درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات و مطالعات بین رشته ای

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ادبیات جهان ادبیات و مطالعات بین رشته ای انواع ادبی حوزه های ویژه سبکها و جریانهای ادبی علوم ادبی قالب های شعر کلیات گونه های نثر
ادیان اسطوره شناسی تاریخ جغرافیا روانشناسی زبان شناسی علوم علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم سیاسی فرهنگ عامه فلسفه هنر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۴۱ تا ۱۶۰ مورد از کل ۵٬۱۶۵ مورد.
۱۴۱.

بررسی و تحلیل بینامتنیت قرآنی در تمهیدات عین القضات همدانی (بر اساس نظریه ژرار ژنت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 18 - 36

کلید واژه ها: قرآن بینامتنیت تمهیدات عین القضات ژرار ژنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۷۲
بینامتنیت از نظریه های ادبی معاصر است که به بررسی حضور یک متن در متن دیگر می پردازد. براساس این نظریه هیچ متن مستقلی وجود ندارد؛ بلکه تمام متون برگرفته از پیش متن ها و یا متون هم عصر خود هستند، لذا نویسنده، خالق اثر خود نیست و تمام بن مایه های فکری و اعتقادی خود را از متون پیشین اخذ می کند. ژرار ژنت با تبیین و تقسیم بندی بینامتنیت، آن را از یک نظریه صرف ادبی وارد حوزه عملیاتی و نقد متون کرد. با توجه به تاثیر بارزِ متون مقدس بر متون هنری و ادبی، عرفا و متصوفه بسیاری از مایه های فکری خود را از قرآن به عنوان ابرمتن و متن مقدس وام گرفته اند. در این میان عارفانی همچون عین القضات در تمهیدات به کرات از بینامتنیت قرآنی بهره برده اند که بسیاری از سرچشمه های فکری و اعتقادی و حتی ادبی او را می توان در قرآن کریم رصد و پیدا کرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه های، بینامتنی قرآنی را در تمهیدات عین القضات می کاود. حاصل این بررسی نشان می دهد که پیوندی محکم و ناگسستنی به صورت بینامتنیت آشکار و ضمنی بین قرآن و تمهیدات وجود دارد و تأثیرات معنوی و لفظی زیادی در ذهن و زبان عین القضات و تمهیدات برجای نهاده است. بینامتنیت قرآنی در تمهیدات به صورت های صریح (آشکار) و ضمنی وجود دارد. آمارهای استخراج شده نشان می دهد که بیشترین استفاده از اقتباس جزئی، واگیری واژگانی و بینامتن ضمنی تلمیح است. توجه به آمار و تفکر حاکم بر تمهیدات که از نوع کتاب های عرفانی و تأویلی است، ایجاب می کند نویسنده پیش متن را به صورت جزئی انتخاب و در متن خود حل و تحلیل کند تا نتیجه دلخواه خود را از بینامتن با توجه به صورت و معنای آیات قرآنی بازنمایی کند.
۱۴۲.

سبک های دفاعی شخصیت های رمان کلیدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱شماره ۷ 144-185

کلید واژه ها: رمان کلیدر نقد روان شناسانه محمود دولت آبادی سبک های دفاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۱۶۱
بیان وجوه مختلف شخصیت و رویدادهای پیرامون آن در رمانهای بلند، سبب شده که این گونه ادبی محمل خوبی برای نقدهای روانکاوانه باشد؛ از این رو هدف این نوشتار بررسی رمان درخشان کلیدر، به قلم محمود دولت آبادی با رویکردی بین رشته ای وکندوکاو در سبک های دفاعی شخصیت های اصلی آن بر اساس دیدگاه روان تحلیل گری فروید است.و اینکه کدام سبکها در میان شخصیتها پر کاربرد است و استفاده مکرر از آنها چه تاثیری در روند پردازش شخصیتهای داستان دارد.در این مقاله با شیوه ای تلفیقی به توصیف و تحلیل سبکها و میزان استفاده از آنها اشاره می شود.این پژوهش نشان می دهد که کاربرد سبکها در میان شخصیتهای رمان قابل توجه و زیاد است و در برخی از شخصیتها مانند خان محمد استفاده از این سبک ها بطور مکرر، مداوم و به گونه ای سبک زندگی وی محسوب می شود ودر برخی دیگر مانند گل محمد این مکانسیم ها بیشتر در مواجهه با رویدادهای استرس زا مشاهده بروز داشته است
۱۴۳.

گونه شناسی انعکاس حملات فرقه ای علیه شیعه افغانستان در آئینه شعر فارسی معاصر

نویسنده:
منبع: م مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ 105 - 148

کلید واژه ها: شیعه افغانستان شعر معاصر افغانستان شیعه ستیزی در افغانستان رویدادهای فرقه ای افغانستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰ تعداد دانلود : ۵۶
حملات خشونت آمیز قومی سیاسی با رویکرد فرقه گرایانه علیه مسلمانان شیعه در افغانستان از زمان عبدالرحمن خان (حک ۱۲۸۰–۱۲۵۹ش)شکل سازمان یافته به خود گرفت و تا عصر حاضر به انحاء مختلف توسط مباشران دولتی و یا گروه های سیاسی ، فرقه گرا و وابسته به دولت های خارجی انجام شده است. به طوری که هرچند وقت یک بار اخباری مبتنی بر تکرار این رویدادها منتشر می شود. سوال پژوهش این است که این رویدادها در ادبیات منظوم فارسی معاصر چگونه و به چه اشکالی منعکس شده است ؟ بنابراین هدف تحقیق با روش توصیفی تحلیلی پاسخ به سوال فوق و ارایه تصویر این دسته رویدادهای خاص تاریخی افغانستان در ادبیات فارسی است. یافته های این پژوهش با شیوه استقرای منابع ادبی معاصر و تحلیل محتوای اشعار مرتبط نشان می دهد شعرای کشورهای پنج گانه ایران ، افغانستان ، پاکستان ، هندوستان و تاجیکستان، وقوع رویدادهای فرقه ای خصوصا مظالم علیه پیروان مکتب اهل بیت(ع) در افغانستان را از دیدگاه های مختلف به تصویر کشیده اند ولی قدر مشترک توصیف این وقایع دردناک با زیرمایه های فکری خاص هر شاعر ، بیشتر شرح درد بوده تا راه درمان ، به همین دلیل عده کمی از شاعران در عین توصیف تراژیک وقایع کوشیده ند به علل و راه های برون-رفت از این مظالم نیز اشاره نمایند.
۱۴۴.

تأملی در معنای ترنج در سوره یوسف (ع) (با رویکردهای: واژگانی، ترجمانی، تفسیری، حدیثی و ادبی)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 9 - 34

کلید واژه ها: قرآن کریم سوره یوسف ترجمه مُتکاً ترنج و نارنج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۶۸
شناخت همه جانبه واژه -به عنوان سنگ بنای متن- در ترجمه قرآن مجید از اهمیتی خاص برخوردار است. به ویژه وقتی مترجم با «واژگان چندمعنایی» مواجه می شود که در این راستا برای رسیدن به ترجمه مطلوب، لازم است به همه این معانی آگاه باشد و به تناسب بافت متن، معنای بایسته را از میان معانی مختلف آن انتخاب کند. در عین حال باید احتمال«بیگانه و دخیل بودن» واژه را نیز در نظر داشته باشد، رویکردی که در برگردان فارسی واژه مُتَّکَأً در آیه 31 سوره یوسف در بیش تر ترجمه های فارسی قرآن کریم نادیده گرفته شده است. در بخشی از این آیه که روایتگر داستان رویارویی زنان مصر با حضرت یوسف7، به دعوت همسر عزیز مصر است، آمده:«وَأَعْتَدَتْ لَهُنَّ مُتَّکَأً» یعنی زلیخا به زنان مصر، یک«متکأ» داد سپس ادامه می دهد: «به هریک از آنان کارد داد». با این که در روایت این رخداد در ادبیات منظوم و منثور فارسی-از زمان رودکی تا امروز- سخن از حضور نارنج یا ترنج در دست زنان مصر بوده است، اما در بیش تر ترجمه های فارسی از نارنج یاد نشده است. بررسی63 ترجمه فارسی این آیه نشان داد تنها 5 درصد از مترجمان (3مترجم) این واژه را ترنج معنا کرده و 95 درصد(60 مترجم) آن را پشتی وتکیه گاه، محفل، میوه و نوعی غذا ترجمه کرده اند. در جست وجوی رویکرد، معنای واژه مُتَّکَأً در 168 کتاب تفسیر، حدیث و لغت به زبان عربی، بررسی و مشخص گردید 101 کتاب این واژه را واژه ای عبری دانسته و آن را ترنج یا نارنج معنا کرده اند. بنابراین بهترین معادل برای واژه مُتَّکَأً در این آیه، ترنج یا نارنج است و این امر، لزوم گسترش دایره معنایی واژگان چندمعنایی تا مرز شناسایی واژه های غیرعربی قرآن مجید را آشکار می سازدو بر اهمیت تناسب برگردان فارسی واژگان چندمعنایی با بافت متن و منطق آیه دلالت دارد.
۱۴۵.

الگوی عشق در اسطوره-آیین سارای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 342-372

کلید واژه ها: سارای ژیرار رقابت تقلیدی قربانی آزادگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴ تعداد دانلود : ۱۲۸
اسطوره-آیین سارای یکی از روایت های مشهور و مشترک در میان مردم آذربایجان (ایران و جمهوری آذربایجان) است. این اسطوره-آیین، روایت عشق دختر و پسری است که در اثر غیبت عاشق و ظلم خانِ روستا به خودکشی معشوق می انجامد. این اسطوره-آیین در ادبیات و هنر مردم این مناطق ریشه دوانده و دارای بار ارزشی بالایی در فرهنگ این منطقه است. نگارندگان در این پژوهش که به شیوه ی توصیفی-تحلیلی انجام شده است، تلاش کرده اند تا الگوی عشق را در این روایت، بررسی نموده و اصلی ترین ویژگی آن را استخراج نمایند. مطابق مطالعات انجام شده، مطابق با نظریه ی رنه ژیرار، قربانی شدن معشوق در نتیجه ی میل به تقلید و به دست آوردن دختری که اغلب مردان روستا خواهان وی هستند، توسط خان روستا و گسترش خشونت در میان افراد روستا در جهت حفظ ناموس روستا که نامزد مرد دیگری است ، اصلی ترین الگو برای این روایت شناخته شده است. در این ماجرا، خودکشی معشوق به عنوان تنها راه حل برون رفت از این مناقشه در جهت حفظ اصالت، وفاداری و آزادگی یک زن و در عین حال، ممانعت از آسیب دیدن سلامت و امنیت روستا توسط خان است. پس از این قربانی شدن، قربانی تبدیل به یک اسطوره شده و از آیین سارای که به واسطه ی ادبیات شفاهی و کتبی، موسیقی، شعر، تئاتر و سینما نمود می یابد، پشتیبانی می کند.
۱۴۶.

کارکرد نقش های زبانی در تبیین مفاهیم تربیتی - اجتماعی سوره حجرات، با تکیه بر الگوی ارتباطی رومن یاکوبسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 76 - 92

کلید واژه ها: سوره حجرات یاکوبسن الگوی ارتباطی نقش های زبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۵
خطوط کلی سوره حجرات، ترسیم گر فرایندی دقیق و منسجم در نهادینه کردن ارزش های اخلاقی و تربیتی است که جهت دستیابی بشر به تعالی و کمال تبیین شده است. این سوره که به عنوان اخلاقی ترین سوره قرآن کریم شناخته می شود، از الگوهای متنوع ارتباطی در القای پیام مورد نظر به مخاطب بهره برده است که در این جستار، با رویکردی بر نظریه ارتباطی رومن یاکوبسن، به تبیین جلوه هایی از اعجاز بیانی قرآن کریم در تجسّم مفاهیم تربیتی و اجتماعی پرداخته می شود. پژوهش حاضر ضمن تحلیل نقش های زبانی و عناصر ارتباطی، بر اساس الگوی ارتباط کلامی یاکوبسن، به بازکاوی کارکردهای متفاوت این نقش ها در سوره حجرات پرداخته است. میزان تأثیر نقش های زبانی بر مخاطبان و بسامد هر کدام از آنها، شناسایی جلوه های متنوع ارتباطی بر اساس مفهوم آیات این سوره، از اهداف این پژوهش است. نتایج تحقیق نشان می دهد نقش های زبانی، ابزاری کارآمد برای درک پیام آیات قرآنی و شیوه ای مناسب در طرح ریزی الگوهای ارتباطی، برای تأثیرگذاری هر چه بیشتر بر مخاطبان به شمار می رود. بیشترین بسامد نقش های زبانی در سوره حجرات، بر اساس الگوی ارتباطی یاکوبسن، مربوط به نقش «عاطفی» در 13 آیه و کمترین بسامد نیز در نقش «همدلی» در 3 آیه است. همچنین نمی توان نقش «ترغیبی» آیات این سوره را نادیده انگاشت؛ چرا که خداوند به عنوان فرستنده پیام، با استفاده از افعال متعدد امر و نهی، مفاهیم متعدد تربیتی و اجتماعی را برای مخاطبان تبیین نموده است.  
۱۴۷.

بررسی تصویرسازی دو عنصر گفت وگو و شخصیت در داستان حضرت موسی(ع) در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 137 - 157

کلید واژه ها: قرآن کریم حضرت موسی (ع) عناصر داستانی گفتگو شخصیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۷۹
در عصری که ادبیات عربی و غیر عربی فاقد داستان به معنای نوین آن بود، ناگاه قرآن کریم، داستان هایی را در قالب و ساختاری نوین عرضه کرد. قصص قرآن بسیار نمایشی و محسوس هستند و از عواملی که به این مسأله کمک می کند، عناصر مختلف داستانی است. از مهم ترین و تصویرسازترین عناصر داستانی در قصص قرآنی، می توان به دو عنصر گفتگو و شخصیت اشاره کرد که در نمایش حوادث داستان بسیار مؤثربه شمار می روند، آن گونه که حادثه را بدون شخصیت و شخصیت را بدون گفتگو نمی توان تصور کرد و در هیچ دوره ای جدال بین انبیا و کفار و گفتمان ایشان با مردم عادی از این عناصر خالی نبوده است. از این رو نگارنده در این مقاله کوشیده است تا با روشی توصیفی – تحلیلی به بررسی دو عنصر گفتگو و شخصیت در داستان حضرت موسی7 بپردازد و ابعاد زیباشناختی آن را تبیین کند. از یافته های چنین تحقیق برمی آید که یکی از مظاهر اعجاز قرآن کریم، از وحدت و انسجام بین آیات نشأت می گیرد و این تناسب و هماهنگی در بین عناصر متعدد داستانی به وضوح قابل مشاهده است. این اتحاد به منظور تحقق اهداف دینی در سراسر داستان های قرآنی است؛ به گونه ای که همه اجزادر کنار هم یک ساختار منسجم و هماهنگی را تشکیل داده اند
۱۴۸.

تسنن دوازده امامی حافظ

نویسنده:
منبع: طالعات ادبیات شیعی سال ۱ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ 99 - 125

کلید واژه ها: تسنن دوازده امامی تشیع شاهچراغ شیراز تاشی خاتون حاجی قوام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۶۷
خلاصه عقیدهء مذهبی حافظ به عنوان یک سنّی شافعی در میان حافظ پژوهان مقبول و پذیرفته است. از سوی دیگر ، وجود أبیات شیعی در دیوان او که به لحاظ درونمایه حاکی از حالتی فراتر از ارادتمندیِ یک سنّی شافعی نسبت به اهل بیت(ع) است ؛ تحقیق و بررسی دوباره پیرامون آن دسته از اشعار را می طلبد. مخصوصاً که از چند قرن قبل از حافظ ، نوعی تفاهم و قرابت مذهبی میان تسنّن و تشیّع به وجود آمده بود که می توان از آن با عنوان ( تسنّن دوازده امامی) یاد کرد. علاوه بر این ، فضای فرهنگی شیعی زمان حافظ در شیراز ، و حضور چند شاعر شیعی و وجود بقعهء شاهچراغ (ع) و نیز رویکرد خاص برخی از بزرگان شیراز ، نسبت به تشیع ، از خانوادهء سلطان أبو اسحاق اینجوگرفته تا حاجی قوام ، بر رسی دوباره پیرامون اشعار شیعی حافظ ، در جهت رسیدن به یک قرائت جدید از تسنّن حافظ را می طلبد
۱۴۹.

علامه آیت الله سیدعلی بن محمدعلی میبدیِ یزدی؛ شخصیتی ویژه در ادبیات دینی و تعلیمی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 49 - 72

کلید واژه ها: ادب‍ی‍ات دی‍ن‍ی ادبیات تعلیمی علامه میبدیِ یزدی نُقل مجلس ست اراجیز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۶۵
این مقاله بر آن است تا یکی از چهره های ادبیات دینی وتعلیمی و تعدادی از آثار او را در این نوعِ ادبی معرفی نماید. غالباً در ادبیات دینی و تعلیمی با پدیدآورنده ای حکیم یا عالم روبه رویم؛ اما معمولاً آثارِ این نوعِ ادبی مطرح تر از چهره های آن هستند و کمتر شاعری را به عنوان «ویژه سرا» در این گونه از ادبیات می توان سراغ کرد. علامه آیت الله سیدعلی بن محمدعلی میبدیِ یزدی آثار متعددی در حوزه ی ادبیات تعلیمی از خود به جای گذاشته است و ازاین جهت، به چهره ای ممتاز بدل گشته است. نُقل مجلس که پرهیزنامه ای است در علم اخلاق، به زبان فارسی و در قالب مثنوی، به همراه شش اُرجوزه به زبان عربی و در قالب مثنوی، شمه ای از هفتاد اثر علامه میبدی است که به طور ویژه در ادب دینی و بر بنیان تعلیمی سروده شده اند. در این مقاله، علاوه بر معرفی سراینده، این آثار نیز به نحو شایسته معرفی شده اند و ویژگی های هر اثر به همراه توضیح کارکرد آن ها در ادب تعلیمی به قلم آمده است. معرفی چهره ای خاص و چند اثر ویژه در ادبیات دینی و تعلیمیْ هدف غایی این مقاله بوده است که به شیوه ی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به انجام رسیده است. چاشنی گیری این سروده ها از دقیقه های معرفت دینیْ آن ها را در یک سلک و یک سبک درآورده است. یافته های تحقیق نشان می دهد باتوجه به شیوه ی استدلالی و حکمی سراینده و پیوند با منابع قرآنی وروایی و نیز استفاده از اندکی لحن مطایبه آمیز، کارکرد آموزندگی آثار بسیار بالاست.
۱۵۰.

بررسی شیوه های بلاغی برگزیده در اشعار سنایی غزنوی در ارایه حقانیت و ولایت امام علی علیه السلام (مطالعه موردی: تقابل تمثیلی و حصر و قصر)

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 119 - 137

کلید واژه ها: سنایی اشعار علی (ع) بلاغت تقابل تمثیلی حصر و قصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳ تعداد دانلود : ۶۰
حکیم سنایی غزنوی به گواه آثارش شاعری دوستدار اهل بیت: و معتقد به ولایت ایشان است. موضوع ولایت، وصایت و حقانیت امام علی7 بارها و به شیوه های مختلف بلاغی در اشعار سنایی بازتاب یافته است. انتخاب نوعی ویژه از بلاغت و آرایش کلام در شعر سنایی، با هدف او از سرودن این اشعار که همانا نمایش حقانیت و ولایت امام علی7 است، پیوندی مستقیم دارد. در این جستار از میان شیوه ها و رویکردهای بلاغی با روش توصیفی _ تحلیلی، دو شگرد بلاغی به کاررفته در اشعار سنایی که معنای مورد نظر او را برجسته تر و مؤکد ساخته است، بررسی و تحلیل می شود. نتایج این تحلیل نشان می دهد که در اشعار سنایی، از میان انواع شیوه های بلاغی، حصر و قصر و تقابل و تمثیل که سنایی آن ها را به شکل تقابل های تمثیلی نیز به کار می برد، به جهت ایجاد تناسب میان صورت ادبی و معنا و مفهوم متن، برجسته تر از انواع دیگر شگردهای بلاغی است. این پژوهش روشن می سازد که استفاده سنایی از این شگردهای بیانی، متناسب با عقیده او در باب ولایت امام علی7 است و باعث گردیده تا او عقیده خویش را درباره حقانیت و منزلت ایشان با وضوح و قاطعیتی بیش تر به مخاطب القا کند و میان صورت و محتوای شعر خود پیوندی معنادار برقرار سازد.
۱۵۱.

مطالعه تطبیقی اساطیر ترکیبی پیکرگردانی در نمایشنامه های بهرام بیضایی بر مبنای نظریه بیش متنیت ژراژ ژنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 276-312

کلید واژه ها: ادبیات نمایشی بهرام بیضایی بیش متنیت اساطیر پیکرگردانی ژراژ ژنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۱۶۹
هدف این مقاله خوانش بیش متنی اساطیر ترکیبی پیکرگردانی در نمایشنامه های بهرام بیضایی بر پایه نظریه ژرار ژنت است. بیش متنیت یکی از اقسام ترامتنیتِ ژنت، درباره ارتباطِ میان دو متن است. این نظریه بیشتر به برگرفتگی و تأثیر متن پیشین بر متن پسین می پردازد و شامل دو نوع اساسی، همانگونگی و تراگونگی ست. اساطیر ترکیبی پیکرگردانی از مهمترین عوامل اعجاب آفرین در ادبیات به شمار می آیند. در فرآیند پیکرگردانی، موجودات از صورتی به صورت دیگر بدل می گردند و در حالت ترکیبی به صورت مخلوقاتی مرکب از انسان، حیوان و... ظاهر می شوند. ادبیات خاستگاه حضور اساطیر است و بر یکدیگر تأثیرات دوسویه دارند، این رابطه بزنگاهی ست که می توان از منظر بیش متنی به آن پرداخت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که این موجودات در هجده نمایشنامه بیضایی وجود دارند و حضور آنها وامدار ادبیات اسطوره ای، افسانه های عامیانه و منظومه های پهلوانی است. بیضایی در فرآیند تبدیل روایات اساطیری (پیش متن) به نمایشنامه (بیش متن) به مضمون اصلی وفادار بوده و در اغلب موقعیت های نمایشی از آن ها به طور مستقیم بهره برده است. روش پژوهشی این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده و بر پایه تحلیل محتوای کیفی، ویژگی های اساطیر ترکیبی پیکرگردانی در نمایشنامه های بیضایی کشف شده و با استناد به نظریه بیش متنیت، میزان تأثیرپذیری آن ها از ادبیات کهن بررسی گردیده است.
۱۵۲.

مطالعه ی معناشناختی ایجازِ «حذف» و «تخفیف» در زبان و بررسی جایگاه آن دو در فهم و ترجمه آیات موجز قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ ۳۴۳-۳۱۱

کلید واژه ها: بلاغت بافت غیرزبانی بافت موقعیت دانش پیش زمینه معناشناسی کاربردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷ تعداد دانلود : ۷۵
ایجاز «حذف»، اسلوبی رایج در زبان طبیعی، گونه ای ممتاز در کنار ایجاز «قِصَر» و نشان دهند ی فشردگی کلام در مفهوم خود است؛ بی آنکه برای آن نقیصه ای به شمار آید. قرآن کریم که خود در بستر زبان طبیعی نازل گردیده، از اسلوب حذف به درستی و فراوانی بهره برده است؛ لذا بررسی و شناخت آن، در فهم و ترجمه ی آیات قرآن حائز اهمیت می شود و بی توجهی بدان، دریافت معنا را با آسیب هایی روبرو می سازد. بررسی جامع موارد موجز دانسته شده، ما را با دو نوعِ «حذف زبانی» و «تخفیف غیرزبانی» آشنا می سازد. طبق آموزه های معناشناختی، حذف زبانی بر اساس سیاق متن (بافت زبانی) رخ می دهد اما تخفیف غیرزبانی، مبتنی بر بافت موقعیت و دانش پیش زمینه ی مخاطب (بافت غیرزبانی) انجام می گیرد. نوع اول یعنی حذف زبانی، با اسلوب های نحوی و دستوری، قابل کشف است اما نوع دوم یعنی تخفیف غیرزبانی، تنها با احاطه بر بافت غیرزبانی شناسایی می شود. با وجود این، اکثر تفصیل های مفسران برای موارد تخفیف یافته در قرآن، از ضابطه ی علمی خاصی برخوردار نیست؛ گویا هریک از مفسران با پیش فرض های گوناگون به تفصیل آیات پرداخته اند. مقاله ی حاضر، به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره گیری از دانشِ «معناشناسی کاربردی» ضمن بررسی نمونه های متعدد قرآنی، به معرفی و تحلیل پدیده ی «تخفیف» در کنار «حذف» پرداخته و به این نتیجه دست یافته است که علاوه بر «بافت زبانی»، دانستن و تحلیل «بافت غیرزبانیِ» آیات نیز از لوازم مهم فهم، تفسیر و ترجمه ی قرآن کریم است.
۱۵۳.

خویش کاری های پیامبرگونه قهرمانان در منظومه های پهلوانی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 11 - 47

کلید واژه ها: خویش کاری پیامبری شاهنامه رستم جهانگیرنامه سام نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷ تعداد دانلود : ۶۴
در بررسی منظومه های پهلوانی با موضوعی ویژه و مهم مواجه هستیم و آن هم انعکاس نبردهای دینی در این آثار است. پهلوانانی هم چون رستم، فرامرز، جهانگیر، سام و حتی گرشاسب در بسیاری از موارد وظیفه اصلی خود را گسترش دین یزدانی می دانند؛ نکته دیگر این است که دینی هم که اینان قصد گسترش آن را دارند، بیشتر با عقاید اسلامی سازگار است و این موضوع از این نظر مهم است که شخصیت های این داستان ها از نظر زمانی مربوط به قبل از اسلام هستند. دلیل این موضوع این است که راویان و سرایندگان این آثار در دوره اسلامی می زیسته اند و نگاه اسلامی هم که به جنگ های دینی و غزوات وجود داشته، بر این آثار حاکم شده است. این موضوع بیشتر در منظومه های پهلونی پس از شاهنامه صدق می کند؛ چرا که در شاهنامه اگر چه نبردهای دینی گشتاسب و اسفندیار نیز مطرح است؛ اما انگیزه و نگرش های اعتقادی این دو شخصیت در گسترش یکتاپرستی با مبانی اعتقادی ایران باستان سازگارتر است. در این مقاله تعدادی از منظومه های پهلوانی پس از شاهنامه (کوش نامه، گرشاسب نامه، فرامرزنامه، سام نامه و جهانگیرنامه) از این منظر بررسی شده و دلایل این نگرش نیز تحلیل شده است.
۱۵۴.

بررسی دلایل مهرطلبی کودکان براساس نظریه روانکاوی کارن هورنای؛ مطالعه موردی: داستان «من نوکر بابا نیستم اثر احمداکبرپور»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 54-87

کلید واژه ها: تعارض مهرطلبی روانکاوی شخصیّت روان رنجوری ناهنجاری های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۹۳
سلامت، تربیت و موفقیت کودکان در جهان امروز از مسایل بسیار مهم در خانواده ها، محیط آموزشی، فرهنگی و ادبیات کودکان است که در قالب های گوناگون از جمله داستان ها، انیمیشن ها و گونه های دیگر ادبی بازتاب می یابد. اهمیت این مساله موجب شد در آثار ادبی کودکان با رویکرد روانشناختی هم مورد بررسی قرار بگیرد. بدین منظور داستان هایی مورد مطالعه قرارگرفت؛ از میان آن ها داستان «من نوکربابا نیستم» نوشته احمد اکبرپور به جهت وضوح بازتاب این مهم انتخاب شد. این داستان مسائل و مشکلات زندگی فرزندی به نام داوود را روایتِ می کند، که بسیاری از خصلت هایش در مقام شخصیت اصلی داستان منعکس کننده شخصیت افراد مهرطلب براساس تقسیم بندی سه گانه کارن هورنای و قابل انطباق با نظریه ی روانکاوی شخصیت اوست. این مقاله با روش تحلیل توصیفی، بر آن است تا ضمن شناخت و معرفی تعارض مهرطلبی، شخصیت اصلی این داستان مورد بررسی قرارگیرد و زوایای شخصیتی او که بازتابی است از ویژگی های فرد مهرطلب، تحلیل شود. هدف این مقاله بررسی ابعاد مهرطلبی و ارائه راهکاری در جهت تصعید این مهم است لازم است در امر مهم تربیت بدان توجه شود که غفلت از آن عوارض و پیامدهای ناگواری در پی خواهد داشت.
۱۵۵.

شناسایی گوینده خطبه مشهور به متقین

نویسنده:
منبع: م مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲ 11 - 54

کلید واژه ها: نهج البلاغه خطبه همام حضرت علی (ع) سید رضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۹۵
خطبه همام، متقین را توصیف کرده و برای آنان بیش از صد صفت برشمرده است. برای این خطبه، ترجمه های مستقل و شروح فراوانی نوشته شده؛ امّا در این میان و با پژوهش های جدید، روشن شده است که روایت یا خطبه متقین به سه مدل در منابع متقدم درج شده، و با هم اختلافات فراوانی دارند؛ به طوری که متن برخی منابع با متن نهج البلاغه، اساساً متفاوت هستند. با توجه به اهمیت خطبه متقین و برخی تشکیکاتی که نسبت به برخی از خطب و مطالب نهج البلاغه وجود دارد؛ اکنون لازم است از جهات مختلف، اصالت سنجی مستقلی پیرامون این خطبه صورت پذیرد؛ مثلاً بررسی شود که گوینده یا نویسنده خطبه متقین کیست؟ نوشته حاضر، به بررسی تطبیقی خطبه همام در منابع متقدم تا قرن هفتم، در این مسأله پرداخته است؛ که نتایج پژوهش نشان می دهد: نام راوی اصلی خطبه، مخدوش و شامل این افراد است: 1 راوی مجهول 2 ابن عباس 3 نوف بکالی 4 سلیم بن قیس 5 حسن بصری 6 اوفی بن دلهم 7 علی بن حسین(ع) 8 امام صادق(ع) 9 امام باقر(ع) 10 ذوالنون المصری. از سوی دیگر، گوینده خطبه نیز در این افراد، نامتعیین است: 1 علی(ع) 2 حسن بصری 3 عالم 4 ابن عباس 5 علی بن حسین(ع) 6 ذوالنون المصری. امّا با توجه به شواهد متنی و داستان همام، به نظر می رسد که خطبه متقین از تراث صوفیه باشد
۱۵۶.

بررسی متنیت سوره مدثر در رد نظریه ریچارد بل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 44 - 65

کلید واژه ها: متنیت ریچارد بل سوره مدثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۹ تعداد دانلود : ۱۳۸
در طول تاریخ موضوع عدم انسجام سوره های قرآن و روساخت بعضا گسسته آن، همواره مجالی برای شبهه پراکنی فراهم می کرده است. سوره مدثر از جمله سوره هایی است که از نگرگاه ریچارد بل سوره ای فاقد انسجام به شمار می آید. وی تفاوت سبک، طول و عدم ارتباط موضوعی آیه31 و نقض اختیار انسان در آیه 56 این سوره را شاهد مدعای خود بیان نموده است. براین اساس بازخوانی متنیت و انسجام سوره مذکور در راستای دفع ادعای بل امری اجتناب ناپذیر می نماید. بدین تصور نوشتار حاضر بر آن است تا در پرتو نظریه متنیت، ضمن روش توصیفی-تحلیلی عوامل متن بودگی و پیوستگی این سوره را استخراج نماید. تحلیل داده ها حاکی از آن است که متن قرآن کریم از ویژگی های متعدد و متنوع زبانی و متنی برخوردار است و توالی متنی آن به طول و ریتم و سجع و محل نزول آیات ارتباطی ندارد. همچنین با بررسی امکانات زبانی بینامتنیت، نیت/هدفمندی و انسجام به عنوان سه معیار در متن بودگی متن، مشخص گردید سوره مدثر علی رغم ظاهر گسسته آن، متنی منسجم و پیوسته است. دو عامل بینامتنیت آیه ای در آیه 31 این سوره به واسطه رابطه معنایی با واژگان «أصحاب النّار»، «عدّه» و «جنود» و هدفمندی کاربست آیه ای بلند و طولانی در میان آیات کوتاه را موجه می دانند. همچنان که بسامد قابل توجه عوامل انسجام پیوندی(اضافی)، دستوری (ارجاع)، واژگانی(تکرار، تضاد، مراعات نظیر) در این سوره حاکی از پیوستگی و انسجام این سوره و آیات آن دارد.
۱۵۷.

کاربست الگوی وینه و داربلنه در ترجمه ی قرآن کریم (بررسی موردی ترجمه های نعمت الله صالحی نجف آبادی، محمدعلی کوشا و کریم زمانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ ۲۴۳-۲۰۴

کلید واژه ها: قرآن کریم الگوی ترجمه ی وینه و داربلنه صالحی نجف آبادی کریم زمانی محمدعلی کوشا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴ تعداد دانلود : ۹۹
طی سالیان اخیر نظریه های ترجمه با هدف نظام مندیِ نقد ترجمه در قالب یک چارچوب مدون جهت ارزیابی ترجمه های قرآن استفاده شده اند. نظریه پردازان ترجمه نیز با دیدگاه های متفاوت و گاه مشابه توانسته اند در این عرصه مؤثر واقع شوند. از این میان ژان پل وینه و ژان داربلنه در سال 1958 کتابی با عنوان «سبک شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی» منتشر کردند که بعدها به منبع مهمی برای ترجمه پژوهان تبدیل شد. وینه و داربلنه در این اثر به معرفی تکنیک هایی پرداختند که هر مترجمی ناگزیر از آنها بهره می برد. پژوهش حاضر پس از تبیین این تکنیک ها و زیرشاخه های آن ها، با روش توصیفی تحلیلی و مقابله ای به کیفیت کاربست آنها در ترجمه های سه مترجم قرآن کریم (صالحی، زمانی و کوشا) می پردازد و هدف از آن، تبیین چگونگی و میزان کاربرد الگوی ترجمه وینه و داربلنه در ترجمه های مورد بررسی است. یافته های پژوهش در پنج جزء پایانی قرآن کریم نشان می دهد؛ مترجمان با توجه به قداست متن قرآن و ویژگی های زبانی خاص آن، از ترجمه تحت اللفظی -که یکی از مؤلفه های ترجمه مستقیم است- بیش از سایر مؤلفه ها بهره برده اند. از سوی دیگر، تکنیک جابجایی (تغییر صورت) – به عنوان یکی از مؤلفه های ترجمه غیرمستقیم- به سبب تفاوت ساختار دستوری دو زبان عربی و فارسی، پس از ترجمه تحت اللفظی بیشترین بسامد را دارد؛ تکنیک غیرمستقیمِ همانندسازی نیز به سبب اشتراکات فرهنگی میان دو زبان و نیز ممنوعیت دخل و تصرف بیش از حد در قرآن، نسبت به سایر مؤلفه ها، بسامد کمتری دارد. از میان مترجمان یادشده، زمانی و کوشا بیش از صالحی، از روش های ترجمه غیرمستقیم بهره برده اند.
۱۵۸.

واکاوی تأثیر اسلوب تأکید در اسناد بر معنای آیات در جزء سی قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال ۷ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 78 - 118

کلید واژه ها: قرآن جزء سی ام بلاغت علم معانی تأکید در اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۶۱
در هر زبانی به وسیله روش های مختلف و با بهره گیری از ادوات و کلمات خاص بیانی می توان کلام را به منظور تثبیت و تمکین یک معنا و مفهوم در ذهن مخاطب و تقویت و تعمیق آن، مورد تأکید قرار داد. زبان عربی به عنوان زبان قرآن، اسلوب های فراوانی از تأکید را در خود جای داده است. توجه به تأثیر تأکیدات به کار رفته در آیات و تحلیل و تبیین دقیق معانی آن ها، نشان از اهمیت و ضرورت توجه به این اسلوب دارد. در یک نوع از تقسیم بندی، تأکید در سه جایگاه در کلام می تواند مورد بررسی قرار گیرد؛ جایگاهِ اسناد، مسند و مسندالیه. این پژوهش به سبب گستردگی مباحث در این سه بخش، کوشیده تا اسلوب تأکید را تنها در عنوان تأکید در اسناد –به جهت تقدم موضوعی آن در علم معانی- در جزء سی قرآن مورد بررسی قرار دهد، بر این اساس به بیان آرای علمای بلاغت در ذیل هر یک از سبک های تأکید و نظر مفسران در ذیل آیات و نشانه های تأکیدی پرداخته است. شیوه جمع آوری مطالب در این مقاله از جهت نوع، کتابخانه ای و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. با توجه به این که تأکید هم در نحو وهم بلاغت عربی کاربرد دارد، اما قابل ذکر است که این مقاله با توجه به رویکردی خاص، بیش تر به جنبه بلاغی وعلم معانی آن توجه داشته است. از نتایج به دست آمده می توان به این مطلب اشاره کرد که تأکید به سبب اغراض و فواید فراوان، یکی از مهم ترین شیوه ها در بیان معانی بوده و دقت نظر در این اسلوب به هنگام تفسیر آیات را امری مهم می نمایاند. و در جزء سی قرآن کریم، از این اسلوب، به صورت گسترده در رد انکار منکرین و بیان تهویل و عظمت قیامت و معاد، استفاده شده است. در برخی آیات برای بیان شدت اهمیت از چند روش تأکیدی همزمان استفاده شده است و برخی از روش ها هم چون تأکید به وسیله جمله اسمیه و إنَّ کاربردی بیش تر داشته است.
۱۵۹.

تحلیل شخصیّت «کلو» در رمان «سووشون» بر اساس نظریّه کارن هورنای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های بین رشته ای ادبی سال ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 162-181

کلید واژه ها: کلو اضطراب مکانیسم های دفاعی کارن هورنای سووشون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۱۰
بررسی شخصیّت کلو در داستان سووشون مسئله اصلی این مقاله است که به سبب دوری از خانواده روستایی و محیط دلخواهش دچار اضطراب و پرخاشگری شده و در برابر یوسف و خانواده اش، مکانیسم های دفاعی روانی را به کار می برد که منطبق با نظریّه کارن هورنای است. هدف از این تحقیق، آن است که تاثیر دوران کودکی و محیط رشد و تعلیم و تربیت را در شکل گیری شخصیّت آینده کودک نشان دهد. کودکی که به خاطر احساس ناامنی و نبودِ محبّت واقعی احساس درماندگی کند، راهی جز انتخاب مخالفت و ستیز ندارد. روش مقاله برای رسیدن به اهداف و نتایج مشخص به شیوه توصیفی- تحلیلی بوده و استفاده از روش کتابخانه ای و گردآوری مطالب را در پیش گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که وقتی کودک در دوران رشد از امنیّت روانی بی بهره باشد، دچار اضطراب های فراوانی می گردد که زمینه روان رنجوری را فراهم آورده و باعث استحاله شخصیّتی نیز می گردد؛ و سرانجام یک از تیپ های شخصیّتی مورد نظرِ کارن هورنای در او آشکار می شود.
۱۶۰.

بازنمایی اعتقادات شیعی اظهری شیرازی در قصاید رساله کمال وی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات شیعی سال ۱ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳ 161 - 197

کلید واژه ها: اعتقادات شیعی تحمید منقبت معصومین علیهم السلام قصاید اظهری شیرازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۷۱
مقاله حاضر باورهای اعتقادی و مذهبی بوداق اظهری شیرازی، شاعر قرن یازدهم را در قصاید او بررسی می کند. ازآنجاکه قصیده، قالبی است که شاعر برای تبیین موضوعی آگاهانه و مقصودی ازپیش اندیشیده به کارمی گیرد، اختصاص اکثر قصاید دیوان اظهری به منقبت اولیای دین به ویژه امیرمؤمنانعلیهم السلام یقیناً انعکاس دهنده اندیشه های دینی و اعتقادی اوست؛ بنابراین نگارندگان با رویکرد توصیفی- تحلیلی مبتنی بر قصاید اظهری و پاسخ به این پرسش ها که با مطالعه قصاید اظهری کدام مؤلفه های اعتقادی وی آشکار می شود و شاعر چه شیوه هایی را برای تبیین این عقاید به-کارگرفته است؟ استنتاج می کنند تحت تأثیر رسمیت یافتن تشیّع در دوره صفویان، اظهار اعتقادات مذهبی نزد اظهری بر دیگر مضامین شعری اولویت داشته است. اظهری در 52 قصیده از 83 قصیده دیوان خویش به توحید، نعت و منقبت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع)، مناجات و ذکر صفات و معجزات ایشان پرداخته است؛ چنانکه می توان گفت بیش از دوسوم قصاید اظهری بیانگر اعتقادات شیعی شاعر است و تحت تأثیر همین عقاید، معدود قصاید مدحی او نیز دستمایه درخواست قرار نگرفته است. این موضوع و همچنین تجلّیِ اوج هنر شعری شاعر در قصاید اعتقادی اش نشان دهنده اوج ارادت خالصانه اظهری به بزرگان دین است که یقیناً رسمیت یافتن و رواج تشیّع و اعتقادات و دیدگاه های شاهان صفوی بر این موضوع بسیار مؤثر بوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان