علی راد

علی راد

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۹۹ مورد از کل ۹۹ مورد.
۸۱.

اسطوره بخارا :مروری انتقادی بر کتاب «طعون و شبهات الشیعه الأمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها» (2)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ آذر و دی ۱۴۰۲ شماره ۵ (پیاپی ۲۰۳) 295 - 322

کلید واژه ها: القاب علمی لقب امیر المومنین فی الحدیث اسطوره بخاری نقد کتاب طعون و شبهات الشیعه الأمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها نقد نقد کتاب نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۵۴
مسئله اصلی این مقاله تحلیل انتقادی رویکرد و محتوای کتاب « طعون و شبهات الشیعه الأمامیه حول صحیح البخاری و الرد علیها » در نام گذاری محمد بن اسماعیل بخاری به لقب امیر المومنین فی حدیث است. مولف کتاب این لقب را  مشهور ، صحیح و بی نیاز از بحث و نظر می داند . پژوهه فرا رو با بهره گیری از نقد تاریخی به مثابه روش تحلیل و لقب پژوهی اجتهادی به مثابه منطق توصیف ساختار، مضمون و تاریخ گذاری القاب علمی ، رَوایی و صحت ادعای مولف کتاب را به آزمون سپرده است. یافته های مقاله اثبات می کند که مبانی این ادعا مخدوش است ، رویکرد و روش اثبات آن سست و با اصول و قواعد لقب پژوهی اجتهادی ناسازگار است. دستاورد مقاله تبیین اثر پذیری این ادعا از اندیشه های سلفیان معاصر در اسطوره سازی از بخاری به منظور ایجاد هراس و انسداد در مسیر جریان نقد بخاری است که در سده معاصر از سوی جریان های حدیث پژوهی اهل سنّت ، امامیه و خاورشناسان در حال توسعه است .
۸۲.

طومار (1): جستارها و یادداشت هایی در اسلام شناسی و نقد کتاب

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ مهر و آبان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۰۲) 73 - 80
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷ تعداد دانلود : ۳۶
سلسله یادداشت هایی که زیر عنوان طومار در هر شماره آینه پژوهش منتشر خواهد شد، در بردارنده مطالبی است در حوزه اسلام شناسی و نقد کتاب. در شماره یک طومار عناوین زیر را می خوانید:   از علم تا شبه علم در اسلام شناسی صحابه محور نقش مذهب در نقد صحیح بخاری تناقض در  مفهوم انگاره نقد السنّه به احترام فضیلت او: استاد شفیعی کدکنی و کتاب قلندریه در تاریخ حوزه علمیه قم و کتابخانه تخصصی علوم حدیث: کتابخانه تراز تشیع در هزاره سوم؛ بایسته ها و کارکردها
۸۳.

طومار (3): تصحیح احادیث مقلوبه به مثابه آزمون در کشاکش نفی و اثبات

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۴ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۲۰۴) 153 - 161

کلید واژه ها: قلب حدیث احادیث مقلوبه اختبار فقیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۴۶
قلب به معنای وارونه ساختن بخشی از سند یا متن حدیث با گونه های متنوع آن از جمله اسباب ضعف هماره مورد توجه دانشوران علم نقد الحدیث بوده است . احادیث آمیخته به قلب شایسته استناد نیستند و قلب عمدی حدیث سبب تضعیف راوی و از عوامل ترک احادیث او دانسته شده است. از جمله چالش های قلب حدیث مسئله مستثنیات آن هم چون بهره وری از قلب حدیث به مثابه شیوه ای برای اختبار محدّثان و فقیهان است . این مقاله به نقد و ارزیابی این مهم در تاریخ حدیث مسلمین پرداخته است .  
۸۴.

تحلیل انتقادی صوفی انگاری حضرت عیسی با تأکید بر گزاره های عهد جدید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۵ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 75 - 88

کلید واژه ها: شخصیت اجتماعی حضرت عیسی (ع) اخلاق فردگرایانه پولس عهد جدید تحلیل انتقادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۵
ببا آغاز مطالعات انتقادی کتاب مقدس در قرن هجدهم میلادی و بحث درباره شخصیت تاریخی حضرت عیسی(ع)، زندگی اجتماعی وی نیز مطمح نظر قرار گرفت و به ارائه دو نظریه متفاوت در قالب ایشان انجامید: حضرت عیسی(ع) به مثابه زاهدی اخلاق مدار یا مصلحی انقلابی. با توجه به برخی گزاره های عهد جدید و بافت سیاسی اجتماعی زمانه حضرت عیسی(ع)، به نظر می رسد خوانش زاهدانه جامع و مبتنی بر جملگی گزارش ها از زندگی آن حضرت نیست. این پژوهش با تحلیل فرازهایی از عهد جدید، ارائه سیمای صرفاً اخلاقی و متغافل از رخدادهای اجتماعی حضرت عیسی(ع) را نقد می کند. سپس بر پایه تحلیل تاریخی دوران شکل گیری مسیحیت، زمینه های ظهور این دیدگاه را بررسی می کند. تحلیل متنی گزاره های عهد جدید درباره عملکرد اجتماعی حضرت عیسی(ع) نشان می دهد که وی افزون بر اهتمام به مباحث اخلاقی، بر اصلاح جامعه و حاکمیت نیز تأکید داشته و ارائه تصویری صرفاً اخلاقی و متسامح معلول غلبه خوانش اخلاقی و مسامحه گرایانه پولس، تضعیف مسیحیان و حمایت امپراتوری روم از آیین های اخلاق محور و به چالش کشیده شدن انتظار مسیحا پس از تصلیب حضرت عیسی(ع) بوده است.
۸۵.

طومار ( 4): اندیشه و نقد: درنگی کوتاه در پژوهش های پنج خاورشناس درباره الکافی کلینی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۰۵) 343 - 363

کلید واژه ها: الکافی کلینی خاورشناسان ویلفرد مادلونگ آندره نیومن رابرت گلیو تمیمه دائو نقد کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۱۳
پژوهش های خاورشناسان درباره الکافی الکلینی در سده معاصر هر چند دوره های متنوع با رویکردهای متعدد را تجربه کرده است؛ ولی تحلیل روند و برایند این جریان حدیث پژوهی نوآمد در بازشناسی حدیث شیعه گویای این مهم است که این جریان هنوز در گام نخستین خود در شناخت و ارزیابی الکافی الکلینی قرار دارد و تا رسیدن به پژوهش های فاخر و ممتاز در تحلیل و نقد این کتاب حدیثی شیعه فاصله زیادی دارد؛ بنابراین تا کنون تک نگاری جامع، فاخر و برتری از سوی خاورشناسان در الکافی پژوهی ارائه نشده است و تعداد خاورشناسانی که به پژوهش درباره الکافی کلینی پرداخته اند، چندان فراوان نیستند. این مهم خود نتیجه علل و زمینه های مختلفی است که از جمله مهم ترین آنها توجه دیرهنگام غرب در آشنایی درست و عمیق با مذهب شیعه و اسلام شیعی است که در فراوانی و کیفیت محتوایی پژوهش های شیعه شناسی ایشان و به طور خاص پژوهش درباره جوامع حدیثی شیعه از جمله الکافی کلینی اثر نهاده است. پژوهش های سده معاصر خاورشناسان درباره الکافی کلینی به سه دوره تاریخی متمایز از همدیگر تفکیک پذیر است: دوره فقر و بحران آگاهی، دوره درنگ در مضامین برگزیده، دوره تحول در رویکرد و مسئله. پژوهش های خاورشناسان درباره الکافی کلینی به دو رویکرد انتقادی و ناهمدلانه و رویکرد خنثی و محض تقسیم پذیر است. شخصیت هایی چون ویلفرد مادلونگ، آندره نیومن، رابرت گلیو، تمیمه دائو و... از جمله مهم ترین خاورشناسانی هستند که درباره الکافی کلینی پژوهش هایی را در قالب مدخل دایره المعارفی، مقاله مستقل و جستاری از کتاب منتشر کرده اند. تحلیل مضامین اصلی این پژوهش ها مسئله اصلی پژوهه حاضر است.
۸۶.

مذهب حفص بن غیاث نخعی؛ عامی یا شیعه؟ از روایت إبن إدریس تا نظریه شیخ طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۹ بهار ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۱۱۱) 3 - 44

کلید واژه ها: راویان امام صادق (ع) مذهب حفص بن غیاث عبد الله بن إدریس رجال و الفهرست طوسی نقد الرجال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۵
عامی بودن حفص بن غیاث دیدگاهی مقبول نزد شیخ طوسی(460ق) است. مسئله اصلی این پژوهه تحلیل و ارزیابی روایت عبد الله بن إدریس (192ق) – از معاصران و راویان حفص بن غیاث- به مثابه نظریه رقیب شیخ طوسی است که با جمله «فوالله إنه[حفص] لشیعی وإن شریکا لشیعی» بر تشیّع حفص بن غیاث تاکید داشت. این پژوهش با استناد به شواهد و تحلیل های جریان شناسانه اثبات می کند گزارش ابن ادریس از تشیّع اعتدالی حفص بن غیاث استوار می نماید و قطعیت و فراگیری نظریه شیخ طوسی مخدوش است و عامی دانستن مذهب حفص بن غیاث در همه ادوار حیات وی نادرست می نماید. البته هر چند شیخ طوسی در کتاب رجال و الفهرست خود به عامی بودن حفص بن غیاث تصریح دارد ولی در کتاب العده فی اصول الفقه با لحاظ مجموعه ای از شرایط, روایات حفص بن غیاث از ائمه شیعه را در فقه امامیه شایسته استناد -دانست و به نوعی به صحت و اعتبار احادیث حفص بن غیاث می گرود؛ از این رو از نظریه رجالی تا رویکرد فقهی شیخ طوسی تفاوت وجود دارد.
۸۷.

روش شناسی آرای حدیثی علامه عسکری در بوته سنجش با تأکید بر معالم المدرستین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۷ بهار ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۶۳) 165 - 186

کلید واژه ها: علامه عسکری معالم المدرستین مبانی حدیثی روش های نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۶
علامه عسکری از جمله حدیث پژوهان شیعی معاصر، دارای دیدگاه ها و آرای خاص در تحلیل و ارزیابی میراث حدیثی فریقین بود. کتاب معالم المدرستین، نمونه مناسبی برای انعکاس آرا و دیدگاه های حدیثی ایشان است. وی در این کتاب با رویکردی تحلیلی انتقادی روایات فراوانی از منابع فریقین را مورد ارزیابی قرار داده و دیدگاه های نوینی در باره آنها ارائه کرده است. این مقاله می کوشد تا با تکیه بر کتاب یاد شده، مبانی و روش های حدیث پژوهی علامه عسکری را کشف و به تحلیل و بررسی اندیشه های حدیثی وی بپردازد.
۸۸.

نگاهی نو بر روایات تاریخ گذاری روایات حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) به مکی و مدنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۱) 4 - 20

کلید واژه ها: تاریخ گذاری روایات حضرت محمد۹ حدیث مکی حدیث مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹ تعداد دانلود : ۴
مفسران از دیرباز تلاش هایی جدی در تقسیم آیات به مکی و مدنی داشته اند. این نگاه به قرآن، قابل تطبیق بر احادیث حضرت محمد۹ نیز هست. نگرشی جدید بر احادیث که با وجود مزایای فراوان مغفول مانده است. فوایدی چون شناخت ناسخ و منسوخ روایات، شناخت تاریخ تشریع و دستیابی به حکمت های آن، آشنایی با شیوه دعوت و مراحل آن، شناخت دقیق سیره پیامبر اکرم۹ و فهم بهتر قرآن از آن جمله اند. بررسی تاریخ مکه و مدینه در عصر نبوی نشان می دهد که احادیث مکی نسبت به مدنی قلتِ کمّی دارد. استفاده از ابزاری چون وجود قید زمانی در حدیث، توجه به راویان اول و مخاطبان، و مضامین روایات می توان غالب احادیث حضرت محمد۹ را به لحاظ زمانی تقسیم نمود. آنچه در این پژوهش مطرح است تعریف مکی و مدنی در روایت، مزایا و ویژگی های این تقسیم، علل کم بودن روایات مکی و بیان برخی از مهم ترین شاخصه های روایات مکی و مدنی با ذکر مصادیق است.
۸۹.

روایات تفاضل یونس و یحیی؛ تعارض و راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۰ تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۷۶) 3 - 38

کلید واژه ها: تفاضل انبیا تعارض در روایات تفضیل یونس (ع) تفضیل یحیی (ع) رفع تعارض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۶
افضلیت حضرت محمد6، عصمت پیامبران و استحباب ازدواج از آموزه های مشهور اسلامی هستند که آیات و روایات فراوانی اصالت و اعتبار آنها را تأیید می کنند. در این میان، روایاتی با مضمون تفاضل یونس7 و یحیی7 وجود دارند که با این آموزه ها همسویی ندارند. پژوهه حاضر روایات اخیر را از منظر گونه شناسی متون، ارزیابی مصادر، تعارض با آموزه های اسلامی و راهکارهای رفع آن به بحث نشانده و راهکار جدیدی را در فهم و نقد آنها ارائه نموده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تعارض نمایی این روایات، ریشه در برخی پیش فرض ها، رویکرد جزئی نگر در تبیین مفهوم و فقدان تاریخی نگری در فضاشناسی صدور این روایات دارد. راهکار جدید، با تکیه بر اصل متن معیار، معناشناسی اجتهادی و تاریخی نگری، تبیینی متناسب با فضای صدور تقریبی روایات ارائه نموده و تعارض ادعایی آنها را با آموزه های اسلامی رفع می نماید.  
۹۰.

رویکرد علامه مجلسی در شناخت آسیب تقیه در احادیث بحار الأنوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۲) 25 - 43

کلید واژه ها: معیار روایات تقیه مجلسی بحار الأنوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۵
علامه مجلسی به عنوان یکی از علمای بزرگ شیعه دارای نظریاتی درباره مباحث آسیب شناسی احادیث است که مشخص کردن روش و معیارهای ایشان کمک بسیاری در شناخت بهتر و تشخیص روایات تقیه ای دارد. شناخت روایات تقیه ای از آنجا ضرورت دارد که روایات ائمه: از منابع احکام است و عدم شناخت آن ها موجب ایجاد تعارض و اختلاف در بین روایات می شود. جریان سیاسی و اختلاف سطح فهم شیعیان و جریان غلو از زمینه های ایجاد روایات تقیه ای از دید علامه مجلسی هستند.شیوه پرداختن علامه مجلسی به روایات تقیه ای با جمع آوری و تحلیل شرح های ایشان در ذیل روایت هایی که به تقیه ای بودن آن ها اشاره کرده، قابل فهم و دستیابی است. با بررسی و تحلیل بیانات علامه می توان مهم ترین معیارهای شناسایی روایات تقیه ای و نشانه های این دست روایات را از دید ایشان مشخص کرد. از جمله مهم ترین مبانی علامه عبارت اند از: معیار اعتقادی، همراهی با مخالفان، اهل کتاب، مذاهب و تفکرات اسلامی، مخالفت با قول مشهور و ترس از طعنه، توبیخ و بدگویی را نام برد. سکوت هنگام پاسخ دادن، عدم اصرار به نهی کردن و پرسش مخالفین از ائمه: نیز از مهم ترین نشانه های روایات تقیه ای از دید علامه مجلسی است.
۹۱.

اعتبار سنجی روایات فتنه بودن زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۹ بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۷۱) 106 - 134

کلید واژه ها: فتنه زنان حب النساء اخلاق جنسی جنسیت و حدیث نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
حداقل نُه گزاره در مساله فتنه بودن زنان در جوامع حدیثی شیعه و سنّی گزارش شده است. این احادیث، به دو گونه کلی، انتساب صریح فتنه به زنان و همنشینی با دیگر فتنه ها قابل تقسیم هستند. تلقی به قبول این متون به عنوان روایت و گزارش آنها در جوامع حدیثی مشهور فریقین، نشانگر یک باور تاریخی به محتوای این روایات در فرهنگ و اندیشه اسلامی است که تاثیرات جدی در نوع نگرش به شخصیت و کارآمدی زن از نگاه اسلامی داشته و در دوره معاصر نزد مستشرقان و فیمینیسم، شبهاتی چون شوم بودن و تحقیر زن را دامن زده است. هر چند از منظر امامیه انتساب قطعی همه این روایات به معصوم، با توجه به نتایج ارزیابی سندی و مبانی کلامی در حجیت سنّت، با موانعی روبروست، اما فی الجمله صدور برخی از آنها، قوت دارد. برابر تاریخ گزاری اسنادی، زمان شناسی صدور اکثر این روایات به قرن اول هجری و به طور خاص دوره بعثت رسول خدا (ص) بر می گردد. شاخص گفتمان این دوره، گذار از فرهنگ جاهلی به فرهنگ اسلامی بوده و شارع اسلامی با رویکردی اصلاحی و احیایی به ترمیم و تصحیح شخصیت زن و تعدیل مناسبات مردان با زنان پرداخته است. این پژوهه با روش تحلیلی انتقادی روایات فتنه بودن زنان را از منظر فراوانی، تاریخ گزاری، گفتمان شناسی صدور، اعتبار سنجی مصادر و اسناد، نقد دلالی، تعارض با دیگر روایات به بوته سنجش سپرده است. دستاورد این پژوهه آن است که فتنه دانستن زنان در روایات مساوی با تحقیر یا شوم بودن شخصیت زن نیست و احادیث صرفاً به حساسیت تعامل با زنان و ضریب تاثیرپذیری مردان از آنان اشاره دارند.
۹۲.

پنداره «عشره مبشّره»؛ نشانه رابطه سیاست و جعل حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۹ پاییز ۱۳۹۳ شماره ۳ (پیاپی ۷۳) 52 - 71

کلید واژه ها: عشره مبشره مایا یازیگی احادیث سیاسی جعل حدیث خلافت صحابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
«عشره مبشره» حدیث نمای منسوب به رسول خدا9 از جمله متون مهم و مشهور در حدیث و کلام اهل سنّ ت است، و در مشروعیت بخشی و توجیه عملکرد خلفای سه گانه و کارگزاران آنان از نقش جدی برخوردار است، از این رو جزء مبانی مهم در اندیشه سیاسی مدرسه خلفا به شمار می آید. نظر به نقش و کارکردهای مهم سیاسی و کلامی این حدیث، از سوی عالمان مدرسه خلفا تلاش های زیادی در حفظ و ترویج و توجیه آن شده است. هر چند عالمان شیعی از گذشته تا کنون بر جعلی بودن آن تاکید داشته و اسناد و محتوای آن را مخدوش دانسته اند، در دهه اخیر ورود جریان استشراق به نقد و ارزیابی این حدیث، و رسیدن به همان دیدگاه عالمان شیعه جالب توجه است. برابر نتایج یکی از پژوهش های استشراقی، جعل هوشمندانه "عشره مبشره"برای استفاده های سیاسی مدرسه خلفا در تثبیت نظریه خلافت در تقابل با نظریه نص در مدرسه اهل بیت: کاملاً مشهود است.
۹۳.

حدیث «لا تُفضّلونی علی موسی»؛ روی کردها و نظریه معیار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۱۹ تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۷۲) 3 - 31

کلید واژه ها: تفاضل انبیا تعارض در روایات حدیث «لا تفضّلونی علی موسی» تعامل با یهودیان سیره رسول خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
افضلیت رسول خدا9 بر پیامبران پیشین، نظریه اجماعی شیعه و سنّی است، لکن بر اساس برخی از روایات نقل شده از رسول خدا9، چون «لا تُفضّلونی علی موسی7»، از تفضیل ایشان بر موسی7 نهی شده است. روایاتِ اسلامی در این موضوع دچار تعارض بوده و یک دست نیستند. حال، روایاتِ منع تفضیل با اجماع فریقین چگونه قابل جمع است؟ روی کردهای رایج میان حدیث پژوهان مسلمان در تحلیل این روایات چیست؟ مقصود اصلی رسول خدا9 از این روایت چیست؟ پژوهه حاضر در چهار بخش: گونه شناسی روایات تفاضل پیامبران، تعارض نمایی درونی و بیرونی روایات منع تفضیل، بازشناسی و ارزیابی روی کردهای حدیث پژوهان در تحلیل این روایات و ارائه نظریه ای جدید در این باب، روایاتِ منع تفضیل را به بوته بحث نشانده است.
۹۴.

خاورشناسان و حدیث امامیه؛ طبقه بندی و تحلیل پژوهش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۰ زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۷۸) 23 - 59

کلید واژه ها: حدیث امامیه خاورشناسان گونه پژوهی مأخذشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۴
مقدمه ارزیابی علمی رویکرد خاورشناسنان به حدیث امامیه، مواجهه بدون واسطه با نگاشته های آنان است. این مهم جز با تتبع گسترده در میراث مکتوب آنان و مطالعه موردی هر یک از آنها میسر نخواهد بود. این نوشتار - که برآیند هشت ماه مطالعه میدانی و کتابخانه ای داخل و خارج از کشور و مبتنی بر پژوهش های پیشین نشریافته فارسی و عربی است - ابتدا مأخذشناسی دقیق و جامعی از پژوهش های خاوشناسان در باره حدیث امامیه ارائه نموده، سپس این پژوهش ها را در قالب یک الگوی منطقی طبقه بندی و گزارش می کند. نتایج این پژوهه در پاسخ گویی به پرسش هایی چون میراث مکتوب شاخص خاورشناسان در باره حدیث امامیه کدام است؟ در این میراث خاوشناسان چه مسائل و موضوعاتی از حدیث امامیه را بررسی کرده اند؟ و مسائلی از این دست، سودمند خواهد بود.
۹۵.

طومار(5) تحلیل انتقادی نگاشته بَلْهِی در نقد فتوای ابن برّاج از تناقض در اصول تا بحران در روش و رویکرد

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۵ خرداد و تیر ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۲۰۶) 259 - 289

کلید واژه ها: نقد بخاری نبیل بلهی فقه ابن براج تاریخی نگری در فهم معناشناسی فرهنگی و اجتماعی فتوا نقد نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۴
از جمله نقدهای منتقدان محمد بن اسماعیل بخاری مولف کتاب الجامع الصحیح ، رد و ابطال فتوای او به ثبوت محرمیت و حرمت نکاح میان دو نوزادی است که در دوران رضاع شرعی از شیر یک حیوان نوشیده باشند ، فتوایی که در پی آن بخاری از اخراج بخارا گردید و به نماد شذوذ بخاری در فقه بدل گردید . انتساب این فتوا به بخاری از دیرینه کهن در منابع فقهی – تاریخی اهل سنّت برخودارد است . در امتداد نقدهای منتقدان اهل سنّت بر این فتوا ، در سده اخیر شماری از محققان شیعه نیز به نقد این فتوا پرداخته و سستی و آسیب های آن را نشان داده اند. جریان دفاع از بخاری صدور این فتوا از بخاری را انکار می کند ، آن را ساخته و پرداخته مخالفان بخاری می داند و بدین سان فقاهت بخاری از صدور چنین فتاوای شاذ و سستی پیراسته می دانند . از جمله مدافعان جدید بخاری ، دکتر نبیل بَلْهِی است که در پژوهش اخیر خود ضمن انکار انتساب فتوای مذکور به بخاری در مقام پاسخ نقضی به نقدهای محققان شیعه علیه فتوای منسوب به بخاری در آمده است. بَلْهِی همسان و همانند فتوای منسوب به بخاری در موضوع رضاع را از میراث فقه شیعه بازیابی کرده ، نقدهای گفته شده بر فتوای بخاری را بر فقه شیعه وارد دانسته است. او در بخشی از پژوهش خود به فتوای قاضی ابن برّاج از فقیهان شیعه در قرن پنجم استناد می جوید که بر پایه آن ابن برّاج استفاده از گوشت حیوانی را که در بدو تولد از شیر زنی خورده باشد ، مکروه اعلام کرده است .  بَلْهِی از رهاورد تنظیر این دو فتوا با یکدیگر به منتقدان شیعی کتاب الصحیح بخاری تذکر می دهد که از نقد بخاری خودداری نمایند زیرا همانند فتوای منسوب به بخاری در میراث فقه شیعی وجود دارد . مسئله اصلی این مقاله اعتبار سنجی روش پژوهش نبیل بلهی و پیش فرض های او در نقد فقه شیعه با تاکید بر فتوای ابن برّاج است که با روش تحلیل انتقادی تالیف شده است .
۹۶.

بازتاب پارادای مِ فقه حیل در الکافی کلینی گزارش ها، تمایزها و فرضیه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۰) 87 - 121

کلید واژه ها: الکافی کلینی پارادایم حیل آیه (وَ خُذْ بِیَدِکَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لَا تَحْنَثْ) حد زنای مریض نقد حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۳
در روزگار کلینی کاربست حیل در فقه اسلامی نظریه ای شایع و فراگیر است و تقریباً در غالب ابواب فقهی حضور جدی دارد و اعتبار آن نزد جمهور فقیهان مسلّم و قطعی است. از جمله ادله طرفداران نظریه جواز حیل در مسأله زنای مریض، تبدیل مجازات حد زنا از شلاق به ترکه صدتایی از شاخه خرما با استناد به آیه (وَ خُذْ بِیَدِکَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَ لَا تَحْنَثْ) است. کلینی مضمون این دلیل را با اسانید خود از امام صادق۷ گزارش کرده است. اعتبارسنجی گزارش های کلینی، تفاوت ها و تمایزهای آن با دیگر گزارش های موجود در جوامع حدیثی امامیه و اهل سنّت، مسأله اصلی این نگاشته است. برآیند پژوهش، مناقشه در یک گزارش کلینی است که تمایزها و تفاوت های آن با سایر گزارش های شیعی و اهل سنّت را ضمن چند فرضیه، تبیین نمودیم و در نهایت در طبقه بندی کلینی در زمره طرفداران پارادایم جواز حیل در استدلال به آیه فوق، در مسأله حد زنا مریض، تردید شده است.
۹۷.

احادیث جمال یوسف (ع) در منابع اهل سنّت؛ آسیب شناسی و تاریخ گذاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۱ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۸۲) 3 - 32

کلید واژه ها: آسیب شناسی حدیث اسرائیلیات تاریخ گذاری حدیث جمال یوسف (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
تاریخ گذاری احادیث جمال یوسف (ع) در منابع اهل سنّت و اعتبارسنجی اسانید آن مسأله اصلی این مقاله است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در موضوع جمال یوسف دو روایت از طریق کعب الأحبار (م34ق، شام) و ابن اسحاق (م151ق، بغداد) گزارش گردیده و روایت سوم از طریق انس بن مالک (م93ق، بصره) به رسول خدا نسبت داده شده است. با وجود حضور برخی از صحابه به عنوان حلقه مشترک احادیث اول و دوم، صاحبان جوامع حدیثی اهل سنّت تا ابتدای قرن سوم هجری چندان متمایل به گزارش آنها نبودند تا این که طبری (م310ق) در تفسیر جامع البیان آنها را گزارش کرد. روایت سوم، هر چند در صحیح مسلم و برخی از منابع متقدم بر وی آمده، اما در سند آن، سماع ثابت بنانی از انس با تردید جدی رو به رو است. حاکم نیشابوری (م405ق) در کتاب المستدرک علی الصحیحین همه این روایات را با ادعای تصحیح اسانید آنها بر پایه مبانی صحیحین گزارش کرده و نوعی صحت اسانید برای آنها قایل شده است. از نگاه رجالیان اهل سنّت تضعیف طرق، تدلیس در شیوخ، راویان مجروح، معنعن بودن سند، خلط در اسناد، اعراض محدثان مدینه، شیوع در مدرسه بصره، مخدوش بودن تصحیح حاکم از جمله چالش ها و مسائل فرا روی این احادیث است که در میزان اعتبار آنها اثر گذار بوده است. از سوی دیگر، مقایسه مضامین این احادیث با تورات نشان می دهد که دارای بن مایه توراتی هستند؛ زیرا در بخشی از سِفر پیدایش به زیبایی عادی دوره جوانی وی اشاره شده است. در نیمه نخست قرن اول هجری کعب الأحبار با گرته برداری نادرست از تورات، زیبایی اغراق گونه یوسف (ع) را در مدرسه مدینه مطرح کرد و در نیمه دوم این قرن، از طریق برخی از صحابه متمایل به ایشان در مدرسه بصره نشر یافت. ابن اسحاق در تثیبت این متون به عنوان حدیث در قرن دوم هجری نقش جدی داشت و بعد از آن در میراث اصحاب حدیث - که فقط سندگرا بودند - تلقی به روایت شد و در میراث روایی جای گرفت.  
۹۸.

گفتمان پژوهی در مطالعات حدیثی؛ چیستی، راهکار و نمونه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵) 193 - 214

کلید واژه ها: گفتمان پژوهی گفتمان کاوی فقه الحدیث فضای صدور حدیث بافت تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۴
احادیث پرشمار منابع حدیثی کهن در یک موضوع، بازتاب گفت و شنودهایی است که میان اهل بیت با مخاطبان درباره امور مهم و ایدئولوژیک جامعه شیعی انجام گرفته است. از همین رو برای فهم احادیثی از این دست باید از رخدادهای عصر ائمه آگاهی داشت. گفتمان پژوهی، به عنوان مکملی در کنار دیگر راه کارهای فهم حدیث، بر کشف و بررسی خاستگاه احادیث به جای تحلیل موردی آن ها تاکید و ابعاد ناپیدای حدیث را نمایان می کند. پژوهش پیش رو ضمن ارائه چند نمونه، نمایی از برخی گفتمان های حاکم بر حدیث شیعه را به تصویر کشیده تا نشان دهد گفتمان پژوهی در بازگویی، رفع ابهام و آشکارسازی معنا و مقصود حدیث تا چه حد نقش آفرین است. افرون بر این فایده، تبیین این گفتمان ها می تواند گنجینه ای از داده ها و پیش دانسته ها را در اختیار سایر حدیث پژوهان نهاده و ایشان را در فرآیند فهم احادیث پر شماری پشتیبانی کند تا راهی میان بُر و بهره ور را در فقه الحدیث بپیمایند.
۹۹.

تحلیل گفتمان احادیث «نحن العرب» در تبار امامان شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۸ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۹) 66 - 89

کلید واژه ها: احادیث امامیه اصطلاحات حدیثی تحلیل گفتمان عرب عجم موالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۴
در تراث حدیثی امامیه پاره ای گزارش ها وجود دارد که اهل بیت(علیهم السلام) به عنوان مصداق حقیقی عرب و نژاد برتر و شیعیان ایشان نیز عرب و یا به عنوان «موالی» معرفی گردیده اند. در مقابل، دشمنان ایشان نیز با تعابیری چون بادیه نشین و «عجم» توصیف شده اند. نگارندگان در پژوهه حاضر برآنند تا با تدوین «خانواده حدیثی» و کاربست روش تحلیل گفتمان تاریخی به فهم صحیحی از این احادیث دست یابند و مقصود اصلی از این احادیث را در بستر فرهنگی-اجتماعی تاریخ صدور آنها تبیین نمایند. با بهره جویی از این دو روش در تحلیل احادیث مذکور، چنین به دست می آید که واژگانی چون «عرب، اعراب، موالی و عجم» در این احادیث، معنای لغوی آن ها مقصود اصلی نیست، بلکه معانی اصطلاحی آنها مد نظر معصومان است که ناظر به جایگاه برتر ایمانی و معرفتی اهل بیت و شیعیان ایشان و انحراف و انحطاط اخلاقی و ایمانی مخالفان ایشان است؛ از سوی دیگر چنین روایاتی در رویارویی با گفتمان رقیبی صدور و بازتاب یافته است که در صدد ترویج گفتمان برتری نژاد عرب بر غیر عرب بود و اهل بیت به نقد و ابطال این گفتمان پرداخته اند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان