درخت حوزه‌های تخصصی

هدف از تدوین این مقاله، تبیین معرفت شناسی از دیدگاه سهروردی و استنباط دلالت های تربیتی آن است. این پژوهش از نوع تحقیق کیفی است که ساخت نظریه را هدف قرار داده و از بالاترین سطح تأویل و انتزاع برخوردار است و براساس نظر اسمیت مبنی بر امکان استنتاج دلالت های تربیتی از فلسفه خاص و اینکه بین فلسفه و تعلیم و تربیت رابطه وجود دارد، به تبیین و استخراج دلالت های تربیتی معرفت شناسی فلسفه اشراق سهروردی پرداخته است. سهروردی معرفت را محصول تقابل و تعامل استدلال عقلی و درک شهودی می داند که حصول آن جز از طریق سلوک و تصفیه باطن امکان پذیر نیست. او بر این عقیده است که از طریق «تجربه حضوری» است که سالک می تواند پاره ای از حقایق را مستقیم و بدون میانجی بشناسد و نسبت به آنها علم پیدا کند؛ لذا این نوع معرفت شناسی مستلزم شکل ویژه ای از اهداف، اصول، معلم و شاگرد، برنامه درسی و ارزشیابی در تعلیم و تربیت است که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.

در مباحث پیش‏روی درصدد شناسایی ویژگی‏های بندگان خدا در سخنان اهل‏بیت علیهم‏السلام هستیم. بدین منظور، خطبه 87 نهج‏البلاغه را محور مباحث خویش قرار می‏دهیم که در بخش اول آن، امیرمؤمنان علیه‏السلام سی و سه ویژگی ممتاز برای محبوب‏ترین بندگان خدا برمی‏شمارند. گرچه در ظاهر، این ویژگی‏ها به تقوا پیشه‏گان، بندگان سالک و عارف خدا نسبت داده شده‏اند، اما حقیقت آن است که حضرت در پی معرفی و شناساندن خصایص خویش و فرزندان معصوم خود علیهم‏السلام هستند؛ خصایصی که تنها در آن حضرت و فرزندان معصوم ایشان علیهم‏السلام گرد می‏آیند و سایران نمی‏توانند به همه آن خصایص، آن هم عالی‏ترین مراتبش، متصف گردند. دراین مجموعه از سخنرانی‏ها، استاد مصباح به بیان شرح و تفسیر ویژگی‏های بندگان سالک خدا در نهج‏البلاغه می‏پردازد.

به راستی ویژگی و اوصاف بندگان صالح خدا کدامند؟ سالک راه چگونه می‏تواند با آگاهی و بصیرت، مسیر سعادت را بپیماید؟ با کدامین دستگیره محکم و ریسمان سترگ الهی می‏توان این مسیر پرفراز و فرود را پیمود؟ استاد، در شرح و تفسیری بر کلام امیرمؤمنان علی علیه‏السلام در این گفتار، لغزشگاه‏ها و راه‏های ناامن مسیر سعادت را گوشزد و گناه را آستانه سقوط بندگان الهی به جهنم قلمداد می‏کنند و نیل به این سعادت را نیازمند مجاهدت و جان‏فشانی بسیار می‏دانند. بدین سان، خورشید یقین، روشنگر و آرام‏بخش دل‏های مؤمنان و دوستان خدا خواهد شد.

در این نوشتار کوشش شده است که هجرت انفسی و آفاقی، که از ویژگیهای انسان تعلیم یافته در سایه آموزه های اسلامی است، از نظرگاه حضرت امام خمینی بیان شود. افزون بر آن نگاهی به مهاجرتهای مثبت و منفی در حیات مسلمانان افکنده شده و معیارهای هجرت اسلامی طرح شده است. یادکرد هجرتهای سیاسی ـ الهی امام راحل، به ویژه هجرت بزرگ ایشان به سرزمین غرب، یعنی فرانسه، محور دیگر این مقال است.