درخت حوزه‌های تخصصی

جنگ جمل، واقعه مهمى در تاریخ صدر اسلام به شمار مى‏آید که آثار و نتایج مختلفى در پى داشت. یکى از مهم‏ترین پیامدهاى آن انشقاق مذهبى در جامعه اسلامى براى نخستین بار بود؛ به این ترتیب کهجامعه اسلامى به سه گروه شیعه علوى، شیعه عثمانیه و قاعدین تقسیم شد. هر کدام از این گروه‏ها براى توجیه عملکرد خویش به مباحث کلامى رو آوردند و اولین جرقه‏هاى مجادله کلامى از این زمان شروع شد. از طرفى یکى از ویژگى‏هاى جهان اسلام بین قرن سوم تا پنجم، مجادله و مباحث کلامى بین مسلمانان است که از این مناقشات مى‏توان به جدال افراد و گروه‏هاى اسلامى و اظهار نظر در باره «شرکت کنندگان» و «کشته شدگان» در جنگ جمل اشاره کرد. به همین دلیل، افراد و گروه‏هاى اسلامى در باره این موضوع به اظهار نظر پرداخته‏اند. به‏رغم اختلاف نظر گروه‏هاى اسلامى در مورد جنگ جمل، اصحاب جمل را به دلیل شورش علیه حکومت اسلامى «باغى» و خلیفه مسلمانان را «برحق» مى‏دانند. اما در مورد سرنوشت سران شورشى، اختلاف آرا وجود دارد. تحقیق حاضر سعى دارد ضمن بازگو کردن دیدگاه‏هاى افراد و گروه‏هاى اسلامى در مورد این حادثه، علت تفاوت‏ها و اختلاف آراى مورخان و متکلمان را ریشه‏یابى و بررسى کند.

کتاب بحارالأنوار یکى از کتاب‏هاى مشهور روایى و از تألیفات محمدباقر مجلسى (م1111ق) است که نویسنده به مناسبت مباحث مورد نظر و بر اساس اهدافى که در پى آن بوده، به ذکر روایات مربوط به سیره امامان علیهم‏السلام بر پایه منابع پیشین پرداخته است. مجلسى در این کتاب تلاش کرده تا کلیه روایات مربوطه را از منابع موجود و در دست‏رس خود گرد آورد. بر اساس شواهد موجود در کتاب، او تنها به نقل روایات بسنده نکرده و از عنصر نقد و تحلیل در تکمیل مطالب بهره برده است. هم‏چنین شیوه پردازش روایات و دسته‏بندى و چینش آن‏ها از ویژگى‏هاى این کتاب است. مزایاى فوق موجب شده که بخش سیره ائمه بحارالأ نوار از منابع قابل توجه در این موضوع باشد.