درخت حوزه‌های تخصصی

حدیث و علوم حدیث

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
حدیث علوم حدیث
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۴٬۹۹۰ مورد.
۱۸۱.

کاربست روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در مناظره امام صادق علیه السلام با عمرو بن عبید معتزلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 187 - 214

کلید واژه ها: امام صادق (ع) سنت نبوی عمرو بن عبید تحلیل گفتمان مناظره نفس زکیه فرکلاف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 992 تعداد دانلود : 830
 عصر امام صادقR صحنه رویارویی دگراندیشان و تضارب آراء در مسائل مختلف در حوزه جهان اسلام است. ایشان با جریان های فکری متعددی همچون زنادقه، معتزله و اهل رأی به مناظره پرداخته است. یکی از مناظرات با معتزله، مناظره آن حضرت با عمرو بن عبید معتزلی درباره موضوع امامت است. این مقاله با مطالعه موردی و با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف، به منزله رویکرد میان رشته ای به بررسی این مناظره پرداخته است. ضمن آنکه این مناظره در قالب محورهای موضوعی دسته بندی شده و بر اساس بافت موقعیتی، به تحلیل دلالت های سطح کاردبردشناسی و منظورشناسی پیش رفته است. تحلیل مناظره گویای آن است که سبک بیانی مناظره امامR، ایضاحی و از نوع اطناب است. هرچند محور اصلی گفتمان عمرو، طلب بیعت با نفس زکیه است، امامR به جای مخالفت با شخص با فرعی گذاشتن اندیشه محوری گفتمان، مبانی اندیشه عمرو در خصوص حکومت داری را مورد بررسی و انتقاد قرار می دهد و به شکل غیرمستقیم، صلاحیت آن ها را در انتخاب رهبر تخطئه می کند. ایدئولوژی اصلی امام صادقR، تبیین زمامداری اسلامی بر اساس آیات قرآن و سیره نبوی است که ملاک حق بودن گزینش حاکم را تعیین می کند. علم به قوانین اقتصادی برای تحقق عدالت و حسن تدبیر از جمله شروط لازم برای انتخاب رهبر جامعه است که امامR از عمرو پرسیده است.
۱۸۲.

اعتبارسنجی سندی-رجالی احادیث پزشکی با تأکید بر جلد دوم خصال شیخ صدوق(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 25 - 61

کلید واژه ها: اعتبارسنجی ارزیابی سندی ارزیابی رجالی احادیث پزشکی خصال صدوق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 493 تعداد دانلود : 546
کتاب «خصال» شیخ صدوق از جمله میراث گران سنگ معصومان (ع) است که همواره از سوی عالمان دین به چشم تکریم نگریسته شده است . اعتبار علمی و رجالی شیخ و ویژگی های مثبت حدیث نگاری وی ، تنوع مفادّ و ... تألیف فوق را از شاخصه های بارزی برخوردار نموده است . پرسش اساسی مقاله حاضر که به روش کیفی ، توصیفی ، تحلیلی ، نقلی و آماری نگارش یافته است ، چیستی اعتبار سنجی سندی - رجالی 53 روایت پزشکی مجلّد دوم این کتاب ، به عنوان یکی از شیوه های فهم و نقد احادیث پزشکی است. دستاورد نو آورانه مقاله حاضر کشفِ بیش از 5/78٪ « راوی ثقه » در زنجیره اسناد احادیث فوق ؛ اشتمال بر 81٪ «روایات مسند» و 48٪ «روایات موثق و صحیح» قابل پذیرش محدّثان است ، که نتیجه آن برخورداری 53 روایت طبی خصال از قوت سندی و رجالی فراوان خواهد بود.
۱۸۳.

جستاری در بررسی اعتبار روایات حرمت تفسیر به رأی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 235 - 264

کلید واژه ها: تفسیر به رأی تفسیر قرآن پیامبر روایت اعتبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 464 تعداد دانلود : 53
منابع روایی فریقین مملو از روایاتی است که مسلمانان را از تفسیر به رأی، نهی کرده است. تعدادی از این روایات، با استناد به منابع روایی متقدم و متأخر معتبر فریقین ذکر شده است. برخی این گونه روایات در کتب روایی شیعه را منتقل از عامه دانسته اند که به سبب دارا بودن سند مستقل شیعی و نقل آن ها در کتب معتبر شیعه، این ادعا چندان قوّتی ندارد. در این پژوهش، پس از بررسی احادیث ذکرشده از جهت وثوق سندی، وثوق صدوری و میزان مطابقت با مضامین قرآن، برمی آید که سند برخی از این احادیث، صحیح، برخی موثق و برخی ضعیف است؛ اما از جهت توثیق صدوری، دو مورد از روایات به واسطه قراین تواتر، علو مضمون، شهرت روایی و عمل اصحاب و...، تقویت شده و معتبر به حساب می آیند. علاوه بر اینکه مضمونشان با آیات قرآن همخوانی دارد. بر این اساس، وقتی در یک مضمون، صدها روایت در کتب روایی فریقین آمده و دست کم سه مورد از آن ها صحیح و معتبر است و مضمون آن روایات با مضامین قرآن همخوانی دارد، سزاوار است که به مضمون آن روایات عمل شود؛ هرچند طبق گفته برخی، این روایات بیشتر مرتبط با احکام عملی باشد.
۱۸۴.

بازاندیشی در اعتبار حکمت نخست نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 269 - 282

کلید واژه ها: امام علی (ع) نهج البلاغه حکمت نخست فتنه سید رضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 277 تعداد دانلود : 624
نهج البلاغه گلچینی از احادیث منسوب به امام علی(ع) است که سید رضی آن را به رشته تحریر درآورده است. او در این کتاب از ذکر سند احادیث اجتناب کرده است و از همین رو گاه در صحت صدور احادیث موجود در نهج البلاغه شبهاتی مطرح شده است. طرح این شبهات محققان را برآن داشته که با نگارش مستدرکات، مصادر احادیث موجود در نهج البلاغه را معرفی کنند و احادیث آن را از مرسل بودن خارج کنند. حکمت نخست نهج البلاغه، یعنی عبارت «کُنْ فِی الْفِتْنَهِ کَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَیُرْکَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَیُحْلَب» یکی از عبارت های این کتاب است که از جهت مضمون و سند مورد تردید قرار گرفته است. از همین رو در پژوهش حاضر اصالت و انتساب آن به امام علی(ع) از طریق سندی (وثاقتی) و علو مضمون (وثوقی) اثبات شده است و در ضمن محتوای آن با سایر آموزه های اصیل دینی مقایسه شده تا صحت مضمون آن روشن شود .
۱۸۵.

نقد رویکرد ذهبی در میزان الاعتدال(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۵ 450 - 466

کلید واژه ها: ذهبی میزان الاعتدال جرح و تعدیل راویان اهل سنت جرح و تعدیل راویان شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 95 تعداد دانلود : 388
کتاب میزان الاعتدال نوشته شمس الدین ذهبی یکی از مهم ترین جوامع رجالی اهل سنّت در خصوص راویان ضعیف است. تحقیق حاضر با روش توصیفی تحلیلی تدوین شده و در پی بررسی پایندی ذهبی در این کتاب به معیارهای جرح و تعدیل است. به نظر می رسد او برخلاف آنچه در مقدمه کتاب ادعا نموده، جانب انصاف را رعایت نکرده و نسبت به راویانی خاص، رفتاری دوگانه داشته است. او در سنجش اعتبار راویان، گرایش های مذهبی را دخالت داده و نسبت با راویان شیعی رفتاری سخت گیرانه داشته، اما درباره راویان اهل سنّت روش تساهل را به کار گرفته است.
۱۸۶.

بایسته های اخلاق پدری از منظر روایات

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ششم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۱ 1 - 21

کلید واژه ها: اخلاق پدر اخلاق پدری بایدهای اخلاق پدری نبایدهای اخلاق پدری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 177 تعداد دانلود : 453
زمینه: مسئله اخلاق پدری و چگونگی رفتار و اخلاق پدر با فرزندان، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه در هر خانواده، در درجه اول، پدر مسئول برقراری آرامش روحی و روانی زن و فرزندانش میباشد. پدری که سرشار از فضائل نیکو باشد، فرزندان او نیز به احتمال فراوان، همه یا بخشی از این فضائل را خواهند داشت. روایات فراوانی درباره مسئله اخلاق پدری به این موضوع اختصاص یافته است. طبق بیانات امام صادق(ع)، مرد مؤمنی که نزد خدا رستگار باشد، خداوند نیز فرزندان و فرزندزادگان وی را رستگار خواهد کرد که این مسئله خود، نشان از جایگاه والای پدری دارد. بنابراین، هر خانواده به یک سرپرست و مدیر نیاز دارد و این وظیفه خطیر، برعهده پدر خانواده میباشد. با توجه به جایگاه بنیادین پدر در خانواده، موفقیت در آن مستلزم آگاهی، فداکاری، باور، رفتار و اخلاق است. با درک اهمیت مسأله اخلاق در زندگی انسان، جایگاه رفیع پدر در خانواده بیش از پیش روشن میگردد. هدف: با توجه به اهمیت اخلاق در زندگی انسان، جایگاه رفیع پدر در خانواده و نقش محوری و بنیادین احادیث و روایات در هدایت انسانها به کمال حقیقی، هدف این نوشتار توصیفی – تحلیلی، بیان بایستههای اخلاق پدری از منظر روایات میباشد. یافتهها: برخی از بایدهای اخلاق پدری، شامل نامگذاری مناسب، تربیت دینی فرزندان (آموزش مهارتهای مادی و معنوی زندگی)، تامین نیازهای ضروری (خوراک، مسکن، پوشاک و امنیت) و تشویق و محبت به فرزند بوده و نبایدهای پدری نیز شامل تبعیض بین فرزندان، ظلم، افراط و تفریط در محبت به فرزندان، عدمارتکاب رذائل اخلاقی و کمتوجهی به واجبات دینی میباشند.
۱۸۷.

مبانی قرآنی و روایی راهکارهای تحقق تمدن نوین اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰شماره ۱۵ 9 - 29

کلید واژه ها: بیانیه گام دوم انقلاب تمدن نوین اسلامی تمدن در قرآن و روایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 632 تعداد دانلود : 739
مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب برای دست یابی به تمدن نوین اسلامی راهکارهایی را ارائه نموده که ریشه در آموزه های قرآنی و روایی دارند. این نوشتار با هدف تبیین راهکارها و بیان مستندات آن ها در آموزه های دینی سامان یافته و تلاش کرده با شیوه توصیفی- تحلیلی، مستندات این راهکارها را در آموزه های دینی نشان دهد. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد رهنمودهایی که از سوی رهبری در بیانیه گام دوم در راستای دست یابی به تمدن نوین اسلامی ارائه شده اند، دارای مبانی اصیل دینی بوده و ریشه در آموزه های قرآنی و روایی دارند. در آموزه های دینی نسبت به بهره گیری از تجربه پیشین و به مقوله علم بسیار تاکیده شده و معنویت، اخلاق و عدالت مورد توجه قرار گرفته است؛ علاوه بر این ها مبارزه با فساد و سروسامان دادن به زندگی دنیوی و کسب عزت مورد سفارش همیشگی اسلام بوده و این امور از مهم ترین اسباب رشد و تعالی معرفی شده اند. مقوله هایی این گونه در بیانیه گام دوم به عنوان راهکارهای اساسی در جهت دست یابی به تمدن نوین اسلامی مورد توجه قرار گرفته اند.
۱۸۸.

نقل به معنا در روایات؛ ملاک ها و شاخص های تشخیص(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 177 - 204

کلید واژه ها: نقل به معنا نقل به لفظ تلخیص حدیث تقطیع حدیث ادراج در حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 415
نقل به معنا، در برابر نقل به لفظ، نقل معنای کلام، بدون تکیه بر عین الفاظِ کلام گوینده است. بیشتر روایاتی که به دست ما رسیده از همین دسته اند. به این معنا که معصوم (ع) سخنی را بیان فرموده، راوی یا راویان متعدد، پس از مدتی با توجه به توانمندی خود در درک و فهم معنای کلام، در بیشتر موارد، لفظ یا الفاظ معصوم(ع) را با لفظ یا الفاظی هم معنا، از سوی خود جایگزین کرده اند. یعنی به جای الفاظ کلام معصوم(ع)، معنای کلام ایشان را به دیگران منتقل کرده اند. به چنین روایاتی، روایات نقل به معنا گفته می شود. به دیگر سخن، روایات نقل به معنا، در واقع، بخشی از روایات مشابه با موضوع یکسانند که اطمینان به صدور آن ها از یک معصوم(ع) در یک مجلس حاصل می شود. چنین روایاتی برخی منقول از یک راوی از اصحاب مباشر و بنامِ ایشانند، برخی از راویان متعددند که گاهی مستقیماً و در مواردی با واسطه از ایشان نقل شده اند که با توجه به اتحاد یا اختلافشان در راوی، می توان آن ها را در دو قسم کلی جای داد؛ قسم اول در هر سه مؤلفه ی موضوع، مروی عنه و راوی، وحدت دارند. قسم دوم در دو مؤلفه ی اول، متّحد و در سومی مختلفند.
۱۸۹.

جستاری بر سبک زندگی حضرت فاطمه (س) با تأکید بر بند هفتم بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: مطالعات حدیث پژوهی سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 46 - 63

کلید واژه ها: سبک زندگی جامعه شناسی الگو سیره فاطمی نظریه انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 463 تعداد دانلود : 365
مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است که در دهه ای اخیر بسیار مورد توجه عالمان اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از بهم تنیدگی، پیوند و شبکه ی بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان تأثیر می گذارند، به وجود آمده است. باید این نظریه انتقادی رهبر معظم انقلاب را درک کنیم که مواجهه تمدن ایرانی- اسلامی با فرهنگ غرب که امروزه بر تمام جهان سیطره یافته است سبب تحولات بسیاری در تمامی شئونات جامعه ایرانی شده است و چراهایی که ایشان مطرح می کنند نیاز به ریشه یابی معرفتی دارند. حال در این مقاله به دنبال آن هستیم که از منظر علم جامعه شناسی سبک زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) را به عنوان یک الگوی تام در تمامی عرصه های زندگی برای جامعه زنان امروزی با تأکید بر بند هفتم بیانیه گام دوم انقلاب که توسط امام خامنه ای (مدظله) طرح گردیده واکاوی کرده و به این پرسش پاسخ دهیم که مهم ترین ابعاد الگویی سبک زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) برای زنان امروزی چیست؟ روش مورد استفاده در این تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی است. تکنیک های جمع آوری در این تحقیق نیز کتابخانه ای و اسنادی است که با مراجعه به کتاب خانه و رجوع به اسناد، مدارک، نشریات، مجلات و مقالات معتبر تخصصی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که مهم ترین ابعاد الگویی سبک زندگی را با نگاه به سیره فاطمی به سه دسته؛ نظام ارزشی، مسئولیت مادری و مسئولیت اجتماعی تقسیم بندی نمود.
۱۹۰.

بررسی جلوه های بلاغت در خطبه قاصعه امام علی (ع)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 155 - 176

کلید واژه ها: بلاغت استعاره مجاز کنایه تشبیه خطبه قاصعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 890 تعداد دانلود : 462
در میان مسلمانان، نهج البلاغه به عنوان ارزشمندترین میراث امیرمؤمنان(ع) همواره مورد توجه بوده است. این اثر، از آن جهت که یک کتاب بلاغی و در اوج فصاحت است، مورد عنایت ادیبان قرار گرفته است. در این نوشتار، یکی از خطبه های امام(ع) با نام خطبه قاصعه مورد تأمل قرار گرفته است. اینکه ایشان در این خطبه به چه نحو از عناصر بلاغی استفاده کرده است و دلیل این انتخاب چیست؟ از پرسش های اصلی این پژوهش است. توجه به ساختار نحوی، ادبی و گزینش واژگان در این خطبه و تأثیر آن بر فهم کلام، استفاده از آرایه های تشبیه، استعاره، کنایه به گونه ای فضای ایراد کلام را شرح می دهد. از میان این عناصر، تمرکز حضرت بر صنعت استعاره، حاکی از آن است که امام با مخاطبانی مواجه است که آگاه به بسیاری از حقایق اند؛ اما غرض ورزی آنان مانع از پذیرش حق از سوی آنان شده است؛ شرایطی که امکان صراحت در لفظ وجود نداشته و در لفافه سخن گفتن را اقتضا می کرده است. بررسی این امور علاوه بر نشان دادن گوشه هایی از عظمت کلام حضرت در ارتباط برقرارکردن با مخاطب، بخوبی، نشان می دهد که روح حاکم بر زمان ایراد خطبه، دقیقاً مطابق با محیط زندگی عصر حضرت علی (ع) بوده است.
۱۹۱.

جستاری تطبیقی در تبیین ویژگی های اهل بیت پیامبر(ص) در آیینه حدیث صلوات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 95-116

کلید واژه ها: قرآن تفسیر مأثور اهل بیت پیامبر (ص) حقانیت شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 474 تعداد دانلود : 226
تلاش متکلمان شیعه در همه اعصار، اثبات جایگاه علمی و معنوی اهل بیت رسول اکرم2 به عنوان جانشینان برحق ایشان بوده و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزیدند. در این خصوص، استناد به آیات قرآن کریم و روایات نبوی، متفق علیه به عنوان میراث مشترک فریقین، حجتی قاطع محسوب می شود. از جمله مواردی که شایسته تأمل و عنایت بیشتر است، تبیین ویژگی های خاندان رسالت بر اساس آیه 56 سوره احزاب است. تحقیق تطبیقی در متون تفاسیر جامع سنی و شیعی، نشان از آن دارد که در این خصوص، توجه لازم صورت نگرفته است. پیامبر گرامی اسلام2 در تفسیر چگونگی صلوات بر ایشان حدیث صحیح و متفق علیه ذکر فرمودند که بررسی آن بر اساس آیات قرآن کریم و دیگر روایات صحیح، در اثبات معتقدات کلامی شیعه، نقش اساسی ایفا خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر که با رویکرد تطبیقی، به روش توصیفی تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای انجام شده، رمزگشایی از این حدیث تفسیری و اثبات جایگاه علمی معنوی و مصادیق حقیقی عترت پیامبر2 می باشد. در پایان شبهات ابن تیمیه بر حدیث مذکور که به قصد انکار فضیلت امیرالمؤمنین علیR و رد عقاید شیعه مطرح شده، مورد بررسی و نقد قرار گرفته و بطلان ادعاهای او ثابت شده است.
۱۹۲.

اعتبارسنجی احادیث شهر ری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰شماره ۱۴ 300 - 325

کلید واژه ها: حدیث اعتبارسنجی روایات شهرها ری زوراء مذمت مکان ها نقدالحدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 519 تعداد دانلود : 968
روایات مذمت و مدح شهرها امروزه یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در عرصه حدیث پژوهی است. بررسی و نقد روایات مربوط به شهر ری مسئله این پژوهش می باشد. روایات مربوط به شهر ری در کتاب ها و پژوهش های مختلف مورد استفاده قرار گرفته، اما صرفا به وجود برخی از این روایات اشاره کرده و غالباً بدون بررسی مصدری و دلالی، پیش داوری هایی انجام داده اند. با وجود اهمیت نقد و بررسی این روایات، ابعاد سبب صدور و نسبت این روایات به معصومانD کاویده نشده است. از آنجا که برخی روایات مرتبط به ری تبعات نادرستی درباره این شهر را به همراه داشته، ضرورت بررسی و اعتبارسنجی این روایات را دو چندان کرده است. این نوشتار به ارزیابی و نقد سندی و متنی روایات ری که در برخی از آن ها این شهر با نام «زوراء» یاد شده، می پردازد. گرچه در برخی از کتب تاریخ و جغرافیا مدح هایی درباره شهر ری ذکر شده، اما روایاتی نیز به مذمت این شهر و تحولات ری در آخرالزمان اشاره کرده است. بررسی ها نشان داد بیشتر روایات ری از کتب تاریخ و جغرافیای اهل سنّت وارد تراث حدیثی شیعه شده است. برخی از این روایات از نظر صحت و نسبت به معصوم دچار ضعف سندی و متنی هستند. دسته ای از آن ها نیز سخنان مشهور و ساختگی هستند که بنا بر اوضاع اجتماعی زمانه جعل شده و به ائمه نسبت داده شده است.
۱۹۳.

بررسی و تحلیل معیارهای طبرسی در نقد متنی احادیث تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 7-32

کلید واژه ها: روایات تفسیری معیارهای نقد مجمع البیان طبرسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 596 تعداد دانلود : 269
حدیث از جمله منابع تفسیر اجتهادی و تنها منبع تفاسیر روایی است؛ بدین سبب تفاسیر قرآن اغلب خالی از روایت نبوده و از جمله منابع روایی محسوب می شوند. مجمع البیان اثر فضل بن حسن طبرسی یکی از تفاسیر امامیه و دایرهالمعارف علوم قرآنی و تفسیری است. در این تفسیر، روایاتِ امامیه و اهل سنت و اقوال مفسران پُرشمار است. مفسر فقط به نقل روایت بسنده نکرده و در مواردی به نقدِ روایات نیز پرداخته است. این نوشتار در پاسخ به این پرسش که طبرسی در نقد متنی روایات از چه معیارهایی بهره برده، نوشته شده است. در این پژوهش با روش کتابخانه ای، توصیفی و تحلیلی نشان داده شده است که مفسر با استناد به معیارهای قرآن، سنت قطعی، عقل، تاریخ قطعی، اصول اعتقادی، و مبانی فقهیِ امامیه، به نقد متنی روایاتِ تفسیری پرداخته و آیات دال بر عصمت انبیا، معیار قرآنی او در نقد اغلب روایات تفسیری مرتبط با داستان انبیاست.
۱۹۴.

مرزهای پسندیده و نکوهیده رهبانیت مسیحی و اسلامی در روایات فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 301-332

کلید واژه ها: رهبانیت مسیحی زهد در اسلام تهذیب نفس قرآن و رهبانیت رهبانیت در احادیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 870 تعداد دانلود : 456
رهبانیت به مفهوم احساس خشیت در برابر خداوند، از ویژگی های جدایی ناپذیر حیات دینی ادیان ابراهیمی بوده است، ولی در مفهوم خاص، نهاد اجتماعی مؤمنانی که از زندگی معمولی جامعه خود دوری گزیده و تحت انضباط خاصی زندگی مشترک داشته اند، از قرن سوم میلادی در بین مسیحیان اشتهار داشته و تا ظهور پروتستانیزم ترویج می شده است. این پژوهش با دسته بندی دو گروه متضادگونه روایات فریقین در تأیید یا ردّ رهبانیت مسیحی و بررسی سندی و محتوایی آن ها به تحلیل و تبیین نظرگاه پیامبر خاتم2 و امامانk درباره راهبان مسیحی و خصوصیات زندگی رهبانی اسلا می پرداخته است. برآیند مواضع روایات فریقین نشان داده است از مهم ترین مشخصه های راهبان، عدم ازدواج، مشارکت نکردن در جهاد، تحمل ریاضت و حضور نیافتن در جماعات بوده است. با وجود این، زندگی جمعی رهبانان مسیحی مورد تأیید بوده است؛ گرچه آنان در برخی موارد راه افراط در پیش گرفته اند. پیشوایان اسلام تداوم سبک زندگی مذکور را برای مسلمین توصیه نکرده و به جای تحمل سختی ها و ریاضت های ناشی از دوری از اجتماع، به داشتن احساس خشیت، حضور در عینیت جامعه، عدم وابستگی به دنیا و تحمل سختی های قیام در شب، صیام، جهاد و... برای تهذیب نفس سفارش کرده اند.
۱۹۵.

تعامل حوزه حدیثی مدائن با امامان شیعه علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۶ 7 - 32

کلید واژه ها: معصومین (س) مرکز حدیثی مدائن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 409 تعداد دانلود : 358
مدائن از جمله مراکز حدیثی ناشناخته یا کمتر شناخته شده شیعی است که تا قرن هفتم هجری نیز پذیرای شیعیان بوده است. شناخت ارتباط مدائنیان با امامان معصومk، علاوه بر معرفی زیربناهای فکری حاکم بر جامعه آن مرکز حدیثی، در اعتبارسنجی راویان، شناخت سره یا ناسره بودن روایات آن ها و تحلیل جریان های سده های بعد می تواند راهگشا باشد. برخی محققان حوزه اسلام و تشیع در تألیفاتشان به تشیع در مدائن اشاره کرده اند، اما به صورت متمرکز، پژوهش مستقلی در این خصوص صورت نگرفته است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، تعامل حوزه حدیثی مدائن با امامان شیعه را بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته که شیعیان مدائن در تمام ادوار حیات معصومینk ارتباطی پویا و سازنده با آن بزرگواران داشته اند.
۱۹۶.

تحلیل مبادئ العمل الأخلاقی (الإدراک والشوق والعزم) من منظور نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 31 - 43

کلید واژه ها: مبادئ العمل الأخلاقی الإدراک الشوق العزیمه نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 141 تعداد دانلود : 215
فی هذا المقال تمت دراسه مبادئ العمل الأخلاقی فی نهج البلاغه بالطریقه الوصفیه التحلیلیه. ویمکن تلخیص مبادئ العمل الأخلاقی أو عملیه إصداره من وجهه نظر الفلاسفه فی ثلاث مراحل وهی: ۱ الإدراک (التصور والتصدیق)، ۲ الإحساس (الشوق)، ۳ الإراده (الشوق المؤکّد والعزم والإجماع) فی نهج البلاغه، وتم ذکر البصیره فی العمل ونتائجه کمرحله أولى من هذه العملیه، أی الإدراک. وتشمل المرحله الثانیه لإصدار الفعل الأخلاقی أمور عاطفیه کالشوق والخوف والمیل والرغبه والحب، والمرحله الثالثه هی العزم والتصمیم والإراده فی نهج البلاغه فبناءً على هذه المبادئ الثلاثه تم تحدید طرق تحقیق العلم بعواقب الفعل وطرق تحقیق المشاعر الأخلاقیه وکذلک طرق تقویه القوه الباطنیه للتصمیم والعزم والإراده. فإن الاهتمام بالفصل بین هذه المبادئ ومراحل إصدار الإجراءات فی الأمور الأخلاقیه والدینیه مثل التوبه والتقوى والصبر والزهد وغیر ذلک، یمکن أن یوضح طریقه تحدید العوائق المختلفه التی تشرح تحقیق العمل الصالح (الفعل الأخلاقی) وطریقه القضاء علیها وتحضیر إستراتیجیات تربویه لتقویه الإدراک والشوق والعزم وتصحیحها، ولذلک تفسیرها ضروری.
۱۹۷.

تحلیل نقدی لآراء وأفکار صبری إبراهیم السید فی «تحقیق نهج البلاغه»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 45 - 62

کلید واژه ها: صبری ابراهیم السید نهج البلاغه تحقیق نهج البلاغه نهج البلاغه نسخه جدیده محققه وموثقه نقد الکتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 435 تعداد دانلود : 291
استمر جمع أقوال المعصومین أو رجال الدین وتسجیلها من وقت صدور الأحادیث حتى الیوم. ففی غضون ذلک، کانت کلمات الإمام علی (ع) مهمه للغایه وتم تقدیم أعمال مهمه فی تجمیعها وتدوینها. ویعتبر نهج البلاغه للسید الرضی العمل الأکثر مرکزیه وجدیره بالملاحظه فی هذا المجال والذی اعتبره الشیعه والسنه عبر التاریخ. ویعتقد الشیعه والعدید من أهل السنه أن خطب ورسائل وحکم نهج البلاغه صدرت بالتأکید عن الإمام علی (ع). فی الوقت نفسه کما أعرب بعض السنه، وخاصه بین المعاصرین، عن شکوکهم حول نهج البلاغه. وأما صبری إبراهیم السید عالم سنی مصری معاصر وهو أحد أقل المشککین المشهور فی نهج البلاغه. فهو بهدف مراجعه نهج البلاغه، وأصدر نسخه جدیده من نهج البلاغه بعنوان «نهج-البلاغه نسخه جدیده محققه وموثقه تحوی ما ثبتت نسبته للإمام علی (رض) من خطب ورسائل وحکم». فمن خلال التدخل فی نص المؤلف الأصلی، قسّم المحقق نتاج جهود السید الرضی إلى خمسه أجزاء. بسبب عیوب فی الأسناد والنصوص نهج البلاغه، أزال أربعه أجزاء منها بنسبه ۵۴.۶٪ ولم یقبل إسنادها إلی الإمام علی (ع). أخیرًا، تم تجمیع هذه الطبعه ونشرها فی ۱۱۴ خطبه و۵۲ رساله و۱۲۵ حکمه. تصف الدراسه الحالیه وتحلل ونقد أعمال صبری إبراهیم ومبادئه الفکریه باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی. فبینت النتائج أن المحقق لم یلتزم بالمعاییر العلمیه للبحث النصی وحذف النص الأصلی. فأدى التحیز الدینی والطائفی فی هذا العمل إلى تجزئه غیر مناسبه.کما تم حذف أو انتقال أقوال السید الرضی وتم إجراء ترقیم جدید بالنسبه للخطب والرسائل والحکم کما أن التشکیل أو التعریب غیر مکتمل وأیضًا تصنیف المحقق لا یتوافق تمامًا مع محتوى الکتاب.
۱۹۸.

دراسه لسمات أهل جهنم ومقامهم فی القرآن الکریم ونهج البلاغه وآثارها التربویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 103 - 114

کلید واژه ها: صفات الجحیم الذنوب التربیه البشریه النعیم الأبدی عالم الآخره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 608 تعداد دانلود : 414
إن الإیمان بوجود الجنه والنار من معتقدات جمیع الأدیان ، وخمس آیات القرآن تشیر إلى الحیاه فی عالم آخر ، ویستمر الإنسان فی حیاته الأبدیه بعد الموت حسب أعماله الدنیویه فی أحد هذین المکانین. نتناول فی هذا المقال مفهوم أماکن الجحیم وصفات الجحیم فی القرآن ونهج البلاغه وأثر تعبیرها على الحیاه الدنیویه والتعلیم البشری. تسعى هذه الدراسه للإجابه على السؤال ، ما هی الخصائص التی تسببت فی وقوع الجهنمیه فی الجحیم؟ وکیف نتعلم من مصیرهم لتحقیق السعاده والکمال؟ منهج البحث فی هذه الورقه وصفی - تحلیلی وهو أداه لجمع بیانات المکتبه. وتبین نتیجه هذه الدراسه أن القرآن الکریم ونهج البلاغه یقدمان صوره لأماکن الجحیم وصفات حیاه نزلاء النار ، ویحذران الکافرین والخطاه من هذه العذابات. لوصف الجهنمیه ، یجب على المرء أولاً دراسه حیاتهم فی هذا العالم. لأن مصیر الإنسان فی الآخره یتحدد بنوایاه وأقواله وأفعاله فی الدنیا. من خلال التفکیر فی مکانه أهل النار وصفاتهم فی القرآن ونهج البلاغه ، فإن أفضل نموذج تعلیمی لتحقیق غایه الخلق السامیه ، والتی هی على أساس آیات الرحمه الإلهیه ، هو تذکر الموت ، اعبدوا الله ، صلوا صلوات وابتعدوا عن الدنیویه.
۱۹۹.

دراسه التغریب الهیکلی فی نهج البلاغه «تقدیم الخبر على المبتدأ مثالًا»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 83 - 96

کلید واژه ها: الإمام علی (ع) نهج البلاغه التغریب الجمالیات التقدیم الخبر المبتدأ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 202 تعداد دانلود : 626
یعتبر التغریب أحد إنجازات المدرسه الروسیه الشکلیه، ویتضمن جمیع الأسالیب والتقنیات التی یستخدمها المؤلف بوعی لمحاوله الخروج عن القاعده وتغییر بنیه النص وتغریب المفاهیم العادیه للغه والمفاهیم المألوفه وزیاده صعوبتها، لیخرج الکلام عن الطریقه المعتاده ویقدم المفاهیم المرغوبه بلغه غیر مألوفه من أجل إبراز الکلام عن طریق الانحراف عن اللغه القیاسیه وفرض تحد على الجمهور لفهم معنى النص وتأجیل لحظه الإدراک، لکی ینجح بالمساعی الأدبیه ویفرض المزید من التأمل. یعتبر نهج البلاغه من أهم الروائع الأدبیه وأکثرها تأثیرًا، إذ یتمتع بهیاکل وآلیات أدبیه متنوعه وساحره وجذابه، ویمکن مشاهدته من زوایا مختلفه فی أی وقت. ومن الأسباب التی جعلت هذا العمل الخالد مذهلًا هو أن أمیر المؤمنین علیه السلام قام باستخدام اللغه الأدبیه والتصرف فی ترکیب الجمل وهیاکلها، ولجأ إلى التغریب. لذلک، فإن تحلیل هذا العمل الثمین على هذا الأساس أمر مهم للغایه ویمکن أن یکشف الزوایا الفنیه الخفیه وأهمیتها. تستعین الدراسه الحالیه بالمنهج الوصفی التحلیلی وهی مستوحاه من مکونات التغریب البنیوی القائمه على نظریات المفکرین النحویین لمدارس البصره والکوفه، وتتطرق للبحث فی ظاهره التغریب المتمثله فی "تقدیم الخبر على المبتدأ" فی نهج البلاغه. تظهر نتائج البحث أن الإمام (ع) قام فی مجال الهیکل باستخدام تقنیات جمالیه مثل: تقدیم الخبر على المبتدأ لیجعل السیاق السردی للخطب والرسائل یتجاوز نطاق النصوص العادیه ویصور المفاهیم المرغوبه بأجمل طریقه ممکنه، مما زاد من التأثیر على ذهن الجمهور قدر الإمکان. فی الواقع، بتجاهله للمکونات النحویه المعروفه وتغییر بنیه الجمله، استعمل علیه السلام تقنیه التغریب وبالتالی إبراز أهمیه الکلام وزیاده القدره على حث الجمهور على المفاهیم إلى الحد الأقصى. لقد أدى الاستخدام الواسع النطاق لتقنیه التغریب،"تقدیم الخبر على المبتدأ"، إلى تغییر الحاله المزاجیه للکلام ودرء التعب عن المستمع، وتقلیل رتابه الکلام وإبراز أهمیه الکلمات بالطریقه المذکوره أعلاه، مما ینم عن مشاعر المتحدث بشکل أکثر تجسیدًا ویزید من دینامیتها وتأثیرها.
۲۰۰.

الفتن البشریه وأسالیب التعامل معها فی نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه ربیع و صیف ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ق) العدد ۲ (المتوالی ۸) 147 - 158

کلید واژه ها: الإمام علی (ع) نهج البلاغه الفتنه البشریه أمثله على الفتنه أعمال الشغب فی العهد العلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 409 تعداد دانلود : 227
إنّ الظواهر الاجتماعیه المدمّره تظهر بأشکال مختلفه ولها أسباب مختلفه. ومن بین تلک العوامل الفوضى والاضطراب السیاسی والذی یعبّر عنها ﺑ «الفتن البشریه». فهذا النوع من الفتن یسبب انحراف المجتمع ویعرض صحته النفسیه للخطر. وأما فی زمن أمیر المؤمنین (ع) انتشرت الفتن البشریه من کل حدبٍ وَصوب، وحاول تسلیط الضوء على الزوایا الخفیه لکل أنواع الفتن وإزاله النقاب عنها. فلذلک فإنّ الهدف من هذه المقاله دراسه کلام أمیر المؤمنین (ع) والطرق العملیه للتعامل مع الفتن البشریه. ویمکن لهذا البحث الذی کُتب بمنهج وصفی- تحلیلی أن یبیّن الفتن البشریه فی «نهج البلاغه» ویفصّل الفتن من منظور تأریخی، کما یستعرض مراکز الفتن البشریه وأمثلتها وأدواتها وطرق التعامل مع هذه المشکله. فتبیّن النتائج أنّ الامام علی (ع) قد واجه العدید من الفتن البشریه، وقد حدد بکلامه وعمله سبل الخروج من تلک الفتن. وتکمن أهمیه الموضوع الذی بین أیدینا فی شرح الفتن البشریه وتقدیم أمثله موضوعیه لها، وطرق التعامل معها.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان