درخت حوزه‌های تخصصی

امروزه مراجعین به عامل بسیار مهم و حیاتی در هدایت کتابخانه های عمومی مبدل گشته اند. به همین دلیل کتابخانه های عمومی نیاز دارند مراجعین خود را بشناسند و برای کسب رضایت و تامین نیازهای آنها برنامه ریزی کنند. این پژوهش یک الگوی تلفیقی از روش های خوشه بندی به کمک شبکه عصبی، تحلیل سلسله مراتبی و مدل کانو ارائه می نماید تا به وسیله بخش بندی مراجعین کتابخانه های عمومی و به دست آوردن ارزش هر بخش، خدمات مناسب در جهت جلب رضایت آنها ارائه شود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام مراجعین کتابخانه های عمومی استان فارس می باشد و یک نمونه 180 تایی به روش تصادفی ساده از آن انتخاب شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته ای است که بر اساس مدل کانو و مدلی که شاخص های آن طبق نظر خبرگان و متخصصان کتابداری تعیین شده، طراحی گردیده است. بعد از جمع آوری داده ها از میان معماری های ممکن برای شبکه، معماری شبکه خودسازمان ده با بالاترین کیفیت برای بخش بندی یا خوشه بندی مراجعین برگزیده شد و پس از استفاده از نرم افزار MATLAB تعداد چهار خوشه برای مراجعین کتابخانه های عمومی استان فارس تعیین گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی خوشه ها اولویت بندی شده و در نهایت با استفاده از مدل کانو، نیازهای هر خوشه تعیین و خدمات مناسب هر خوشه پیشنهاد شد. با استفاده از نتایج پژوهش کتابخانه های عمومی می توانند با بخش بندی و شناسایی مراجعین و کسب رضایت آنها، در امر خدمت رسانی موفق تر باشند.

هدف: آگاهی از میزان رضایتمندی کاربران در استفاده از اصطلاحنامه علوم اسلامی به عنوان ابزار بازیابی اطلاعات است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی است و جامعة کاربران اصطلاحنامه علوم اسلامی از دو گروه تشکیل شده اند که به ترتیب تعداد 128 نفر از کاربران نهایی و 62 نفر از نمایه سازان مراکز اطلاع رسانی استفاده کننده از اصطلاحنامه فوق بوده اند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه پژوهشگرساخته برای کاربران نهایی و نمایه سازان است. یافته ها: یافته ها نشان داد که وضعیت ساختار اصطلاحنامه علوم اسلامی و نظام ارجاعات در این اصطلاحنامه، متوسط و میزان تطابق تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی با نیازهای کاربران، میزان کاربرپسند بودن، روابط معنایی، ارائه محتوا، و صحت محتوا بالاتر از متوسط است. میزان رضایت کاربران از نه اصطلاحنامه تشکیل دهنده اصطلاحنامه علوم اسلامی تفاوت معناداری دارد. بیشترین رضایت کاربران نهایی مربوط به اصطلاحنامه علوم قرآنی، و بیشترین رضایت نمایه سازان از اصطلاحنامه فلسفه اسلامی است. نتیجه گیری: اصطلاحنامه علوم اسلامی به میزان زیاد در مدیریت اطلاعات اسلامی مؤثر است و کاربران نهایی به میزان متوسط مراجعه به آن را قبل از اقدام به جستجوی اطلاعات برای بازیابی بهتر اطلاعات لازم و ضروری می دانند. اعتماد کاربران نهایی به یافتن اصطلاحات مناسب و هماهنگ با نیاز اطلاعاتی شان در این اصطلاحنامه زیاد است.

زمینه: حجم اطلاعات دیداری قابل استفاده در پیرامون ما، بسیار زیاد و توان پردازش کل این حجم، از عهده بشر خارج است. آنچه که از طریق چشم (تخصصی ترین عضو در ادراک بشر) دریافت می کنیم دانش ما را درباره جهان خارج شکل می دهد. بنابراین حرکات چشمی معرف فعالیت های پردازشی ذهن انسان از جمله خواندن و پویش متن و تصویر است. عمده حرکات چشمی انسان شامل خیره شدن و پرش است. چشم، پیام دیداری را تا هنگام انجام یک پرش به مغز منتقل نمی کند. بنابراین یک پرش از هر بار اطلاعاتی که از یک خیره شدن به دست می آید، تشکیل می شود و خیره شدن بعدی برای مشاهده بیشتر اطلاعات در جای دیگر ضروری هستند. ردیابی چشم، روشی برای تحلیل حرکات چشم است که از طریق ابزاری به نام ردیاب چشمی، نوع حرکات چشم و موقعیت فضایی و زمانی آنها به دست می آید. رایج ترین سامانه مورد استفاده برای ردیاب چشمی، امروزه ردیاب های چشمی بازتاب ویدئویی قرنیه هستند. دو کاربرد پژوهشی ردیاب چشمی در طی قرن بیستم توسعه یافتند: حرکات چشمی در خواندن و حرکات چشمی در مهندسی استفاده پذیری برای تعامل کاربران با تولیدات. هدف: این مقاله در پی آن است تا علاقه مندان را با روش ردیابی چشم و نیز چگونگی کار با دستگاه ردیاب چشمی در حوزه خواندن آشنا سازد. کاربردهای احتمالی: از آنجا که استفاده از ردیاب چشمی تاکنون مورد توجه پژوهشگران داخلی نبوده است، آشنایی با این ابزار و انواع امکانات آن، زمینه انجام پژوهش های کاربردی را در محیط های مختلف مانند مطبوعات چاپی و وب مهیا می کند. این مقاله می تواند اساسی برای انجام پژوهش های مشابه در زبان فارسی باشد که تاکنون در این زمینه فعالیتی صورت نگرفته است. اصالت/ارزش: کاربرد روش ردیابی چشم در حوزه خواندن، به عنوان روشی مستدل و قابل اثبات، بسیار رایج است. استفاده از ردیاب چشمی در مطالعات مربوط به خواندن با سه رویکرد اساسی انجام می شود. در دیدگاه نخست، تمرکز بر پردازش دیداری و کنترل حسی حرکتی است؛ از این چشم انداز (ادراک و کنترل حرکت)، خواندن به عنوان تکلیفی از پردازش دیداری و کنترل حسی-حرکتی که در یک محیط دیداری کاملاً ساختار یافته رخ می دهد، دیده می شود. دیدگاه دوم، ارتباط بیشتری با علوم شناختی دارد؛ در این قسمت، خواندن به عنوان حوزه ای از پردازش اطلاعات (فرایند پیچیده گردآوری اطلاعات) بشری که مشابه با فهم یک صحنه دیداری است، در نظر گرفته می شود. دیدگاه سوم به عنوان رویکردی برجسته و پربار، از سنجه های حرکت چشمی برای توسعه و ارزیابی فرضیه های روانشناسی زبان درباره پردازش زبان نوشتاری استفاده می کند؛ در بیشتر پژوهش های این حوزه، سطح پردازش جمله نظیر عامل های نحوی، معنایی، عمل گرایانه (کاربردی) و دانش-جهان آشکار در خواندن، مورد توجه است. این مقاله، پژوهشگران حوزه خواندن را برپایه تعامل دیداری با جدیدترین روندهای مطالعات شناختی خواندن و روانشناسی زبان آشنا می کند.

هدف از این پژوهش، آگاهی از دیدگاه کاربران نسبت به قابلیت درک و پیش بینی-پذیری برچسب های بکار رفته برای بازنمون مقوله های اطلاعاتی (منوها) در وب سایت کتابخانه های دانشگاهی ایران است. در این راستا، 10 وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های برتر ایران توسط 30 نفر دانشجویان ارشد و دکتری رشته های غیر کتابداری مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور از روش مکاشفه ای و مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گردآوری اطلاعات استفاده شد. نتایج نشان داد برچسب های بکار رفته در بیشتر موارد برای کاربران پیش بینی پذیر نیستند و کاربران برداشت های متفاوتی از این برچسب ها دارند. این امر کاربران را در مکان یابی اقلام مورد نظر و دسترسی به اطلاعات با تردید مواجه می کند. مصاحبه با کاربران نیز این یافته ها را تأیید کرد. در پایان با توجه به درک و نظر کاربران، برچسب های مناسب برای توصیف مقوله های اطلاعاتی شناسایی و پیشنهاد شد.

این مطالعه با استفاده از نرم افزار «سروکوال» و با هدف بررسی کیفیت خدمات انجام شده در کتابخانه های دانشگاه سیستان و بلوچستان در سه ماهه اول سال 83 از دیدگاه کاربران انجام شد و نشان داد که کتابخانه های مورد مطالعه در هیچ یک از ابعاد «سروکوال» نتوانسته اند انتظاراتی را که مراجعهکنندگان دارند برآورده کنند؛ اما در ابعاد فیزیکی و محیط، خدمات کیفی قابل قبولی داشته اند. مؤلفه های «مسئولیت پذیری» و «ضمانت و تضمین» به ترتیب پرمسئله دارترین مؤلفه های کیفی خدمات بودند. مشکلات کاربران در هنگام استفاده از کتابخانه و ترتیب اولویت مسائل آن ها نیز مشخص شد.