فاطمه معزی

هدف: این نوشتار، به بررسی برخی مشکلات حمل جنازة شیعیان مقیم هند به ایران به منظور دفن در اماکن مقدسه شیعیان به خصوص مشهد طی سال های 1323تا 1328ق می پردازد. روش/ رویکرد: این مقاله، با تکیه بر محتویات تعدادی از اسناد وزارت امورخارجه ایران و مندرجات بعضی منابع اصلی و تحقیقات معتبر و با رویکردی توصیفی- تحلیلی تنظیم شده است. مقاله، این پرسش اساسی را مورد توجه قرار می دهد که حمل جنازة شیعیان هند به ایران به منظور دفن در اماکن مقدسه شیعیان به خصوص مشهد با چه موانعی مواجه می شد؟ و علاقه مندان به انجام این مقوله، از چه شیوه ها و ابزارهایی برای برطرف ساختن این مشکلات استفاده می کردند؟ یافته ها و نتیجه گیری:  یافته های این تحقیق، نشان می دهد که باوجود برخی ضوابط و سختگیری های بهداشتی در ایران در اواخر دورة قاجار که بعضاً به امنیت تجارت هند بریتانیا ارتباط داشت، شیعیان هند با استفاده از راهکارهایی چون توسل به افراد بانفوذ، تلاش می کردند تا مشکلات و موانع حمل و دفن مردگان خود در اماکن مقدس شیعیان به خصوص در مشهد را کاهش داده و هدف خویش را جامه عمل بپوشانند.

شکست تجربه مشروطه‌خواهی پیامدهای بسیاری داشت. در کنار این شکست حرکت‌هایی به وجود آمد که آنها نیز به تاسی از مشروطه‌خواهی به دنبال استقرار حکومت قانون و استقلال ایران بودند ولی زور استبداد بر آنان می‌چربید و در مقابل حکومت مرکزی در همان آغاز سرکوب می‌شدند. نهضت میرزا کوچک‌خان جنگلی در گیلان و قیام شیخ محمد خیابانی در آذربایجان از این گونه پیامدها بودند که در دوره پایانی سلسله قاجار شکل گرفتند.

با توجه به همجواری تاریخی ایران و هند و قدمت روابط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی آنها، همواره شماری از ایرانیان و هندیان در سرزمین های یکدیگر حضور داشته و به فعالیت در زمینه های فرهنگی و اقتصادی پرداخته اند. این پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده/ های اسناد و منابع به بررسی سیر حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران از اواخر عهد قاجاریه تا پایان سلطنت پهلوی اول و پیآمدهای آن می پردازد. این نوشتار به این موضوع می پردازد که حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران چرا و چگونه صورت گرفته و چه پیآمدهایی در جامعه ایران به جا گذاشته است؟. یافته ها بیانگر آن است که ورود کارگران هندی به صنعت نفت ایران و استمرار حضور آنان  به واسطه عواملی چون سیاست مدیران بریتانیایی شرکت نفت ایران و انگلیس برای استفاده از نیروی کار متخصص و ارزان و نیز تأمین منافع اقتصادی بریتانیا بوده است. این امر سب شده تا کارگران هندی که با گذر زمان به عنوان یک اقلیت در نواحی چون خوزستان مستقر شدند؛ ضمن حفظ برخی مظاهر فرهنگی و آداب و رسوم خود، تأثیرات اندک فرهنگی و زبانی در این مناطق به جای گذاشته اند.