نادر رازقی

«کنش جمعی» ظرفیت و کیفیت ارتباطی آن دسته از بازیگران اجتماعی است که از طریق تفاهم و تعهدات مربوط به نقش، اراده های فردی را از طریق اراده های جمعی تحقق می بخشند، و تغییر نهادی منجر به توسعه را، از طریق ترغیب اراده ی سیاسی به پذیرش «خیر عمومی»، سبب می شوند. این پژوهش با محوریت مفهوم «کنش جمعی»، با رد آن دسته از دیدگاه های رایج در تحلیل معضل توسعه نیافتگی مطبوعات در ایران که به ارائه ی راه حل های بالا به پایین می پردازند، براین باور است که فقدان شکل گیری «عاملیت نهادی» از مسیر نهادهای صنفی که با حضور همه ی کنشگران مطبوعاتی امکانپذیر است؛ حلقه ی گمشده ی توسعه نیافتگی مطبوعات در ایران است.   این تحقیق دوره ی زمانی پس از خرداد 1376 تا خرداد 1401 را شامل می شود. داده های مورد نیاز با  انجام مصاحبه ی روایتی با روزنامه نگاران و بهره گیری از متون و داده های کتبی جمع آوری شد. درتحلیل داده ها، از شیوه ی تحلیل روایتی با بهره گیری از مدل تماتیک برای مضمون سازی استفاده گردید. با استفاده از نمونه گیری «هدفمند ترکیبی» تلاش شد تا دستیابی به «نمایابی یا تطبیق پذیری داده ها» امکان پذیر شود. نتایج بیانگر آن هستند که در تشکل های صنفی مطبوعاتی، روابط «غیریت سازانه» با سایر نهادهای قدرت، جای خود را به روابط با «همکاران» داده که اغلب امکان دستیابی به «اجماع» برای برداشتن گام های لازم و کنش های جمعی موثر برای توسعه را از میان برده و یا بسیارکاهش داده است. همچنین فرآیندهای ناپایدار توسعه ی مطبوعات در ایران به ویژه در مجموعه ها و انجمن های صنفی دچار فقدان «روابط موثر اجزا»ست، که نهادسازی کنش جمعی را با مشکل مواجه می کند. «منابع هویتی» و «حرفه یی» به «منابع مادی» پیوند ندارد و از اینرو نمی تواند به «اقدامات هژمونیک» و شکل گیری«عاملیت نهادی» که برای تثبیت گفتمان های توسعه لازم  است منجر شود.

فساد در آموزش عالی پدیده ای است که نظام های آموزشی همواره با آن درگیر و هزینه های هنگفتی بابت آن پرداخته اند و هدف مقاله حاضر تدوین یک الگوی دانشگاهی عاری از فساد بر مبنای اسناد فرادستی و قوانین و مقررات نظام آموزش عالی ایران است که در پرتو آن رسالت کلیدی این نظام پیگیری شده و ارتقاء کیفیت آن نیز تأمین شود. این پژوهش از نوع کاربردی و روش تحقیق آن کیفی می باشد. در تحلیل یافته ها از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده و با رویکرد استقرایی، محتوای متنی اسناد فرادستی آموزش عالی به عنوان راهبردهای ابلاغی، تحلیل و مفاهیم در قالب کدهای باز و محوری استخراج شدند. ابتدا نمونه ای 77تایی از مجموعه قوانین آموزش عالی به صورت غیراحتمالی و هدفمند انتخاب و به واسطه آنها گونه شناسی قوانین نظام آموزش عالی ارائه و سپس با تحلیل محتوای 7 سند فرادستی منتخب آموزش عالی و استخراج گزاره های الزام آور برای دانشگاه ها، 19 مفهوم اصلی استخراج شد. مفاهیم استخراج شده در قالب چهار رویکرد گروه بندی شده اند: رویکرد مدیریتی و سیاست گذاری در آموزش عالی، تأمین منابع مالی و زیرساختی، تربیت نیروی انسانی متعهد و متخصص و همچنین اجرای سیاست که پایش و ارزیابی آنها الگویی برآمده از معیارهای اسناد فرادستی آموزش عالی را پدید آورده است. در انتها نیز پیشنهاداتی جهت اجرایی شدن الگوی استخراج شده مطرح شده است.

توسعه فناوری اطلاعات و مواجهه با انقلاب صنعتی چهارم همراه با گسترش کسب وکارهای پلتفرمی بوده که تغییراتی را بر الگوی اقتصاد، محیط کسب وکار سنتی و رفاه مصرف کننده اعمال کرده است. مطالعات پیرامون منافع و چالش های این کسب وکارها حکایت از آن دارد که چگونگی حمایت و مشروعیت بخشی به آنها به عنوان کاربردی از توسعه علوم و فناوری نوین، مورد سوال است. در ایران نیز، در حوزه کسب وکارهای پلتفرمی حمل ونقل، این مسئله موجب ایجاد تعارضاتی شده و چالش هایی را برای سیاستگذاران ایجاد کرده است. صورت بندی این تعارضات ذیل مفهوم مناقشات و همچین شناسایی کنشگران، احصاء مسائل و بررسی روابط بین آنها می تواند مفید باشد. از همین رو، در این پژوهش سعی شده است که از طریق نظریه کنشگر-شبکه، کل شبکه کنشگران این حوزه و روابط بین آنها شناسایی و تحلیل شود. داده های این پژوهش که مربوط به بازه زمانی سال های 1393 تا سال1400 است، مبتنی بر ابزار نقشه کشی مناقشه جمع آوری و به منظور تکمیل داده ها، مصاحبه های هدفمندی نیز، انجام شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که فرآیند تنظیم گری کسب وکارهای پلتفرمی تاکنون با سه مناقشه سرد «مجوز ورود به بازار» ،«منع فعالیت در شهرستان»، «فعالیت غیر قانونی» و یک مناقشه گرم «قیمت گذاری پویا»، مواجه بوده است که به ترتیب دارای 62، 22، 18 و 17 کنشگر هستند، این مناقشات از طریق ایجاد اتحادیه کسب وکارهای مجازی، ابلاغ آیین نامه، تدوین دستورالعمل مربوطه و اعطای مجوز رفع شده است.

جنگ از جمله رخدادهای مهم و سرنوشت ساز در تاریخ هر جامعه ای است که دارای پیامدهای منفی و مثبت است. هرچند در نگاه اول همه جنگ ها هزینه های مختلف و جبران ناپذیری را به همراه خواهند داشت، اما بعد از رخداد و پایان جنگ، می توان تحلیلی مثبت از آثار جنگ ارائه داد. جنگ ها بخصوص وقتی ویژگی دفاعی به خود می گیرند ارزش های مثبتی را تولید یا بازتولید می کنند. که این ارزش ها در حافظه جمعی ماندگار و به شیوه های مختلف به نسل های بعد انتقال می یابند. در سال های اخیر در کشور ما سفرهای راهیان نور جهت بازدید از مناطق جنگی شکل گرفته است که افراد زیادی بخصوص جوانان را به خود جلب کرده است. بر این اساس، سئوال اصلی این پژوهش این است که انگیزه افراد شرکت کننده در این سفر ها چیست؟ و تجربه این نوع سفرها چه تاثیری در افراد برجای خواهد گذاشت؟ این مطالعه با روش تحقیق کیفی و استراتژی گراندد تئوری انجام پذیرفته است. داده های تحقیق از طریق مصاحبه های عمیق جمع آوری شد. جامعه مطالعاتی این پژوهش 18 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور پیرانشهر، که تجربه شرکت در این نوع سفرها را داشته اند، بوده است. حجم نمونه پس از انجام این تعداد مصاحبه به اشباع نظری رسیده است. نتایج حاصل از کد گذاری چند گانه منجر به شکل گیری مدل نظری تحقیق با محوریت مفهوم گردشگری جنگ شده است. یافته های حاصل از تحقیق نشان می دهد که: تجربه سفر راهیان نور از طریق انتقال ارزش های جنگ به نسل جدید، موجب شکل گیری یا بازتولید حافظه فردی و جمعی مثبت از جنگ در جامعه خواهد شد.

موسیقی مردم پسند کارکرد های گوناگونی در مناسبات اجتماعی دارد. در این پژوهش سعی شده به این پرسش اساسی پاسخ داده شود که آیا موسیقی مردم پسند باعث ایجاد و افزایش و گسترش سرمایه اجتماعی می شود؟ و از طریق چه سازوکارهایی به تولید سرمایه اجتماعی منجر می شود؟ روش این پژوهش از نوع کیفی است و از استراتژی نظریه زمینه ای (گراندد تئوری) استفاده شده است. داده ها از طریق مصاحبه کیفی عمیق با هجده دانشجو از دانشجویان دانشگاه پیام نور پیرانشهر به شیوه نمونه گیری نظری و هدفمند جمع آوری شد. پس از انجام دادنِ این تعداد مصاحبه، انتخاب نمونه و جمع آوری داده ها تا زمان رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. نتایج پژوهش نشان داد شکل گیری تصویر ذهنی مثبت افراد از جهان، به سببِ مصرف موسیقی مردم پسند، به منزله سرمایه ای مهم، نقش مثبتی در مناسبات اجتماعی ایفا می کند. همچنین، موسیقی مردم پسند، به منزله منبعِ حمایت اجتماعی و اعتمادسازی، از طریق تلطیفِ فضای خانوادگی، ایجاد و گسترش آشتی اجتماعی، و نیز بالابردن آستانه صبر و تحمل اجتماعی افرادْ تأثیر بسزایی در ایجاد سرمایه اجتماعی دارد.

تفاوت های جنسیتی در تولید علم، امروزه به طور فزاینده ای، مورد توجه جامعه شناسان علم قرار گرفته است. آگاهی از وضعیت اولویت های علم، فناوری، و منابع انسانی مبتنی بر جنس، از عوامل تعیین کننده در سیاست گذاری های علم و موفقیت برنامه ها خواهد بود. مطالعه حاضر با هدف بررسی جایگاه و سهم زنان در گروه های علمی و نشریات علمی پژوهشی علوم اجتماعی انجام شده است. این پژوهش از روش کمّی از نوع تحلیل ثانویه استفاده کرده است. در این راستا، با مراجعه به بایگانی 18 نشریه علمی پژوهشی علوم اجتماعی در فاصله سال های 1388 1392 و انتخاب تصادفی یک شماره از هر سال در مجموع 89 جلد از نشریات مذکور جهت تحلیل انتخاب شدند. نتایج نشان داد از میان نشریات بررسی شده، زنان فقط در 4 مجله (22درصد) مدیر مسئول و در 5 مجله (28 درصد) مسئولیت سردبیری را بر عهده داشته اند. همچنین، 47 نفر (21درصد) از کل هیئت تحریریه نشریات (224 نفر) زن بودند. از مجموع 685 مقاله چاپ شده در کل نشریات منتخب، زنان در 19درصد مقالات نویسنده اول و در 23درصد مقالات نویسنده دوم بوده اند. همچنین، فقط 4درصد کل مقالات را زنان به صورت انفرادی نوشته اند و فقط 7 / 6درصد مقالات به صورت هم نویسی بین زنان بوده است. میزان کلی مشارکت زنان در تولید ایده ها و تألیف مقالات معادل 42درصد کل مقالات است که نشان می دهد با وجود پایین بودن حضور زنان در موارد ذکر شده، زنان نقش تعیین کننده ای در تولیدات علمی داشته اند. نتایج تحقیق نشان دهنده وجود نابرابری جنسیتی در گروه های علمی و نشریات علمی پژوهشی علوم اجتماعی و ناکافی بودن سیاست گذاری در درون نهاد علم در این حوزه است.

مقدمه: سازمان های مردم نهاد در جهان امروزی تبدیل به عناصر مهم و اثرگذاری شده اند. سمن های حمایتی به عنوان یکی از مهم ترین انواع تشکل های غیردولتی که تعدادشان در ایران نیز گسترش یافته است، با تمرکز بر محله های حاشیه ای، به دنبال بهبود وضعیت زندگی محرومان و گروه های آسیب پذیر جامعه هستند. مقاله حاضر با هدف شناخت مهم ترین انواع مسائل اجتماعی مرتبط با گروه های آسیب پذیر که توسط سمن های حمایتی برجسته می شود و نیز شیوه های برساخت آنها نگاشته شده است. روش: این تحقیق با استفاده از روش کیفی نظریه مبنایی و با تکنیک های مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده به بررسی وضعیت سازمان غیردولتی فعال در حوزه آسیب های اجتماعی در استان تهران در سال 1396 پرداخته است. مصاحبه ها و مشاهده ها (23 مصاحبه و 24 مشاهده) از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و با رسیدن به اشباع نظری و کسب تنوع کافی، نمونه گیری پایان یافت. یافته ها: طبق یافته های پژوهش، «کار کودکان»، «بهره کشی و سوءاستفاده از کودکان» و «حاشیه نشینی» مهم ترین آسیب های اجتماعی موردتوجه سمن ها است. همچنین «کودکان کار و خیابان»، «کودکان ساکن مناطق آسیب خیز و فقیرنشین» و «کودکان محروم از تحصیل» اصلی ترین گروه های آسیب پذیر هستند که سمن ها به دنبال حل مشکلات آنها هستند. ازجمله مهم ترین شیوه های برساخت مسائل اجتماعی در سمن های حمایتی نیز عبارت است از «ملموس سازی آسیب ها»، «رفع ابعاد خُرد آسیب»، «رفع ابعاد وخیم آسیب»، «طرح ابعاد جدید مسئله»، «ادعاسازی زبانی، نمایشی و رفتاری»، «پیوند مسائل با زندگی روزمره»، «ایجاد موج توجه به مسئله» و «نزدیکی عاطفی به گروه های آسیب پذیر». بحث: سمن ها سعی دارند برخی مسائل و آسیب های اجتماعی را مشکلاتی نامطلوب و شایع جلوه دهند؛ به نوعی که در اعتقاد عمومی قابل حل باشد و بتوان برای آن اقدامات مؤثری انجام داد. این عمل درواقع برساخت و برجسته سازی مسائل اجتماعی از سوی سمن ها است. سمن ها به عنوان گروه های فعال اجتماعی به دنبال مداخله در آسیب های اجتماعی هستند و آنچه بدان توجه می کنند، بازتابی از مسائل و معضلات اجتماعی مهم جامعه است.

پژوهش حاضر با هدف سنتز ادبیات مربوط به همکاری های آموزشی و پژوهشی بین المللی در راستای شناسایی پیامدهای توسعه همکاری های آموزشی و پژوهشی بین المللی انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و با روش کیفی فراترکیب انجام شده است. جامعه آماری، کلیه مطالعات انجام شده در بازه زمانی 2005 الی 2022 است. در این راستا 38 پژوهش در زمینه موضوع موردنظر ارزیابی و درنهایت 19پژوهش به صورت هدفمند انتخاب گردید و با تحلیل محتوا و ترکیب ادبیات مربوط، درمجموع85 کد، 9 مفهوم، 5 مقوله کلیدی طی فرایند جست وجو و ترکیب نظام مند متون شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفت و اعتبار آن از طریق آزمون کاپای کوهن تأیید گردید. نتایج تحلیل نشان داد، که مهم ترین مولفه های کلیدی شناسایی شده شامل: توسعه اقتصادی؛ افزایش کیفیت آموزش و پژوهش؛ توسعه روابط سیاسی بین المللی؛ توسعه فضای چند فرهنگی، شهرت و اعتبار بین المللی است. این پژوهش ازآن جهت که درک عمیقی از ادبیات موجود در مورد موضوع پژوهش با شناسایی پیامدهای توسعه همکاری های آموزشی و پژوهشی بین المللیارائه می دهد، می تواند در سیاست گذاری های نظام آموزش عالی کشور در راستای توسعه همکاری های پژوهشی و آموزشی بین المللی در نظام آموزش عالی کشور مورداستفاده قرار گیرد.

اجتماع علمی در نظام آموزش و پروش ایران با شکل گیری گروه های آموزشی و انجمن های علمی هویت واقعی پیدا کرده است. با توجه به خلا تحقیقاتی و نیز اهمیت و کارکردهای چندگانه ی اجتماع علمیِ رسمی و غیررسمی در نظام آموزش و پروش، هدف اصلی این مطالعه بررسی جایگاه گروه های آموزشی و انجمن های علمی نزد معلمان آموزش و پرورش در شهرستان ساری است. این مطالعه به روش پیمایشی انجام شده است و اطلاعات آن از طریق پرسشنامه جمع آوری گردیده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمان نواحی 1 و 2 شهرستان ساری بوده است. حجم نمونه آماری 276 نفر و به شیوه نمونه گیری طبقه ای نامتناسب انتخاب شده است. برخی از یافته های مهم این مطالعه عبارتند از: میزان آشنایی معلمان با وظایف و اختیارات گروه های آموزشی و انجمن های علمی پایین هست, رابطه معنی داری بین سن پاسخگویان و مشارکت در گروه های آموزشی وجود دارد، اما این رابطه برای مشارکت در انجمن های علمی معلمان معنی دار نیست، مردان نسبت به زنان مشارکت بیشتری در گروه های آموزشی و انجمن های علمی معلمان دارند؛ بین سابقه خدمت و مشارکت در گروه های آموزشی یک رابطه منفی معنی داری وجود دارد اما رابطه معنی داری بین سابقه خدمتی و مشارکت در انجمن های علمی معلمان وجود نداشته است, بین مقطع تدریسی معلمان و میزان مشارکت آنها در گروه های آموزشی و انجمن های علمی معلمان رابطه معنی داری وجود نداشته است، اما بین مدرک تحصیلی معلمان و مشارکت آنها در گروه های آموزشی رابطه معنی داری وجود دارد. افراد با تحصیلات بالاتر مشارکت بیشتری در گروه های آموزشی داشته اند، ولی سطح تحصیلات معلمان با مشارکت آن ها در انجمن های علمی رابطه معنی داری نداشته است. میزان آشنایی معلمان با وظایف و اختیارات این اجتماعات علمی و نیز اعتقاد این معلمان به مفید بودن این اجتماعات دو عامل عمده و مهم برای میزان مشارکت شان در این اجتماعات است.

اهداف: هدف پژوهش حاضر، بررسی علل اجتماعی ضعف در پذیرش فناوری کود زیستی، با وجود گذشت سه دهه از دست یابی فناوران ایرانی به تولید صنعتی آن است. روش مطالعه: روش در این مطالعه کیفی بوده و از راهبرد مطالعه موردی استفاده شده است. تکنیک گردآوری داده ها، مطالعه اسنادی، مصاحبه ساخت نیافته و مشاهده مشارکتی است و واحد مورد مطالعه، نظام فنی- اجتماعی کود است. داده ها از میان گروه های بازیگر شامل بخش های سیاست گذار، شرکت های دولتی، خصوصی و دانشگاه ها گردآوری شده و به روش ساخت تبیینی، مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: در طول سه دهه مورد مطالعه، آشیانه های سیاستی در حوزه قوانین و نهادسازی توسط دولت و آشیانه های فناوری در حوزه ارتقای فناوری و توسعه بازار توسط تولیدکنندگان کود زیستی ایجاد شده است. همچنین در سایه تحولات جهانی تحریم، جنگ، افزایش قیمت کود و تقاضا برای محصولات سالم، دورنمای داخلی نیز تحت فشار قرار گرفته اما منجر به افزایش قابل توجهی در پذیرش کود زیستی نشده است. نتیجه گیری: علاوه بر ویژگی های اقتدارگرایی و تصلب نسبت به تغییر رویه ها در دستگاه اجرایی، متولی تأمین و توزیع کود در کشور به عنوان شبکه ای از بنگاه های متصل سیاسی با به کارگیری سازوکارهای تصرف مقرراتی، کتمان و انکار اثربخشی فناوری، تحدید دسترسی رقبا و تبعیض در اجرای قانون، اجازه شکل گیری پنجره های فرصت را در نظام فنی- اجتماعی کود نداده است. همچنین گره خوردگی دورنمای خودکفایی در محصولات کشاورزی با تأمین یارانه ای کود شیمیایی در قالب واردات، شکل گیری پیکربندی جدید در نظام فنی- اجتماعی کود را ناممکن ساخته است. نهاد متولی درعین حال موانع انتشار کود زیستی را قیمت بالای آن، فقدان اثربخشی در عملکرد و موانع کاستی پذیرش آن را خرده مالکی، سالخوردگی و تحصیلات پایین جامعه کشاورزی ایران برساخت می کرد. موضوعی که در میدان عمل صحت نداشت.

شبکه های اجتماعی و وجود تعاملات و ارتباطات عمیق دانشجویان تحصیلات تکمیلی با اساتید خود یکی از عرصه های با اهمیت و تاثیرگذار در عملکرد تحصیلی دانشگاهی است. با توجه به تاثیرات همه جانبه شبکه اجتماعی رسمی و غیر رسمی در نظام آموزش عالی این بررسی در صدد بررسی تاثیر آن بر عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران می باشد. جامعه آماری این مطالعه را کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 96-95 تشکیل داده است. روش پژوهش در این تحقیق پیمایشی بوده و داده ها از طریق پرسشنامه گردآوری شده است. حجم نمونه تحقیق358 نفر بوده که از طریق نمونه گیری گیری تصادفی ساده جمع آوری گردید.یافته های پژوهش نشان می دهد که شبکه اجتماعی رسمی تاثیر معنی داری بر عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی نداشته است اما شبکه اجتماعی غیر رسمی (505/0 ) بیشترین تاثیر مثبت بر متغیر عملکرد تحصیلی است داشته است. پس از آن  متغیر میزان صمیمیت شبکه اجتماعی (351/0 ) قوی ترین پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بوده است. متغیر حجم و یا اندازه شبکه اجتماعی(222/0 )، کیفیت شبکه اجتماعی (182/0 ) و دسترسی (094/0 ) قرار دارند.  ضریب تعیین تعدیل یافته نشان دهنده آن است که متغیرهای مستقل این بررسی به میزان 44/0 درصد از واریانس متغیر وابسته تحقیق یعنی عملکرد تحصیلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی را تبیین می کند.  در نتیجه، لازم است  برنامه ریزان آموزش دانشگاهی از قابلیت های شبکه های اجتماعی غیر رسمی استفاده نموده و از آن به عنوان مکانیزم ارتباطی مهم برای ارتقای عملکرد آموزشی و پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی بهره گیری نمایند.

رشد شتابان شبکه های اجتماعی مجازی تغییراتی در فعالیت های پلیس ایجاد کرده است. گزارش های راهبردی شرکت های بزرگ مخابراتی و اینترنتی جهان نشان می دهد تا سال 2020 میلادی،50 میلیارد دستگاه متصل به اینترنت وجود خواهد داشت که از این تعداد 15 میلیارد دستگاه های تلفن همراه و تبلت ها هستند که کاربران را قادر می سازند به صورت آن لاین به فیلم ها و کلیپ های ویدئویی دسترسی یابند. بخشی دیگر از این آمارها حاکی از آن است که تا پایان این دهه پهنای باند شبکه های تلفن همراه 90 درصد از جمعیت کل جهان را تحت پوشش قرار خواهد داد. این مقاله تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که شبکه اجتماعی مجازی چه فرصت ها و چالش هایی برای پلیس ایجاد می کند؟ فرصت های شبکه های اجتماعی مجازی برای پلیس را در سه بخش فرصت های ایجاد، ارتباط و کشف می توان بیان کرد. در مقاله حاضر شبکه های اجتماعی مجازی به عنوان فرصتی برای ایجاد و به روزرسانی هشدارهای پلیس، کشف جرم، خوانش رفتاری، ارتقای همکاری و تحلیل آنها مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته است. پلیس علاوه بر فرصت، با چالش ها و خطرهای بالقوه ای در شبکه های اجتماعی در حال و آینده روبه روست. چالش های سطح خرد در شبکه های اجتماعی مجازی عبارت اند از: هرزه نگاری جنسی، سوءاستفاده از کودکان، پورنوگرافی، آسیب های امنیتی، تجاوز به حریم خصوصی و جرایم مالی. در سطح کلان، چالش های هویتی و انزوای اجتماعی، اعتیاد اینترنتی و تروریسم اینترنتی مورد بحث قرار گرفته است. بدون شک، یکی از مباحث مورد توجه برای سازمان های امنیتی و انتظامی در این سیر دگردیسی، جهت دهی و تغییر شکل محتوایی جرایم سنتی به تکامل یافته (ترکیب مجازی و سنتی) و جرایم نوظهور (صرفاً سایبری) و ظهور پدیده جرایم سایبری است که در حال حاضر با رویکردهای اجتماعی، سیاسی، مالی، امنیتی و شبه امنیتی در حال گسترش است.

رویکرد تعاملی نسبت به انحرافات اجتماعی، تعریف و رویه های کنترل آن را به سمت تقویت راهبردهای فرهنگی در کنترل رفتارهای انحرافی هدایت می کند. نظریه شرمساری بازپذیرنده بریث ویت از جمله راهبردهای فرهنگی شناخته شده در کنترل رفتارهای انحرافی است که می تواند در بستر فرهنگی- اجتماعی جامعه ایران راهگشا باشد. این نظریه به روش هایی مربوط می شود که از طریق آن جامعه به جرم و مجرمان پاسخ می دهد؛ یا با شرمسار کردن آن ها به گونه ای انگ زننده یا با بازپذیری آن ها. بنابراین مقاله حاضر در نظر دارد تا با آزمون تجربی این نظریه ضمن تبیین جامعه شناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان، به شناخت ژرف تری از این نظریه نایل آید. یافته های مقاله حاضر به روش پیمایش و با تکمیل پرسشنامه، از 831 نفر از دانشجویان 5 دانشگاه دولتی منتخب در شهر تهران، گردآوری شده اند. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه گویای آن است که متغیرهای انگ زنی، دوستان منحرف، پایبندی به ارزش های اخلاقی وجابه جایی شرم در تبیین رفتارهای انحرافی دانشجویان نقش دارند. به طور کلی نتایج آزمون تفاوت میانگین ها گواه آن است که تفاوت های معناداری در میان دختران و پسران دانشجو به لحاظ متغیرهای مستقل دیده شده است، بدین معنا که میانگین شرمساری، بازپذیری، به هم پیوستگی، پذیرش شرم، جابه جایی شرم، درونی سازی شرم و پایبندی به ارزش های اخلاقی در دختران دانشجو بیش از پسران دانشجو است. در حالی که میانگین ارتباط با دوستان منحرف در پسران دانشجو بیشتر از دختران است و هم چنین تفاوت معناداری در انگ زنی بین هر دو جنس مشاهده نشده است.

اینترنت و فناوری رایانه منبع بسیار مهم و گسترده ای است که تاثیر زیادی بر زندگی شخصی و حرفه ای افراد دارد. با توجه به افزایش شمار کاربران و نگرانی های فزاینده ای که در ارتباط با فناوری رایانه وجود دارد (مانند کلاهبرداری، آزار و اذیت، هک کردن، انتقال ویروس، دسترسی غیر مجاز به اطلاعات دیگران)، بررسی این مساله مهم است که میزان شیوع این رفتارها در میان کاربران به چه اندازه است و چرا افراد درگیر تخلفات مرتبط با رایانه می شوند. پژوهش حاضر با استفاده از نظریه انتخاب عقلانی درصدد بررسی تخلفات رایانه ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها نیز پرسشنامه می باشد. جمعیت تحقیق شامل تمامی دانشجویان دانشگاه مازندران است که 400 نفر به صورت نمونه گیری طبقه بندی متناسب با حجم انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته اند. یافته های توصیفی تحقیق نشان می دهد که بیشترین میزان ارتکاب تخلفات رایانه ای به ترتیب برای بعد فرهنگی، جعل هویت و در نهایت علیه داده و سیستم می باشد. بیشترین تخلف صورت گرفته در بعد فرهنگی مربوط به " دیدن فیلم و یا تصاویر غیراخلاقی"  است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که، متغیرهای خودکنترلی، نیاز منفعت گرایانه، مجازات غیررسمی، باور، لذت ادراکی و هیجان، سرمایه گذاری و پیوستگی توانسته اند 32/0 درصد از تغییرات مربوط به تخلفات رایانه ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران را تبیین کنند. پیشگیری از وقوع جرم بر اساس نظریه انتخاب عقلانی، بر پایه کاهش فرصت ها و جذابیت جرایم خاص است و مجرمان دارای انگیزه به تنهایی برای ارتکاب جرم کافی نیست، بلکه بایستی یک سری فرصت ها نیز مهیا باشند. در این صورت است که مجرمان منافع حاصل از جرم را سهل الوصول و سودمند دیده و مرتکب جرم می شوند.