فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۹۴۱ تا ۲٬۹۶۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۲۹۴۱.

نقد واژگانیِ ترجمه موسوی گرمارودی از قرآن کریم (با تکیه بر سطح معنایی لغوی گارسس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ترجمه قرآن کریم واژگان موسوی گرمارودی الگوی گارسس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲۴ تعداد دانلود : ۱۵۲۵
یکی از نقدهایی که بر ترجمه های متون مختلف از جمله قرآن کریم، قابل اعمال است، نقد واژگانی می باشد. از جمله الگوهای ارائه شده در این نوع نقد، مبتنی برآرای گارسس است. پژوهش حاضر در نظر دارد تا انتخاب های واژگانی ترجمه موسوی گرمارودی از قرآن کریم را براساس سطح معنایی لغوی الگوی گارسس، مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. برای این منظور ابتدا و به طور مختصر نظریه گارسس معرفی و سپس موارد قابل کاربستِ این نظریه بر مثال های مستخرج از ترجمه مذکور، تحت عناوین جداگانه و به طور مفصل، ذکر می شود. مهم ترین یافته های این پژوهش که با روشی تحلیلی – توصیفی نگاشته شده، بیانگر آن است که واژگان ترجمه گرمارودی از منظر مؤلفه های نظریه گارسس، قابل نقد و ارزیابی است. این ترجمه هم توضیحی توضیح تفسیری و واژگانی است و هم موارد بی شماری از همانندی و معادلسازی معادل مرسوم و غیر مرسوم ، قبض و بسط واژگانی و همچنین انتقالِ ابهام را در خود دارد.
۲۹۴۲.

واپسین روزهای تاریخ در آیه 55 سوره نور از دیدگاه مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جامعه مهدوی آیات مهدویت آیه 55 نور آینده بشریت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۹ تعداد دانلود : ۸۰۳
خدای سبحان در آیه 55 نور به مؤمنان وعده داده است که آنان را جانشینان در سراسر زمین قرار خواهد داد و دین مورد پسندش را برای آنان تمکین کرده و ترس شان را به امنیت و آرامش تبدیل خواهد نمود. مؤمنان شایسته کردار، جامعه یکتاپرست و عاری از شرک را تشکیل خواهند داد. مفسران شیعه در تفسیر وعده مزبور دارای دو دیدگاه هستند؛ یکی انحصار تحقق وعده به عصر ظهور و پایان تاریخ و دیگری تحقق وعده با مصادیق متعدد از عصر نزول تا عصر ظهور. اندک اختلاف دیدگاه مفسران شیعه در تعیین مصداق آیه با روشن شدن معنای استخلاف قابل رفع بوده و آنان را به دیدگاه یکسان و انحصار تحقق وعده در عصر ظهور می رساند. مفسران اهل سنت به رغم داشتن دیدگاه های مختلف؛ برخی با تصریح و شماری با تلویح به تحقق وعده در عصر ظهور اشاره کرده اند، از این رو برابر دیدگاه مفسران فریقین، آیه مزبور جامعه ویژه ای را برای مؤمنان در واپسین روزهای تاریخ وعده می دهد که با ظهور مهدی موعود محقق خواهد شد.
۲۹۴۳.

مبانی حکمی ملاصدرا در تفسیر آیه 81 سوره یس

کلید واژه ها: آیه 81 سوره یس مبانی حکمی ملاصدرا معاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۳۸۹
روش های تفسیری نسبتاً زیادی در عرصه تفسیر قرآن کریم وجود دارد. روش تفسیری ملاصدرا به تفسیر حکمی معروف شده است؛ این رویکرد با تفسیری ذو ابعاد تلاش دارد تبیینی را به مخاطب عرضه کند که تا حد زیادی بتواند به همه زوایای آیات پی ببرد. در آیه 81 سوره یس که در این مقاله تفسیر آن مورد بررسی قرارگرفته است، ملاصدرا ضمن توجه به معنای ظاهری آیه و با تکیه بر اصولی چون امتناع اعاده معدوم، موضوع عالم کبیر و صغیر و توجه به انواع انحصاری و انواع غیر منحصر در فرد، به اثبات معاد انسان مبادرت می ورزد. با این توضیح که اگر ثابت شود خداوند متعال بر خلق عالم کبیر قادر است، قطعاً بر خلق عالم صغیر که انسان است نیز قادر خواهد بود؛ زیرا خلق عالم کبیر، بزرگ تر و شدیدتر از خلق عالم صغیر است. در مقام مقایسه میان تفسیر ملاصدرا از آیه، با تفاسیر عقلی و عرفانی و تفسیرهای متأثر از عقل و شهود ثابت می شود که ایشان همگام با تفاسیر عقلی و عرفانی و به نوعی با به کارگیری آن ها و تحت تأثیر آن ها به این شیوه تبیین همت گماشته و نسبت به این نوع تفاسیر هم پوشانی دارد.
۲۹۴۴.

مفهوم شناسی «شفاعت» از منظر آیات و روایات و تحلیل دیدگاه علامه طباطبائی (با تکیه بر المیزان) و برخی از متفکران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: شفاعت دعا استجابت مغفرت آیات قرآن روایات اهل بیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۲ تعداد دانلود : ۳۹۹
«شفاعت» به معنی «واسطه گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه های گوناگون اسلامی بوده است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سوره بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرموده است، لیکن در بسیاری از آیات، به ویژه آیه 44 سوره زمر، به صحت شفاعت تصریح نموده است و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او می داند. در این جستار، نویسنده نخست مفهوم شناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نموده است.
۲۹۴۵.

گونه شناسی سختی های پیامبران (علیهم السلام) بر اساس داستان های قرآنی

کلید واژه ها: قرآن کریم پیامبران (ع) داستان های قرآنی گونه شناسی سختی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۴ تعداد دانلود : ۱۲۹
خداوند متعال، پیامبران (علیهم السلام) را برای هدایت و رستگاری مردم فرستاده است. آنان همواره در این راه با مشکلات و سختی های فراوانی روبرو بوده اند. این بزرگواران در طول مسیر با خطرات و تهدیدهایی مانند اخراج از وطن، محاصره و تهدید به قتل مواجه گشته اند. پژوهش حاضر کوشیده است با روش توصیفی- تحلیلی و بررسی داستان های قرآنی و بهره گیری از تفاسیر مختلف، ضمن گونه شناسی سختی هایی که پیامبران (علیهم السلام) متحمل شده اند، به ذکر نمونه هایی از هریک در خلال داستان های قرآنی بپردازند. نتایج تحقیق نشان می دهد پیامبران با سختی هایی مثل اخراج از وطن، محاصره و تهدید به قتل روبرو بوده اند. نیز پیامبر گرامی اسلام (ص) بیشترین سختی را در راه هدایت مردم متحمل شده اند. ایشان در این مسیر با مشکلات فراوانی روبرو بوده و همواره از جانب کفار و مشرکان به قتل تهدید شده و رنج ها و مصیبت های زیادی متحمل گشته اند امّا با توکل بر خداوند متعال و صبر و استقامت، از این مسیر طاقت فرسا گذشته اند.
۲۹۴۶.

تبیین حوزه معنایی واژه «مبین» در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنی اصلی معنی ثانوی عوامل فرهنگی عوامل اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۷۲
از آنجا که واژه ها تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار می گیرند و به دنبال آن تغییراتی در معانی آن ها به وجود می آید، شناخت این تغییرات و دلالت های معنایی آن در فهم متون امری ضروری به نظر می رسد. در واقع آشنایی با معانی حقیقی و مجازی واژگان است که مخاطب را از برداشتِ نادرست رهایی می بخشد. از این رو نگارندگان در این پژوهش که به روشی توصیفی- تحلیلی انجام شده است، بر آن اند تا نخست به ارائه توضیح مختصری درباره علم معناشناسی بپردازند. سپس با استفاده از منابع معتبر تفسیری قرآن کریم، کاربرد واژه "مبین" را به همراه موصوفات مختلف آن بررسی کنند و دلالت های معنایی آن را تبیین نمایند. از یافته های پژوهش برمی آید که این واژه در آیات مختلف قرآن کریم، سیر تحول معنایی مختلفی را پشت سر نهاده و افزون بر معنی "آشکار" در معانی دیگری نیز به کار رفته است.
۲۹۴۷.

تطبیق گونه های معناشناختی روایات تفسیری بر تفسیر آیت الله جوادی آملی

نویسنده:

کلید واژه ها: روایات تفسیری هم نشینی معناشناختی آیت الله جوادی آملی تلفیق مفهومی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
تعداد بازدید : ۱۲۲۴ تعداد دانلود : ۷۰۳
کشف مقصود آیات، هدف نهایی پژوهش های قرآنی است؛ به طوری که عناصر متعددی در دستیابی به آن نقش دارند. روایات تفسیری، نگین عناصر موجود در دست یافتن به مقصود آیات هستند. قرابت اهداف علم معناشناسی با روایات تفسیری این فرضیه را تقویت می کند که می توان در یافتن نشانه های علم معناشناسی در شرع مقدس کاوش بسزایی کرد و با احراز جریان این علمِ به ظاهر نوپدید، در شیوه تفسیر اهل بیت: گامی برای بازاحیای علم تفسیر برداشت. چندوجهی بودن آیات قرآن کریم، که در آثار منقول از اهل بیت هم بر آن تأکید شده است، زمینه تفاسیر متعدد و متکثر را فراهم می آورد. تحلیل معناشناختی روایات تفسیری ازآن حیث مهم است که امکان قرائت های متکثر غیر نظام مند را بسیار کاهش می دهد. دستاوردهای مفسرین اسلامی، زمینه مناسبی برای کنکاش در علوم جدیدی مثل معناشناسی دارد و از آن نباید غفلت کرد؛ زیرا حاصلش متناقض یافتن تفسیر سنتی با الگوهای نظام مند جدید خواهد بود. مقاله حاضر درصدد است ازطریق تبیین برخی الگوهای معناشناختی و قرین سازی آن با نگاشته های تفسیری آیت الله جوادی آملی، این فرض را مطرح کند که می-توان دستاوردهای معناشناسی را بر این نگاشته ها منطبق کرد و تاحدودی ثابت کرد که ردپای بسیاری از قواعد معناشناختی در تحلیل های قرآنی ایشان یافت می شود.
۲۹۴۸.

بررسی تطبیقی شیوه بیان داستان های قرآنی در مثنوی معنوی و تفسیر کمبریج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قصص قرآنی داستان پردازی مثنوی تفسیر کمبریج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۸۹
«مثنوی معنوی» حاصل تطور و سیر قصه ها در طول زمان است. این قصه ها راه شناخت ورود به دنیای مولانا و آشناشدن با خلاقیت وی در عرصه داستان پردازی است. «تفسیر کمبریج» نیز از تفاسیر مهمی است که مخصوصاً از جنبه ادبی اهمیت دارد و دارای داستان هایی است که به اقتضای مطلب در جای جای کتاب پراکنده اند. این داستان ها در «مثنوی معنوی» و «تفسیر کمبریج» می توانند از دیدگاه های مختلف مورد بررسی قرار بگیرند. در این تحقیق، مقایسه ای تطبیقی میان داستان های «مثنوی معنوی» و «تفسیر کمبریج» انجام شده است. در این امر که نوعی خوانش ارتباطی است، ارتباط دو متن را به یکدیگر آشکار می کند.
۲۹۴۹.

وجود، انضمام و اشتقاق؛ تأملی در نظریه میرداماد درباره موجودیت و اشتقاق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: وجود موجود ماهیت انضمام اشتقاق معنایی میرداماد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۱۴
میرداماد در قبسات و افق مبین، دو استدلال علیه انضمامی بودن وجود ارائه کرده است که در این نوشتار به دو مسئله درباره این استدلالها پرداخته خواهد شد. نخست اینکه آیا استدلالهای میرداماد سابقه تاریخی دارند؟ دوم اینکه آیا نتیجه این استدلالها، از نظریه میرداماد درباره اشتقاق «موجود» حمایت میکند؟ به مسئله نخست، پاسخی جزئی داده خواهد شد؛ به این صورت که دو مورد از مشهورترین استدلالهای حکما و متکلمین (مشخصاً استدلال مشهور سهروردی و استدلال شارح مقاصد) انتخاب و دلایلی اقامه خواهد شد مبنی بر اینکه استدلالهای میرداماد نه تنها با این استدلالها متفاوت هستند بلکه بلحاظ منطقی و جدلی بر این استدلالها برتری دارند. اما به مسئله دوم، پاسخی کامل داده خواهد شد؛ به این صورت که اگر یکی دیگر از نظریات میرداماد درباره وجود (عدم سبق وجود بر شیء) را مفروض بگیریم، انضمامی نبودن وجود، عدم اشتقاق «موجود» را در پی خواهد داشت.
۲۹۵۰.

قرآن و نظریه تکامل (فرگشت)؛ ارزیابی نظریه پروفسور جیمز کلارک بر پایه دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی

کلید واژه ها: نظریه تکامل آفرینش آدم علامه طباطبایی آیت الله جوادی آملی جیمز کلارک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۰۵۰
آیا قرآن کریم گزارشی متعارض با مفاد نظریه تکامل از آفرینش انسان طرح می کند؟ در پاسخ به این سؤال، پروفسور جیمز کلارک به عدم تعارض گزارش قرآن از آفرینش انسان با نظریه تکامل باور دارد. به باور وی آیات قرآن در مقام بیان چگونگی آفرینش نیست؛ از این رو، نمی توان نفی یا اثبات نظریه تکامل را از آن استنتاج کرد. این مقاله می کوشد این دیدگاه را گزارش کرده، آن را بر اساس دیدگاه های تفسیری علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی از آیات خلقت انسان و با استفاده از روش تفسیر اجتهادی قرآن به قرآن، ارزیابی و نقد کند. نتیجه ای که مقاله به آن دست یافته، این است که با توجه به دلالت روشن برخی آیات قرآن بر چگونگی آفرینش انسان نخستین، نظریه اجمال آیات آفرینش انسان در قرآن (نظریه پروفسور کلارک) رد می شود و قرآن به روشنی بر نفی آفرینش تکاملی انسان دلالت دارد.
۲۹۵۱.

بررسی انتقادی تزاحم های اخلاقی از منظر دیوید راس با تکیه بر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهودگرایی طبیعت ناگرایی وظیفه در نگاه نخست وظیفه واقعی اصول عام اخلاقی فاعل اخلاقی قواعد تزاحم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۷۸
یکی از مهم ترین مباحث اخلاق کاربردی و فلسفه اخلاق، بحث «تزاحم های اخلاقی» است؛ چراکه گاهی انسان در انجام وظایف اخلاقی یعنی فضایل یا رذایل دچار تزاحم می شود. با توجه به دیدگاه دیوید راس ، فاعل اخلاقی گاه با چندین وظیفه در نگاه نخست متفاوت و غیر قابل جمع روبه رو می شود که می تواند در تعیین وظیفه واقعی او در شرایط خاص نقش اساسی ایفا نماید. وظیفه در نگاه نخست در قیاس با سایر وظایف، وظیفه ای الزام آور است؛ یعنی زمانی که یک وظیفه در نگاه نخست وجود داشته باشد، فرض قوی بر این است که آن فعل انجام پذیرد مگر اینکه ملاحظات اخلاقی قوی تری برای ابطال آن وجود داشته باشد. از نظر بسیاری اعتقاد به وجود وظایف در نگاه نخست عام از مهم ترین ممیزات نظام اخلاقی راس است که البته مانند هر نظریهجدی دیگر نقدهای بسیاری نیز بر آن وارد آمده است. دیدگاه راس به دلیل نقص در تبیین سلسله وظایف و غیرمنطقی بودن ترتیب آن و عدم ارائه معیاری فراگیر برای ترجیح افعال متزاحم، در واقع راه مناسبی برای حلّ این مسأله نیست.
۲۹۵۲.

تبیین نقش مربیان والدین در تعمیق باورهای دینی در کودکان با رویکرد قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باورهای دینی تعمیق کودکان تشویق محبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۷۸
اهمّیّت آموزش و انتقال مفاهیم در دوران کودکی بر هیچ کس پوشیده نیست. این پژوهش که با روش کتابخانه ای و توصیفی صورت پذیرفته در صدد تبیین نقش مربیان والدین در تعمیق باورهای دینی در کودکان است. بخش اعظم اطلاعات مورد نظر نگارنده به روش کتابخانه ای و جست وجو در نتایج یافته های مکتوب دیگران صورت گرفته و به منظور تکمیل و تأیید اطلاعات نیز با روش مصاحبه از کارشناسان تعلیم و تربیت دینی جنبه های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته است. روش های الگوآفرینی، محبت، تشویق، بصیرت بخشی و روش قصه گویی مؤثرترین روش های قرآنی هستند که والدین و مربیان را در درونی کردن آموزه های دینی درکودکان و نوجوانان یاری می دهند.
۲۹۵۳.

اقامه عزا برای امام حسین (ع) از منظر قرآن

کلید واژه ها: قرآن عزاداری امام حسین (ع) ادله قرآنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۱۷۲۲ تعداد دانلود : ۹۵۶
عزاداری برای سیدالشهداء (ع) یکی از بزرگ ترین مصادیق بزرگداشت شعائر الهی است. در حقیقت یکی از مهم ترین امتیازات جامعه شیعه، برخورداری از چشمه پر فیض نورانیت و معنویت عاشوراست. این چشمه جوشان از نخستین روزی که موضوع یادکرد مصیبت امام حسین (علیه السلام) و یارانش مطرح شد جریان یافت و تا امروزه همچنان جاری است و پس از این هم ادامه خواهد داشت. اما در طول تاریخ همواره کسانی بوده اند که علی رغم اینکه ادعای اسلام داشته اند، با اقامه عزا بر آن حضرت مخالف بوده و آن را نپذیرفته اند. بر این اساس با توجه به این که قرآن به عنوان کتاب الهی، مورد پذیرش همه مسلمانان است؛ پرسش پژوهش حاضر این است که آیا قرآن برای عزاداری بر آن حضرت دلایلی بیان کرده است؟ این مقاله در صدد است با اتّخاذ روش توصیفی- تحلیلی، به معرفی این آیات بپردازد. با نظری به آیات نورانی قرآن روشن می شود که عزاداری و برپایی مجالس عزا نه تنها با قرآن مخالفت و ناسازگاری ندارد، بلکه موجب تثبیت قلوب، ذکر و موعظه و از مصادیق شعائر الهی، مودّت و محبّت به اهل بیت (علیهم السّلام) می باشد که در قرآن به آن ها سفارش شده است.
۲۹۵۴.

شبهات درباره حضرت یونس در تفاسیر فریقین؛ پاسخ ها و رویکردها

کلید واژه ها: عصمت پیامبران حضرت یونس تفسیر تطبیقی شبهات قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۴ تعداد دانلود : ۸۳۰
عصمت پیامبران از گناه، از اعتقاداتی است که برخی مسلمان بر آن عقیده اند و البته به روایات فراوانی استناد می کنند. در این میان تفاسیر فریقین با توجه به روایات تفسیری و آیات قرآن، شبهاتی را پیرامون شخصیت حضرت یونس (ع) مطرح کرده اند. پژوهش حاضر شبهات را گونه شناسی کرده و آنها را به ماثور و اجتهادی تقسیم کرده است و در تدوین شبهات، پنج شبهه به شبهات ماثور و دو شبهه به شبهات اجتهادی اختصاص پیدا کرده است. با شناسایی رویکرد پاسخ های ارائه شده توسط مفسران، به ارزیابی و نقد آنها نیز پرداخته شده است. این پژوهش به رویکردهای روایی، عقلی، ادبی، تاریخی و اشاری توجه کرده و به آن ها پرداخته است. در پایان نیز به تمایزات تفاسیر امامیه از تفاسیر اهل سنت در این شبهه اشاره کرده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که همانند قاطبه شیعه، ما نیز به عصمت پیامبران از گناه معتقدیم؛ اما در مورد اینکه پیامبران مرتکب خطا و اشتباه می شوند، باید گفت گرچه منعی در این موضوع وجود ندارد؛ ولی غالب اتدیشمندان شیعی آن را نمی پذیرند. و پیامبران را معصوم از خطا و اشتباه نیز می دانند. برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر شیعی نسبت به تفاسیر اهل سنت در ارائه پاسخ های با رویکرد عقلی و برتری فراوانی پاسخ های تفاسیر اهل سنت به تفاسیر شیعی در ارائه پاسخ های با رویکرد ادبی، وجه تمایز پاسخ های مفسران امامیه از اهل سنت است.
۲۹۵۵.

امکان سنجیِ طرح تفسیر زیبایی شناختی قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم ارزش زیبایی شناختی چندمعنایی قصدی گرایی شمولی ذهنی گرایی معتدل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۳۱۶
در این جستار کوشش شده است، تا نظریه ارزش زیبایی شناختی تحلیل و بررسی شود. این نظریه نمونه ای از روش ها و مکاتب گوناگون در زمینه تفسیر قرآن است و غایت و کمال قرائت متن را در به حداکثر رساندن وجوه معنایی آن می داند. ضرورت بحث فوق را می توان در امکانِ تعدد و تکثر معانی برداشت شده از قرآن با عنایت به ظرفیت ها و ویژگی های خاص متن و مانند آن دانست. با وجود اینکه مهمترین اشکال طرح شده بر این نظریه بی اعتنایی به قصد مؤلف و بازی آزاد نشانه ای با متن است. ازاین رو نظریه ارزش زیبایی شناختی به طور مطلق امکان طرح در قرآن را نخواهد داشت؛ بنابراین در پژوهش فوق که به شیوه توصیفی تحلیلی همراه با گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای انجام گرفته، کوشش شده است، با طرح فرضیه «قصدی گرایی شمولی و ذهنی گرایی معتدل» با توجه به ظرفیت ها، اقتضائات زبانی متنی و ویژگی های خاص ماتن قرآن امکان تعددِ معانی برداشت شده از قرآن با وجود ملتزم بودن به قصد مؤلف اثبات شود.
۲۹۵۶.

نظم تقابلی «أرض و سماء» در گفتمان قرآنی بر پایه نظریه انسجام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه انسجام نظم تقابل ارض سماء

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۲۹۸
تقابل پدیده ای است هنری، بلاغی و زیبایی شناختی که بر هم آیی دیالکتیک متضادها مبتنی است. این ویژگی متناسب با گونه متمایز و برجسته بلاغت در قرآن است که در آن آرایه های ادبی و عناصر زیبایی آفرین در همه یا اغلب نمونه ها هماهنگ با شیوایی و روانی کلام و در راستای تبیین معنی و تسهیل فهم آن برای مخاطب است. ازاین رو، شکوه بیان متن قرآنی تنها محدود به تصویریا بلاغت یا اطلاع رسانی نیست؛ بلکه در غیر از این امور نیز تجلی می یابد، مثل آنچه که به سبک نظم در حوزه تقابل تجسم می یابد. بر این اساس، در این پژوهش کوشش شده است تا با توجه به نظریه انسجام در زبان شناسی نقش گرای نظام مند هلیدی، نظم/چینش تقابلی واژگان «أرض و سماء» در گفتمان قرآنی بررسی و تحلیل شود و با ارائه تحلیلی زبانی– سبکی از تغییر سبک در چینش این واژگان، نقش آن که یکی از عوامل توازن و انسجام معنایی در گونه قرآنی است، تبیین شود. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان داده است که هم آیی امور متضاد و مانند آن، طبق مقتضای حال، نه تنها بر زیبایی متن که بر انسجام و توالی مفهومی آن نیز تأثیرگذار است. همچنین تغییر سبک در چینش تقابلی واژگان «أرض و سماء» یک مشکل ترکیب پذیری است که از طریق بررسی عوامل بینامتنی مانند بافت موقعیت توجیه پذیر است. ضمن اینکه تبیین تغییر سبکی میان آیات در تقدیم و تأخیر این دو واژه و تغییر از حالت مفرد به حالت جمع واژه «سماء» با بررسی تأثیر بافت موقعیت، مسئله ای علمی و نوعی استفاده خلاقانه از راهکارهای پرمایه زبانی جهت انسجام و سازگاری با مفهوم کلان بافت است.
۲۹۵۷.

بازشناسی کارکردهای تفسیری فاصله(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: فاصله تفسیر کارکردهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۳۴۴
فاصله در پایان آیه به دلیل هیمنه و سیطره ای که بر محتوای آیه دارد، از جایگاه مهم و حساسی برخوردار است. این جایگاه حتماً در تفسیر آیه تأثیرگذار است. اما سؤال اساسی این است که کارکرد و نقش فاصله در تفسیر محتوای آیه چیست؟ برای دریافت پاسخ، به تفاسیر التبیان، مجمع البیان، المیزان، نمونهو تسنیممراجعه شده است. در این پژوهش یازده گونه از کارکردهای فاصله مورد شناسایی واقع شد که از مهم ترین آنها می توان به تقویت و تأیید دیدگا های تفسیری و یا نقد و رد آنها، تبیین آیه با کمک فاصله، دفع توهم و ابهام از آیه، دریافت حکم و یا تأیید حکم آیه و یا بیانگر موقتی بودن حکم اشاره کرد. گرچه موضوع این نگارش ابتکاری بوده، اما ضرورت دارد با مطالعه دیگر تفاسیر، به این گونه ها افزوده شود.
۲۹۵۸.

شیوه مطلوب در نظریه پردازی علمی قرآن با تأکید بر علوم انسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: نظریه پردازی قرآنی علوم انسانی اسلامی قرآن و علم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۱ تعداد دانلود : ۵۰۲
عرصه های مختلفی برای نظریه پردازی علمی قرآن متصور است، مانند 1- خبر دادن از حقایقی علمی که بعداً توسط علم تجربی ثابت شده است، یا تاکنون به اثبات نرسیده و امکان اثبات آن در آینده وجود دارد. 2- توسعه یا تضییق برخی از نظریه های علمی. 3- اصلاح و تکمیل دیدگاه های علمی. حال پرسش این است که ازچه روش ها و شیوه هایی برای نظریه پردازی قرآن می توان استفاده کرد؟ در این راستا چند شیوه برای نظریه پردازی های قرآنی می توان برشمرد. کشف و استنباط، تأیید و تکمیل، داوری و تهذیب، تکیه بر پیش فرض های قرآنی برای تأسیس علوم انسانی دینی، فرضیه انگاری تعالیم قرآن، تأثیر غیر مستقیم و عدم مداخله و تولید علوم انسانی با پشتوانه تعالیم بنیادی قرآن به مثابه مفروضات نظری از آن جمله است. این مقاله به بررسی هر یک از شیوه های فوق در راستای نظریه پردازی های قرآنی پرداخته و شیوه برتر را معرفی می کند. در حقیقت این مقاله به این پرسش پاسخ خواهد داد که نظریه پردازی قرآن در عرصه علوم انسانی بر اساس کدام شیوه، امری مدلل و قابل قبول است؟ هدف از این تحقیق، ارائه الگویی مستدل و قابل قبول برای نظریه پردازی قرآنی در عرصه علوم انسانی است و می تواند گاهی موجب توسعه یا تضییق حوزه ها و ابعاد علوم انسانی شود. روش بررسی هر شیوه متضمن کشف مبانی هر یک و نیز نقد مبانی ناصحیح است.
۲۹۵۹.

تحلیل واژگانی روح، نفس، قلب، فؤاد و صدر در قرآن و بررسی چندگانه یا متحد بودن آنها با تأکید بر دیدگاه های علامه طباطبایی، آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: ابعاد انسان روح نفس قلب فؤاد صدر و وحدت قوای نفس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۵۶۷
واژه های روح، نفس، قلب، فؤاد و صدر در قرآن به ساحت دوم انسان اشاره دارند. نوشتار حاضر به روش توصیفی تحلیلی، به بررسی چندگانه یا یکی بودن مشارٌالیه آنها می پردازد و با بررسی نظرات مفسران به ویژه علامه طباطبایی، آیت الله مصباح یزدی و آیت الله جوادی آملی، معیاری نو برای تمییز مشارٌالیه آنها ارائه می دهد. حاصل اینکه امر مجرد، پیش از تعلق به بدن، روح و پس از آن نفس نامیده می شود. میان این دو و سه واژه قلب، فؤاد و صدر نیز تمایزی احساس می شود. این سه در کاربرد مطلق، همان معنای نفس یا روح را می رسانند؛ ولی قرین با اوصاف، به مرتبه ای از مراتب روح یا نفس انسانی اشاره دارند؛ یا اینکه روح و نفس همانند اسامی هستند که به تمام حقیقت انسان اشاره دارند، ولی قلب و فؤاد و صدر همانند اوصافی هستند که هرچند با نفس و روح متحدند، به تمام حقیقت انسان اشاره نمی کنند.
۲۹۶۰.

مفهوم سازی واژه «لِسان» در قرآن در پرتو نظریه استعاره شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قرآن کریم توسیع معنایی نظریه استعارة مفهومی زبان انسان لِسان استعاره شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۵ تعداد دانلود : ۴۴۷
یکی از دیدگاه های رایج در زبان شناسی شناختی، نظریه «استعاره مفهومی» است که می توان از این نظریه در مطالعات دینی استفاده کرد. در پژوهش حاضر، ابتدا مقدماتی درباره استعاره و نظریه استعاره مفهومی بیان می شود؛ سپس با بررسی مفهوم «لِسان» در قرآن کریم بر اساس نظریه استعاره مفهومی، تأثیر این دیدگاه بر نحوه فهم گزاره های دینی بررسی می گردد. به همین منظور تمام آیاتی که مشتمل بر واژه «لسان» بودند، استخراج و حوزه های مبدأ استعاره مفهومی «لسان» واکاوی می شوند. واژه «لسان» و جمع آن (أَلْسِنَه) 25 بار در کل قرآن به کار رفته است که نتیجه بررسی عبارات استعاری «لِسان» نشان می دهد که قرآن برای مفهوم سازی «لِسان» از دو شیوه استعارة مفهومی و مجاز مفهومی استفاده کرده است. بر اساس یافته های پژوهش، شش مورد استعاره مفهومی در آیات مورد نظر یافت شد که در آن آیات، از زبان و اعمال منتسب به آن مانند ضربه زدن، دریافت (تلقی)، بستن و باز کردن، شهادت دادن و پیچاندن برای مفهوم سازی مفاهیمی مثل دشمنی کردن، طعنه زدن، تمسخر و شیوایی در سخن و مانند آن (که عمدتاً از درجه انتزاع بالایی برخوردارند و از تجارب پایه بشر به شمار نمی آیند) استفاده شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان