درخت حوزه‌های تخصصی

تربیت کریمانه که شیوه ی خاص ارتباطی بین مربی و متربی در انسان شناسی اسلامی بوده و از مهم ترین عوامل موثر در نظام های حقوقی و اخلاقی قلمداد می گردد، مورد توجه این مقاله است. ضرورت توجه به روابط بین مربی و متربی بر اساس اهداف تعلیم و تربیت از یک سو و تمایل ذاتی و فطری به کسب کرامت و حفظ عزت نفس و احساس ارزشمندی ازسوی دیگر، تعلیم و تربیت را به این روش تربیتی خاص سوق می دهد تا این احساس را در متربی بیدار و استمرار آن را تضمین کند. این روش با محور قراردادن کرامت وپیامدها و کاربرد آن، میتواند درتحکیم و توسعه ی شخصیت متربی از طریق بزرگ مداری و تقویت عزت نفس، موثربوده و خود مبنایی بر تربیت و اهداف آن در زندگی فردی و اجتماعی باشد . در همین راستا و با هدف آشنایی با تربیت کریمانه، این مقاله ضمن بررسی مفهوم کرامت و جایگاه و ضرورت آن در انسان شناسی اسلامی، ابتدا به تبیین پیامدها کرامت نفس به عنوان یک روش تربیتی پرداخته و سپس به شیوه های ظهور و تقویت آن در نظام تربیتی می پردازد. این روش تربیتی می تواند در زندگی فردی و اجتماعی متربی تاثیر گذار باشد.

این گفت وگو در حاشیه همایش «سبک زندگی اسلامی» که در تاریخ 19 بهمن ماه 1391 در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قدس سره برگزار گردیده انجام شده است. سؤالاتی از این دست که به راستی مفهوم سبک زندگی چیست؟ نفش حوزه های علمیه در تدوین و طراحی نقشه راه تحقق سبک زندگی اسلامی چیست؟ وظیفه نهادهای اجتماعی و حکومتی در تحقق سبک زندگی اسلامی در جامعه چیست؟ نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه چیست؟ چگونه باید سبک زندگی اسلامی را در جامعه اسلامی نهادینه ساخت؟

مقاله حاضر در صدد اثبات این ادعاست که مادامى که در بستر زمان تغییر بیرونى یا درونى براى موضوعات حاصل نشود، احکام آنها ثابت خواهد بود و با تغییر موضوعات، احکام آنها نیز متغیر خواهد بود. در این مقاله از دو دیدگاه کلى درباره چگونگى تحول در اجتهاد سخن به میان آمده است دیدگاهى که هویت احکام شریعت در قبال تحولات را دگرگون مى‏سازد و دیدگاهى که احکام شریعت را نسبت به تحولات مستمر با اجتهاد تفریعى و تطبیقى بیان مى‏کند. در این راستا نمونه‏هایى از توانمندى‏هاى دیدگاه دوم بیان شده است.

یکی از هدف‏های نزول قرآن، هدایت و راهبری انسان است(بقره، 185).رسول گرامی اسلام(ص) در اجرای این هدف و به مصداق:«و اوحی الی هذا القرآن لا نذرکم به و من بلغ»(انعام، 19)قرآن را بر عامه مردم به ویژه مؤمنان عرضه داشت.سیاست رسول خدا (ص)از طریق«اسماع»و«اقراء»قرآن دنبال شد. در نتیجه دو دهه فعالیت قرآنی آن حضرت، هزاران نفر با قرآن و مفاهیم آن آشنا شدند و صدها قاری و حافظ قرآن با بینش فقهی و تفسیری به ظهور رسیدند.

امروزه متناسب با پیشرفت و تحول در حوزه های مختلف و گذار جوامع از شکل سنتی به مدرن، شاهد شکل گیری سبک های جدید زندگی هستیم. سبک زندگی، درواقع، شکل دهنده هویت گروهی و اجتماعی افراد است. تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه در جامعه ما صورت گرفته است توجه کمی به باورها و ارزش های فرهنگی برخاسته از مکتب اسلام داشته و صرفا به بیان نظریه های غربی در این حوزه و ذکر عوامل مؤثر بر آن اکتفا کرده اند. ازاین رو، در این مقاله با مبنا قرار دادن روش تحقیق کیفی از نوع تحلیلی توصیفی، و با هدف بررسی الگوی آرمانی سبک زندگی از منظر مذهب اسلام و خاصه مکتب تشیع، بر آن شدیم تا ابتدا با بررسی دقیق نظریه های مربوط، سه شاخصه اصلی سبک زندگی (الگوی رفتار، مدیریت بدن و الگوی مصرف) را برداشت کرده و در ادامه، در ارتباط با هر مقوله، گزاره هایی را که بیان کننده دیدگاه مکتب اسلام باشد بیان نماییم. در پایان پس از جمع بندی و نتیجه گیری مطالب، یافته ها حاکی از لزوم جامعه پذیری و نهادینه کردن الگوی سبک زندگی اسلامی در جهت شکل دادن به ساختار نگرشی نسل جوان بر این مبنا بود.

با دقت در قصه های قرآنی می توان گفت: بخشی از سرگذشت زندگی بزرگان دینی را چگونگی روابط آنها با خانواده تشکیل می دهد. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع در قرآن و ضروری دانستن تنظیم صحیح روابط خانوادگی در خانواده و اجتماع، در این مقاله به بررسی چهار قصه یوسف(ع)، موسی(ع)، مریم(س) و پیامبر اکرم(ص) پرداخته می شود، تا الگوهایی کامل برای داشتن خانواده ای موفق و ایمانی ارائه گردد. در پژوهش حاضر، با توجه به قصه های ذکر شده، روابط اعضای خانواده در دو بخش درون و برون از خانه و خانواده مورد پژوهش قرار گرفته است. از بررسی آیات پی می بریم اصل ازدواج و شرایط همسر شایسته، پیش از هر چیز دیگر، نقش مهمی در شکل دهی فرهنگ خانواده دارند؛ در قرآن، بیش از آنکه به ارتباط زوجین نسبت به همدیگر در درون خانواده اشاره شود، به ارتباط همسران با افراد گوناگون در اجتماع پرداخته می شود؛ در روابط بین والدین و فرزندان، مواردی چون شناخت جایگاه، شخصیت بخشیدن و توجه به آینده فرزند و احسان فرزند به والدین مورد تأکید قرار گرفته است؛ قرآن، در خصوص روابط افراد در برون از خانه و خانواده، به لزوم حیا و عفت برای زنان و مردان، حفظ اسرار خانواده، پاسداری از عزّت و آبروی خانواده خود و دیگران و فعالیت زنان در اجتماع اشاره دارد. بنابراین جامعه ای سالم و با امنیت، نیازمند سالم بودن فضای خانواده و آرامش آن است.

چکیده: این مقاله به بررسی فلسفه و حدود حجاب در اسلام و آثار تربیتی آن و نیز راهکارهای درونی کردن حجاب می پردازد. این بررسی از نوع توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، تحلیل محتوا است. پس از بررسی فلسفة حجاب از دیدگاه قرآن، سنت، عقل و فطرت، دو فلسفة اساسی برای حجاب بدست آمد. نخست، جلوگیری از تحریک مردان در جامعه و دیگری حفظ امنیت زن تا هم از شرّ مزاحمان دور باشد و هم بتواند به راحتی در جامعه رفت آمد کند. حدود حجاب زن در بعد فردی این است که تمام بدن به غیر از وجه وکفین (گردی صورت و دستها تا مچ) را از نامحرم بپوشاند ولی این پوشش در محیط خانواده، نزد محارم لزومی ندارد. با وجود این، زنان در محیط اجتماعی باید از هر گونه جلب نظر بپرهیزند حتی در سخن گفتن و راه رفتن. مهم ترین آثار حجاب در بعد فردی، مصونیت، آرامش و امنیت زن و در بعد خانوادگی، استحکام وثبات خانواده و در بعد اجتماعی، و سلامت اخلاق جامعه است. روشهای درونی کردن حجاب نیز عبارتند از ارتقا و تقویت اینمان به خدا، اطلاع رسانی در زمینه حجاب، بیان فلسفه حجاب وآثار مثبت آن، معرفی الگوهای والای حجاب و ... .