درخت حوزه‌های تخصصی

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، انقلابی در علوم انسانی و جایگاه متولیان این علوم نیز رخ داد و بر تصفیه اساتید دانشگاه تأکید شد. در دروس دانشگاهی رشته های علوم انسانی نیز تغییر و تحولاتی در راستای اسلامی سازی و بومی سازی رخ داد که به نظر می رسد انقلاب در علوم انسانی مبتنی بر هویت ملی، سیاسی و دینی مدیران سیاسی بوده است. سؤال این پژوهش آن بود که نقش این هویت ها در بین متولیان علوم انسانی چگونه است؟ برای پاسخ به این سؤال بر روش کمی- پیمایشی متمرکز شد. جامعه آماری مورد مطالعه نیز اساتید حق التدریس و هیئت علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعیِ دانشگاه ایلام به تعداد 76 نفر بودند که با استفاده از فرمول کوکران، 64 نفر از آنان به روش نمونه گیری غیراحتمالی اتفاقی انتخاب شد و پرسشنامه استاندارد در بین آنها توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ها هم با توجه به توزیع غیرنرمال بودن داده ها، از طریق نرم افزار spss و smart PLS انجام شد. یافته ها بیانگر آن بود که هویت ملی و هویت دینی به واسطه اخلاق پژوهشی و اخلاق حرفه ای بر گرایش به بومی کردن مؤثر هستند؛ ولی هویت سیاسی نه به واسطه اخلاق پژوهشی؛ بلکه به واسطه اخلاق حرفه ای بر گرایش به بومی کردن علوم انسانی تأثیر دارد. هویت ها پایبندی به اخلاق پژوهشی را کاهش می دهند و اساتیدی که گرایش به هویت دینی و ملی بیشتری دارند، با وجود اعتقاد به کارآمدی و حقیقت یابیِ پژوهش های علمی، بر اخلاق حاکم بر این پژوهش ها پایبند نیستند.

 مقاله حاضر به مقایسه نسلی خاطره میرزاکوچک خان جنگلی در استان گیلان می پردازد. در این بررسی از رویکرد حال گرا و نظریه کادرهای اجتماعی حافظه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق ساکنین شهرستان های فومن، شفت، صومعه سرا، تالش، آستارا و توابع آن ها بود. روش گردآوری اطلاعات ، روش میدانی و ابزارگردآوری اطلاعات مصاحبه غیرساختمند و عمیق است؛ بدین شکل که از این مناطق با استفاده از روش نمونه گیری نظری و با تبعیت از قاعده اشباع تعداد هفتاد و شش نمونه انتخاب شد و با روش مصاحبه غیرساختمند مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها نشان داد نسل به عنوان یک کادر اجتماعی در جایگاه میرزا در شکل دهی حافظه جمعی گیلانیان تأثیر دارد. خاطره میرزا در نسل اول انضمامی ، پراکنده و ترکیب از هم جدایی از روایت های شفاهی به جا مانده از خویشاوندان و افراد محلی است. نسل دوم به دلیل استفاده از رسانه های رسمی، بهره گیری از گفتارهای شفاهی اقوام و بومیان محلی، میرزا را با واقعیت های تاریخی به یاد می آوردند و دارای خاطره مؤثّر از میرزا بودند. خاطره میرزا در نسل سوم به دلیل نفوذ فیلم ها و سریال های تلویزیونی در تصویرسازی از میرزا در کنار فقدان منابع اطّلاعاتی در این نسل، به شکل مبهم و اساساً تحت تأثیر رسانه های ملی بازنمایی شد.در واقع تصویر مبهم و هاله ای از میرزا برجای گذاشته است. پس از «نسل»، «دینداری» از کادرهای اجتماعی تأثیرگذار بر حافظه جمعی در این پژوهش بود، به نحوی که عده کثیری در یادآوری میرزا به مباحث شرعی یا احکام دینی قیام میرزا اشاره داشتند و مرام و اهداف میرزا را ایجاد حکومت دینی بیان کردند.

آنچه توانسته قالی های خشتی چالشتر را به عنوان اثر هنری از قدیم الایام پایدار نگه دارد، علاوه بر زیبایی های فرمی (تنوع طرح، نقش، رنگ و کیفیت بافت)، کاربردهای گوناگون این قالی است که دربردارنده ویژگی های مفهومی و بعضا زیبایی شناسانه قابل توجهی است. نحوه برخورد مخاطب با قالی خشتی در تنوع این کاربردها نقش به سزایی را داشته است و در گذر زمان تداعی کننده همبستگی میان فرم و عملکرد است. بنابراین، هدف این پژوهش شناسایی کاربردهای قالی خشتی چالشتر و تبیین برخی مفاهیم نهفته در آن هاست. پژوهش این مقاله از نوع کیفی است، رویکردش انسان شناسی هنر و روش آن توصیفی-تحلیلی است و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که قالی های خشتی چالشتر چه کاربردهایی دارند و از رهگذر این کاربردها چه مفاهیمی را منتقل می کند؟ داده های میدانی در این پژوهش با استفاده از مصاحبه با افراد مطلع در چالشتر و همچنین مشاهده میدانی گردآوری شده اند و از تحلیل این داده ها پنج کاربرد مصرفی، تزئینی، مناسکی، اقتصادی و اجتماعی برای قالی خشتی بازشناسی شد که در میان آن ها کاربرد مناسکی قالی (استفاده مردم منطقه از قالی در مراسم آیینی) و کاربرد اقتصادی قالی (نقش قالی در امرار معاش مردم منطقه) از اهمیت بیشتری برخوردارند.

این مقاله به دنبال بررسی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مونوریل بر حیات شهری کرمانشاه است. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آراء میشل دوسرتو درباب استراتژی شهرسازان و تاکتیک های مردم در زندگی روزمره است. شهرسازان با رویکردی از بالا و انتزاعی به مداخله در شهر می پردازند. مردم نیز از طریق کنش های زندگی روزمره و حکایت های فضایی، شهر را برای خود قابل سکونت می کنند. روش پژوهش در این مقاله مردم نگاری است و از مشاهده و مصاحبه عمیق برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند که کرمانشاه شهری تکه پاره و چندفرهنگی است که نیازمند فضای عمومی برای همبستگی اجتماعی است. محل احداث مونوریل، کریدور اصلی شهر و فضای عمومی است که نقش برجسته ای در جامعه چند فرهنگی کرمانشاه دارد. مونوریل به مثابه دیوار سبب تفکیک بیشتر شهر و از بین رفتن فضای عمومی شده است و بخشی از آن را به نامکان تبدیل کرده است. سازه بتونیِ مونوریل کسالت بار، بیگانه کننده و یکنواخت است و امکان شکل گیری تاریخ را غیرممکن ساخته، و با عبور از کنار شکارگاه خسروپرویز و تاقبستان امکان ثبت جهانی آنها را به تعویق انداخته است. با فقیر شدن فضای عمومیِ شهر، مردم به سکنی گزینی جمعی پرداخته اند؛ تبدیل بزرگراه های شرقی و غربی شهر به پارکِ خطی و شکل گیری خودانگیخته بازارچه دولت آباد نمونه بارز این سکنی گزینی است.

مشارکت یکی از ارکان اساسی در توسعه، بخصوص توسعه پایدار محسوب می شود و کمتر برنامه ریزی محلی، ملی و بین المللی ای وجود دارد که یکی از بخش های مهم آن، مشارکت و انگیزش اجتماعی مردم نباشد. در این راستا در پژوهش حاضر به بررسی و مطالعه زمینه های مشارکت دانش آموزان در فعالیت های گروهی و اجتماعی (دانش آموزان متوسطه شهر ایلام) پرداخته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 1524 نفر و نمونه آماری آن شامل 256 نفر از دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه و پیش دانشگاهی شهر ایلام بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان می دهد که متغیرهای اعتماد اجتماعی، سن، انسجام اجتماعی، ساختار قدرت در خانواده (مشورت محور) و رضایتمندی به میزان 23 درصد توانایی تبیین تغییرات متغیر وابسته مشارکت در فعالیت های گروهی و اجتماعی را دارند.

با کاهش روابط اجتماعی در خانه های امروزی نسبت به گذشته، توجه به خصیصه های محیط های مسکونی اهمیت یافته است. تحقیقات از فردگرایی به عنوان منشأ ناهنجاری های اجتماعی از جمله: عدم شناخت خود، خودکم بینی، اختلالات روانی، پیری زودرس و افزایش معضلات اخلاقی در میان جوامع شهری امروزی یاد می کنند. خانه به عنوان اصلی ترین محیط زندگی انسان نقشی تعیین کننده در بروز رفتارهای اجتماعی افراد دارد؛ بنابراین افزایش دانش طراحان نسبت به خصیصه های مطلوب محیط در جهت ارتقای نقش اجتماعی افراد در خانه می تواند بر کاهش فردگرایی اثرگذار باشد. هدف تحقیق حاضر شناخت مؤلفه های کالبدی مؤثر بر میزان تعاملات اجتماعی ساکنان در محیط خانه است. بدین منظور با روش تحلیلی و استفاده از ابزار پرسشنامه دو گونه مسکن (بدون حیاط و حیاط دار) در شهر ایلام بررسی گردید. برای گونه مسکن حیاط دار از 41 نفر و برای گونه مسکن بدون حیاط از 34 نفر پرسش شد؛ این افراد به صورت تصادفی از بین کسانی انتخاب شدند که تجربه زندگی در این گونه مسکن ها را داشته اند؛ نتایج تحقیق نشان داد که سه متغیر مجاورت عملکردی، سبک زندگی و نیاز به کمک متقابل، عوامل مهم و مشترک در اجتماع پذیری افراد در دو گونه مسکن بوده است. در نهایت پیشنهاد شد که از توسعه خانه های بدون حیاط جلوگیری شود و در صورت عدم تحقق این امر به حضور حیاط در طبقات برای هر واحد مسکونی توجه گردد؛ همچنین فارغ از ابعاد و مساحت حیاط، هندسه قرارگیری حیاط نسبت به خانه مد نظر طراحان باشد.

تأخیر در سن ازدواج پدیده ای است که در جهان معاصر در تمام کشورهای مختلف اعم از توسعه یافته و توسعه نیافته عمومیت یافته است؛ اگرچه در جای جای جهان، اشتراکات فراوانی در علل این پدیده وجود دارد؛ ولی می توان در هر منطقه جغرافیایی و فرهنگ حاکم بر آن علت های خاصی را جویا شد؛ چنانکه در ایران با توجه به شرایط فرهنگی ویژه آن علت ها متفاوت است. این پژوهش با هدف توصیف موانع ازدواج در بین 374 نفر از دانشجویان دانشگاه ایلام در سال تحصیلی 1395 صورت گرفته است. روش نمونه گیری، طبقه ای بوده و برای آزمون فرضیه ها و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. مهمترین یافته های این پژوهش بدین قرار است: در مقایسه میانگین نمرات عوامل تأثیرگذار بر موانع ازدواج (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بی توجهی مسئولان)، عامل فرهنگی با 16/3 درصد، عامل اقتصادی با 12/3 درصد، عامل بی توجهی مسئولان با 74/2 درصد و عامل اجتماعی با 31/2 درصد، به ترتیب، بیشترین تا کمترین میانگین نمره را در بین نمونه مورد بررسی داشته اند و در مقایسه بین میانگین نمرات گویه های مورد استفاده برای 1. متغیر عامل فرهنگی موانع ازدواج، عیب شمردن جلسات آشنایی قبل از ازدواج با 88/3 درصد بیشترین نمره و عیب شمردن طرح مسئله ازدواج توسط خانواده دختر با 39/2 درصد کمترین نمره؛ 2. متغیر عوامل اقتصادی، بالا بودن هزینه زندگی با 42/4 درصد بیشترین نمره و فاصله طبقاتی دو خانواده با 44/2 درصد کمترین نمره؛ 3. متغیر عدم اعطای وام مورد نیاز به زوج های جوان با 61/3 درصد بیشترین نمره و عدم حمایت از ازدواج های ساده با 08/2 درصد کمترین نمره و 4. متغیر عامل اجتماعی موانع ازدواج، وضع مهریه سنگین با 96/2 درصد بیشترین نمره و ازدواج پس از اتمام تحصیلات با 16/2 درصد کمترین نمره را از بین گویه ها به دست آورده اند.

 شهرها پدیده های اجتماعی و فیزیکی پیچیده ای هستند که زیر فشار توسعه دائمی قرار دارند و تغییرات کمی و کیفی زیادی در آنها به وقوع می پیوندند. از مهمترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی و توسعه کالبدی شهرهای کشور در دهه های اخیر، از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدماتی شهر بوده که زمینه نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات را فراهم کرده است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل عدالت اجتماعی در ساختار فضایی و نواحی شهری با تأکید بر خدمات آموزشی و فرهنگی در شهر ایلام انجام شده است که از نظر ماهیت، نظری - کاربردی و از لحاظ روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی می باشد. در این پژوهش، ابتدا با استفاده از مدل تاپسیس، به رتبه بندی نواحی اقدام شد که نشان داد یافتن الگوی واحد توزیع خدمات آموزشی و فرهنگی در شهر ایلام، میسر نیست؛ در نتیجه این نواحی در سه سطح، بالا، متوسط و پایین قرار گرفته اند. بخشی از اطلاعات مورد نیاز پژوهش با استفاده از ابزار پرسشنامه جمع آوری شد که حاصل آن بیانگر این بود که شهروندان ناحیه پیچ آشوری، با میانگین 31/3 و شهروندان ناحیه ویژن با میانگین 12/3 از 5، بیشترین رضایت را از کیفیت خدمات آموزشی و فرهنگی داشته اند؛ اما شهروندان نواحی مرکزی و بانبرز به ترتیب با میانگین 33/13 و 12/1 از 5 کمترین رضایت را از خدمات مذکور داشته اند؛ لذا نواحی مرکزی و بانبرز در اولویت بیشتری برای واگذاری خدمات آموزشی و فرهنگی و تلاش برای بسترسازی عدالت فضایی قرار دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اعتماد اجتماعی و نزاع فردی در بین جوانان شهر ایلام انجام شده است. جامعه آماری این مطالعه را کلیه جوانان (دختر و پسر) شهر ایلام به تعداد 49 هزار و 908 نفر تشکیل داده است که بر اساس فرمول کوکران، 382 نفر از آنها به عنوان نمونه آماری به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. روش تحقیق، پیمایشی و تکنیک جمع آوری اطلاعات، استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بود. بر اساس یافته های پژوهش، میزان اعتماد اجتماعی از نظر جوانان شهر ایلام، 46/3 است که نشان می دهد میزان آن بالاتر از سطح متوسط قرار دارد؛ همچنین میزان نزاع و درگیری در بین جوانان شهر ایلام بر حسب سطح تحصیلات و نوع جنس (مرد، زن)، تفاوتی معنادار را نشان داد؛ اما بین سن، وضعیت تأهل، نوع منطقه شهری محل سکونت با نزاع و درگیری، رابطه ای مشاهده نشد. نتایج حاصل از تحلیل یافته ها نیز نشان داد که بین اعتماد اجتماعی و نزاع فردی جوانان با مقدار 315/0- و سطح معناداری 003/0 رابطه معناداری وجود دارد؛ بدین معنا که با کاهش/ افزایش میزان اعتماد اجتماعی به نهادها میزان نزاع و درگیری فردی نیز افزایش/ کاهش می یابد.

از زمان تولد بشر، بیماری به عنوان بخشی مهم از زیست بدن ها حضوری فعال در زندگی داشته است. بدن بستر بیماری و بیماری حیاتی ا ست که بدن در برهه هایی متفاوت از زندگی آن را شکل داده و تجربه می کند. تجربه ای که لزوماً تجربه فرد و زندگی نیست. اما به راستی بیماری چیست و از چه ماهیتی برخوردار است؟ برای دست یابی به درکی کیفی از بیماری و تلاش برای فهم و شناخت چیستی آن، در مقاله پیش رو یک بیمار سرطانی با استفاده از روش های متفاوت اما منسجم پژوهش های کیفی شامل مشاهده، گفتگو و بررسی اسناد و مدارک مادی، مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی ما کوشیدیم تا از تعاریف رایج سلامتی در مقابل بیماری و تجربه درد و رنج به عنوان مصادیق بیماری گذشته و از منظر حضور عینی (ابژکتیو) بیماری و نشانه های مادی آن و معانی که در بیرون بدن و بستر فرهنگی از خویش برمی سازد به شناختی از بیماری دست یابیم. در این زمینه بررسی ابعاد مادی پدیده بیماری به روش علم پزشکی محوریت داشته است. بررسی های موجود نشان داد علی رغم تصور موجود در باب درک ماهیت بیماری از ورای تجربه زیسته در انسان شناسی، بیماری فراتر از تجربه و درک بیمار،خود ماهیتی مستقل دارد که الزاماً در چهارچوب سلامتی و زندگی سلامت گونه قابل شناخت نیست، بلکه از منظر مرگ و در بستر آن است که بیماری ماهیت می یابد و حیات آن از قید وابستگی به حیات بدن جدا می شود.

رویکرد توسعه مشارکتی سعی دارد خلأ عظیم مشارکت عمومی در فرایند توسعه محلی را پر کند؛ درواقع مشارکت افراد در توسعه به خودی خود یک هدف تلقی می شود. با توجه به اینکه استان ایلام به عنوان یکی از مناطق محروم کشور نیازمند مشارکت واقعی مردم در توسعه است، این مقاله با هدف شناخت و تحلیل اعتماد اجتماعی مؤثر بر رویه ای شدن مشارکت مردم در توسعه منطقه ایلام نگاشته شده است. روش تحقیق نیز کمی و نوع آن، توصیفی- تحلیلی است؛ جامعه آماری آن هم شامل جمعیت 15 سال به بالای استان ایلام می باشد که 439 نفر از آنها با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. اعتبار تحقیق، صوری و پایایی آن بر مبنای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (کل) برابر با 788/0 است. داده های تحقیق با استفاده از آماره های توصیفی (میانگین) و استنباطی (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شدند. نتایج آمار توصیفی نشان داد که بیشترینمیانگین را به ترتیب، شاخص های اعتماد شخصی (0638/3)، اعتماد کل (8838/2)، اعتماد نهادی (8517/2) و اعتماد تعمیم یافته (7358/2) به خود اختصاص داده اند و کمترین میانگین متعلق به شاخص رویه ای شدن مشارکت مردم در توسعه منطقه ایلام (2609/2) بوده است. نتایج تحلیل رگرسیونی تحقیق نیز نشان داد که دو شاخص اعتماد شخصی و اعتماد نهادی به ترتیب با میزان بتای 245/0 و 192/0 بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته، یعنی رویه ای شدن مشارکت مردم در توسعه منطقه ایلام داشته اند و رابطه آنها معنادار بوده است.