سعید قره آغاجی

تعلل ورزی تحصیلی پدیده ای رایج در بین دانش آموزان است. تعلل ورزی با عوامل مختلف فردی و محیطی ارتباط دارد و به پیامدهای تحصیلی و عاطفی منجر می شود. پژوهش حاضر به منظور استخراج مؤلفه های تعلل ورزی از تجارب بی واسطه دانش آموزان، تدوین و اجرای برنامه ی آموزشی در جهت ارزیابی اثربخشی آن بر تعلل ورزی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان انجام شد. طرح مطالعه ی فعلی از نوع ترکیبی کیفی- کمّی بود. 30 نفر از دانش آموزان پایه ی سوم متوسطه به روش نمونه گیری هدف مند برای مشارکت در مرحله ی کیفی و 64 نفر از دانش آموزان همین پایه در سال 96-95 به عنوان آزمودنی در مرحله ی کمّی به صورت خوشه ای چند مرحله ای برای گروه های آزمایش و گواه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات کیفی از مصاحبه های نیمه سازمان یافته و در مرحله ی کمّی از پرسشنامه محقق ساخته تعلل ورزی و نتایج آزمون های هماهنگ پیشرفت تحصیلی استفاده شد. نتایج مصاحبه های نیمه سازمان یافته 12 مضمون اصلی مرتبط با تعلل ورزی را مشخص ساخت. تهیه محتوای برنامه ی آموزشی بر اساس مضامین استخراج شده صورت گرفت. نتیجه ی تحلیل کوواریانس نشان داد که اجرای مداخله ی آموزشی بر کاهش تعلل ورزی و افزایش پیشرفت تحصیلی مؤثر بوده است. یافته های پژوهش به طور کلی نشان داد که می توان از بسته ی آموزشی طراحی شده برای کاهش گرایش به تعلل ورزی در دانش آموزان استفاده نمود.

تعلل ورزی تحصیلی پدیده ی پیچیده ای است و با وجود پژوهش های متعدد هنوز در خصوص مؤلفه های آن در بین صاحب نظران توافق حاصل نشده است. پژوهش حاضر با هدف کشف عوامل زمینه ای، فرایندی و پیامدی تعلل ورزی انجام شد. در پژوهش فعلی از روش نظریه زمینه ای ویرایش کوربین و اشتراوس (2008) استفاده شد. 30 نفر از دانش آموزان پایه سوم دوره دوم متوسطه در سال تحصیلی 96-95 به روش نمونه گیری هدف مند و نظری انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات، مصاحبه های نیمه سازمان یافته اجرا شد. در طی این فرایند کدگذاری باز و محوری انجام گرفت و طبقات مربوط در الگوی پارادایمی یعنی زمینه، فرایند و پیامد مشخص شدند. سپس در مرحله ی کدگذاری انتخابی، طبقه ی مرکزی یا مضمون اصلی پژوهش استخراج گردید. یافته های پژوهش 12 مضمون اصلی و 33 مضمون فرعی را بر اساس الگوی پارادایمی مشخص ساخت. در حوزه ی زمینه، ساختار نظام آموزشی، عوامل مربوط به معلم، همسالان، تکلیف، والدین و صفات فردی؛ در فرایند، ضعف در برنامه ریزی و مدیریت زمان، ذهن آگاهی پایین و تأخیر در انجام تکلیف و در نهایت پیامدهای تحصیلی و عاطفی استخراج شدند. طبقه ی مرکزی استخراج شده نگرش ابزاری به یادگیری بود. طبقه مرکزی زمینه را به فرایند ارتباط داده و پیامدهای تعلل ورزی را قابل درک تر می سازد . نتایج این مطالعه مؤلفه های مربوط به تعلل ورزی تحصیلی را در چارچوب نظریه زمینه ای مشخص ساخت. بر اساس این الگو، پیشنهادهایی در حوزه های مختلف برای مسئولان نظام آموزشی، معلمان، والدین و دانش آموزان ارائه شده است.

این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی آموزش پذیرش و تعهد درمانگری بر تعلل ورزی دانش آموزان پسر متوسطه انجام شد. روش پژوهش شبه تجربی با پیش آزمون، پس آزمون بود. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان پسر دوره متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی 95-94 بود. به منظور اجرای این پژوهش دو کلاس شامل 49 دانش آموز به روش نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و به طور تصادفی یک کلاس 25نفری به گروه آزمایش و کلاس دیگری به گروه گواه تخصیص یافت. برای سنجش تعلل ورزی تحصیلی از مقیاس تعلل ورزی دانش آموز (PASS؛ سولومون و راثبلوم، 1984) استفاده شد. مداخله آزمایشی مشتمل بر 8 جلسه آموزش فنون و راهبردهای پذیرش و تعهد درمانگری بود. نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد با کنترل پیش آزمون، آموزش فنون پذیرش و تعهد درمانگری بر کاهش تعلل ورزی مؤثر بود و دو گروه تفاوت معنا داری با یکدیگر داشتند. از آنجا که آموزش پذیرش و تعهد درمانگری در کاهش تعلل ورزی دانش آموزان مؤثر است، لذا استفاده از آن به عنوان روش درمانی توصیه می شود.

این پژوهش با هدف بررسی الگوی مفروض رابطه ی نظریه های ضمنی هوش و پیشرفت تحصیلی با واسطه گری جهت گیری هدف و درماندگی آموخته شده، انجام شد. به منظور آزمودن این الگو، تعداد 253 دانش آموز پسر و دختر سال اول دوره دوم متوسطه نواحی پنج گانه تبریز به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه اهداف پیشرفت، مقیاس نظریه ی ضمنی هوش و مقیاس درماندگی آموخته شده استفاده گردید. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان داد که نظریه ی ذاتی هوش با اهداف عملکردی، و نظریه ی افزایشی با اهداف تسلط ارتباط دارند. تأثیر منفی نظریه ی ذاتی هوش بر پیشرفت تحصیلی به واسطه ی درماندگی آموخته شده و تأثیر مثبت آن از طریق اهداف عملکردی است. نظریه ی افزایشی هوش علاوه بر ارتباط مستقیم با پیشرفت تحصیلی، با واسطه گری اهداف تسلط نیز تأثیر مثبت غیرمستقیمی بر پیشرفت تحصیلی دارد. تأثیر منفی درماندگی آموخته شده بر پیشرفت تحصیلی هم به صورت مستقیم و هم با واسطه ی اهداف عملکردی و اهداف تسلط مشاهده گردید. اهداف عملکردی و اهداف تسلط هر دو رابطه ی مثبت و معنی داری با پیشرفت تحصیلی دارند. بر اساس نتایج پژوهش، پیشنهاد می شود محیط های آموزشی برای ارتقای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، زمینه رشد باورهای افزایشی هوش و همچنین کاهش درماندگی آموخته شده را مورد توجه قرار دهند.

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه ی خودکارآمدی، ارزش تکلیف و جهت گیری هدف درونی- بیرونی با هیجان های تحصیلی لذت، ملالت، غرور و شرم در درس ریاضی بود. در این تحقیق از روش همبستگی استفاده گردید. جامعه ی آماری شامل کلیه ی دانش آموزان دختر و پسر دبیرستان های دولتی نواحی پنج گانه تبریز بود که در سال تحصیلی 93-92 به تحصیل اشتغال داشتند. از این جامعه، نمونه ای شامل 345 نفر (167 دختر، 178 پسر) به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب گردید. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه هیجان های تحصیلی و پرسشنامه یادگیری خودتنظیم استفاده شد. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام تجزیه و تحلیل گردید. ماتریس همبستگی بین متغیرها حاکی از ارتباط مثبت و معنی دار هیجان های لذت و غرور با متغیرهای انگیزشی بود. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که ارزش تکلیف و خودکارآمدی 35 درصد واریانس هیجان تحصیلی لذت در درس ریاضی را تبیین نمودند. عوامل انگیزشی ارزش تکلیف، خودکارآمدی و جهت گیری هدف بیرونی، پیش بینی کننده 21 درصد از واریانس ملالت در کلاس ریاضی بودند. درمورد هیجان تحصیلی غرور، تنها پیش بینی کننده معنی دار، خودکارآمدی با تبیین واریانس 8 درصد بود. خودکارآمدی، و جهت گیری هدف بیرونی پیش بینی کننده 12 درصد از واریانس هیجان شرم بودند.

این پژوهش باهدف بررسی الگوی مفروض راهبردهای یادگیری خودتنظیم در درس ریاضی بر اساس عوامل انگیزشی و واسطه گری هیجان های تحصیلی انجام شد. برای آزمون این الگو تعداد 395 نفر از دانش آموزان پسر نواحی پنج گانه تبریز به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و پرسشنامه یادگیری خودتنظیم و هیجان های پیشرفت را تکمیل نمودند. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل مسیر بررسی شدند. نتایج حاصل از تحلیل مسیر نشان می دهد که ارزش تکلیف با راهبردهای مبتنی بر یادگیری عمیق و سطحی ارتباط معنی داری دارد. رابطه ی خودکارآمدی با راهبردهای یادگیری عمیق و سطحی، معنی دار و مثبت است. ارزش تکلیف و خودکارآمدی رابطه ی مثبت و معنی داری با هیجان های مثبت و رابطه ی منفی و معنی داری با هیجان های منفی دارند. یافته ها حاکی از آن هستند که هیجان های منفی رابطه ی معنی داری با راهبردهای یادگیری عمیق ندارند؛ ولی رابطه ی معنی داری بین هیجان های منفی و یادگیری سطحی مشاهده می شود. درنهایت نتایج پژوهش نشان می دهد که هیجان های مثبت با گرایش فراگیران به استفاده از راهبردهای یادگیری عمیق و سطحی مرتبط هستند