درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۸۲۱ تا ۲٬۸۴۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۲۸۲۱.

آموزه های شناختی قرآن در رویارویی با همسرآزاری مردان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 9 - 28

کلید واژه ها: مشاوره قرآنی خشونت خانوادگی نشوز مردان شناخت درمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴ تعداد دانلود : ۵۴
همسرآزاری مردان پدیده پنهان جهانی به شمار می رود که تا حد زیادی از طریق شناخت زایی برطرف می شود. یکی از راه های شناخت زایی در جامعه مسلمان ایرانی، آموزه های قرآنی است. این پژوهش بر آن است که قطع نظر از حوزه فقهی و حقوقی و صرفاً در دامنه شناختی و با رویکرد مشاوره ای به تفسیر آیات مربوط به همسرآزاری مردان، آموزه های ناب قرآنی را از آن ها استنباط نماید تا مشاوران خانواده از این آموزه ها برای شناخت زایی در افراد درگیر با این پدیده آسیب زای خانوادگی بهره برند. از ویژگی های این پژوهش، رویکرد مشاوره ای به تفسیر آیات و بهره وری از آموزه های قرآنی در آسیب های خانوادگی است. رهیافت پژوهش حاضر، تبیین فرایند صلح به عنوان اولین و بهترین راهکار قرآنی، معناشناسی واژه صلح، تفاوت معنادار فرایند صلح در ادبیات قرآن با بازخورد انفعالی زنان در رویارویی با خشونت همسرانشان و تبیین مرحله جدایی به عنوان دومین و آخرین راهکار قرآنی می باشد.
۲۸۲۳.

استدلال های صریح عقلی بر وجود خدا در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن توحید و اوصاف الهی در قرآن
تعداد بازدید : ۲۲۷۴ تعداد دانلود : ۱۸۷۸
۲۸۲۴.

مفهوم «لوح محفوظ» براساس واکاوی مفاهیم نمادین در روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 87-122

کلید واژه ها: لوح محفوظ روایات مفاهیم نمادین علم خدا تمثیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۰ تعداد دانلود : ۳۹۵
لوح محفوظ مفهومی بنیادین است و از آنجا که تنها یک بار در قرآن کریم به کار رفته، میان قرآن پژوهان در چیستی مفهوم آن اختلاف نظر وجود دارد. روایات متعددی را در منابع فریقین می توان یافت که ویژگی هایی محسوس برای آن برشمرده اند. از جمله: مروارید سفید، زبرجد سبز و یاقوت سرخ. فارغ از صحت و سقم این روایات و بررسی صحت صدور آنها، وجود این روایات نشان از اهمیت شناخت لوح محفوظ برای مسلمانان از صدر اسلام دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی– تحلیلی به دنبال مفهوم شناسی لوح محفوظ، از طریق بررسی روایاتِ یاد شده است. نتیجه آنکه لوح محفوظ حقیقتی معنوی، الهی و دست نیافتنی است و از آنجا که در برخی از این روایات اندازه آن (طول مابین آسمان و زمین و عرض مابین مغرب و مشرق) و محلش (سمت راست عرش و پیشانی اسرافیل)مشخص شده است، می توان برداشت مسلمانان از آن را بر علم خداوند انطباق داد و زبان تمامی این روایات را تمثیلی دانست. یعنی در این تشبیه (علم خداوند) مشبه و (جواهرات باارزش و کمیاب و دست نیافتنی) مشبه به اند و مفهوم شناسی نمادین ویژگی های محسوس، وجه شبه را روشن می سازد. در این تشبیه(تمثیل) از پیشینه ذهنی که در مورد قصرهای بهشت، قصرهای افسانه ای شاهان ایران، الواح موسی (ع) و لوح زمرّد وجود داشته، استفاده شده است. اکثر اخبار بیانگر درک بزرگان صحابه و تابعان از علم خداوند است که در آنها برای تقریب به ذهن مخاطبان از تمثیل استفاده شده است.
۲۸۲۵.

بررسی تطبیقی دیدگاه فاضل سامرایی با قدما در نقد مخالفان اعجاز ادبی با تاکید بر ظرافت های معنایی آیات متشابه در قصص

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 5 - 38

کلید واژه ها: قرآن تشابه لفظی فاضل السامرایی قصه موسی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۹ تعداد دانلود : ۵۹۰
دانشمندان علم بلاغت و شیفتگان اعجاز بیانی قرآن، با بهره گیری از دستاوردهای علوم جدید زبان شناسی همواره به دنبال دریافت ظرافتهای معنایی قرآن هستند. آیات متشابه قرآن که از نظر علمای بیان حاوی توسعه معنایی است، از جمله ادله مخالفین اعجاز ادبی است. این مقاله به بررسی دیدگاه و روش فاضل صالح السامرایی در رد شبهه مخالفین اعجاز با تکیه بر قصص قرآن که جلوه گاه زیباییهای ادبی آن است پرداخته و به گستره ظرافتهای معنایی آن اشاره داشته است. وی در تبیین آراء خود از دو نحو و بلاغت به صورت کاربردی استفاده نموده و به توجیه آیات متشابه پرداخته است. با بررسی داستان موسی (ع) در دو کتاب «التعبیر القرآنی» و «لمسات بیانیه» روشن می گردد که دیدگاه وی بر اساس همان تقسیمات و ساختاری است که قدما در آیات متشابه مطرح کرده بودند به خصوص در کتاب های ملاک التاویل غرناطی و البرهان کرمانی. سامرایی پس از گزینش نظرات پیشینیان، نکاتی را اضافه نموده که بیشتر به فضای حاکم بر سوره یا سیاق آیات مرتبط است و بر این اساس معتقد به تکرار لفظی در قرآن نمی باشد. 
۲۸۲۶.

جایگاه زیدبن على در علوم قرآن و تفسیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال بیست و ششم تیر ۱۳۹۶ شماره ۲۳۵ «ویژه علوم قرآنی»

کلید واژه ها: تفسیر قرآن علوم قرآن اقلیت اهل بیت (ع) زیدیه غریب القرآن اکثریت قدریه زیدبن على

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱۰ تعداد دانلود : ۹۸۹
این مقاله با روش توصیفى تحلیلى و از رهگذر شناسایى آثار قرآنى زیدبن على، جایگاه وى را در علوم قرآن و تفسیر بازگشوده است. کاربرد «حلیف القرآن» درباره وى نشانگر پیوند استوار او با قرآن است. زید داراى قرائتى مشهور بوده که برخى آن را در کتابى مستقل جمع آورده اند. «مدخل الى القرآن و تفسیر لمواضع مختارة منه» زید، علاوه بر مباحث مقدماتى لازم براى تفسیر، مشتمل بر تفسیر برخى آیات مى باشد. احتمالاً «تفسیر سورة الفاتحة و بعض آیات القرآن» منسوب به وى، درس گفتارهاى او در مدت پنج ماه زندانى بودنش در کوفه مى باشد. همچنین احتمالاً «الرد على القدریة من القرآن» منسوب به وى، همان «الرد على المجبرة» است که در ضمن مجموعه کتاب ها و رسائل زید منتشر شده است. زید «الصفوة» را به منظور اثبات برترى اهل بیت علیهم السلام با تکیه بر آیات قرآن نگاشت و در «کتاب القلة و الکثرة» که نگاشته خود زید یا به املاى اوست، ملاک حقانیت نبودن اکثریت را از منظر قرآن اثبات کرد. «تفسیر غریب القرآن» در صورت صحت انتسابش به زید، نخستین تألیف در غریب القرآن خواهد بود.
۲۸۲۷.

مطالعه تطبیقی روش شناسی تفاسیر موضوعی «موضوع محور» و مکتب اثبات گرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: روش شناسی علوم انسانی تفسیر موضوعی قرآن کریم پژوهش تطبیقی مکتب اثبات گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۰۱
بررسی روش شناسی تفسیر موضوعی، نقش بسزایی در تعیین اقسام آن دارد. این پرسش که تفسیر موضوعی در بررسی تطبیقی با چه روش شناسی هایی قرار می گیرد و بر مبنای آن دارای چه ویژگی هایی است، محور این پژوهش قرارگرفته است.بر این اساس، نوعی از تفسیر موضوعی قرآن که در آن مفسران، آیات مربوط به یک موضوع را گردآوری و دیدگاه قرآن درباره آن را ارائه می نمایند، تفسیر «موضوع محور» نامیده شده و به لحاظ روش شناختی با یکی از مکاتب علوم انسانی به نام مکتب اثبات گرایی، مورد بررسی تطبیقی قرارگرفته و وجوه اختلاف و اشتراک آن ها آشکارشده است.این پژوهش به شیوه توصیفی -تحلیلی می کوشد تا ویژگی های «دیدگاه قرآنی»  در تفاسیر موضوع محور را در تطبیق با مکتب اثبات گرایی معرفی نماید. اثبات گرایان و مفسران «موضوع محور» قرآن کریم، از جهت مبانی مهمی مانند معناداری گزاره های دینی، واقع نمایی زبان قرآن و قلمرو واقع با یکدیگر اختلاف دارند. از سوی دیگر بر اساس ظرفیت های روش شناختی مکتب اثبات گرایی و جایگاه «نظریه» در آن، دیدگاه قرآنی مبتنی بر تفاسیر موضوع محور،«نظریه قرآنی»، می باید دارای ویژگی های مهمی مانند:  ابتناء بر آیات محکم، تبیین روابط علی و معلولی مبتنی بر اصول عقلی، جهان شمولی و قابلیت انتقال بین الاذهانی باشد.
۲۸۲۸.

شأن تعلیمی روایات تفسیری از دیدگاه علامه طباطبایی و اصول تفسیری برگرفته از آن در المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 125-144

کلید واژه ها: روایات تفسیری شأن تعلیمی روایات اصول تفسیری تفسیر المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۳ تعداد دانلود : ۵۰۶
یکی از مبانی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، نگاه تعلیمی به روایات تفسیری است. علامه برای اهل بیت ^ به دو شأن درباره تفسیر قرآن قائل است. شأن تفصیل احکام و بیان جزئیات شریعت و شأن تعلیمی روش فهم و تفسیر در خلال روایاتی که به نوعی به تفسیر قرآن مربوط می شود. توانمندی روایات تفسیری در ارائه روش مناسب تفسیر قرآن، آموزش روش تفسیری قرآن به قرآن، عرضه روایات به قرآن و اعتنا به روایات موافق قرآن، ارجاع متشابه به محکم، محور قرار دادن غرر آیات در تفسیر برخی از آیات، توسعه معنایی آیات، برداشت های متفاوت از آیات با در نظر گرفتن سیاق و تقطیع سیاق، معناداری فرازهای مستقل قرآنی، اعتبار نزول قرآن بر «إیاک أعنی و اسمعی یا جاره» و جری و تطبیق، ازجمله اصولی هستند که با نگاه تعلیمی به روایات تفسیری، به عنوان اصول تفسیری، در المیزان به کار گرفته شده است.
۲۸۲۹.

بررسی عوامل بنیادین تربیت در پنج سوره آغازین نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 145-160

کلید واژه ها: سوره های آغازین قرآن تفسیر تربیتی عوامل تربیت تربیت قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۴ تعداد دانلود : ۳۳۳
زبان قرآن، زبان آموزش تربیت مدار با نگاه تربیت عملی است. هدف نزول قرآن تربیت و تحول فرهنگی همه جانبه است. تربیت، دارای ابعاد، اصول، فروع، عوامل و لوازمی است. در تربیت قرآنی فقط به جنبه شکوفایی فرد و جامعه توجه نشده، بلکه برای به بار نشستن انسان و کمال یافتن او، به چالش های پیش رو، آفت ها و آسیب ها و روش های تربیت و آماده سازی رهبر جامعه و مبلغان نیز عنایت تمام شده است؛ زیرا امر تربیت با همه این ها پیوند دارد و محققان باید تلاش کنند تا آنها را از لابه لای آیات و سوره ها استخراج نمایند. در این مقاله تلاش شده، بنیادی ترین عوامل تربیت در پنج سوره آغازین نزول مورد بررسی قرار گیرد. رابطه متقابل انسان با خدا، تقوا، اصلاحات فردی و اجتماعی، انذار و بشارت، تذکر و یادآوری، رابطه فقر مطلق با غنی مطلق، پیش بینی تهدیدها و راهکارهای مقابله با آن، توجه ویژه به راهنما در مراحل گوناگون، از جمله عواملی است که به آن توجه شده است.
۲۸۳۰.

بررسی مقارنه ای سوره "انسان" در دو تفسیر "أطیب البیان" و "مفاتیح الغیب"

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ 49 - 74

کلید واژه ها: سوره انسان أطیب البیان مفاتیح الغیب مطالعات تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۴ تعداد دانلود : ۶۴۰
مطالعات تطبیقی یا مقارنه ای در قرن حاضر مورد توجه قرار گرفته، زیرا در این نوع بررسی ها، محاسن و معایب نظریه ها آشکار می گردد.مقاله ی حاضر به منظور دست یابی به موارد اختلاف و اشتراک دو تفسیرأطیب البیان و مفاتیح الغیب، سوره ی انسان را مورد توجه قرار داده است؛ زیرا دیدگاه دو مفسر شیعه و سنی در این سوره متفاوت است. نتایج مقاله حاکی از آن است که مفسر سنی بعضاً به روایات ضعیف متمسّک شده و دلائل کافی برای اثبات مکّی بودن سوره ندارد. نیز در بیان شأن نزول سوره، فخر رازی گاه دلائل روشنی را که خودش بیان کرده، نادیده می گیرد. مفسر شیعی با توجه به روایات شیعه، سوره را مدنی و شأن نزول آن را خاص می داند که درباره ی علی (علیه السلام) و صدیقه ی طاهره و حسنین (علیهما السلام) است.
۲۸۳۱.

واکاوی الحان ممدوح در کلام نبوی؛ پژوهشی درباره حدیث «إقرَؤا القُرآنَ بِألحَانِ العَرَب»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و دوم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۸۲)

کلید واژه ها: قرائت لحن غناء حدیث شناسی ترجیع

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی قرائت اصول قرائات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
تعداد بازدید : ۱۵۹۶ تعداد دانلود : ۹۵۷
حدیث «إقرؤا القران بألحان العرب» حدیث معروفی است که در حوزه تلاوت قرآن و مباحث فقهی، همواره مورد توجه عالمان قرائت و فقها و محدثین بوده است و هر گروه متناسب با مشرب عقیدتی فقهی خود، سعی در نفی یا اثبات آن داشته اند. در این مقاله ابتدا منابع و اسناد این روایت، چه از طرق شیعه و چه اهل سنت، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و سپس با بهره گیری از کنکاش های لغوی و مطالعات تاریخی، نشان داده شده است که در عصر نبوی و حتی قبل از آن، خوانندگی و استفاده از الحان مرسوم بوده است. دین اسلام نیز از نوع خاصی از این هنر تأثیرگذار در انتقال مؤثرتر پیام خود به مخاطبان، پس از زدودن پیرایه های منفی آن استفاده نموده و قالب آوایی متن و معنامحور و منحصر به خود را به کار گرفته است. در این پژوهش سعی شده است با قراین خارجی و داخلی موجود در روایت مزبور، اصولی چند برای الحان مورد نظر اسلام ترسیم گردد.
۲۸۳۲.

هبوط از نگاه مفسران و اندیشمندان عرفان اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱

کلید واژه ها: خلقت آدم هبوط آدم تفسیر تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۵ تعداد دانلود : ۳۷۵
داستان زندگی خلقت آدم سراسر معما و پر از رمز و رازهای فروان است. مسئله هبوط آدم و حقیقی بودن یا تمثیلی بودن آن مطلبی است که در میان مفسران و عرفا مورد بحث و گفتگو واقع شده است؛ به نظر می رسد بهترین راه برای درک معنای هبوط در حد توان فهم بشری خود قرآن است. بنابر این تفسیرهای بی مورد و نابه جا و تحمیل اندیشه ها و ذهنیت های پیش پرداخته، بر قرآن کریم امری ناپسند و غیر صحیح است. نویسندگان در این مقاله بر این عقیده اند که در این موضوع تا وقتی دلیلی در حمل بر خلاف ظاهر وجود نداشته باشد و این حمل بر معنای ظاهری، با عقل و تاملات عقلی ناسازگاری نداشته باشد، باید آیات را حمل بر معنای ظاهری کرد و دیگر جایی برای تاویل و تفسیر نیست. بنابراین بهترین تفسیر برای هبوط همان آمادگی انسان برای زندگی زمینی و طی نمودن مراحل برای این زندگی است و در این راستا چیزی به نام گناه و خلاف فرمان و مانند آن معنا ندارد.
۲۸۳۳.

بررسی تطبیقی دیدگاه تفسیری مفسران فریقین در ترابط نبی، رسول و امام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱

کلید واژه ها: نبی رسول امام رابطه نبی رسول و امام تفسیر تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۵۰۹
سه واژه «نبی»، «رسول»، «امام» و مشتقات آنها بارها در قرآن به کار رفته است. گرچه آیات قرآن در مورد رابطه بین این سه مفهوم صراحت ندارد، اما به نظر می رسد که با در نظر گرفتن مجموع آیات مرتبط، می توان به موضعی مستدل و مستند در این زمینه دست یافت. مفسران فریقین دیدگاه های گوناگونی درباره این موضوع اختیار کرده اند. در این نوشتار، آراء چهار مفسر از اهل سنت و دو مفسر از شیعه مورد بررسی قرار گرفته است. درباره رابطه بین نبی و رسول، پنج دیدگاه و درباره رابطه بین امام و دو مفهوم نبی و رسول، چهار نظر گوناگون از تفاسیر شش گانه فوق قابل شمارش است. پس از بررسی های انجام شده، در مورد رابطه میان نبی و رسول، دیدگاه علامه طباطبایی به خاطر جامع و مستدل بودن و نیز استناد حداکثری به آیات مرتبط، مورد پذیرش قرار گرفته است. گرچه رأی ایشان در مورد رابطه بین امام و دو مفهوم نبی و رسول، حاوی نکات بدیع و لطیفی است، اما دیدگاه هیچ یک از مفسران، بیان کننده تمامی حقیقتِ موردنظر قرآن تشخیص داده نشد.
۲۸۳۴.

بررسی نگاه حکما و اهل معرفت به تفسیر «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۱

کلید واژه ها: آیه 59 انعام مفاتح الغیب تأویل تفسیر فلسفی تفسیر عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۲ تعداد دانلود : ۳۶۳
فیلسوف و عارف مسلمان از رهگذر مطالعات و تعمق های عقلی و شهودی خود پیرامون هستی به برخی قوّت های هستی شناسانه دست می یابد که در پی آن از فهم و تفسیری برتر از سطح فهم و تفسیر عرفی و عمومی مردم از آیات و روایات ناظر به مسائل هستی شناسانه برخوردار می شود. فهم برتر فیلسوفان و عارفان مسلمان از «مفاتح الغیب» در آیه 59 انعام شاهدی بر این مدعا است. در حالی که سایر مفسران، سخن چندانی در تفسیر آن نداشته اند، آنان با حفظ ضوابط تفسیری و بدون خروج از ظهور مستفاد از لفظ آیه، به تفصیل پیرامون تبیین و تحلیل معنای مراد از آن سخن گفته اند. ایشان در تفسیر آیه فوق، «مفاتح الغیب» را اشاره به لایه های بطونی و غیبی عالم دانسته است که البته هر کدام از آنها به نوعی کلید و مخزن غیب الهی به شمار می رود. بر این اساس «مفاتح الغیب» در کلمات آنان به علل و مبادی عالیه عالم، مفارقات عقلیه، مرتبه قضای الهی، علم عنایی واجب تعالی، اسما و اعیان ثابته در تعین ثانی و بالأخره حقایق اسما در تعین اول تفسیر شده است. اینگونه تفاسیر، در صورت حفظ ضوابط و سازگاری با اصول شریعت، قدمی مهم در نزدیکی عقل و شهود و دین است.
۲۸۳۵.

تأملی دیگر در آیات و روایات ناظر بر تمثل اخلاق و تجسم اعمال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: نفس تمثل روح تجسم اعمال جزا عذاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۰۴
سرنوشت انسان پس از مرگ، مسئلة اساسی آدمیان است. این مقاله برآن است تا با بررسی و تحلیل عقلی و نقلی آیات و روایات ناظر بر این مسئله اثبات نماید که نوع جزای انسان، تکوینی است و عاقبت هر کس، متناسب با اعمال خود او شکل می گیرد و هیچ گونه عامل خارجی باعث پاداش اخروی یا عقوبت وی نمی باشد.  همچنین، تاکنون دربارة موضوع «تجسم اعمال» عمدتاً با رویکردی فلسفی، کلامی و قرآنی بحث و نظر فراوان شده، اما این مقاله سعی دارد با تکیه بر اشارت های تربیتی و معرفتی این دسته از آیات و روایات و تقسیم تجسم عمل به «درونی» و «بیرونی» و این مسئله که تجسم درونی، فاعل و عامل اصلی و همسنخ با تجسم بیرونی است، به این مهم بپردازد. در باب اثرگذاری و شکل یابی اعمال (تجسم یا تمثل عمل) باید توجه نمود که اعمال، علاوه بر شکل دهی و تمثل روح (تمثل اخلاق)، در فراهم سازی عناصر و پدیده هایی خارجی (تجسم بیرونی) که در حقیقت، تجسم یافتة باطن هر عمل نیک یا بد است، تأثیرگذارند. عقیده به این موضوع و توجه به نکته های معرفتی، اخلاقی و تربیتی آن، می تواند در رشد معنوی، علاقه مندی به خداوند و نیز بازدارندگی انسان از ارتکاب زشتکاری، تأثیرگذار بوده است و به همان نسبت، باورهای نادرست را دربارة کیفیت و نوع مجازات های الهی اصلاح نماید.
۲۸۳۶.

بررسی واژه های «یذبحون»، «صفوان»، «نُکسُوا»، «یخادعون»، «سفهاء»، «یَصطَرِخُون» و «حطه» بر اساس تجزیه آحاد واژگان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 87 - 108

کلید واژه ها: قرآن کریم ترجمه تجزیه به آحاد مترجمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۵ تعداد دانلود : ۲۹۲
ترجمه، بازسازی یک کلام در زبان دیگر است، به طوری که تمام معانی و مقاصد صاحب کلام در زبان مقصد بازگو شود. از این رو، متن ترجمه، آیینه تمام نمای متن اصلی است. مهم تریم مسئله در ترجمه، رعایت اصلی است که مترجم برای جایگزنی معادل واژه ها باید در دستور کار خود قرار دهد، به طوری که متن ترجمه، برابر و همسان متن مبدأ باشد. توجه به مؤلفه های مختلف معنایی واژه، امری کاملاً ضروری است. هرچند در پاره ای از موارد شاید نتوان عملاً به این مقصود دست یافت، اما باید برای یافتن نزدیک ترین و دقیق ترین معادل، نهایت تلاش خود را به کار بست. هدف از این مقاله، پاسخ به این پرسش است که آیا مترجمان کلام وحی، هنگام ترجمه به اجزا و عناصر تشکیل دهنده و مؤلفه های معنای واژه های قرآن در فرایند ترجمه، توجه و دقت داشته اند و در ترجمه های خود، آن را منعکس کرده اند یا نه؟ از این رو، در این مقاله، نگارندگان ترجمه برخی از مترجمان را بر اساس کتب لغت و تفسیر نقد و بررسی می کنند. بررسی ترجمه های ارائه شده بر اساس هفت واژه قرآن کریم از برخی آیات کلام وحی، نشان دهنده نبود توجه کافی مترجمان به اصل واژه یابی دقیق و نیز لحاظ نکردن مؤلفه های معنایی زبان مبدأ است. همچنین، عموم مترجمان از لایه ها و طبقات معنایی که در الفاظ کلام وحی نهفته است، غفلت ورزیده اند.
۲۸۳۷.

بررسی تطبیقی مفهوم امت با تکیه بر آراء تفسیری مفسران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: تفسیر تطبیقی آیات امت معناشناسی امت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
تعداد بازدید : ۱۸۸۲ تعداد دانلود : ۱۰۵۹
یکی از مهم ترین و اصلی ترین واژگان و مفاهیمی که در قرآن کریم کاربرد فراوان دارد، واژه «امّت» است. این واژه در بیشتر موارد به گروه یا جماعت معنا شده است، بر همین اساس مفهوم امت بیشتر در زمینه وحدت و یکپارچگی مطرح می گردد، به همین دلیل در جوامع اسلامی نیز اغلب امت را به همین معنا، می شناسند، اما تدقیق در مفهوم امت در قرآن، نشان می دهد گرچه مفهوم گروه یا جماعت در بیشتر موارد صدق می کند، اما این تنها مفهوم مورد نظر قرآن نیست، بر همین اساس معانی دیگر همچون زمان، دین، قصد، مدت، آیین، روش و مقتدا نیز مورد نظر قرآن بوده است. بنابراین تطبیق آراء و تفاسیر مختلف در باره کاربردهای متعدد ماده «امم» در قرآن نشان می دهد که در تفسیر معنای امت پایبندی به یک اصل و ریشه واحد وجود ندارد. بر همین مبنا، در پژوهش حاضر تلاش می شود با مفهوم شناسی واژه امت در قرآن و با تکیه بر آراء تفسیری مفسران، مشخص شود افزون بر معنای گروه و جماعت، چه معانی دیگری از امت مورد نظر قرآن بوده است.
۲۸۳۸.

تبیین معانی علی در تفسیر کشاف بر مبنای استعاره های مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ 3-20

کلید واژه ها: تفسیر کشاف حرف اضافة علی معنی شناسی شناختی استعارة مفهومی نگاشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۱ تعداد دانلود : ۲۱۰۴
تحلیل معنی براساس استعاره های مفهومی رویکردی جدید در مطالعات معنایی است که در زبان شناسی شناختی معرفی شده است. نگارندگان مقالة حاضر بر این باورند که تحلیل های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه شباهت بسیاری به تحلیل معنی بر مبنای استعاره های مفهومی دارد. بر این اساس، در این مقاله هدف این است که دریابیم: 1. آیا تبیین های زمخشری دربارة معانی حروف اضافه از الگوی منسجمی تبعیت می کند؟ و 2. آیا این تبیین ها با آن چه اکنون استعارة مفهومی نامیده می شود شباهت دارد؟ و 3. آیا تحلیل معنی حروف اضافه براساس استعارة مفهومی می تواند راه کار مفیدی به شمار آید؟ برای پاسخ دادن به این پرسش ها تفسیر دوازده آیه را که در آن ها حرف اضافه علی به کار رفته است از تفسیر کشاف تحلیل کردیم. در نهایت این نتیجه به دست آمد که رویکرد زمخشری دست کم برای توضیح و تفسیر معانی علی در این آیات تابع رویکرد واحدی است که مبانی آن شباهت قابل توجهی با سازوکار استعاره های مفهومی دارد.
۲۸۳۹.

واکاوی کارکرد تحلیل گفتمان در اثبات پیوستگی متن قرآن کریم با تاکید بر رهیافت نیل رابینسون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال اول زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ 25-54

کلید واژه ها: قرآن نیل رابینسون نظم تحلیل گفتمان پیوستگی سوره آل عمران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۱ تعداد دانلود : ۶۱۲
سخن از پیوستگی و انسجام متن قرآن پیشینه ای دیرین در سنت قرآن پژوهی مسلمانان دارد. در این میان، آرا و رویکردهای معاصر به این مسئله در میان قرآن پژوهان غربی جایگاهی ویژه یافته و محل منازعه بر سر پیوستگی و گسستگی متن قرآن کریم شده است. به رغم باور عموم قرآن پژوهان غربی به پراکندگی متن قرآن، در دوران معاصر دسته ای از ایشان با اتکا به دانش های ادبی و زبانی در پی اثبات انسجام و پیوستگی این متن مقدس بر آمده اند. در این میان، نیل رابینسون نخستین فردی است که با کاربست نظریات جدید زبانشناسی، به مخالفت با رویکرد غالب پرداخته و پیوستگی متن قرآن کریم، به ویژه در سوره های بلند مدنی را مورد بررسی قرار داده است. نظر به اهمیت جایگاه رابینسون و روش وی،مقاله حاضرعهده دار تحلیل روش رابینسون در این باره است.بررسی آخرین آثار رابینسون،که به پیوستگی سوره آل عمران اختصاص دارد، نشان می دهد که وی، بی آنکه سخن از تحلیل گفتمان به میان آورده باشد، از مولفه های تحلیل گفتمان از جمله پردازش صعودی و پردازش نزولی متن و نیز راهبردهای تحلیلی گفتمان بهره برده و از این رهگذر پیوستگی درونی و معنایی آیات را نشان داده است. لذا می توان گفت روش مورد استفاده رابینسون در اثبات پیوستگی، روش تحلیل گفتمان است.
۲۸۴۰.

رابطه شناخت و هیجان در قرآن و روان شناسی

نویسنده:
منبع: پژوهش های میان رشته ای قرآن کریم سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: شناخت هیجان عاطفه قرآن روان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۰۰
رابطه بین هیجان و شناخت موضوعی است که توجه محققان روان شناسی را در طول تاریخ این رشته به خود جلب کرده است. در حالی که نظریه های قدیم بر مجزا انگاشتن این دو حیطه تأکید کردند، نظریه های جدید شواهد زیاد و گسترده ای در ارتباط تنگاتنگ بین این دو حیطه ارائه کرده اند. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین شناخت و هیجان در قرآن و روان شناسی است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که آیا از دیدگاه قرآن و روان شناسی بین شناخت و هیجان ارتباط وجود دارد و این ارتباط چگونه است؟ از روش توصیفی تحلیلی برای بررسی متن قرآن و متون روان شناسی استفاده شده و بر اساس نتایج به دست آمده از پژوهش های روان شناسی، هیجان ها و عواطف مختلفی مثل غم، شادی، خشم و اضطراب می تواند بر روی درک، قضاوت، استدلال، توجه، حافظه و تصمیم گیری افراد اثر بگذارد. از طرفی نوع قضاوت و ارزیابی افراد از محرک های محیطی می تواند نوع، شدت و تداوم هیجان را تعیین کند. همچنین از منظر قرآن، شناخت و هیجان رابطه ای دوطرفه و علّی بر روی یکدیگر داشته و جهت رفتار را تعیین می کنند. این یافته با نتایج به دست آمده از تحقیقات جدید در روان شناسی مطابقت دارد. تلویحات به دست آمده از نتایج در تفسیر آیات مرتبط با این دو مقوله، خودشناسی و تربیت دینی بحث شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان