درخت حوزه‌های تخصصی

گوناگونی فرهنگی روندی گریزناپذیر در جهان کنونی است که به واسطة جهانی شدن و فراگیر شدن ارتباطات شتابی دوچندان گرفته است. در این نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که اگر در جهان امروز در هیچ جامعه ای و از جمله در ایران امکان تحقق یگانگی فرهنگی یا ایجاد نوعی فرهنگ یکدست و یکپارچه وجود ندارد، چگونه می توان سیاستی فرهنگی شالوده ریزی کرد که به وحدت ملی بینجامد؟ ضمن انتقاد از انواع گفتمان های یگانه باور که سودای شالوده ریزی جامعه و فرهنگی یگانه و یکدست در سر دارند، در دفاع از گوناگونی فرهنگی و چندگانگی هویتی استدلال می شود و با تکیه بر همان استدلال ها و با عنایت به شرایط خاص تاریخی و فرهنگی ایران، در پیش گرفتن سیاستی فرهنگی که توانایی جذب آحاد مختلف جامعة ایران را داشته باشد پیشنهاد می شود.

هدف از نگارش این مقاله تعیین عوامل مرتبط با قوم گرایی فرهنگی در میان کردهای ایران بوده است. روش پژوهش از نوع پیمایش و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است. جمعیت آماری پژوهش، کلیه مردان 18 تا 65 سال ساکن استان های کردستان، آذربایجان غربی، کرمانشاه و ایلام را شامل می شود که نمونه ای با حجم 800 نفر به شیوه احتمالی از آن انتخاب شده است. نتایج آزمون پژوهش نشان داد که میان عواملی چون نوع گویش های زبان کردی ( اورامی، کلهری، سورانی و کرمانجی)، نوع مذهب (سنی، شیعه و یارسان)، رسانه مصرفی (تلویزیون)، احساس تبعیض (سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اقتصادی) با قوم گرایی فرهنگی مردم مناطق مذکور رابطه معناداری وجود دارد. اما محل پرورش فرد (شهر و روستا) با میزان قوم گرایی فرهنگی او رابطه معناداری ندارد. اجرای عدالت و رفع نابرابری های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی اجتماعی، اهمیت دادن به عناصر فرهنگی قومی و تقویت برنامه های تلویزیونی در بخش قومی، می تواند آسیب های ناشی از قوم گرایی فرهنگی را کاهش دهد.

ایلات آذربایجان با تولید دست بافته هایی بی نظیر که ارزش و اعتبار خاصی در میان تولیدات صنایع دستی ایران دارد، جایگاه ویژه ای را در زمینه تولید مفروش به خود اختصاص می دهند. ورنی از جمله مفروش های تخت باف این منطقه است که با نگاره هایی خاص برگرفته از شرایط طبیعی منطقه، فرهنگ بومی، باورها و اعتقادات تولیدکنندگان آن، در طرح ها و رنگ های گوناگون بافته می شود. مقاله حاضر براساس نتایج طرح پژوهشی در زمینه بررسی دست بافته های ایلات آذربایجان شرقی در صدد است تا نشان دهد تفاوت در شیوه زندگی، خلاقیت های فردی و پیشینه قومی ایلات، محصولات آنان را از سایر تولیدات مشابه متمایز می کند. یافته ها همچنین حاکی از آن است که نگاره های ورنی دارای زبانی نمادین است، نمادهایی که در گذشته برای آگاهی دادن، ایجاد ارتباط و شرح ایده ها به کار می رفته اند. در طول زمان تعدادی از علائم با مفاهیم و معانی پنهان به شکل اندوخته ای رمزگونه در جهان نمادهای ایلات وارد شده است که انعکاس دهنده کلیت زندگی، آمال و آرزوهای بافندگان آن است.

جمعیت هر کشوری، نقش مهم و اساسی در رشد و توسعه اقتصادی آن کشور ایفا می کند به طوری که همواره از آن به عنوان عاملی مهم در رشد اقتصادی کشورها یاد می شود. اما در کنار اندازه مطلق جمعیت و یا نرخ رشد جمعیت، توجه به ترکیب یا ساختار سنی جمعیت و تغییرات آن، بسیار حائز اهمیت است چراکه می تواند منشاء بسیاری از تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جوامع شود. لذا در این تحقیق، اثر جمعیت در هریک از گروه های سنی سه گانه (زیر15سال، 15تا64 سال، و بالاتر از 65 سال) و همچنین بار تکفل سنین جوان و پیر بر درآمد سرانه را از طریق وارد کردن کانال های اثرگذاریِ آن گروه سنی بر رشد اقتصادی، مورد بررسی قرار می دهیم. به منظور بررسی رابطه علیت بین متغیرهای جمعیتی و متغیرهای اقتصادی از یک سو و رابطه علیت بین متغیرهای اقتصادی با درآمد سرانه و رشد آن از سوی دیگر، از روش علیت تودا-یاماموتو استفاده شد. همچنین به منظور بررسی میزان اثرگذاری هریک از گروههای سنی و نیز بار تکفل بر درآمد سرانه و رشد آن، از روش خودرگرسیون با وقفه های توزیعی (ARDL) استفاده شد.

مسئله مورد تبیین در این مقاله وجود رابطه علی دو جانبه میان بازدهی آموزشی هر کشور با میزان توسعه یافتگی آنها می باشد؛ بدین معنی که آموزش و پرورش در هر جامعه ای در عین حال که متأثر از سطوح مختلف توسعه موجود در آن است، خود نیز به عنوان متغیر مستقل در تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه تأثیر می گذارد. لذا سؤال اصلی مطالعه حاضر عبارت است از اینکه؛آیا توسعه یافتگی با بازدهی نظام آموزشی رابطه معنادار متقابل دارد؟ در مقاله حاضر از روش تطبیقی کمی یا تحلیل بین کشوری استفاده گردیده است؛که در آن از داده های ثانویه 70 کشور جهان، در بین سال های 2004-1999، بهره گرفته شده است. آزمون نیکویی برازش مدل های الگوی معادلات ساختاری حاکی از برازش خوب مدل عنوان شده با داده های مشاهده شده در 70 کشور جهان است و نشان می دهد توسعه یافتگی جامعه بر بازدهی آموزشی تأثیر دارد و از سوی دیگر بازدهی آموزشی نیز تأثیر معناداری بر سطوح مختلف توسعه دارد. نتایج رگرسیونی نیز نشان می دهند توسعه اقتصادی با 27/0، توسعه سیاسی با 14/0 و توسعه اجتماعی با 29/0 سهمی را در تبیین متغیر وابسته (بازدهی نظام آموزشی) داشته اند.

در برنامه های نوسازی عموما کنشگران گوناگونی از سرمایه گذاران گرفته تا مالکان بافت ها لازم است با هم همکاری کنند. ایده اصلی این پژوهش مبتنی بر آن است که شهروندانی که از کیفیت زندگی بالاتری برخوردارند، دارای امکانات و توانایی های بیشتری برای مشارکت در نوسازی و بهسازی هستند و به همین خاطر تمایل بیشتری برای ورود به برنامه های نوسازی دارند. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مالکان و ساکنان بافت های فرسوده شهری در شهر مشهد بوده اند. حجم نمونه آن تعداد 384 نفر برآورد شده است که شیوه نمونه گیری خوشه ای تصادفی بود. یافته های این پژوهش نشان داد که اکثریت کسانی که در محدوده بافت های فرسوده سکونت دارند یعنی بیش از نیمی از افراد از کیفیت زندگی متوسط و پایین برخوردار هستند. از آنجایی که اکثر افرادی که در مناطق بافت های فرسوده سکونت دارند از کیفیت زندگی پایینی برخوردار هستند، مشاهده می شود که بیش از 78 % افراد تاحدودی و بیشتر تمایل دارند به نحوی موقعیت زندگی خود را تغییر دهند و در بهسازی و نوسازی محل زندگی خود به نوعی مشارکت کنند.

با پایان جنگ سرد و عقب نشینی سوسیالیسم دربرابر نظام سرمایه داری و شکست روند نوسازی در بین دولت های جهان اسلام، زمینه برای رشد فکری جریانی ایدئولوژیک و سیاسی در خاورمیانه با عنوان اسلام مقاومت مهیا شد. اگرچه این جریان بدون توجه به مرز های جغرافیایی و ملی در سراسر جهان حضور پیدا کرده است، به دلیل شرایط سیاسی و مذهبی در برخی مناطق حضوری پررنگ تر و مؤثرتر داشته است. مناطق کردنشین عراق و بعد از حمله نیروهای ائتلاف در سال 2003 میلادی به عراق، ایران از جمله مناطقی هستند که این جریان فکری و اجتماعی را با عنوان سلفی گری در بین خود پذیرفته اند. این مقاله درصدد است که ضمن معرفی این جریان اجتماعی و تقسیمات درونی آن، به چرایی و چگونگی تبدیل سلفی گری به منبعی هویتی برخی از کردهای اهل سنت ایران بپردازد. بدین منظور، مقاله با بهره گیری از روش مطالعه موردی و استفاده از تکنیک مشاهده همراه با مصاحبه و کدگذاری نظری و مضمونی در میان جمعیت هدف، به گردآوری اطلاعات مورد نیاز در نظام معنایی و جهان بینی و تفکر اجتماعی کردهای سلفی ایران پرداخته است. نتایج نشان می دهد که تفکر سلفی حول محور مفاهیمی همچون توحید، تکفیر، جهاد، طاغوت، آرمان گرایی، شمولیت دین و... شکل گرفته است. همچنین ساختار و چگونگی سازماندهی سلفی های کرد ایران را می توان در قالب چهار گروه جهادی های رادیکال، جهادی های میانه رو، غیرجهادی های سنتی و غیرجهادی های محافظه کار مقوله بندی کرد. در نهایت و با بهره گیری از اطلاعات به دست آمده به نظر می رسد سلفی گری با تأکید بر مفهوم اعتراض به وضع موجود، با تأکید و پایبندی بر گذشته آرمانی اسلام و با داشتن برچسب تندروی و بنیاد گرایی، در واقع نوعی هویت مقاومت مبتنی بر مفهوم شمولیت دین در برابر گفتمان غالب و سکولار جامعه کُرد را مطرح می کند و بدین وسیله آن را برای دیگران به نمایش می گذارد.

قصه های عامیانه بخش مهمی از فرهنگ عامه را تشکیل می دهند که به دلیل دربرداشتن گنجینه عظیمی از دانش فرهنگی از ارزش بالایی برخوردار هستند؛ به ویژه آن دسته که هنوز به صورت شفاهی توسط مردم روایت می شوند، بستری مناسب برای مطالعه بن مایه های اسطوره ای فرهنگ یک منطقه و نیز بررسی کهن الگوهای جمعی و قومی را فراهم می سازند. دست یافتن به الگویی کلی برای بررسی قصه ها در صورت پژوهش عمیق و علمی در داده های گردآوری شده میسر می گردد. در این مقاله، یکی از رایج ترین قصه های عامیانه بخش اوز واقع در استان فارس، براساس روش پگاه خدیش که بر پایه الگوی پیشنهادی پراپ برای قصه های ایرانی تنظیم گردیده، ریخت شناسی شده است و سپس با رویکرد نمادشناسی اسطوره ای مورد تحلیل قرار گرفته است. نویسندگان این مقاله بر آن هستند تا ضمن ارائه الگویی پیشنهادی برای تحلیل و بررسی قصه های عامیانه، نشان دهند که چگونه می توان از درون یک قصه به ظاهر ساده که در نقاط دورافتاده و توسط مردم عامه گفته می شود، الگوها و بن مایه های متعدد و متنوع اسطوره ای را استخراج کرد و از این راه در شناخت نقاط مبهم اسطوره ها و نیز نمادها گام تازه ای برداشت.

در فضای کنونی متأثر از گسترش نقش فزایندة رسانه ها و ابزارهای ارتباطی، تصور قالبی به عنوان یک مسئله قدیمی ابعاد جدیدی یافته و چالش های جدیدی را در حوزه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی موجب شده است. در این مقاله تلاش خواهد شد تصور قالبی و نقش رسانه ها در روابط بین گروه های هویتی مورد بررسی و سنجش (رویکردی پیمایشی) قرار گیرد. جامعة آماری این نوشتار شامل کلیة دانشجویان دانشگاه تهران در سال تحصیلی 1390 تا 1391 می باشد. بر اساس یافته ها، شبکه های ماهواره ای، از بیشترین فراوانی در مقایسه با دیگر وسایل ارتباطی در خصوص ترویج ذهنیتی خاص نسبت به اقوام برخوردار است. تلویزیون داخلی، تلفن همراه و اینترنت نیز از سهم زیادی در این زمینه برخوردارند. در این میان، رادیو از فراوانی اندکی برخوردار است. بنابراین، با افزایش استفاده از رسانه های خارجی، میزان تصور قالبی افزایش خواهد یافت.

در این مقاله عناصر هویت بخش شهری استان تهران در سفرنامه ها مورد مطالعه قرار می گیرد و محوریت بر نمادهای شهرسازی و معماری خواهد بود. از سویی، بازنمایی نمادین شهر اهمیت زیادی در هویت بخشی شهر دارد و از سوی دیگر، استان ها و شهرهای خاص مثل استان تهران و شهر تهران جایگاه نمادینی برای هویت کشور و انعکاس ایران معاصر داشته و در نقطه ای نزدیک تر به ایران امروز قرار دارد. با این نگاه بازنمایی ایران در سفرنامه ها به نوعی منعکس کننده امیدها و ناامیدهای هویت شهری است که از این منظر هم موضوع مطالعات فرهنگی شهر است و هم به نوعی، عرصه بازنمایی فرهنگ و هویت شهر را تصویر می کند. سفرنامه ها از سویی، مروری است بر وضعیت راه ها و جاده ها، شهرسازی و معماری، میادین و مبلمان شهری و از سوی دیگر نگاه نویسنده را نسبت به مردم، روابط اجتماعی، گفتگوها، ضرب المثل ها و فرهنگ عامیانه بیان می کند. نگاه ما در این مقاله، تمرکز بر عناصر هویت شهری است که در سفرنامه ها توصیف شده است. بر این اساس، در این مقاله با مطالعه 24 سفرنامه که توسط سفرنامه نویسان داخلی و خارجی نوشته شده، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، مطالعه بازنمایی عناصر و نمادهای هویت­بخش استان تهران انجام شده است. مقولات عناصر و نمادهای هویت بخش شامل بناهای محوری، شهرسازی و سیاست های مربوطه، نمادهای فرهنگی، رسانه های شهری و مبلمان شهری است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که بازنمایی استان تهران در سفرنامه­ها، با دوئیت­های شرق در برابر غرب، مناطق بالای جامعه در برابر مناطق پایین و یا شهر تهران در برابر شهرهای دیگر استان، کشور یا حتی جهان صورت گرفته است.

پژوهش حاضر با توجه به اهمیت بحث کنترل جمعیت در جامعه، موضوع عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موثر برمیزانباروری زنان شاغل در آموزش و پرورش شوشتررا مورد توجه قرار می دهد. در نتیجه هدف اصلی آن شناخت عوامل مهم تأثیرگذار بر میزان باروری است. جامعه مورد مطالعه زنان شاغل در آموزش و پرورش شوشتربوده که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 400 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک بوده است. سطح تحلیل، خرد و واحد تحلیل، زنان شاغل هستند. اطلاعات لازم باتکنیک پرسشنامه جمع آوری گردیده است. روش تحقیق به صورت اسنادی و پیمایشی بوده، و با استفاده از جدول یک بعدی و دو بعدی، نمودار پراکنش، ضرایب پیرسون و اسپیرمن فرضیه های مختلف مورد آزمون قرار گرفته اند. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار SPSS صورت گرفته و نتایج تحقیق نشان می دهند، که از بین هشت فرضیه مورد بررسیتعداد هفت فرضیه مورد قبول واقع شده و تعداد یک فرضیه اثبات نشده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است. که متغیر هایی مانند تحصیلات، درآمد، سن ازدواج والدین،علاقه به فرزند ذکور، نگرش، آگاهی، میزان استفاده از وسایل جلوگیری از بارداری با میزان باروری رابطه معنی داری و معکوسی داشته و بر روی آن تاثیر گذار است. بدین صورت که با افزایش این متغیرها میزان باروری کاهش می یابد. همچنین بین متغیر نوع شغل سرپرست خانواده (شوهر) ومیزان باروری رابطه ای یافت نشد.