و مشتریانِ ناراضی برنمی گردند. به کارگیری قابلیت ها و ظرفیت های رسانه های اجتماعی می تواند نقش مهمی را در این امر ایفا کند. در فضای غیررسمی رسانه های اجتماعی، نارضایتی، همانند رضایت، می تواند به سرعت منتشر شود و شهرت و اعتبار کتابخانه را تهدید کند.

اطلاعیابی با اهداف و مقاصدی برانگیخته میشود و رفتارهای اطلاعیابی از نظر جامعه شناسی همان کنشهاست. الگوهای اطلاعیابی به روشی ساده روابط قضایای نظری و فرایندهای مربوط به شناسایی و پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی را ارئه میکنند. صاحب نظران مختلف براساس رویکردهای شناختی، فرایندگرا و کاربرگرا، الگوهای رفتاری متفاوتی را ارائه کرده اند. در این مقاله، تلاش میشود مشهورترین الگوهای رفتاری اطلاعیابی مانند الگوی الیس، ویلسون، کولثاو، دروین، بلکین و برخی الگوهای مبتنی بر وب و نظام اطلاعاتی فرامتن، مورد بررسی و تحلیل قرارگیرد. بررسیها نشان میدهد در آینده باید تلاش شود نظامهای بازیابی اطلاعات هوشمند و شهودی طراحی گردد تا کاربر را وارد تعامل معنادار با اطلاعات کند. موفقیت و عدم موفقیت یک راه حل در فناوریهای جدید نهفته نیست، بلکه در درک نیازها و رفتارهای انسان نهفته است

وب ۲ نشان دهندة مجموعه ای از ابزارهای در حال ظهور است که ظرفیت زیادی در غنیسازی ارتباطات، ارائه امکان همکاری و پرورش نوآوری دارند. با وجود این، تا به حال تحقیقات کمی در خصوص کاربردهای وب ۲ در وب سایت کتابخانه ها صورت گرفته است. پژوهش حاضر در پی آن است تا با بررسی میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در کتابخانه های ایران و خاورمیانه، ارتباط بین سن وب سایتها و میزان استفاده این ابزارها را بررسی کند. بدین منظور، ۱۴۶ وب سایت کتابخانه دانشگاهی خاورمیانه، از «فهرست دانشگاه برتر دنیا» ارائه شده توسط آزمایشگاه سایبرسنجی در اسپانیا انتخاب و با روش تحلیل محتوا تجزیه و تحلیل شد.  بر اساس یافته ها، میزان استفاده از ابزارهای وب ۲ در کتابخانه های خاورمیانه و ایران بخصوص از حیث اشاعه (10/6%) و سازماندهی اطلاعات (0%) پایین است و استقبال بیشتری (13/80%) از ابزارهای اشتراک اطلاعات بخصوص پیام رسان فوری در میان این کتابخانه ها وجود دارد. همچنین، تنها کتابخانه دو دانشگاه علوم پزشکی گیلان و فردوسی مشهد (۶/۰۶%) از میان ۱۴۶ کتابخانه دانشگاهی در خاورمیانه از شاخص گردآوری اطلاعات و ابزار استفاده میکنند. نتایج پژوهش نشان داد در وب­سایتهای کتابخانه­ های دانشگاهی کشورهای خاورمیانه، میان سن وب و امکان استفاده از ابزارهای وب ۲، ارتباط معناداری وجود ندارد

پژوهش حاضر به شناسایی عناصر و ویژگیهای مناسب سیستم های مدیریت محتوا برای وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران می پردازد. با توجه به پرسشهای اساسی، این پژوهش در سال 1385 در سه مرحله انجام شد: در مرحله اول با استفاده از سیاهه محقق ساخته وضعیت وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی برتر دنیا بررسی گردید در مرحله دوم با استفاده از سیاهه به دست آمده از نتایج مرحله اول تحقیق، میزان توانایی سیستم های مدیریت محتوای موجود در بازار بین المللی بررسی شد. در مرحله سوم، با استفاده از سیاهه مرحله اول وضعیت وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران مورد بررسی قرار گرفت.نتایج به دست آمده از مرحله اول پژوهش نشان داد به طور میانگین 40/44 درصد از عناصر مورد انتظار در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی در تمام وب سایت های مورد بررسی وجود داشت. نتایح مرحله دوم نشان داد سیستم های مدیریت محتوای مورد بررسی، 25 درصد از عناصر مورد نیاز در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی را بطور کلی تحت پوشش قرار نمی دهند . نتایج به دست آمده از مرحله سوم پژوهش نشان داد به طور میانگین تنها 20 درصد از عناصر مورد بررسی در سیاهه شماره 1 در وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران وجود داشت. مقایسه نتایج به دست آمده از مرحله سوم با نتایج به دست آمده از مرحله اول تحقیق نشان دهنده آن است که تفاوت چشمگیری بین وضعیت فعلی وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی ایران با وب سایت های کتابخانه های دانشگاهی مورد بررسی در مرحله اول وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان آشنایی و استفادة کتابداران کتابخانه­های دانشگاهی همدان از امکانات و قابلیتهای وب 0/2 است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و به روش پیمایشی و با رویکرد توصیفی انجام شده است.جامعه آماری این پژوهش، شامل کتابداران کتابخانه­های دانشگاهی، دانشکده­ای و مؤسسه های آموزش عالی همدان (47 نفر) می­باشد. ابزار مورد استفاده برای گردآوری داده­ها، پرسشنامه محقق­ساخته­ای است که بر اساس مرور متون مرتبط و مشاهدات پژوهشگران از ابزارهای وب 0/2 طراحی شده است. نتایج پژوهش نشان داد میزان آشنایی کتابداران با امکانات و قابلیتهای وب 0/2 در سطح متوسط (6/44) و میزان استفادة آنها از امکانات و قابلیتهای وب 0/2 در سطح متوسط و پایین (6/42) است. همچنین، مشخص شد بیشترین توانایی کتابداران در استفاده از ایمیل و وبلاگ است و کمترین توانایی آنها در استفاده از امکانات و قابلیتهای وب 0/2 به فلیکر مربوط است

ارزیابی کیفیت صفحات وب از دیدگاه کاربران، نقشی سازنده در طراحی و توسعه ی آن بالاخص در مراکز پژوهشی دارد، زیرا توسعه دهندگان وب را با دیدگاه کاربر، آشنا و به آنان در خلق وب سایت های کاربرمدار در محیط علمی- پژوهشی یاری می رساند. «وب کوال»، به عنوان مدل ارزیابی کیفیت صفحات وب، می کوشد تا تصویری از کیفیت وب سایت از دیدگاه کاربران، در دو وضعیت موجود و مورد انتظار ارائه دهد. در پژوهش فوق نیز، تلاش شده است تا کیفیت صفحات وب پژوهشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری مستقر در شهر تهران، با رویکرد پیمایشی -تحلیلی و با استفاده از جدیدترین ویرایش مدل وب کوال که تحت عنوان ای-کوال معرفی شده است، مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرد. مدل ای -کوال، بر اساس ساختار وب کوال می کوشد کیفیت موجود و مورد انتظار صفحات وب را از دید کاربر ارزیابی نماید. یافته های این پژوهش، نشان دهنده ی وجود «تفاوت معنی دار» میان کیفیت موجود و کیفیت مورد انتظار این صفحات از دیدگاه کاربران می باشد. در پایان نیز نظرات و پیش نهاد هایی برای بهبود کیفیت این صفحات ارائه شده است.