فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۶٬۷۰۴ مورد.
مبانی سیاسی اجتماعی نهضت امام حسین(ع) از منظر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مقصود از مبانی قرآنی، پیش فرض های پذیرفته از آموزه های قرآنی است که زیربنای قیام امام حسین(ع) گردید. بر اساس حدیث ثقلین، مبنای نهضت امام حسین(ع) باید بر آیات قرآن استوار باشد. به نظر نگارندگان، توجّه به مبانی قرآنی نهضت که کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است،می تواند فهم صحیح و کامل تری از قیام حضرت را نمایان سازد. نوشتار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است، به برخی از مبانی سیاسی اجتماعی نهضت امام حسین(ع) از منظر قرآن در مفاهیمی مانند اصلاح گری، مبارزه با ستمکاری، هجرت در راه خدا، امر به معروف و نهی از منکر، جهاد و عدالت پرداخته است. بازشناخت این مبانی، علاوه بر تعیین جایگاه توحیدی و رفیع نهضت امام حسین(ع) ، وظیفة قرآنی مسلمانان را در عمل به تکلیف در شرایط مشابه مشخّص می سازد.
نقدی بر رویکرد صحابه نگاران به حضرت ابوطالب علیه السلام با تکیه بر ابن حجر و کتاب الاصابة(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف نگارنده در این گفتار، بررسی عملکرد صحابه نگاران به ویژه ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابة در زمینة تعریف صحابه و اثبات صحابی بودن افراد و مقایسه آن با عملکرد آنان در باره ایمان ابوطالب است. نشان دادن این دو عملکرد، به خوبی گویای برخورد سیاسی با موضوع ایمان حضرت ابوطالب خواهد بود.
مطالعه موردی مناسبات مذهبی و سیاسی اسماعیلیان الموت با اتابکان آذربایجان و مراغه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با ضعف دولت سلجوقی، حکمرانان محلی که غالباً از اتابکان بودند، قدرت را در دست داشتند که از جمله آنان در منطقه شمال غرب ایران، می توان به اتابکان آذربایجان و مراغه اشاره کرد. این دوره هم زمان با قدرت گیری خوارزمشاهیان، احیای قدرت خلافت عباسی و سپس حرکت مغولان به سمت غرب است. بدیهی است که در این عصر، اسماعیلیان نزاری از این فرصت ایجاد شده در جهت اهداف خود که همانا بسط قدرت و توسعه جغرافیای سیاسی بود، استفاده بهینه ای کردند. اتابکان مراغه در دوران حکومت سلطان محمد سلجوقی قرار داشتند که در برخورد با نزاریان زبانزد بودند، بنابراین نتوانستند روابط دوستانه ای با نزاریان برقرار سازند و مناسبات آنان سراسر خصمانه بود. اما اتحاد مذهبی و سیاسی نزاریان با اتابکان آذربایجان با تغییر رویکرد مذهبی جلال الدین حسن سوم؛ پیشوای اسماعیلی الموت تحقق یافت. لازم به ذکر است مواجهه اسماعیلیان الموت با حکومتهای محلی اتابکان آذربایجان و مراغه بعضاً در بستر تحولات سیاسی دولت سلاجقه اتفاق افتاده که بر این اساس به برخی از فاکتهای تاریخی این دولت جهت تبیین موضوع این پژوهش اشاره شده است.
علم الحیل در دوره افول تمدن اسلامی؛ تصحیح و بررسی بخش فواره های کتاب «الطرق السنیه فی الآلات الروحانیه»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از موضوعاتی که دانشمندان علم الحیل (معادل تقریبی مهندسی مکانیک) به آن پرداخته اند، طراحی فواره هایی است که به طور خودکار و در فواصل زمانی مشخص تغییر شکل می دهند. سه نمونه از این گونه فواره ها، در کنار یک فواره بدون تغییر شکل، در کتاب الطرق السنیه فی الآلات الروحانیه تألیف تقی الدین محمد بن معروف ملقب به راصد (م. 993 ق / 1585 م)، دانشمند بزرگ قرن دهم هجری و منجم باشی رصدخانه استانبول آمده است. از این کتاب تنها یک نسخه برجای مانده که در سال 1976 م در حلب به صورت فاکسی میله چاپ شده است. در مقاله حاضر ضمن بازسازی سه بعدی اشکال فواره ها با نرم افزار 3D MAX، طرز کار و نکات مربوط به آنها شرح داده شده است. در پیوست مقاله نیز تصحیح و ترجمه بخش مربوط به فواره های کتاب تقی الدین آمده تا مورد استفاده محققان و علاقه مندان قرار گیرد.
بازتاب قیام عاشورا در سروده هاى شاعران اهل سنت
حوزه های تخصصی:
ادبیات فارسى، آیینه احساسات و عواطف پاک شاعرانى است که از سر ارادت و عشق به آستان معشوق، به سرودن شعر پرداخته اند به ویژه شعرایى که شمیم محبت اهل بیت(ع) مشام جانشان را نوازش داده و دل در گرو محبت آنان نهاده اند و شعر آیینی سروده اند. چنین شاعران بزرگوارى علاوه بر آن که اندیشه متعالى آنان در جریده عالم ثبت مى شود حلقه اتصال دوستداران اهل بیت(ع) به آیندگان مى شوند. یکى از عناصر فرهنگى که جزء مضامین اصلى سروده هاى شاعران قرار گرفته، قیام عاشورا و نهضت حسینى است. در این رهگذر فرهنگى، تنها شاعران شیعی مذهب به ابراز ارادت به حضرت اباعبدالله(ع) و نهضت ایشان نپرداخته اند بلکه شاعرانى از اهل سنت نیز، جانمایه شعر خویش را با ابراز ارادت به اهل بیت(ع) و عاشورا مزین ساخته اند. این مقاله درصدد است تا جلوه هایی از ارادت شاعران اهل سنت به قیام عاشورا و شخصیت والامقام حضرت حسین بن على(ع) را نشان دهد.
عملکرد دوگانه ایوبیان در مواجهه با شیعیان امامیه و اسماعیلیه و بازتاب آن در تاریخ نگاری مصر و شام(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مصر و شام در دوره فرمانروایی ایوبیان، کانون مبارزه با شیعیان اسماعیلی و سرکوب عقاید آنها به شمار می رفت، اما شاهد برخی روابط مسالمتآمیز با پیروان امامیه نیز بود. نوشتار حاضر بر آن است، تا وجود چنین فرایندی را با تکیه بر تاریخ نگاری این دوره، ارزیابی نماید. با وجود تأثیرپذیری شمار قابل توجهی از مورخان شافعی مذهب نظیر عمادالدین کاتب اصفهانی، بهاءالدین بن شداد و ابوشامه از فضای سیاسی و مذهبی حاکم، به نظر می رسد اغلب مورخان این دوره، میان اندیشههای بدعتآلود شیعیان اسماعیلی، با عقاید امامیه تمییز قائل شدهاند. بیشتر آنها همچون سبط ابنجوزی، ابنخلکان و غیره، متأثر از عملکرد دوگانه دولت در برابر فرق مختلف شیعه، ضمن ابراز انزجار از عقاید اسماعیلیان و جانب داری از اقدامات ضد شیعی صلاحالدین، در برابر پیروان امامیه و عقاید آنها، با تسامح و انعطاف بیشتری عمل کردهاند. حضور فعال و پررنگ برخی مورخان امامی مذهب این دوره، نظیر قفطی و ابن ابی طی و تعاملات مثبت آنها با دستگاه حاکم، نیز صحت این ادعا را تأیید می کند.
منابع درآمد مالی امویان در خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خراسان پس از فتوح، تحت اداره خلافت اسلامی قرار گرفت و به خاطر دارا بودن منابع طبیعی و قرارگرفتن در مسیر تجارت بین المللی اهمیت ویژه ای پیدا کرد. این منطقه در صنایع محلی، محصولات کشاورزى و انتقال کالاهای شرقی سرآمد بود و منابع مورد نیاز سرزمینهای اسلامی را فراهم می نمود. برخی از سیاستهای امویان در خراسان برای بهره مندی از این امکانات و تقویت بنیه اقتصادی دولت خود بود. منابع درآمد مالی امویان در خراسان به سه دسته منابع شرعی، جعلی و عرفی تقسیم می شد. این مقاله بر آن است تا ضمن بازشناسی این منابع، زمینه ها و نتایج مترتب برآن را نیز بازگو نماید. روش تحقیق، مطالعه تاریخی و به صورت تحلیلی و توصیفی می باشد که با استفاده از منابع اسلامی انجام گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بخش مهمی از سیاست مالی امویان در خراسان برگرفته از تغییر در احکام مالی و به کارگیری قواعد سنتی و عرفی بود. در نتیجه به جز در موارد خاص و محدود پذیرش اسلام، تغییری در منابع مالی خراسان ایجاد نکرد. پیامد این امر گسترش نارضایتی های عمومی و ظهور جنبشهای اجتماعی متعدد بود.
ابوطالب علیه السلام برگزیده ای ناشناخته(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پیامبر اکرم، حضرت صدیقه کبری و امامان دوازده گانه شیعه:، از جانب خداوند متعال برگزیده شده اند. این موضوع از دیرباز برای شیعیان حقیقتی روشن بوده است. دومین گروه برگزیده، گروه دیگری از برگزیدگان الهی اند که در رتبة بعدی جای دارند. این نوشتار به معرفی این افراد و جایگاه ایشان می پردازد. جناب عبدالمطلب، ابوطالب، حمزه سید الشهداء، جعفر طیار: نمونه هایی از افراد این برگزیدگان ناشناخته هستند.
گرایش مذهبی ادریسیان(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ادریس بن عبدالله از سادات حسنی و نوادگان امام حسن مجتبی× در سال 169 قمری بعد از شرکت در قیام خونین حسین بن علی، مشهور به صاحب فخّ، متواری شد و به سوی مغرب رفت. وی در مغرب اسلامی در مراکش و قسمتی از الجزایر کنونی، اولین دولت مستقل شیعی را تشکیل داد که به نام او موسوم شد و در مدتی کوتاه، تمدنی را در مغرب پایه گذاری کرد؛ تمدنی که هرچند عمری کوتاه داشت، آثار فرهنگی آن تا امروز باقی مانده است. به دلایل مختلف و با گذشت زمان، در گرایش مذهبی ادریس و جانشینان او ابهام ایجاد شد. با بررسی این مسئله در مقاله حاضر روشن می شود که هرچند با قطعیت نمی توان درباره مذهب آنها اظهارنظر کرد، اعتقاد به امامی بودن ادریس و فرزندانش قوت بیشتری دارد و در مقابل، هیچ سند قطعی بر غیرامامی بودن ایشان در دست نیست.
شیخ الأباطح فی شعر الأوردبادی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ایمان ابوطالب بن عبدالمطلب در شعر شاعران عربی سرا جلوه ای بارز داشته، از جمله اشعار میرزا محمد علی اوردبادی (1312-1380 قمری) که در این گفتار، نقد و بررسی شده است. نویسنده، چند قطعه شعر از دفتر شعر مخطوط اوردبادی برگزیده و به شرح درونمایة آن از جنبه ادبی و محتوایی پرداخته است.
روابط هخامنشیان و عرب ها در سدهٔ ششم پیش از میلاد
حوزه های تخصصی:
امپراتوری هخامنشیان در سال ۵۵۹ پیش از میلاد، با پیروزی کورش بزرگ بر آستیاگ، آخرین شاه ماد، تأسیس شد. وی با تصرف مناطق تحت تصرف دولت پیشین ماد، آسیای صغیر، اورارتو، لیدیه و کاپادوکیه و فتوحاتی در مشرق، گسترهٔ وسیعی از اقوام را در زیر لوای پادشاهی خود جمع کرد و پس از تصرف سارد، عرب ها را مطیع خود ساخت. با فتح بابل و رسیدن مرزهای ایران به مصر، کمبوجیه پسر کورش برای تصرف این سرزمین و عبور از صحرای خشک و سوزان سینا، از اعراب درخواست یاری کرد. وی با کمک آن ها مصر را تصرف کرد و عرب ها به پاس این خدمت خود در تمام دورهٔ هخامنشیان از ارسال مالیات معاف شدند.
شواهدی از وجود روابط میان عرب ها و ایرانیان در دورهٔ هخامنشیان باقی مانده است. مورخان یونانی همچون هرودوت، گزنفون و دیودور سیسیلی در کتاب های خود به این روابط اشاره کرده اند. همچنین شاهان هخامنشی، هنگام ذکر سرزمین های تحت تسلط در سنگ نگاره های خود، از عربستان نیز یاد نموده اند. مهم ترین شاهد، نقش عرب ها در نقش برجسته های هخامنشی، از جمله پلکان شرقی آپادانا در تخت جمشید و آرامگاه های نقش رستم است.
در این پژوهش، کوشش شده با استفاده از منابع و شواهد تاریخی، به بررسی روابط امپراطوری هخامنشیان با اعراب شبه جزیرهٔ عربستان، از روزگار آغازین این سلسله تا پایان عمر این امپراطوری مورد بررسی قرار گیرد.
ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی(ع)؛ چرا و چگونه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
فتوح مسلمانان که پس از رحلت پیامبر (ص) و از دوران خلافت ابوبکر آغاز و به دوران عمربن خطاب و عثمانبنعفان گسترش یافت؛ در دوران خلافت امام علی(ع) متوقف گشت. این ایستایی نه به سبب سرگرم شدن امام(ع) به بحران ها و پیکارهای داخلی، بلکه بر آمده از نگرش متفاوت آن حضرت به آفرینش، انسان، حقوق او و جامعه بود. برای دست یابی آسان تر به ایده یاد شده، این پژوهش که در قالب یک درآمد و دو بخش اصلی تشکیل شده است، بر آن است تا از عهدة بررسی و ارائه دلایل و عوامل ایستایی فتوح در دوران خلافت امام علی(ع)بر آید. از این رو پس از بررسی نظری دیدگاه و نگرش امام به هستی و انسان، نخست شواهد تاریخی نگاه و رفتار امام در بارة فتوح پیش از خلافت وی را بیان کرده و آنگاه رویکرد و عملکرد آن حضرت را در باره فتوح به دوران خلافت او را بر اساس روش توصیفی _ تحلیلی و بر پایه منابع و مطالعات تاریخی واکاوی نموده است .
وجوه افتراق و اشتراک قیام های خوارج در سیستان و عراق در دورة اموی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
خوارج به عنوان یکی از گروه های مؤثر در حوادث قرون اولیه هجری، برای خوارج به عنوان یکی از گروه های مؤثر در حوادث قرون اولیه هجری، برای نخستین بار در دوره خلافت حضرت علی(ع) و در جریان جنگ صفّین به عنوان یک فرقه مستقل پدیدار گشتند و به مخالفت با جریان حکمیّت برخاستند. با انتقال خلافت به امویان، خوارج از همان آغاز رو در روی آنان ایستادند و قیام های متعددی را علیه بنی امیه ایجاد کردند. به همین سبب تحت تعقیب حکام اموی قرار گرفتند و عده ای از این گروه ناگزیر به سرزمین های اطراف و از جمله ایران گریختند. سیستان از مهمترین مناطق نفوذ خوارج در ایران دوره اموی محسوب می شد. در این مقاله، ضمن بررسی عوامل زمینه ساز قیام های خوارج در دو منطقه سیستان وعراق؛ به بررسی تطبیقی عوامل اشتراک و افتراق قیام های خوارج در این دو منطقه پرداخته شده است. براین اساس پرسش اساسی این مقاله آن است که «قیام های خوارج در سیستان و عراق در دورة اموی» دارای چه نقاط اشتراک و افتراقی بودند؟
رهیافت این مقاله آنکه قیام های خوارج در سیستان وعراق با اینکه دارای شیوه مبارزاتی مشابهی بودند و به علل مشترکی شکست خوردند، اما دارای ایدئولوژی، اهداف، ساخت و درون مایه های متفاوتی بودند و در نهایت نتایج متفاوتی در جامعه عصر خلافت اموی پدید آوردند.
عملکرد و سرانجام مسبّبان واقعه عاشورا
حوزه های تخصصی:
سرانجام عبرت آموز مسبّبان و قاتلان شهدای کربلا در این دنیا و حوادثی که برای آنان افتاد، حاوی نکات عبرت آموز و قابل توجه برای انسان ها پس از واقعة عاشوراست. از یزید بن معاویه گرفته تا ابن زیاد، شمر، عمر بن سعد و فرماندهان و سپاهیانی که با امام حسین (ع) و یارانش برخورد کردند، همه در مدّت کوتاهی پس از حادثة کربلا گرفتار عواقب کار خود شدند. یزید، بیش از چند سال، زنده نبود و پس از آن به هلاکت رسید. ابن زیاد، شمر، سنان بن انس، حرمله و سایر افراد مؤثر در سپاه کوفه نیز چند سالی به زندگی خود ادامه دادند و سرانجام همة آن ها به دست مختار ثقفی، هلاک شدند. این مقاله به شیوه توصیفی-تبیینی و براساس منابع کتابخانه ای نوشته شده است.
جنبش وُصفا (بررسی جنبش غُلاّت شیعی عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک و امارت خالدبن عبدالله القسری)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
جنبش غلات عراق در عهد خلافت هشام بن عبدالملک یکی از جنبش های سیاسی و فکری است که آثار فراوانی در تاریخ سیاسی و اندیشه های مذهبی غلات بر جای نهاده است. این حرکت به رهبری هفت تن از شیوخ غالی کوفه در سال (119ق) صورت گرفت. از این جنبش در برخی منابع به عنوان «وُصَفا» یاد شده. این جنبش یکی ازمستقل ترین حرکت های تاریخی غلات شیعی است که تقریباً هم زمان با جنبش های پایانی خلافت امویان و قبل از همة آن ها در کوفه آشکار گردید. اما از آن جا که در فضای پر التهاب جریان های آشکار و پنهانی که منجر به سقوط امویان شد صورت گرفت آن چنان مورد توجه قرار نگرفت، به ویژه آن که این حرکت، ماهیتی بدعت آمیز داشت و در بستری از افکار و آراء رازآمیز، سرّی و غالی صورت گرفت. اطلاعات تاریخی و فکری در باب آن روایت ها و اتهام های عقیدتی کفرآمیز به ندرت ثبت شده است. این پژوهش به دنبال آن است که ضمن بررسی چگونگی و چرایی وقوع این حرکت، پیشینة فکری، زمینه های سیاسی ماهیت و خاستگاه اجتماعی این حرکت غالیانه را بررسی نموده و تأثیر اهمّیت آن را در رشد و رواج اندیشه ها ی غلو آمیز نشان دهد.
واکاوی چگونگی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با فرقه بُتریه(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
بُتریه یکی از فرقه های زیدیه شمرده می شود. براساس برخی منابع، این گروه پیش از قیام زید بن علی در کوفه حضور داشتند و با پذیرش امامت زید بن علی در شمار زیدیه قرار گرفتند. مقاله حاضر، بتریه را به عنوان بخشی از جریان حدیثی کوفه، یک گروه پیش زیدی می داند که نقش فعال و تأثیرگذاری در مناسبات فکری و فرهنگی داشتند و با این پیش فرض می کوشد به بررسی تعامل امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام با آنان بپردازد. مطالعات تاریخی نشان می دهد سبک این دو امام در تعامل با این گروه، مبتنی بر دو راهبرد مستقیم و غیرمستقیم بوده است. راهبرد مستقیم ایشان که در قالب مدارا، پرهیز و احتیاط در رویارویی با بتری مذهبان جلوه نمود، سبب شد وحدت اجتماعی شیعیان حفظ شود و علاوه بر هم گرایی در باورهای مشترک، بیشترین کوشش ممکن برای جذب آنان انجام شود. راهبرد غیر مستقیم که نمود آن در روشن گری، هدایت گری و نخبه پروری بود، علاوه بر حفظ جان و عقاید امامی مذهبان، انزوای بتریه را از یک سو و نظام مند شدن باورهای فقهی و کلامی امامیه، پرورش نخبگان، شکل گیری نظام آموزشی امامیه در کوفه و توسعه تشیع را از سویی دیگر در پی داشت.