درخت حوزه‌های تخصصی

"اسلام در روزگاری پدیدار شد که سراسر سرزمین جزیر‌ه‌العرب در زیر حکومت قبایل، دوران سختی را پشت سر می‌گذاشت. فرهنگ قبیله، آداب و رسومی را بر مردم تحمیل کرده بود که مردم در زیر بار آن توان راه رفتن، به رشد و تعالی دست یافتن و به مقصد انسانی رسیدن را از دست داده بودند. اسلام از همان آغاز به از هم پاشیدن نظام قبیلگی و ویران کردن ساختار قبیله همت گماشت و چون این ساختار کهنسال (و منظم در سراسر زندگی مردم) در مکه آسیب‌ناپذیر و غیرقابل فروپاشی به نظر می‌رسید، پیامبر گرامی اسلام به یثرب هجرت کرد. یثرب جایگاه دو تمدن کهن یمنی و بنی‌اسرائیلی بود که آن دو تمدن نیز با گذشت سده‌ها، تحت تأثیر فرهنگ قبیلگی به صورت دو فرهنگ بسته و از ریشه گسسته درآمده بودند. یثرب، «مدینه‌النبی» نامیده شد که گویای پاگذاشتن عرب بدوی به مدنیتی نوین و مدیریتی مدنی بود. پیامبر (ص) با این شیوه توانستند تا در آنجا نظام قبیله را از هم جدا کنند. بنابراین تا سال هشتم هجرت، پس از تعلیم آیات وحی و جنگهایی چند، ساختار قبیله و مدیریت آن نیز از هم فرو ریخت. در نتیجه این فرهنگ که در ژرفای وجود سران قریش باقی مانده بود، پس از پیامبر تجدید سازمان کرد و زنده شد. امام علی (ع) با رسیدن به خلافت و به دست گرفتن زمام امور مسلمانان، به تجدید حیات برنامه پیامبر اکرم (ص) کمر بست و به همه کارگزاران و فرمانداران خویش، شیوه اجرایی مدیریت (انسانی – اسلامی) مدنی را آموخت. حضرت علی (ع) با نوشتن «عهدنامه کشورداری» نوین به مالک اشتر، این مدیریت را با همه جزئیات ترسیم کرد که راهنمای عملی است برای مدیران همه عصرها، نسلها و در همه شرایط و جایها."

نظر به اهمیت جایگاه مدیریت در تاریخ بشر و ادیان آسمانی و بالاخص در دین مبین اسلام، بیتردید یکی از زیباترین جلوه های مدیریت متعادل که از دیرینگی و تحول آفرینی برخوردار است، مدیریت نبوی است که با اندیشه توانمند و افق دورنگر حضرت پیامبر اعظم اسلام پایهگذاری شد. در این مقاله درصدد تبیین مولفه های اساسی این مدیریت سیاسی و فرهنگی هستیم که در مدل مفهومی ارائه شده به سه بعد فردی، کلان و اجتماعی ـ فرهنگی و مولفه های چهاردهگانه آن پرداخته شده است. ضمن تبیین مختصر هر کدام از آن ها مواردی به صورت مطالعه موردی نیز اضافه می گردد تا مبانی یاد شده برای خواننده ملموستر و مصداقیتر ارائه گردد. در بخش نتیجه نیز راهکار هایی برای اقتباس کارآمد از این مدیریت ارائه شده است.

کرامت انسان ها در بعد مادی و معنوی از اصول بینادی انسان شناسی اسلام است . بصیرت دهی به انسان ، چه در سطح نظام و چه در سطح سازمان ، یکی از اصول تکریم معنوی انسان ها از منظر مدیریت اسلامی است . بصیرت دهی شامل اطلاع رسانی روشن و سازنده نسبت به مسائل مادی و معنوی مبتلا به افراد و تبیین معیارهای عقلی و شرعی در حل آنها است . در این مقاله پس از بررسی واژه « بصیرت » در لغت و اصطلاح قرآن ، مستندات اصل بصیرت مرور گردیده و سپس الگوهای رهبری در اسلام ارائه خواهد شد .

در این مقاله پس از مقایسه کوتاه میان حاکمیت عقلانیت ابزاری در مدل های توسعه غربی و اشاعه عقلانیت جوهری در تفکرات شرقی ، برنامه های توسعه کشور در پیش و پس از انقلاب اسلامی مورد بررسی اجمالی قرار می گیرد و با ملاحظه سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران به عنوان چشم اندازی آرمانی ، بر ضرورت توجه بیش از پیش به تمهید ابزارهای عقلانی جهت دست یابی به آرمان ها تاکید می گردد .

ضرورت و اهمیت مدیریت در زندگی انسانی قابل انکار نیست . به همین جهت از دیرباز اندیشمندان درصدد تبیین اصول آن برآمده،در این زمینه کتابها و مقاله ها نوشته اند. پس از تشکیل حکومت اسلامی،آنچه برای ما مهم است تبیین اصول مدیریت در دیدگاه اسلامی است که از منابع اصیل آن یعنی قرآن و سنت فهمیده می شود. نظارت به مفهوم عام آن،به اتفاق آرا،یکی از اصول مدیریت است که در اسلام نیز به آن توجه کافی شده است . سیره امام علی (ع) در حکومت چند ساله او شاهد این مدعاست . در این پژوهش کوشش شده که از آیات و روایات ، نظام نظارتی دینی و الهی استفاده شود تا مدیران در جامعه اسلامی به آن پایبند شوند و به آن عمل نمایند لذا نظارت در دیدگاه قرآن و سنت به صورت جداگانه مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است .