درخت حوزه‌های تخصصی

به‌نظر آقای دکتر شعبانی، جهانی‌شدن نتیجه تحول تاریخی مطامع غرب در پنج قرن گذشته است که به صورت نیروی خلاق، در گستره‌ای جهانی واردشده است. او می‌گوید، با مهاجرت برخی از اروپاییان در قرن19، آمریکا برغرب نیز مسلط شد. وی تنها راه مقابله با جهانی شدن را نوسازی بخش‌هایی از هویت اساسی‌مان می‌داند که نشانه موجودیت انسانی ما است. به عقیده او، ما می‌توانیم، بدون ترس از جهانی شدن، باتکیه بر خلاقیت، دست به انتخاب بزنیم

هدف این پژوهش بررسی خوانش شهروندان از عملکرد نخبگان سیاسی در شبکه های اجتماعی مجازی و بدست آوردن دانشی دربارة تأثیر آن بر رفتار اجتماعی شهروندان است. این تحقیق بارویکرد پژوهش کیفی و روش «نظریه مبنایی» انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه با 25 نفر زن و مرد از گروه های سنی و گرایش های سیاسی متفاوت با روش نمونه گیری نظری و استفاده از اسناد دست دوم (کامنت های صفحه فیس بوک آقای ظریف) بدست آمده اند. بر اساس یافته ها مقاومت در برابر قوانینی که آزادی های اولیه انسان ها را نقض می کنند، مقوله محوری و نقض قانون توسط قانون (تناقض قانونی)، قانون مداری، اصلاح قانون، رضایت مندی، افزایش اعتماد، افزایش مشارکت سیاسی از پیامدها و دستاوردهای خوانش شهروندان است.

در هزاره ی سوم، اینترنت نقش مهم و روزافزونی در زندگی نوجوانان و جوانان ایفا می کند. جاذبه ی اینترنت باعث شده تا بسیاری از جوانان و نوجوانان به جای تعامل با همسالان و والدین، اینترنت را برگزینند. این همنشینی با اینترنت به مرور زمان تجربه ی شیرین در جمع بودن را از فرد می گیرد و می تواند به انزوای اجتماعی منجر شود. مطالعه ی حاضر به منظور تعیین ارتباط میان میزان استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی طراحی شده است. روش تحقیق مورد استفاده ی این پژوهش پیمایشی و شیوه ی تحقیق همبستگی است. جامعه ی آماری این تحقیق کلیه ی کاربران 29-15 ساله ی کافی نت های شهر تبریز در مرداد و شهریور ماه 1394 هستند. نتیجه ی حاصل از آزمون فرضیه ها نشان دهنده ی وجود رابطه ی معنادار بین متغیر های وضعیت تأهل، پایگاه اقتصادی – اجتماعی، میزان استفاده از اینترنت، میزان استفاده ی اجتماعی از اینترنت و جامعه پذیری مجازی به عنوان متغیر های مستقل و انزوای اجتماعی به عنوان متغیر وابسته ی تحقیق است. به علاوه نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره ی تحقیق نشان می دهد که 21 درصد از تغییرات متغیر وابسته، توسط متغیر های مستقل باقی مانده در مدل (وضعیت تأهل، میزان استفاده از اینترنت، جامعه پذیری مجازی و پایگاه اقتصادی – اجتماعی) تبیین می شود.

آقای دکتر شریعتمداری،‌ضمن اشاره به تفاوت تلقی کشورهای غربی و کشورهای درحال رشد از مقوله جهانی شدن، دلیل این تفاوت را در رشد فناوری در کشورهای غربی می‌داند؛رشدی که سبب شده تا کشورهای غربی چنین تصور کنند که لازم است دیگر کشورهای جهان درهمه زمینه‌ها از جمله علم، فرهنگ، اخلاق و... از آن‌ها تبعیت کنند. ایشان سپس با رد این عقیده، دوعامل اساسی برای اجتناب از این تحمیل و به عبارتی شبیخون فرهنگی را روشن بودن تعریف فرهنگ و رشد تربیت عقلانی به جای تربیت عادتی در کشورهای درحال توسعه می‌داند.

انقلاب تکنولوژی اطلاعات، عرصه اندیشه و عمل زندگی انسان ها را در همة ابعاد دگرگون می کند و عرصة زندگی سیاسی نیز از این دگرگونی کنار نیست. مقالة حاضر، مبانی این تحول را از منظر فلسفه، جامعه شناسی و ارتباطات می کاود و در بستر خاص علوم سیاسی به رابطة کارآمد تکنولوژی اطلاعات و عرصة سیاست توجه دارد. این نوشته در قالب رویکردهای خوش بینانه و همدلانه، موضوع را بررسی می کند. مقاله ابتدا مبنا و پایة فلسفه و تکنولوژی اطلاعات را ترسیم می کند و پس از شرح آن، جنبه های چهارگانة پیوند آن با تکنولوژی اطلاعات و سیاست را در قالب جنگ اطلاعاتی، دیپلماسی دیجیتالی، دولت الکترونیکی و جامعه مدنی مجازی مورد کاوش قرار می دهد.

مسئله ای که مقاله حاضر به آن می پردازد ارزیابی سازوکارهای اعتماد بین کاربران ایرانی در فیسبوک است. به لحاظ نظری از الگوی افه و فوش برای دخالت متغیر اعتماد در کنشگری کاربران استفاده کرده ایم. روش جمع آوری داده های تحقیق نیز ترکیبی بوده است؛ بدین ترتیب که با روش پیمایشی در مرحله اول در حجم 2437 نفر در بین کاربران ایرانی اینترنت و در مرحله دوم برای تکمیل داده ها در حجم 288 نفر در بین دانشجویان پیام نور غرب تهران داده های کمی جمع آوری شدند. از طرف دیگر، با روش های مشاهده مستقیم، مشارکتی و مصاحبه متمرکز داده های کیفی تحقیق نیز جمع آوری شدند. برخی نتایج تحقیق نشان می دهند که کاربران ایرانی فیسبوک که در اینجا تحت مطالعه واقع شدند با استفاده از گزینه «قانون رؤیت»[1] و خودافشایی متقابل روابط خود را با آشنایانشان تنظیم می کنند و برای اعتماد به افراد ناآشنا از راهکارهای اعتمادسازی جست وجوی شواهد که عبارت اند از پیداکردن دوستان مشترک (دوستان دوستان)، شفاف سازی (تشکیل پروفایل با هویت واقعی، دیدن پروفایل افراد قبل از پذیرفتن دعوت آنها و خودافشایی) و کم کردن خطر هزینه اعتماد (استفاده از قانون رؤیت برای محدودکردن دسترسی به اطلاعات یا پاک کردن دوستان غیرقابل اعتماد) استفاده می کنند. نتایج داده های کمی نشان داد فیسبوک شعاع اعتماد کاربران را افزایش می دهد.

آقای دکتر سلطانی‌فر معتقد است. فناوری‌ها سبب شده‌اند که مسیر خبری دوسویه شود و کشوری که حرفی جهان پسند دارد، آن را مطرح سازد. این فوری‌ترین تاثیر فرایندی است که به آن جهانی شدن می‌کوییم، دراین جریان، شکل و ماهیت اقتدارگری تغییر کرده و فناوری برتر موفق‌تر است. وی می‌گوید، وجود دو مشخصه عقلانیت و فردیت، به منزله مشخصه‌های جهانی شدن، وضع را از گذشته متمایز کرده است. به عقیده وی، جهانی‌شدن جریان بسیار عظیمی است که بدون فناوری و خرد نمی‌توان با آن مقابله کرد. او تاکید می‌کند، اگر چنانچه ملتی هرچه زودتر با ابراز فنی وارد این میدان شود، سهم بیش‌تری در فرهنگ جهانی خواهد داشت.

هدف این پژوهش، ارائه چارچوبی از حوزه سیاستگذاری کسب و کارهای پلتفرمی در ایران و ارتباط آن با منافع عمومی؛ با شناسایی سیاست ها، موانع و الزامات سیاستی این حوزه است. رویکرد پژوهش کیفی و از روش تحلیل تم برای تحلیل داده ها استفاده شده است. ابزار جمع آوری داده ها، مطالعه اسنادی و مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته بوده است. یافته های پژوهش نشان داد آسیب های سیاستگذاری کسب و کارهای پلتفرمی شامل: عدم به روزرسانی سیاست ها، عدم یکپارچگی فرآیند دریافت مجوزها، فرآیند بروکراتیک اخذ مجوز، عدم وجود نهاد سیاستگذار و سیاست واحد برای کسب و کارهای پلتفرمی و ...، موانع سیاستی شامل: عدم وجود سیاست های حفظ حریم خصوصی کاربران، عدم وجود سیاستگذار رسمی در خصوص کسب و کارهای پلتفرمی، عدم نظارت نهادهای سیاستگذار بر نحوه فعالیت این کسب و کارها، تعدد مراجع صدور مجوز و ... است. در این راستا از الزامات سیاستی برای حل آسیب ها می توان به وجود سیاستگذار رسمی و هم نظارتی توسط کنشگرانی از اکوسیستم پلتفرمی و سازمان های دولتی و حاکمیتی، توسعه شبکه سیاستگذاری، به روزرسانی سیاست ها و قوانین و ... اشاره کرد. نتایج در قالب چارچوبی برای آگاهی سیاستگذار، از نسبت فرایند سیاستگذاری کسب و کارهای پلتفرمی و منافع عمومی ارائه شده است.

در آستانه ورود به قرن بیست‌ویکم، جهان وارد عصر حاکمیت ارتباطات فرامرزی از طریق رایانه‌ها شده است. امروزه شبکه‌های اطلاع‌رسانی و اینترنت، که میلیونها نفر مشترک آن هستند، امر جابجایی اطلاعات را شتابی مضاعف بخشیده‌اند. نکته مهم در اینترنت عمومی بودن آن است. همانطور که از نام آن بر می‌آید، اینترنت هزاران شبکه رایانه‌ای متصل به هم است که دارای هیچ سازمان مدیریتی و یا سرپرست حقوقی نیست. امروزه اهداف اینترنت از اهداف نظامی، آموزشی و تحقیقاتی آن فراتر رفته‌است و ابعاد مختلف سیاسی، حقوقی، تجاری، فرهنگی و حتی ضد فرهنگی را نیز دنبال می‌کند.

مقالة حاضر از پروفسور مولانا با عنوان «ماهواره‎ها و گوناگونی جهانی» با نقل قولی جالب از والتربوکینگ‎هام آغاز می‎شود: «تعداد بسیار معدودی از ما متوجه این امر هستیم که فناوری در همان حال که مسائل کهن بی‎شماری را حل می‎کند. مسائل بسیار و جدیدی را به وجود می‎آورد. همه پیشرفت‎های فناورانه سود خالص نیست». نقل قول مزبور که در صدر عنوان مقاله آمده است، کلامی است که به رغم سادگی معنایی عمیق و ژرف دارد و شاید بتوان گفت بسیاری از مشکلات عصر حاضر ناشی از بی‎توجهی به این گفته و نظایر آن است. نویسنده که از دست‎اندرکاران و پژوهشگران به نام و با سابقه در حوزه ارتباطات و اطلاعات و چهره‎ای شناخته شده در عرصه جهانی است، در ادامه، به حوادث تکان‎دهندة دهه‎های آخر قرن بیستم، از جمله حادثه 11 سپتامبر اشاره می‎کند و با ذکر «معدودی از امواج تغییر»، نتیجه می‎گیرد که ظاهراً «روحیه‎ای از تغییر فضای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان را فرا گرفته است». وی در ادامه اظهار می‎دارد: «با اطمینان بسیار می‎توان مسئولیت حسن و عیب این رویدادها را به شبکه‎های ماهواره‎ای نسبت داد که همه ما را از طریق تلفن، دورنگار و به ویژه امروزه از طریق اینترنت به یکدیگر مرتبط می‎کنند». نویسنده در ادامه به بررسی فناوری و سیستم‎های اقتصادی غربی برای جامعه جهانی می‎پردازد و به تأثیرات این امر نظیر جدا کردن تولیدکننده از مصرف‎کننده، غیرشخصی‎سازی سیستم‎های اقتصادی، کاهش تنوع و نابودی «زبان‎ها و فرهنگ‎های به اصطلاح ابتدایی یا غیرغربی» اشاره می‎کند. نویسنده خواستار وارد کردن «احساسی از موشکافی فلسفی» به گفتمان ارتباطات بین‎المللی می‎شود و خطر عدم توجه به این امر را یادآوری می‎کند. وی این قسمت را با نقل قولی از هایدگر به پایان می‎برد: «تنها یک خدا می‎تواند ما را نجات دهد». نویسنده، مطلب را با اشاره به این که پس از پایان جنگ سرد با وجود تغییر مکان یافتن محورهای جغرافیایی ـ سیاسی از «شرق ـ غرب به شمال ـ جنوب» همان سلطه قدیمی بازگشته است، ادامه می‎دهد. نویسنده ضمن بسط مطالب بالا می‎افزاید: «با پیدایش انفجار اطلاعاتی و جامعه اطلاعاتی یکی از حیاتی‎ترین مسائل رو در روی جوامع اسلامی کنترل نهایی پردازش اطلاعات و فناوری در دوران الکترونیک معاصر و از میان رفتن تدریجی فرهنگ شفاهی (oral) یا سنتی است، فرهنگی که نیروی مقاومت عمده‎ای در رویارویی با سلطة فرهنگی بوده است» و در ادامه بحث این سؤال بنیادین را مطرح می‎سازد: «آیا جامعه اطلاعاتی جهانی‎ای که اکنون در حال ظهور است، استفاده اجتماعی از اطلاعات را تسهیل می‎کند یا مانع آن می‎شود و آیا این جامعه به دستیابی به اهداف و برآوردن نیازهای جوامع غیرغربی کمک می‎کند؟» نویسنده در سطور پایانی مقاله، ضمن بیان این مطلب که «سیستم‎های ماهواره‎ای می‎توانند ابزارهای قدرتمندی برای پل زدن بر شکاف بین مردم جهان و افزایش دانش باشند»، این سؤال را پیش می‎کشد که «آیا آنها واقعاً جهان را برای همه انسان‎ها در همه سرزمین‎ها، به جایی بهتر تبدیل می‎کنند؟» در بسط و شرح آنچه در بالا مطرح شد، نویسنده به طرح مفاهیمی پرداخته است که بار سنگین آنها مانع ایجاز و اختصار است و تأمل بیشتر خواننده در مقاله را طلب می‎کند.

در این پژوهش، رابطه بین میزان استفاده از فناوری های نوین ارتباطی (اینترنت، ماهواره، تلفن همراه) و ارتباطات خانوادگی در شهر شیراز، با استفاده از چارچوب نظری کاشت و ساخت یابی گیدنز بررسی شده است. این پژوهش از نوع پژوهش های همبستگی و مقایسه ای است که به روش پیمایشی و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته، با نمونه ای از 384 خانوار شیرازی و از طریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شده است. یافته ها بر مبنای ضریب همبستگی پیرسون (r) نشان می دهد که بین میزان استفاده از فناوری های نوین ارتباطی با ارتباطات خانوادگی و ابعاد آن، به جز توزیع قدرت، رابطه منفی و معنا دار وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از مدل رگرسیونی حاکی از آن است که در مجموع، میزان استفاده از تلفن همراه و ماهواره 17درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کند. در آزمون تحلیل مسیر مشخص شد که میزان استفاده از ماهواره، هم به طور مستقیم و هم از طریق هویت اجتماعی با ارتباطات خانوادگی رابطه دارد؛ اما دو بعد استفاده از اینترنت و تلفن همراه تنها از طریق هویت اجتماعی و به طور غیر مستقیم با ارتباطات خانوادگی در ارتباط است.