درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر به بررسی رابطه میان میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با ویژگی­های جمعیت شناختی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، برای ایجاد توانایی در کاربرد مؤثر فناوری اطلاعات و ارتباطات، شناخت فواید و مشکلات استفاده از آن و همچنین بررسی کاستی­ها و چالش با ارائه راه­کار انجام شده­است. پژوهش حاضر با هدف کاربردی، توصیفی و بر اساس روش همبستگی-پیمایشی است.ابزار گردآوری داده­ها شامل پرسش­نامه، مشاهده و مصاحبه هستند. جامعه آماری مورد مطالعه، متشکل از 274 نفر عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد است. در بررسی نتایج پژوهش، رابطه میان میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به جنسیت اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، میانگین استفاده از رایانه و نرم­افزارها، اینترنت و سرویس­های اینترنتی، میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در انجام عملکردهای آموزشی میان زنان بیشتر از مردان، و میزان استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در انجام عملکردهای پژوهشی مردان بیشتر از زنان است.در رابطه با سن رابطه منفی (معکوس) وجود دارد. در ارتباط با سطوح گذرانده شده (مقدماتی، متوسطه، پیشرفته، تجربی) در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، اختلاف معنی­داری نشان می دهد، که به ترتیب کم به زیاد به صورت زیر هستند: 1- مقدماتی 2- تجربی3- متوسط 4- پیشرفته و در خصوص مرتبه­های گوناگون علمی (مربی آموزشیار، مربی، استادیار، دانشیار و استاد)، در مقادیر به­دست آمده از سابقه خدمت متفاوت اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد هیچ تفاوت معنی­داری وجود ندارد. در مکان­های استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر در منزل و محل کار و در برخورد با مشکل در زمینه استفاده، بیشتر به کندی سرعت اتصال به شبکه اشاره کردند.

هدف اصلی این تحقیق، جستجوی روشهایی برای مطالعه رفتار کاربران در ارتباط با هدفهای آموزشی آنها در یک وب سایت مشخص است. در حال حاضر، دادهکاوی، مهم ترین فناوری برای بهره برداری مؤثر، صحیح و سریع از داده های حجیم است. موضوع دادهکاوی، شناخت دانش جدید و مفید، رابطه های منطقی و الگوهای موجود در داده هاست و پل ارتباطی بین علم آمار، رایانه، هوش مصنوعی، الگوشناسی، فراگیری ماشین و بازنمائی بصری داده ها میباشد. پژوهش حاضر با استفاده از تکنیک دادهکاوی و بهره گیری از الگوریتم «قوانین وابستگی» روی داده های جمع آوری شده در قالب فایل ثبت وقایع وب سایت کتابخانه دانشگاه UTS استرالیا، به کشف الگوی مسیر حرکت کاربران در سایت پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش، بینش وسیعی از رفتار کاربران و عملکرد آنها در وب سایت را در اختیار مدیران و طراحان آن کتابخانه قرار میدهد

پژوهش حاضر در نظر دارد ویژگی های محتوایی و پیوندهای وب سایت های آرشیو های ملی جهان را تحلیل کند. جامعه پ ژوهش، همه وب سایت های آرشیو های ملی جهان هستند که در یک دوره زمانی یک ماهه (مهر 1387) بازیابی شدند. پیوندهای مختلف وب سایت ها، با استفاده از روش تحلیل پیوند و راهنمای اینترنتی یاهو و ویژگی های محتوایی این وب سایت ها، با استفاده از روش تحلیل محتوایی استخراج شدند. نتایج نشان می دهد که وب سایت های آرشیوهای ملی استرالیا و اسپانیا و اسلوونی دارای بالاترین میزان رؤیت هستند. نتایج حاصل از تحلیل ویژگی های محتوایی این وب سایت ها نشان داد که ویژگی های «اخبار» و «جستجو» و «تماس با ما» با فراوانی 70 (287/5 درصد) دارای بالاترین فراوانی و وب سایت های آرشیوهای ملی آمریکا و انگلستان و اسکاتلند با تعداد 70، 66 و 55 ویژگی، به ترتیب دارای بالاترین فراوانی از نظر ویژگی های محتوایی بودند. همچنین، نتایج نشان داد که رابطه معنی داری بین میزان رؤیت وب سایت ها با زبان و سال تاسیس آنها در سطح 05/0= و بین تعداد ویژگی های محتوایی و میزان رؤیت این وب سایت ها در سطح 05/0= وجود دارد.

توسعه، فرایندی است عجین با طیف وسیعی از مطالعات، برنامه ریزیها ، گزارشها، تصمیم سازیها، ابتکارها و ... اما به راستی چرا «اطلاعات» بویژه در فرایند « توسعه پایدار» چنین پر اهمیت ظاهر شده است؟ تغییر رویکرد از فناوری مولد به فناوری اطلاعات، آغاز گر مرحله ای جدید از حیات اجتماعی بشر شده است، به نحوی که کاربرد فراگیر فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، موجبات تحقق شکل جدیدی از جوامع، موسوم به «جامعه اطلاعاتی» را مهیا ساخته است. جامعه ای که در آن، دانایی ارزش پایه بوده و به همین دلیل، این سرمایه است که در خدمت نیروی انسانی قرار میگیرد و نه بالعکس. توسعه معرفتی ـ انسانی و رشد توانمندیهای فردی، موتور محرکه این جوامع اطلاعاتی است. در چنین جوامعی، شهروندان از پارادایم زندگی برای بقا، به پارادایم زندگی برای رشد سوق داده میشوند. از سویی، رشد قلمرو اطلاع رسانی، ظرفیتهای علمی کشور را برای افزودن بر ارزش منابع خود ارتقا میبخشد و با افزایش آگاهی شهروندان، قدر مسلم توانمندی جامعه برای توسعه همه جانبه، روز افزون خواهد شد. با توجه به ارتباط مستقیم و تنگاتنگی که میان مفاهیم توسعه و بهره وری وجود دارد، به روشنی میتوان اهمیت راهبردی اطلاعات و فناوریهای اطلاعاتی را در مباحث حوزه بهره وری نیز جستجو کرد. با عنایت به محوریت نقش انسان در مفاهیم توسعه و بهره وری، در فضایی که زمینه رشد خرد اجتماعی و کیفیت آموزش به سبب تسهیل ارتباطات و تبادل اطلاعات علمی فراهم گردد، بستر لازم برای نهادینه شدن فرهنگ بهره وری و توسعه منابع انسانی آسان تر مهیا شده، در نتیجه حرکت ملی برای ارتقای بهره وری، سرعت، تداوم و تضمین بیشتری خواهد داشت. از این رو، میتوان به حکم تجربه نیز انسان و جامعه پیشرفته تر را معادل با انسان و جامعه بهره ورتر دانست. مقاله حاضر که در قالب سه بخش تنظیم گردیده، به بازشناسی مفاهیم توسعه و بهره وری در جامعه اطلاعاتی پرداخته و ضمن تبیین نقش محوری اطلاعات در فرایند توسعه پایدار، مقوله بهره وری را در پرتو تحولات جامعه اطلاعاتی بررسی میکند.

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیرکتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر اصفهان بر ارتقاء سواد اطلاعاتی دانش آموزان از دیدگاه کتابداران و آموزگاران پرداخته است. روش این پژوهش پیمایشی و داده ها با استفاده از پرسشنامه گردآوری شد. جامعه آماری این تحقیق 44 نفر از آموزگاران مدارس و کتابداران کتابخانه هایی است که به صورت مشترک در طرح خودگردان شهرستان اصفهان شرکت دارند. نتایج حاصل از بررسی داده ها مبین این امر است که برنامه های آموزشی غیر رسمی کتابخانه های کانون موجب ارتقاء مهارتهای سواد اطلاعاتی دانش آموزان می شود. برنامه های مذکور در ایجاد و ارتقاء مهارتهایی مانند حس کنجکاوی و روحیه پرسشگری، انتخاب و جستجوی منابع اطلاعاتی مناسب، تفکر انتقادی و خلاق و انجام کارهای گروهی موثر بوده است.

فرایند شناخت کاربر به عنوان جستجوگر اطلاعات در یک نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات، میتواند تأثیر زیادی بر ارزیابی او از ربط داشته باشد. مقاله حاضر پس از بیان شرحی مختصر از روانشناسی شناختی و ربط و ارزیابی آن، حوزه های شناختی کاربر را که بر ارزیابی ربط تأثیرگذار هستند، بررسی مینماید. این حوزه ها «ادراک»، «توجه» و «قضاوت» را در بر می­گیرد. این مقاله علاوه بر اینکه میتواند مبنای تحقیقات عمیقی در این حوزه قلمداد شود، به طراحان نظامهای ذخیره و بازیابی نیز کمک میکند تا با رویکردی شناخت گرا، به طراحی نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات بپردازند.

هدف: بررسی و تبیین نقش مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی از دیدگاه مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی است. روش پژوهش: با استفاده از ابزار پرسشنامه، نظر 38 مدیر (رؤسا و معاونان) و 151 کتابدار شاغل در کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران، به تفکیک، درباره نقش مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی پیمایش شده است. یافته ها: بیش از نیمی از افراد بر تعریف سه مرحله ای کوینتاس و همکاران (1997) از مدیریت دانش اتفاق نظر دارند؛ مدیران و کتابداران بر کاربردی بودن مدیریت دانش در برنامه ریزی کتابخانه توافق دارند و بهترین راه برای بهبود آینده نگری در کتابخانه را به کارگیری مدیریت دانش در برنامه ریزی دانسته اند؛ آنان مدیریت دانش را به ترتیب در ابعاد سیاست گذاری و تصمیم گیری، برنامه ریزی خدمات اطلاعاتی، تولید مدل و تفکر در حیطة برنامه ریزی راهبردی سازمان خود کاربردی معرفی کرده اند. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که 14.57 درصد از مدیران و کتابداران،مدیریت دانش را در نظارت همه جانبة بر برنامه ریزی راهبردی دخیل می دانستند. همچنین67.57 درصد از ایشانمدیریتدانشرا در همة زمینه های تعریف شده دربرنامه ریزیراهبردی کتابخانةخود کاربردی تعریف نمودند. یافته های این پژوهش مدیریت دانش را به ترتیب در سیاست گذاری و تصمیم گیری (51.18 درصد)، برنامه ریزی خدمات اطلاعاتی (81.14 درصد)، تولید مدل (76.4 درصد)، تفکر(23.4 درصد) در حیطة برنامه ریزی راهبردی دانشگاه خود کاربردی معرفی کردند. نتیجه گیری: در این پژوهش با بهره گیری از نظرات جامعة مورد پژوهش تعاریف متعدد مدیریت دانش و برنامه ریزی راهبردی در کتابخانه های دانشگاهی مورد تبیین قرارگرفت.تفاوت استنباط نتایج حاصله از بررسی موضوعات اساسیِ پیرامون مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی حاکی از آن است که مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهیافراد مختلف در جامعة مورد پژوهش، معانی ضمنی متنوعی را از مفهوم مدیریت دانش در برنامه ریزی راهبردی کتابخانه ها دریافت می کنند، اگرچه این تفاوت ها از نظر آماری معنی دار نبوده است اما این آشفتگی قابل درک است، زیرا اصطلاحات و حوزه های جدید معمولاً تردید هایی منطقی ایجاد می کنند. به هرحال، این تفاوت ها از نظر آماری نیز معنادار نبوده است.

در متون تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، در خصوص اهمیت پرداختن به موضوع سواد اطلاعاتی درکتابخانه های آموزشگاهی در عصر حاکمیت فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی سخن ها به میان آمده است. با وجود این، کمتر مقاله یا نوشته ای را می توان یافت که به کم و کیف و نحوه اجرای این موضوع نظر افکنده و راهکاری برای آن ارائه کرده باشد. راهکاری که نوشته حاضر بر آن تاکید دارد، برگزاری جلسات آموزش سواد اطلاعاتی در قالب کارگاههای کارامد است. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن تشریح دلایل ضرورت پرداختن به کارگاههای آموزشی در ارتقا مهارتهای سواد اطلاعاتی، مهم ترین اصول و مراحل برگزاری اینگونه کارگاهها را به شکل گام به گام معرفی نماید.

موتورهای خوشه بندی، به موازات دو روش جستجوی کلیدواژه ای و مروری، برای کمک به بازیابی اطلاعات مرتبط موجود در وب، در سطح وسیعی، به کار میروند. در این نظام ها، رابط کاربر، به عنوان نقطه تماس با کاربران و برای استفاده از بازخورد در بهبود پرسش کاربر، از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف این مقاله، شناسایی عناصر و مؤلفه های مهم رابط کاربر نظام های خوشه بندی است. ابتدا، در مورد ضرورت استفاده از خوشه بندی در نظام های بازیابی اطلاعات، مبانی نظری، الگوریتم ها، کاربردها، و معیارهای ارزیابی خوشه بندی بحث شده است. سپس، ضمن شناسایی 10 موتور خوشه بندی بیان شده در متون حوزه بازیابی اطلاعات در وب، عناصر و مؤلفه های رابط کاربر این گونه نظام ها و عملکرد هر کدام، به تفکیک، توضیح داده شده است. در پایان، میزان استفاده از عناصر و مؤلفه های شناسایی شده در موتورهای خوشه بندی مورد مطالعه، بیان شده است.

مقاله حاضر مبتنی بر دیدگاه نویسنده بوده و به برخی ابعاد شکاف دیجیتال که با خدمات و مسئولیت کتابخانه­ها و کتابداران در ارتباطند می­پردازد و تأکید می­کند بخش اطلاعات که در آن کتابداران و اطلاع رسانان، ایفاگر نقشهای قابل توجهی در راستای تحقق جامعه دموکراتیک و پویا هستند، می­تواند به پر کردن یا دست کم، کاهش شکاف دیجیتال و شکاف اطلاعاتی موجود کمک کند. در این میان، برای پشتیبانی از ایده اصلی مقاله، از متون مرتبط موجود استفاده شده و در پایان، به مهارتهای مورد نیاز کتابداران و نیز، برخی راهکارهای دوگانه خطاب به حرفه­مندان بخش اطلاعات و سیاستگذاران، اشاره شده است

هدف: هدف از این پژوهش بررسی وضعیت کیفی وبگاه های استانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور با استفاده از ابزار WQET و ارائه راهکارهایی برای ارتقای کیفیت وبگاه هاست. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی است و به روش پیمایشی- توصیفی انجام پذیرفته است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش 31 وبگاه متعلق به ادارات کل کتابخانه های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی است. برای ارزیابی وبگاه ها از یک سیاهه وارسی که بر اساس مدل WQET شکل گرفته، استفاده شده است. روایی سیاهه وارسی استفاده شده در پژوهش حاضر به تأیید صاحب نظران و متخصصان حوزه رسیده است. پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ 92 درصد تأیید شده است. داده ها توسط نرم افزار مایکروسافت اکسل 2007 تجزیه و تحلیل شده و یافته ها بر اساس آن شکل گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که کیفیت وبگاه استان اصفهان (56 درصد) نسبت به سایر استان ها در وضعیت مناسب تری قرار دارد؛ وبگاه استان کردستان (23 درصد) حداقل امتیاز در سنجش کیفیت را به دست آورده است. در مؤلفه های عملکرد، گرافیک، دامنه و ساختار تما می وبگاه ها پایین تر از حد متوسط قرار دارند و در سایر معیارها نیز وبگاه اغلب استان ها از وضعیت نامناسبی برخوردارند. اصالت/ارزش: تا کنون پژوهش مستقل و جامعی که به ارزیابی کیفیت وبگاه های ادارات کل نهاد کتابخانه های عمومی بپردازد، صورت نگرفته است. تعیین وضعیت موجود وبگاه ادارات کل کتابخانه های عمومی منجر به شناسایی نقاط ضعف و قوت آنها شده و می توانند راه گشای حضوری مفیدتر در وب و دنیای مجازی باشد.

هدف پژوهش حاضر، اعتباریابی پرسشنامه تدوین مدل شایستگی آموزشِ علم اطلاعات و دانش شناسیِ مبتنی بر فن آوری اطلاعات بر اساس تحلیل سرفصل ها و نیازهای بازار کار است. در پژوهش حاضر از روش پیمایشی استفاده شده است. ابزار تحقیق برای گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده است. نمونه آماری به صورت هدفمند و به تعداد 315 از میان اعضای هیات علمی، دانشجویان دکتری، و کارشناسان مراکز اطلاع رسانی در ایران انتخاب شدند. یافته ها نشان داد که با حذف 17 گویه از کل پرسشنامه و تحلیل عاملی بقیه آن ها و چرخش نتایج با روش واریماکس، هشت مؤلفه آشکار می شوند. مؤلفه های به دست آمده و نیز گویه هایی که با این مؤلفه ها بار عاملی بالایی داشتند تا حد زیادی با دسته بندی اولیه انجام گرفته در پرسشنامه و نیز تا اندازه ای با یافته های برخی پژوهش های دیگر همخوان است. 76 شاخص شایستگی (دانش، مهارت و نگرش) در قالب هشت مولفه اصلی شامل ""کاربری کامپیوتر""؛ ""کاربری پایگاه های اطلاعاتی، مجموعه سازی منابع دیجیتالی، و مدیریت کتابخانه دیجیتالی""؛ ""مبانی شبکه های کامپیوتری""؛ ""مبانی برنامه نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی""؛ ""اصول طراحی وب سایت و تحلیل اطلاعات وب""؛ ""نرم افزارهای کتابخانه ای و سازماندهی رایانه ای""؛ آرشیویست منابع دیجیتالی؛ و نگرش، اعتباریابی و دسته بندی شدند. بر این اساس و با توجه به تحلیل بازار کار و تحلیل محتوای سرفصل های برنامه های آموزشی کارشناسی ارشد و کارشناسی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پرداختن به مباحث"" اصول ایجاد و مدیریت شبکه های ساده کامپیوتری"" را می توان حلقه مفقوده اساسی برنامه های آموزشی فعلی علم اطلاعات و دانش شناسی عنوان نمود.