درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۷۴۱ تا ۲٬۷۶۰ مورد از کل ۱۳٬۲۰۵ مورد.
۲۷۴۱.

دخالت موازین حقوق بشر در اصل حاکمیت اراده

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول دوره اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 93 - 118

کلید واژه ها: حقوق بشر حاکمیت اراده قرارداد حقوق خصوصی قانون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۱
اصل حاکمیت اراده اصل مهم و اساسی در حقوق قراردادها می باشد و بر منبای این اصل اراده متعاملین بر تمامی جنبه های قرارداد حاکم می باشد مگر زمانی که یکی از محدودیت ها شامل قوانین آمرِ، نظم عمومی و اخلاق حسنه باعث محدویت در اجرای قرارداد گردد؛ ولی چون موقعیت طرفین قراردادی به یک اندازه نمی باشد و نابرابری قراردادی احتمال دارد ، نمی توان طرفین را با استناد به اصل حاکمیت اراده  به حال خود رها ساخت و باید راهکاری برای ایجاد تعادل و برابری قراردادی ایجاد نمود. قانون گذار در مواردی قوانینی وضع نموده و در روابط قراردادی دخالت نموده تا تعادل در قرارداد را ایجاد نماید برای مثال قراردادهای اجباری راجع به اموراتی که منافع عمومی در آن دخیل هستند مقرر نموده است ولی این دخالت موردی قانون گذار نمی تواند تأمین کننده برابری در قرارداد و رفع عدم تعادل میان طرفین باشد، از طریق موازین حقوق بشر و دخالت آن در روابط خصوصی و قراردادی می توان در این موارد عدم تعادل را به قرارداد بازگرداند که در این مقاله به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی دخالت موازین حقوق بشر در حقوق قرارداد و چگونگی دخالت پرداخته ایم و با استفاده از ابزارهای موجود در قلمروی حقوق قراردادی و تفسیر جدید از این ابزارها یا با تأسیس ابزارهایی جدید حقوق بشر را در قلمرو قرارداد اجرا می نمایم و از این طریق اصل حاکمیت اراده را در مواردی که رابطه نابرابر باشد به تعادل و برابری می رسانیم
۲۷۴۲.

بررسی تفسیری آیه «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۳ 7-26

کلید واژه ها: آیه 3 نساء تفسیر فقهی ازدواج تعدد زوجات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۸ تعداد دانلود : ۴۸۰
بررسی آیات قرآن و تفاسیر، بیانگر آن است که برخی از آیات دربردارنده مفاهیمی عمیق تر و گسترده تر و محل بحث بیشتر در تفسیر است. یکی از این آیات آیه « وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتامی فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنی وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ ...» است. چگونگی ارتباط میان شرط و جزا در آیه شریفه، شبهه تحریف قرآن بر اساس روایتی ذیل آیه در کتاب الاحتجاج منسوب به طبرسی، وجوب یا استحباب امر ازدواج، معنای عدالت در آیه و ... ازجمله مباحث بسیار مهمی است که مفسران با مطمح نظر قراردادن این آیه، درباره آنها بحث و گفت وگو کرده اند. محتمل ترین نظر درباره ارتباط میان شرط و جزا در آیه شریفه چنین است که « فانکحوا » در آن سدّ مسدّ جزای حقیقی؛ یعنی « لا تنکحوهن » باشد. روایتی که ذیل آیه شریفه مبنی بر تحریف آیات قرآن نقل شده نیز به دلیل تعارض با آیات قرآن و سایر روایات مردود است. همچنین امر به نکاح در آیه شریفه به معنای وجوب ازدواج نیست، بلکه چون بعد از حظر است، مباح بودن نکاح را می رساند. در نهایت عدالت مورد بحث در آیه، بنابر فرمایش معصوم، عدالت مالی است و منافاتی با آیه 129 همین سوره که رعایت عدالت عاطفی در میان زنان را ناممکن می شمارد، ندارد.
۲۷۴۳.

تبیین فعل ارادی انسان (عمل) در پرتو تبیین دعا (تحلیلی از دیدگاه ابن سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره دعا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۹۴)

کلید واژه ها: فلسفه عمل دعا پرستش نیایش نظام علّی ابن سینا ملاصدرا علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۲۸۲
چیستی و تبیین فعل ارادی انسان و نیز دامنه اراده وی در جهان هستی، امروزه ذیل موضوع «فلسفه عمل» بررسی میشود. فیلسوفان مسلمان، در این حوزه نیز ابتکارات و راه حلهای مؤثری ارائه داده اند. در این سنت دعا بعنوان یک فعل ارادی، از دو جهت کلی، در دو علم کلام و فلسفه مورد توجه قرار گرفته است؛ اول رابطه آن با اراده الهی و دوم، رابطه دعا با ضرورت نظام علّی. ابن سینا برای نخستین بار، چارچوب مسائل این حوزه را ترسیم کرد و حکمای بعد از وی، از جمله میرداماد، ملاصدرا، سبزواری و علامه طباطبایی، هر یک با ارائه استدلالها و تبیینهایی، در شرح و بسط آن گامهای ارزنده یی برداشته اند. در این جستار دیدگاه ابن سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی پیرامون موضوع دعا بررسی شده است. با مقایسه این آراء روشن میشود که ابن سینا مسئله دعا را خارج از نظام علّی تبیین نکرده است. او معتقد است هر حادثه یی در مقام ثبوت، طبیعی یا ارادی است و در مقام اثبات، طبیعی، ارادی یا اتفاقی. بر این اساس، تفاوت «دلیل» و «علت» به تفاوت مقام ثبوت و اثبات است و نباید دلیل و توجیه را متباین از علت یا تبیین بپنداریم. ملاصدرا ضمن پذیرش چارچوب نظریه ابن سینا و مؤثر دانستن دعا در نظام علّی، در برخی جهات با شیخ الرئیس همسخن نیست. تبیین ملاصدرا نشان از آن دارد که تأثیر و دامنه بیشتری برای عمل و فعل ارادیِ انسان قائل است. او با باور به تشکیک وجود، دو نقد را به نظریه ابن سینا وارد کرده است. هر چند ملاصدرا در تبیین دعا به تشکیک و اتحاد عقل و معقول اشاره دارد اما بسط نظریه اتحاد عاقل و معقول برای تبیین دعا، یعنی تبیین رابطه میان اراده، مراد و مرید و به همان وزان، عمل، عامل و معمول نزد علامه طباطبایی صورتبندی شده است. علامه با بسط نظریه ملاصدرا، تبیینی دقیقتر از دعا ارائه کرده، هر چند که این نظریه نیز مصون از نقد صاحبنظران نبوده است.
۲۷۴۴.

تحلیل محتوای راهبرد های اخلاقی و روان شناختی درمان عجله و شتاب در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 148 - 179

کلید واژه ها: راهبردهای درمان شتاب و عجله اخلاق روان شناختی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۵ تعداد دانلود : ۳۰۹
هر اتّفاق ناگواری که مشاهده می کنیم ردّ پایی از عجله و شتاب در آن است. در عصر حاضر که عصر اطّلاعات و سرعت می باشد، بشر امروز دچار عجله و شتاب زدگی گشته است و همین امر استرس و اضطراب را وارد زندگی انسان ها نموده است.عجله و شتاب در علم اخلاق به آن معناست که انسان پیش از فراهم شدن مقدّمات انجام کار، اقدام به اظهار نظر، قضاوت و یا انجام کار بنماید؛ امری که نتیجه ی آن جز شکست و یا انجام ناقص آن کار نخواهد بود. درست به مثابه ی آن که میوه، پیش از رسیدن چیده شود.البتّه عجله و شتاب بُعد مثبت و پسندیده ای هم دارد که مورد تأیید و تأکید قرآن کریم است و از آن تعبیر به سرعت می شود. سرعت در انجام امور خیر و نیک مثل ازدواج، سرعت و شتاب برای ادای حقوق طلبکار و اقامه ی نماز و برای آشتی دادن مؤمنان و...امّا در برخی امور عجله و شتاب امری ناپسند و مذموم است که در روان شناسی به عنوان اختلال روانی مطرح می باشد؛ همچون عجله و شتاب در سرزنش دیگران، عجله و شتاب در مجازات و تنبیه و در تصدیق سخن چینان و...این پژوهش برآن است تا ضمن تفسیر تطبیقی و تحلیل کیفی و کمّی محتوای آیات قرآن در باب عجله و شتاب، راهبردهای اخلاقی و روان شناختی درمان این اختلال روانی را در پنج بعد شناختی، دیداری، شنیداری، گفتاری و کرداری ارائه کند؛ سپس نمایه ی مدل مفهومی راهبرد قرآن برای درمان عجله و شتاب را مطرح نماید. ان شآءالله
۲۷۴۵.

تحلیل تطبیقی مولفه های میثاق غلیظ در آیات 15-7 سوره احزاب از دیدگاه مفسران فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 7 - 27

کلید واژه ها: تحلیل میثاق غلیظ سوره احزاب آرای تفسیری مفسران شیعه اهل سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۲۸۱
لازمه فهم صحیح متون دینی، واکاوی دقیق تعابیر و اصطلاحات به کار رفته در آن است. اختلاف نظر مفسران درباره بعضی اجزای کلام، این احتمال را گوشزد می کند که ممکن است گرایش ها و مشرب های فکری متفاوت، در آرای تفسیری ایشان موثر باشد. این نشانه بر آن می دارد تا با نگاهی ژرف به حلّ اختلاف اقدام نمود و از دیگر سو، در صورت نبود اختلاف و تشابه دیدگاه ها ذیل آیه یا سیاق واحد، رأی به عدم تأثیرگذاری مشرب های فکری در تفسیر ایشان داد. این امر، بررسی تطبیقی آرای مفسران با مکاتب و مذاهب مختلف تفسیری را ضروری می سازد. بر این اساس، پژوهش حاضر به واکاوی مولفه های کلیدی در آرای مفسران شیعی و اهل سنت، ذیل آیات 7 - 15سوره احزاب، با رویکرد تطبیقی جزئی و روش توصیفی- تحلیلی پرداخته و وجوه افتراق و اشتراک در تفاسیر عرضه شده را مورد توجه قرار داده است. حاصل این پژوهش بر اتفاق آرای مفسران ذیل برخی مولفه ها مانند «امداد الهی» و «ضعف ایمان منافقان» صحه می گذارد، ضمن این که از اختلاف رای و روش ایشان گاه کلی و گاهی نیز در امور جزئی، جهت تبیین مولفه هایی چون «میثاق غلیظ»، «صدق» و «ترس شدید» حکایت می کند. 
۲۷۴۶.

بررسی آیات موهم ارتکاب گناه یا ترک اولی از سوی حضرت موسی علیه السلام در قتل قبطی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: حضرت موسی علیه السلام عصمت موسی قتل قبطی گناه ترک اولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰۸ تعداد دانلود : ۴۶۲
در درگیری واقع شده بین فردی از فرعونیان و فردی از بنی اسرائیل که حضرت موسی علیه السلام به کمک اسرائیلی (سبطی) شتافت و دفع فرعونی (قبطی) توسط ایشان منتهی به مرگ وی شد، جای طرح این پرسش است که آیا می توان تعابیر نقل شده از حضرت موسی علیه السلام بعد از قتل قبطی را با عصمت جمع کرد؟ تعابیری که موهم شبهه معصیت یا ترک اولی است، عبارت اند از: «هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ»؛ «قالَ رَبِّ إِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی فَاغْفِرْلی»؛ «قالَ فَعَلْتُها إِذاً وَأَنَا مِنَ الضَّالِّینَ». تا آنجا که بررسی شد، همه مفسران شیعه این قتل را ترک اولی و همه مفسران اهل تسنن (به جز فخررازی) آن را گناه برشمرده اند. این نوشتار به روش توصیف و تحلیل، به بررسی شبهه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که قتل قبطی توسط آن حضرت، نه تنها گناه نبود؛ بلکه ترک اولی هم نبوده است. ضمیر «هذا» در آیه نخست به اقتتال و درگیری میان سبطی و قبطی برمی گردد. واژه «ظلم» و «غفران» در آیه دوم نیز در معنای لغوی به کار رفته است؛ در نتیجه چنین معنا می شود: با ورود به این شهر، خود را در جایی که نباید می بودم قرار دادم؛ پس مرا از دشمنان بپوشان. جمله «فَعَلْتُها إِذاً وَأَنَا مِنَ الضَّالِّینَ» نیز در مقام توریه بیان شده است.
۲۷۴۷.

بررسی سیمای اعتقادی و رویکرد تبلیغی مؤمن آل یاسین از نگاه آیات قرآن و تفاسیر فریقین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 113-128

کلید واژه ها: آیات 20 تا 27 یس أسوه های قرآنی آل یاسین حبیب نجّار مؤمن آل یاسین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۵۱۳
قرآن کریم که کتاب هدایت و انسان سازی است، در معرّفی چهره های برتر انسانی، تنها به پیامبران بسنده نکرده و به تبیین سیره و منش افراد دیگری هم پرداخته که در کنار انبیاء راه رستگاری و سعادت را به دیگر مردمان نمایانده اند. یکی از این شخصیّت های مبارز و دیندار، مؤمن آل یاسین است. او که در تفاسیر فریقین، اغلب با نام حبیب نجّار یاد شده است، به محض ورود رسولان به شهر خود، به آنان ایمان آورد و هنگامی که از تکذیب انبیاء توسّط قومش آگاهی یافت، با قوم خود با لحنی موعظه گر و دلسوزانه شروع به سخن نمود و در ارشاد و راهنمایی آنان کوشید. وی به تصریح قرآن کریم، به خدای متعال و روز قیامت یقین داشت، از پرستش بُتان بیزاری می جست و با اعتقاد کامل به بعثت انبیاء، سعی در دفاع از آنان داشت تا جایی که در این راه به شهادت رسید. سخنان گوهربار وی در آیات 20 تا 27 سوره یس آمده است. این مقاله به بررسی ویژگی های فکری و عقیدتی، رفتار، سخنان و دیدگاه های این انسان دیندار و چگونگی اثرگذاری وی در نهضت حضرت عیسی × از نگاه آیات نورانی قرآن کریم و تفاسیر فریقین پرداخته است.
۲۷۴۸.

ضوابط نسخ تدریجی آیات از دیدگاه علامه معرفت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۸۸) 4 - 27
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۳۵۳
نسخ تدریجی، مشروط و تمهیدی، از نوآوری های آیت الله معرفت و به معنای رفع و تغییر تدریجی حکم سابق است که اگر تغییر تدریجی حکم با تغییر شرایط باشد و لحاظ برگشت و اعاده حکم با برگشت شرایط شود، «نسخ مشروط» و اگر تغییر تدریجی حکم با لحاظ مقدمات و تمهیداتی برای رفع آن باشد، «نسخ تمهیدی» نامیده می شود. از آنجا که این نظریه در اواخر عمر وی مطرح شد، فرصت تبیین چارچوب کامل آن حاصل نشد، ازاین رو مانند نسخ مصطلح و دیگر مسائل علمی، نیازمند تعریف ضوابطی است تا ضمن تشخیص صحیح آن، از خلط آن با سایر مسائل و انحراف در آن جلوگیری شود. در این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی، بر اساس آراء وی از نسخ تدریجی و بیان برخی مصادیق قرآنی که از آن داشته ، برخی شرایط عام و شرایط اختصاصی برای نسخ تدریجی اصطیاد، شمول و دامنه آن بررسی شده و استمرار این نوع نسخ بر مبنای قاعده جری و تطبیق، به اثبات رسیده است.
۲۷۴۹.

بررسی تحلیلی _ تطبیقی حکمت تکرار لفظی در سوره ی کافرون از نگاه فریقین

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 83 - 105

کلید واژه ها: سوره کافرون تفسیرقرآن تفسیر تطبیقی تکرار لفظی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۲۰۸
مفهوم و محتوای سوره ی کافرون، توحید محض است و بر اساس نظر اکثر مفسرین به گروه مشخصی از کافران اختصاص دارد. خداوند در این سوره به نبی مکرم اسلام صلی الله علیه وآله و سلم می فرماید: کافران، پذیرای دین و آیین توحیدی نبوده و نیستند و آنچه را که پیامبر(ص) می پرستد، کفار نمی پرستند و آنچه را کافران می پرستند، حضرتش نخواهد پرستید. به نظر می رسد؛ تکرار لفظی در آیات سوره موجب پرسش و پیدایش آرای گوناگون شده است. بدین رو، در این مقاله انواع تکرار، مورد بررسی قرار گرفته و نشان می دهد که محتوا و ساختار موضوعی سوره، تکرار را سبب شده است و نوع تکرار لفظی و با فاصله است. در این مقاله تحلیلی-تطبیقی، با استفاده از منابع کتابخانه ای، به بحث در مورد زمان حال و آینده آیات و همچنین به عادات قوم عرب در تکرار کلام اشاره شده است و به دو سوال پاسخ داده شده: اول این که «چرا خداوند آیات سوم و پنجم سوره ی کافرون را تکرار کرده است؟» و دوم این که «تکرار، چه پیامدهایی داشته است؟» با مقایسه دیدگاه های تفسیری امامیه و اهل سنت، بررسی دلایل روایی و شان نزول به این نتیجه دست یافته ایم که عمده دلیل تکرار در این سوره، تأکید، جهت فهماندن به پیشنهاد دهندگان و ایجاد یک نوع صف بندی بین پیامبر(ص) و کفار است که هیچ سازش و مداهنه ای تا ابد در این مورد، وجود ندارد و تکرار آیات، دلالت بر این دارد که پرستش نوبتی خداوند متعال و بت ها، اکیدا محال دانسته شده است.
۲۷۵۰.

بررسی وصایت مندی در خطبة غدیر از دیدگاه الگوی تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال دوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیایی ۶) 25-44

کلید واژه ها: خطبة غدیر تحلیل گفتمان وصایت بینامتنیت بیناگفتمانگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۶۸۵
این جستار، مسألة وصایت مندی در خطبة غدیر را از منظر تحلیل متن و گفتمان پیشنهادی فرکلاف بررسی می کند. ابتدا این پرسش مطرح می شود که خطبة غدیر به مثابه گفتمان شفاهی چه ویژگی ها و کارکردهایی دارد و پیام اصلی خطبه را که اعلام وصایت و ولایت علی (ع) است، چگونه می توان از این منظر تبیین و توجیه کرد. پس از اشاره به پیشینه ای مختصر، از مبانی نظری بحث یعنی تحلیل متن و گفتمان سخن به میان می آید و روش شناسی مبتنی بر چارچوب سه لایه ای فرکلاف یعنی توصیف، تفسیر و تبیین، بحث و فحص می شود. از این حیث، خطبة غدیر به مثابه گفتمان شفاهی مذهبی و به تعبیر دقیق تر، گفتمان ترغیبی معرفی می شود. این گفتمان ویژگی های خاص خود را دارد که در پرتو چارچوب فرکلاف برآفتاب می شود. از جملة یافته ها، یکی این است که شیوه های تحلیل گفتمان و از جمله بینامتنیت آشکار و نهان، بیناگفتمانگی، و بازبافتمندسازی، بیش و کم مضمون اصلی خطبه را که وصایت و جانشینی علی (ع) است، نشان م یدهد.
۲۷۵۲.

بررسی تأثیر بلاغت بر انتقال پیام در داستان بنی اسرائیل در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۸

کلید واژه ها: بلاغت قرآن داستان بنی اسرائیل تشبیه استعاره کنایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۵ تعداد دانلود : ۴۱۲
یکی از جنبه های اعجاز قرآن، جنبه فصاحت و بلاغت آن است. در همین حال داستان بنی اسرائیل یکی از داستان های مهم قرآنی و سرشار از نکات اخلاقی و تربیتی است که در بسیاری از سوره های قرآن مطرح شده است. سٶال این است که استفاده از فنون و صنایع بلاغی و به طور خاص در داستان بنی اسرائیل در قرآن، چه تأثیری بر انتقال پیام یا محتوا دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی، تأثیر این فنون و صنایع را در برخی آیات مرتبط با داستان بنی اسرائیل در قرآن بررسی کرده است. با بررسی این آیات مشخص می شود که قرآن فنون و صنایع بلاغی را به صورتی اعجازآمیز به خدمت گرفته است تا پیام و محتوا را به مٶثرترین شکل ممکن به مخاطبان منتقل کند. استفاده از این فنون، زیبایی، لطافت و تأثیر پیام های قرآنی را چند برابر کرده است. از اسلوب به کاررفته در قرآن می توان دریافت که استفاده از فنون و صنایع ادبی به ویژه برای بیان امور اخلاقی، تأثیر سخن را بر مخاطبان بسیار افزایش می دهد و پذیرش پیام آن را برای آنان آسان می کند.
۲۷۵۳.

کاوشی در تاریخ گذاری سوره حجرات و نقش آن در نقد روایات ترتیب نزول(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیست و سوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۸۷) 62 - 79
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۱ تعداد دانلود : ۳۴۷
بیشتر مفسران تنها به مدنی بودن سوره حجرات تصریح کرده و این سوره را فاقد قراین لازم برای تاریخ گذاری دانسته اند. اما با توجه به سوره های قبل و بعد این سوره در روایات ترتیب نزول، زمان نزول سوره حجرات به طور تقریبی به اوایل سال ششم هجری باز می گردد. در حالی که تتبع در روایات سبب نزولِ ذیل سوره حجرات و گزارش مورخان از وقایع پس از فتح مکه، نشانگر نزول این سوره در نیمه اول سال نهم هجری، مصادف با ورود وفود به مدینه و اسلام آوری قبایل شبه جزیره است که در پی آن، این سوره بعد از فتح مکه و قبل از جنگ تبوک تاریخ گذاری می گردد. در نتیجه در این نوشتار با تکیه بر روش تحلیل محتوای تاریخی، این دو دیدگاه متعارض در تاریخ گذاری سوره حجرات نقد و بررسی شده است. در نهایت با تأیید تاریخ گذاری سوره حجرات در سال نهم هجری و با توجه به آنکه همه آیات زمان دار در این سوره به ترتیب وقایع تاریخی که رخ داده، نازل شده اند، می توان به نزول پیوسته این سوره از ابتدا تا انتهای آن در یک بازه زمانی چندماهه پی برد.
۲۷۵۴.

نقش گفتار و ادبیات زبانی در سلامت فردی از منظر نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 123 - 149

کلید واژه ها: اخلاق گفتار نهج البلاغه سلامت معنوی ادبیات زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۴۳۰
بالاترین هدف ادیان الهی ارتقای معنوی انسان است. اسلام، انسان را دارای ابعاد و وجوه متعدد دانسته و از تأثیر و تأثر ابعاد مختلف وجودی او سخن گفته و رشد و کمال وی را در تمام ابعاد مدنظر داشته است. نظام اخلاقی ترسیم شده از سوی درس آموختگان این مکتب می تواند بهترین الگو جهت حفظ سلامت و ارتقای انسان به بالاترین درجات کمال انسانی او باشد. گفتار یکی از مهم ترین وجوه در هندسه شش وجهی نظام اخلاق فردی ترسیم شده از سوی حضرت علی (ع) در نهج البلاغه است. ازاین رو اصلاح ادبیات زبانی گامی مهم در بسامانی نظام اخلاقی و درنتیجه تضمین سلامت فرد است. از منظر امام (ع) بدون بسامانی گفتار، ساختار اخلاق و نظامِ ایمان، بسامان نمی شود. در مقاله حاضر مصادیقی از گفتار سلامت افزا از منظر امیرمومنان (ع) از کتاب شریف نهج البلاغه گردآوری شده است. گفتار پروامدارانه و بخردانه، ادبیات نرم و ملایم، کلام مبتنی بر صدق، کم گویی، سخن حق، انتقاد سازنده، راز و نیاز و مناجات با خداوند و... از مهم ترین عوامل ارتقا بخش سلامت روحی، معنوی و اخلاقی فرد شمرده می شود.
۲۷۵۵.

بررسی معناشناختی واژگان اضداد در ترجمه های قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۴ 177 - 198

کلید واژه ها: اشتراک لفظی مترجمان عوامل صرفی تطور لغوى

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۷۳
بخش قابل توجهی از واژگان عربی را لغاتی که اشتراک لفظی دارند، تشکیل می دهد . از جمله مشترکات لفظی، بحث واژگان متضادی هستندکه دو معنای متقابل دارند؛ مانند واژه «شراء» که بر «فروختن» و «خریدن» اطلاق می شود. طبیعی است که مقصود گوینده، یکی از دو معنای متقابل است که می توان با توجه به بافت جمله، سیاق کلام و قرائن موجود، مراد گوینده را به دست آورد. یکی از بحث های مهم در فهم، ترجمه و تفسیر دقیق آیات قرآن کریم بررسی واژگان اضداد است که از عوامل و اسباب پیدایش این واژگان می توان به وضع لغوی، تداخل لهجه ها، تطور لغوی، وام گیرى از زبان هاى دیگر، اسباب بلاغی، عوامل صرفی و ... اشاره کرد.در خصوص وجود یا عدم وجود اضداد و منشأ پیدایش آن ها میان علمای لغت اختلاف نظر وجود دارد. در مقاله حاضر این اختلاف نظر تبیین شده و چند نمونه از واژگان اضداد در آیات قرآن بررسی و به تأثیرپذیری یا عدم تأثیر آن در ترجمه های مترجمین پرداخته شده است. به عنوان نمونه در بررسی های انجام شده در آیه ﴿فَرَاغَ إِلَى أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِینٍ﴾(ذاریات/ 26 ) عبارت «راغ» در ترجمه الهی قمشه ای «رفت» و در ترجمه مکارم شیرازی «بازگشت» ترجمه شده است. بنابراین مترجمان از هر دو معنای متضاد استفاده کرده اند و هر کدام یک وجه معنا را ترجیح داده اند.
۲۷۵۶.

اعجاز علمی قرآن در بیان پدیده نفوذ آب به اعماق زمین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 33 - 51

کلید واژه ها: اعجاز علمی قرآن تفسیر علمی قرآن نفوذ آب به اعماق زمین علم و دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۷۹۲
خداوند متعال در سه آیه از <em>قرآن</em> و با سیاق تهدید، از فرورفتن آب های زمین به گونه ای که امکان بازیافت آن میسّر نباشد، سخن گفته است. تحقیقات دانشمندان علوم زمین در سال های اخیر نشان می دهد که این تهدید پروردگار پدیده ای است که به لحاظ علمی کاملاً محتمل است و این آیات اشاره ای دقیق به پدیده ای علمی دارند که نه تنها در روزگار نزول <em>قرآن</em>، بلکه تا سالیان پیش، بشر از این پدیده آگاهی نداشت، در حالی که مفسران این آیات را تنها به عنوان «تهدیدی» تفسیر می کردند که به امر الهی یا اعجازگونه رخ خواهد داد. در نظریه علمی مورد بحث، سه نکته شایسته توجه هست: 1 فرورفتن آب به عمق بسیار زیاد در زمین. 2 امکان نفوذ حجمی از آب به اعماق زمین که فراتر از کلّ آب های زمین است. 3 غیرقابل بازیافت بودن آب هایی که به اعماق زمین نفوذ کرده اند. تحلیل تفسیری واژگان و جملات سه سیاق، تطبیق مفهوم آیه با پدیده علمی پیش بینی شده از هر سه نظر به دست می دهد. این اکتشاف علمی، آیت و نشانه بودن آیات سه گانه مذکور را بر علم مطلق فروفرستنده <em>قرآن</em> آشکار و به اصطلاح کلامیان، اعجاز این آیات را ثابت می کند.
۲۷۵۷.

بررسی التفات در تفسیر «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 101 - 140

کلید واژه ها: التفات التحریر و التنویر روش ها نکات تعداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۲۳۲
التفات از صنعت های علوم بلاغت است که یادگیری آن به فهم عمیق تر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلام خداوند و درک صحیح آیات الهی نایل می سازد. شناخت التفات، اقسام و اهداف آن سبب رفع ابهام در پاره ای از آیات می شود. تفسیر «التحریر و التنویر» ابن عاشور، از جمله تفاسیری است که به این مهم پرداخته است. وی 188 مرتبه با نام التفات و 28 نوبت با نام عدول، با شیوه ایجابی - که در پی اثبات التفات بوده است- و شیوه سلبی- که در پی اثبات عدم التفات بوده است- التفات را در ضمایر و عدد تبیین کرده است. وی همچنین در تفسیر خود کوشیده است به نکات تفسیری التفات در ضمایر: مخاطب به غایب، غایب به مخاطب، متکلم به مخاطب، متکلم به غایب، غایب به متکلم، اسم ظاهر به متکلم و ضمیر به اسم ظاهر و التفات و در عدد: التفات از مفرد به جمع و از جمع به مفرد، اشاره کرده و آن ها را تبیین کند.
۲۷۵۸.

واکاوی معنای «تُبْلىَ السَّرَائرُ» بر اساس آیه 9 سوره طارق با تکیه بر آراء مفسّران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 29 - 47

کلید واژه ها: واکاوی تبلی السرائر گواهان تجسم ستاریت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵۴۴ تعداد دانلود : ۴۲۰
قرآن کریم برای روز قیامت نام های مختلفی برمی شمارد، از جمله آن نام ها، «یَوْمَ تُبْلىَ السَّرَائرُ» است؛ یعنی «روزی که اسرار نهان انسان آشکار می شود». سؤالی که این مقاله بدان پاسخ داده است اینکه آیا اسرار نهان انسان ها برای همه خلایق آشکار می شود یا صرفاً برای خودِ انسان واضح می گردد؟ بامطالعه و بررسی تفاسیر و کتب مربوط، دو نظر جلب توجّه نموده است یکی اینکه اسرار نهان هر انسانی برای تمام انسان ها علنی می شود تا اگر از خوبان است یا از بدان، همه بفهمند و از این طریق بر پاداش یا عذاب او افزوده گردد؛ دیگر اینکه صرفاً برای خودِ انسان آشکار می گردد تا از یک طرف قدرت پنهان کردن اعمال را از او سلب نماید و از طرف دیگر آنچه را فراموش کرده است به حساب آوَرَد. البتّه جدای از این که کدام معنا درست باشد می تواند در دنیا، هشداری برای انسان باشد که توان پنهان سازی اعمال را ندارد! نظر مختار با تکیه بر سیاق، روایات تفسیری و آراء مفسران و با تأکید بر رحمت و ستّاریت الهی این است که اسرار انسان، فقط برای خودِ انسان و تمام کسانی که از او و یا به او، خوبی یا بدی داشته اند آشکار می گردد.
۲۷۵۹.

شیوه های برگردان مجاز مفرد مرسل سوره یوسف در چند ترجمه از قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 105 - 120

کلید واژه ها: ترجمه قرآن مجاز مفرد مرسل ترجمه طبری سورآبادی میبدی ابوالفتوح رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۱۰
به دلیل گستردگی بکارگیری مجاز در قرآن کریم توجه به آن برای درک حقایق قرآنی ضروری است. در این مقاله روش های ترجمه قرآن و مفهوم و اقسام مجاز، مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه با روش استقرائی- استنتاجی، مجازهای مفرد مرسل سوره یوسف جهت تبیین شیوه ترجمه آن در ترجمه های منتخب کهن(طبری، سور آبادی، میبدی، ابوالفتوح رازی) مورد بررسی قرار گرفته است. حاصل این پژوهش مشخص می کند مترجمان مورد بحث روش یکسانی در ترجمه مجاز مفرد مرسل نداشته اند، در برخی موارد مبدأ- محور و گاه مقصد- محور بوده اند. مترجمان ترجمه طبری بیش ترین ترجمه تحت اللفظی را داشته اند؛ سورآبادی بیش ترین ترجمه محتوایی را ارائه نموده است. میبدی و ابوالفتوح رازی به یک نسبت به ترجمه تحت اللفظی، ترجمه محتوایی و تفسیری پرداخته اند. در ترجمه مجاز مفرد مرسل نمی توان اسلوب مشخصی را ارائه داد بلکه از روش های مختلف ترجمه می توان استفاده نمود.
۲۷۶۰.

بررسی و نقد انگاره برتری ذاتی بنی اسرائیل بر اساس مطالعه تطبیقی تفاسیر قرآن و تفاسیر عهد عتیق

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵

کلید واژه ها: تفسیر قرآن مفسران عهدعتیق بنی اسرائیل برتری ذاتی تفضیل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۲۴۵
تعابیری در آیات قرآن کریم و عهد عتیق یافت می شود که موهم برتری ذاتی قوم بنی اسرائیل است. پژوهش حاضر، با روش تحلیلی-تطبیقی این انگاره را با مستنداتی از تفاسیرقرآن و تفاسیر عهد عتیق، مورد بررسی و نقد، قرار گرفته است. مفسران عهد عتیق، در نقد این انگاره، به لغو برتری بنی اسرائیل پس از گوساله پرستی و درگیری یهود با پیامبران الهی، ناسازگاری آن با عقل، نامعلوم بودن ریشه این اعتقاد، غیرانسانی بودن تعصب برخی متون یهود بر نژادپرستی، اشاره کرده اند. مفسران قرآن کریم، نیز این انگاره را بر اساس ادله-ای همچون مشروط بودن برتری بنی اسرائیل به ایمان و پذیرش ولایت آل محمد(ص)، محدودیت زمانی و مکانی این برتری، تعارض آن با آیات خیریت و برتری امت حضرت محمد(ص)، متأخر بودن آیات برتری امت اسلام نسبت به آیات برتری بنی اسرائیل در ترتیب نزول و ضرورت فهم صحیح تفضیل به معنای «تخصیص نعمت های فراوان به این قوم، سرزنش های مکرر بنی اسرائیل درآیات قرآن، نقد و رد کرده اند. بدینسان آیات برگزیدگی و تفضیل قوم بنی اسرائیل، محدود به زمان خاص بوده و تداوم نیافته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان