محمدعلی فیروزی

ظرفیت نهادی به عنوان عاملی مهم، نقشی بسترآفرین در تحقق شهرهای هوشمند دارد؛ بنابراین هدف از این مطالعه، ارزیابی وضعیت فعلی ظرفیت نهادی برای تحقق شهر هوشمند در کلان شهر اهواز و رتبه بندی شاخص های آن بوده است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از جهت روشِ انجام، توصیفی-تحلیلی است که در سنجش وضعیت مؤلفه ها، از نظرکارشناسان سازمان هایی که در جریان هوشمندسازی کلان شهر اهواز دخیل بوده یا در آینده دخیل خواهند شد، به عنوان جامعه آماری انتخاب شد. درنهایت نیز 380 پرسشنامه توسط جامعه آماری تکمیل شد که با روش نمونه گیری گلوله برفی و شبکه ای نظارت شده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه پنج درجه ای لیکرت الکترونیکی مبتنی بر روش کیفی تحلیل محتوا است که درجهت تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های آماری میانگین، t تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن با استفاده از نرم افزار SPSS بهره گرفته شده است. روایی صوری پرسشنامه با نظر استادان و روایی محتوایی با بهره گیری از ضریب نسبی روایی محتوا CV برابر با 78/0 و سندیت و قابلیت اتکای آن با ضریب هماهنگی کندال W تأیید شد. براساس یافته های تحقیق، وضعیت ظرفیت نهادی تحقق شهر هوشمند در کلان شهر اهواز، مناسب نبوده و از این میان مؤلفه های پیرامونی و حکمروایی هوشمند در مقایسه با سایر مؤلفه ها، در وضعیت نازل تری قرار دارند. از میان معیارها نیز اراده قاطع نهادهای نفتی، اراده قاطع دولت، بهره گیری از ICT در حفاظت محیط زیست، بهره گیری از ICT درجهت حل آلودگی های محیطی و در انتهای لیست، شفافیت در مدیریت قرار گرفتند.  

تبیین موضوع: امروزه، تحقق شهر هوشمند به عنوان پارادایمی مطرح در سطح جهان به منظور رهایی از مشکلات و پیچیدگی های روزافزون ناشی از شهرنشینی گسترده، بیش از پیش مطرح می باشد. پژوهش حاضر نیز، به منظور بهره گیری از نظریه آشوب در چارچوب پارادایم پیچیدگی و درک شرایط پیچیده کنونی کلانشهر اهواز در راستای تحقق شهر هوشمند در این کلانشهر به تحقیق پرداخت. روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی - تحلیلی می باشد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته مبتنی بر طیف پنج درجه ای لیکرت می باشد؛ که در جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری میانگین، t تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن با استفاده از نرم افزار spss بهره گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش کارشناسان شاغل در دستگاه های اجرایی دخیل در حیطه شهری اهواز می باشند. نمونه آماری این پژوهش، 380 نمونه است که با روش نمونه گیری گلوله برفی و شبکه ای نظارت شده انتخاب گردیدند. یافته ها: بر اساس یافته های تحقیق، نظریه آشوب در کلانشهر حاکمیت داشته و به سبب ضعف مفرط در مؤلفه تعادل بخش خودسازماندهی از یکسو و توان بالا در سه مولفه آشوبناک اثر غیرخطی، اثر پروانه ای و مجذوب کننده های ناشناس، حاکمیت نظریه آشوب مانعی جدی در راستای تحقق شهر هوشمند در کلانشهر اهواز می باشد. نتایج: بنابراین جهت مدیریت بهینه استقرار شهر هوشمند در کلانشهر اهواز ، برنامه ریزی دقیق برای ارتقای مؤلفه تعادل بخش خودسازماندهی در مقابل شناخت دقیق از سه مولفه آشوبناک اثر غیرخطی، اثر پروانه ای و مجذوب کننده های ناشناس و ضرورت دارد.

بسیاری از کشورها در مراحل مختلفی از فرآیند گذار به شهری هوشمند، سعی در ارزیابی مطالعات انجام یافته در ارتباط با شهرهای خود، از جمله رصد مجامع علمی، دارند؛ که در این رهگذر، قادر باشند نقاط ضعف و به عبارتی حوزه های مغفول ماند شناسایی گردد. اما مسئله این است که تاکنون، مطالعات انجام یافته در مجامع علمی کشور مورد ارزیابی و واکاوی واقع نگردیده است. لذا هدف اصلی این پژوهش، واکاوی روند مطالعات حوزه شهر هوشمند در مجامع علمی کشور ایران می باشد؛ تا با شناسایی زمینه های کم کار و ضروری، بر این حوزه ها تمرکز شود. این پژوهش از نوع کاربردی علم سنجی بوده؛ و روش تحلیل محتوا انجام شد. اطلاعات 310 مقاله که در پایگاه استنادی سیویلیکا در بازه زمانی ده ساله 1399-1389 نمایه شده است، گردآوری شد؛ و سپس از سه بعد موضوع، زمان و جغرافیا مطالعه گردیدند. بر اساس یافته های تحقیق، نزدیک به 83 درصد از مقاله ها، بدون مورد مطالعه و با روشی مروری و به صورت توصیفی قرار گرفتند؛ که در این میان، بیش از یک سوم مقاله ها بر رویکردی فناورانه متمرکز بوده اند؛ و در مقاله هایی که دارای مورد مطالعه بودند؛ بیش از 35 درصد مقاله ها بر تهران متمرکز بوده اند. بر مبنای نتایج تحقیق، به لحاظ موضوعی و جغرافیایی؛ و نیز مشارکت در تولید مقاله ها در استان های کشور توزیع یکنواختی وجود ندارد. ضمن این که با توجه به بازه زمانی ده ساله و تحولات پرشتاب جهانی، تکامل از مقاله های مروری به مقاله های کاربردی در مجامع علمی کشور مشاهده نمی گردد.

از دیدگاه اکولوژیک مشکلاتی مانند آلودگی رودخانه ها، آب های زیرزمینی، خاک و چشم اندازهای زشت ناشی از تجمع زباله ها در اطراف شهرها در اثر عدم بکارگیری اصول فنی و اکولوژیک، در دفع زباله های شهری است که شرایط ناپایداری را از لحاظ زیست محیطی در شهر ها بوجود می آورد. از این رو مدیریت پسماند های شهری باید اهداف بهداشتی، زیست محیطی را مد نظر قرار دهد. تحقیق حاضر، از نوع کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می باشد. هدف تحقیق، ارزیابی شاخص های ناپایداری زیست محیطی کلانشهر اهواز با تأکید بر شاخص شهری است. برای دستیابی به هدف مذکور، پس از تبیین مفهوم پایداری شهری و ناپایداری شهری به شناخت معیار و زیر معیار های مورد نظر اقدام گردید و سپس با توجه به اهداف مطالعه، فرآیند تبدیل معیارها به شاخص های کمی انجام و شاخص و زیر شاخص ها در چارچوب مدل وزنی AHP، اولویت بندی گردیدند و برای تحلیل مکانی- فضایی داده های مورد نظر، از نرم افزار GIS ، استفاده شده است. در این راستا، مهم ترین شاخص تبیینی برای ارزیابی ناپایداری زیست محیطی شهری، شاخص آلودگی پسماند شهری و زیر شاخص های آن انتخاب ارزیابی گردید. یافته های حاصل از تحقیق، بیانگر آن است که شهر اهواز بر اساس شاخص مورد بررسی، در شرایط زیست محیطی ناپایداری قرار دارد به طوری که منطقه یک با ضریب اثر (387/0)، بالاترین ارزش وزنی را در میان مناطق شهری دارد و منطقه دو هم با وزن (02/0)، کمترین میزان آلودگی را از لحاظ معیار پسماند، در بین مناطق شهری دارد.

فقر، نابرابری و ناتوانی گروه هایی از اجتماع در تأمین مسکن مناسب در ایجاد زمینه های لازم جهت برخوردار شدن گروه های فقیر از مسکن مناسب باعث شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی و محلات فقیرنشین گردید. هدف از این پژوهش، تحلیل عوامل توزیع فضایی فقر و محرومیت شهری با تأکید بر سکونتگاه های غیررسمی شهر می باشد. به منظور گردآوری اطلاعات برای کسب بینش نظری لازم و بررسی ادبیات موضوع از شیوه اسنادی و کتابخانه ای و برای دیگر داده ها از اطلاعات 12389 بلوک برگرفته از داده های مرکز آمار ایران در سال 1395 استفاده شده است. بیشترین درصد از بلوک های شهر را با 4/44 درصد در طبقه متوسط و کم ترین آن با 1/8 درصد در طبقه خیلی فقیر قرارگرفته است. بیشترین درصد مساحت شهر به ترتیب با 28/36 و 28/34 درصد در خوشه متوسط و فقیر جای دارد. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش، محلات سکونتگاه های غیررسمی ازنظر ویژگی های عمدتاً کالبدی با سایر محلات شهرها تفاوت داشته و در مابقی خصوصیات تفاوت ها بارز نیست مگر در زمینه فقر و دسترسی ها. نرخ بی سوادی بالا نسبت به سایر محلات (09/6) که بیشترین سطح تحصیلات در میان مردان ساکن در سکونتگاه های غیررسمی مربوط به دوره ابتدایی، سوادآموزی و دیپلم است و درصد افراد با تحصیلات عالیه در این مناطق بسیار پایین است. ساکنین سکونتگاه های غیررسمی به مثابه سرمایه های جامعه نیاز به تقویت دارند. ضمن این که تأکید بیش ازحد بر تقویت سرمایه اقتصادی، درواقع به محرومیت، ناتوانی و عدم انسجام بیشتر این سکونتگاه ها انجامیده است. بنابراین در این گونه محلات با گذر از برنامه ریزی بخشی به برنامه ریزی موضوعی اثربخش می توان سیاست ها و برنامه ریزی شهری و شهرسازی حامی فقر و کم درآمدها را در سکونتگاه های غیررسمی شهر اهواز پیاده نمود.

هدف این مقاله سنجش و ارزیابی آثار اجتماعی محلات مسکن مهر و شهرک مطهری در سطح شهر امیدیه، با تأکید بر احساس نابرابری اجتماعی است. ساکنین محلات مختلف بر مبنای ویژگی های اقتصادی و اجتماعی (درآمد و تحصیلات) در محلات خاصی از شهر متراکم شده اند. روش تحقیق حاضر، از نوع اسنادی و پیمایشی است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 320 نفر تعیین گردید. برای محله ی شهرک مطهری تعداد 160 نفر و بخش مسکن مهر نیز 160 نفر انتخاب و به صورت تصادفی مورد پرسش گری قرار گرفتند. نتایج آزمون T تفاوت میانگین های دو متغیر محلات مسکونی پاسخ گویان و انحرافات اجتماعی را نشان می دهد. تفاوت مشاهده شده در بین دو گروه ، به لحاظ آماری با توجه به (001/0 = sig ) و (16/2- = t ) معنادار است. همچنین نتایج آزمون واریانس دو متغیره نشان می دهد که عملکرد متقابلی میان نوع محلات مسکونی، سطح سواد و میزان درآمد در میزان گرایش به انحرافات اجتماعی وجود دارد.

بررسی کیفی مسکن نه تنها خود مسکن بلکه محیط مسکونی، جنبه های فنی مسکن همراه با استانداردهای زیست و آسایش را در برمی گیرد. هدف این پژوهش سنجش و ارزیابی شاخص های کیفی زندگی در سطح طرح مسکن مهر با استفاده از مدل PROMETHEE  در شهر امیدیه می باشد. بر اساس نظر سنجی و مصاحبه با 10 کارشناس به تعیین توابع برتری و وزن دهی به شاخص ها و در نهایت رتبه بندی آن ها با استفاده از مدل VP صورت گرفته است. با توجه به رتبه بندی گزینه ها (گام چهارم و پنجم)، شاخص شغل با phi+=2827 به دلیل اشتغال ساکنان به مشاغل کاذب و کم درآمد، کیفیت مسکن با phi+=3121 به دلیل فراهم بودن تأسیسات و نمای ساختمان همچنین نوساز بودن واحدهای مسکونی طرح مسکن مهر شهر امیدیه و در نهایت وضعیت حمل و نقل با phi+=2600 به دلیل جریان روان ترافیک، کیفیت پیاده روها و وضعیت آسفالت با داشتن بیشترین میزان جریان خالص خروجی، در رتبه های اول ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی قرار دارند. اما شاخص های امینت با phi+=791 به دلیل وضعیت مکان یابی مسکن مهر شهر امیدیه و فاصله از شهر و مجاورت در کاربری های ناسازگار و مزاحم در تأمین امنیت فرهنگی – اخلاقی موفق نبوده است. از نظ دسترسی به خدمات با phi+=791 که با شرایط سخت و عدم رضایت مندی ساکنان آن همراه است، همچنین در شاخص آموزش با phi+=182 که با فقدان هر گونه امکانات آموزشی مواجه است. در شاخص تعلق مکانی که کمترین میزان phi+ را به خود اختصاص داده است، به علت اجبار در سکونت در طرح مسکن مهر شهر امیدیه که ناشی از وضعیت پایین درآمد ساکنان، بد مسکنی این واحدهای مسکونی است. این شاخص نشان دهنده ی سکونت موقت و ترک محیط در آینده می باشد. با توجه به یافته های پژوهش، راهکارهایی از قبیل ایجاد و تقویت زیرساخت ها و تجهیزات شهری به صورت متوازن در سطح طرح واحدهای مسکن مهر امیدیه پیشنهاد می شود .   

شهرهای مرزی به علت موقعیت خاص و حاشیه ای در معرض انواع فشارها و شوک های موجود و آتی وابسته به چالش های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، امنیتی و سیاسی قرار دارند. یکی از راهبردهای مهم در سطح جهانی در پاسخ گویی به این چالش ها، راهبرد افزایش تاب آوری جوامع است. رویکرد تاب آوری با بهبود سطح سازگاری و در نتیجه کاهش سطح آسیب پذیری در شهرهای مرزی تهدیدات ناشی از مخاطرات طبیعی و بحران های انسانی را کاهش داده و مدیریت پایدار این نواحی را بهبود می بخشد. در این پژوهش پیشران های مؤثر بر تاب آوری شهر مرزی آبادان شناسایی و تحلیل شده است. برای شناسایی پیشران های تأثیرگذار در این پژوهش، در گام اول؛ بر اساس مطالعات موجود، مرور متون (کتب، مقالات، اسناد، طرح ها)، فهرستی از پیشران های مؤثر در تاب آوری شهری استخراج گردید. در گام دوم؛ به منظور درک نیروهای خارجی (پیشران های کلیدی) با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه باز (تکنیک دلفی محقق ساخته) از خبرگان دانشگاهی و مدیران شهری خواسته شد تا «پیشران های کلیدی در تاب آوری شهرهای مرزی آبادان را در پنج بخش مطالعاتی شامل بخش های (اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، نهادی – سازمانی و کالبدی-زیرساختی) معرفی نمایند. پس از احصاء پیشران های کلیدی تاب آوری، از روش تحلیل اثرات متقابل(ساختاری) و نرم افزار میک مک برای بررسی میزان، چگونگی تأثیرگذاری و شناسایی مؤثرترین پیشران ها در تاب آوری شهر آبادان استفاده گردید.

امروزه بر اثر جهانی شدن اقتصاد و سیالیت سرمایه ها، رقابت پذیر نمودن کلانشهرها از جمله مهم ترین راهبردهای حیاتی محسوب می گردد. در این چارچوب، برندآفرینی مبتنی بر قابلیت های محیطی، از جمله بهره گیری بهینه از بنیاد جغرافیایی رودهای شهری، برای مثال شهرهای لندن و پاریس، از جمله راهکارهای بنیادی در جهت دستیابی به این مهم مطرح می باشد. اما مسئله این پژوهش آن است که کلانشهر اهواز نتوانسته است از رود کارون به مثابه برندی موثر در راستای جذب مشتریان، گردشگران، سرمایه گذاران، شرکت های جهانی و برای به دست آوردن بازارهای هدف- با توجه به قابلیت های آن- استفاده بهینه نماید؛ که منطقاً جهت واکاوی موضوع می باید به ریشه ها توجه نمود. لذا پژوهش حاضر، در راستای دستیابی به این هدف با پیروی از رویکردی اکتشافی و با بهره گیری از روشی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به تحقیق پرداخت؛ که در انجام آن از روش کیفی نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) و تحلیل محتوا بهره گرفته شده است. ابزار انجام پژوهش، نرم افزار MAXQDA می باشد. بر مبنای یافته های تحقیق که در تلفیق با ارائه پیشنهاداتی به صورتی توام انجام یافت، شرایط زمینه ای و مداخله گر از شرایط مناسبی برخوردار نبوده و لذا در جهت دستیابی به رود کارون به مثابه برند موثر کلانشهر اهواز و مزایای مترتب بر آن، نیاز به راهبردهای چهارگانه ای شامل اقدامات لازم و فوری، اقدامات شهرسازی و معماری، اقدامات اجتماعی و فرهنگی و اقدامات مختص آبراه کارون می باشد .

در سال های اخیر، سیستم های زیرساختی، به دلیل افزایش بلایای طبیعی یا انسان ساز و به دلیل وابستگی های داخلی و خارجی بین اجزای سیستم، غالباً دچار اختلال شده اند. وابستگی های متقابل زیرساختی ممکن است آسیب پذیری بیشتری ایجاد کند و باعث خرابی های آبشاری شود. هدف کلی پژوهش حاضر تدوین سناریوهای اندرکنش جغرافیایی زیرساخت های حیاتی حین مخاطرات شهری در اهواز بود. این پژوهش به لحاظ هدف توسعه ای کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات و بررسی های میدانی اسنادی است. شاخص های پژوهش بر اساس تلفیق نتایج آرای خبرگان و سوابق موجود استخراج و ارتباط سنجی شد. برای سناریونگاری بعد از شناسایی متغیرها، ابتدا عوامل کلیدی مؤثر بر موضوع مشخص و سپس برای هر یک از متغیرها وضعیت های مختلفی تعریف شد. شناسایی نیروهای پیشران و مؤثر در اندرکنش زیرساخت های شهر اهواز با استفاده از مدل هایی نظیر «تحلیل اثرهای متقاطع» و نرم افزار «میک مک» انجام شد. جهت شناسایی و تحلیل و گزینش سناریوهای منتخب از تحلیل بالانس اثرهای متقابل در نرم افزار سناریوویزارد استفاده شد. بررسی صفحه سناریو در نرم افزار سناریوویزارد نیز نشان می دهد از مجموع 80 وضعیت موجود پیشران های اندرکنش مکانی زیرساخت های حیاتی تعداد 26 حالت (5/32 درصد) وضعیت مطلوب، تعداد 29 حالت (25/36 درصد) وضعیت ایستا، تعداد 25 حالت (25/31 درصد) وضعیت بحرانی دارند.

امروزه دانشی سازی فرایند توسعه، رویکرد نوینی در دستیابی به مدیریت و برنامه ریزی پایدار جهت خلق چشم انداز پیشرفت در عرصه های مکانی-فضایی به شمار می رود. این مهم در عصر اطلاعات به عنوان یکی از ملزومات اصلی دستیابی به پایداری در اشکال هدایتگری و تصمیم سازی مورد تاکید قرار گرفته است. در این راستا هدف اصلی این پژوهش بررسی چگونگی تحقق حکمروایی شهری دانش بنیان در کلان شهر تبریز است که با دو هدف فرعی شناخت عامل های اصلی دانشی کردن حکمروایی شهری و میزان تأثیر هریک از عامل ها در تحقق این رویکرد دنبال شده است. در این راستا، روش شناسی پژوهش «توصیفی – تحلیلی» بوده که از روش پیمایشی به صورت ابزار پرسش نامه برای گردآوری داده ها استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش، کارشناسان رشته های مرتبط با امور شهری در دانشگاهها و شهرداری تبریز می باشند. جهت تحلیل داده ها نیز متناسب با اهداف پژوهش از آزمون های آماری تحلیل عاملی اکتشافی و رگرسیون خطی و لگاریتمی در قالب نرم افزار AMOS و SPSS استفاده شده است. برابر با نتایج به دست آمده از تحلیل داده های پژوهش، اول برمبنای تحلیل عاملی متغیرهای 25گانه پژوهش و بر مبنای متغیرهای بارگذاری شده، 5 عامل توانمندسازی دانش مبنا با درصد واریانس 25/16، شفافیت دانش مبنا با درصد واریانس 91/13، خلاقیت دانش مبنا با درصد واریانس 29/12، یادگیری دانش مبنا با درصد واریانس 55/13و نوآوری دانش مبنا دانش مبنا با درصد واریانس 9/14و مجموع واریانس تجمعی 71/0 به عنوان شاخص های اصلی حکمروایی شهری دانش بنیان در کلان شهر تبریز شناسایی شدند. دوم با استفاده از رگرسیون خطی و لگاریتمی مشخص شد که "یادگیری دانش مبنا" با میزان 387/0 برای رگرسیون خطی و 325/0 برای رگرسیون لگاریتمی و" شفافیت دانش مبنا " با میزان 238/0 برای رگرسیون خطی و 242/0 برای رگرسیون لگاریتمی با به دست آوردن بالاترین میزان همبستگی چندگانه  و سطح معناداری قابل قبول می توانند بیشترین تاثیر را در دستیابی به حکمروایی شهری دانش بنیان در شهر تبریز داشته باشد.

پدیده جنگ علیرغم ماهیت و زمان وقوع آن بخشی از تاریخ ملت هاست و به مثابه یک پدیده تاریخی در صورت بندی هویت و حیات اجتماعی و فرهنگی جوامع نقش اساسی ایفا می کند. پس به مثابه یک فرایند تاریخی- فرهنگی، گردشگری جنگ می تواند یک محور اساسی در تبادل فرهنگی و یکی از وجوه قابل اتکا جاذبه های گردشگری به شمار آید. در این راستا، گردشگری جنگ هم رسالت تبادل فرهنگی بین نسلی در سطح ملی و هم بین جوامع در سطح بین المللی را بر عهده دارد؛ از همین روست که باید گفت ضرورت دارد در کنار توسعه گردشگری داخلی به مقوله گردشگری جنگ نیز توجه ویژه تری شود. ضمن آنکه آمار و ارقام مخاطبان این نوع سفرها در کشور کم نیستند و در مقاطعی همچون تعطیلات عید، بسیاری از جوانان با سفر به مناطق جنگی درصدد تجربه این نوع از گردشگری بر می آیند. به همین دلیل هدف از این پژوهش بررسی موانع توسعه گردشگری جنگ در استان خوزستان می باشد. رویکرد حاکم بر این پژوهش، توسعه ای - کاربردی و روش تحقیق به شیوه توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات پژوهش از تکنیک آماری همبستگیاسپیرمن،آزمونرتبهبندیفریدمنوآزمون t-testاستفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کهتعددمراکزتصمیمگیری، ضعفامکاناتزیربنایی و خدمات گردشگری، ضعفبازاریابیو ضعففرهنگپذیرشگردشگر در استان خوزستان با توسعه نیافتگی صنعت گردشگری جنگ در این استان رابطه دارد.

رشد بی رویه جمعیت و گسترش سریع شهرها، این مکان ها را با چالش های متعددی مواجه ساخته است. لذا در جهت ساماندهی این گونه از رشد، الگوهای نوین برنامه ریزی همچون رشد هوشمند مطرح شده است. کلان شهر اهواز نیز در طی سال های اخیر، همواره با عوارض نامطلوب رشد لجام گسیخته و پرنوسان مواجه بوده که توجه جدی به الگوی رشد هوشمند و حرکت بدین سو را در این کلان شهر ضروری می نمایاند. بنابراین، این پژوهش با درک ضرورت و اهمیت پژوهش در این حوزه، با روشی توصیفی- تحلیلی به هدف رتبه بندی مناطق کلانشهر اهواز به لحاظ تناسب با معیارهای رشد هوشمند به تحقیق پرداخت. محدوده مورد مطالعه مناطق 8 گانه کلانشهر اهواز است که داده های مربوط به شاخص های 81 گانه رشد هوشمند شهری در مقیاس این مناطق و در چهارچوب 4 معیار کالبدی- کاربری اراضی، اجتماعی- اقتصادی، دسترسی- حمل و نقل و زیست محیطی با استفاده از مدل تحلیل رابطه ای خاکستری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس یافته های تحقیق منطقه 4 مناسب ترین و منطقه 6 نامناسب ترین وضعیت را دارند. همچنین بر اساس دیگر نتایج تحقیق، از بین 4 معیار مورد سنجش فوق الذکر، معیار زیست محیطی در نامناسب ترین وضعیت در کلان شهر اهواز قرار دارد. در انتها نیز بر اساس یافته های پژوهش، راهکارهایی پیشنهاد شد.

در اثر مشکلات فراوان ناشی از رشد شهرنشینی از یکسو؛ و سلطه پارادایم ارتقاء کیفیت زندگی و نیز پیشرفت های شگرف فناوری اطلاعات و ارتباطات و توانمندی های قابل توجه آن، امروزه شهرهای هوشمند به عنوان راهبردی کارآمد در جهت حل معضلات و چالش های ناشی از شهرنشینی سریع مورد توجه می باشد. شهر اهواز نیز در سالیان اخیر به شدت با رشد شهرنشینی سریع مواجه بوده است؛ با مشکلات عدیده بسیاری مواجه می باشد. اما مسئله این است، این کلانشهر، اکنون، هوشمند نبوده و در آغاز راه است؛ پس سوال این است که وضعیت مولفه های تحقق شهر هوشمند در شرایط کنونی اهواز چگونه است؟ لذا این پژوهش به دنبال سنجش وضعیت مولفه های کلیدی تحقق شهر هوشمند و رتبه بندی این مولفه ها در کلانشهر اهواز است. این مقاله در زمره پژوهش های کاربردی- توسعه ای محسوب می گردد. سوال محور بوده و به صورت اسنادی- کتابخانه ای و پیمایشی انجام شده است؛ که در سنجش وضعیت مولفه ها، از نظرکارشناسان شاغل اجرایی در نهادها و سازمان های اهواز، درگیر در فرآیند هوشمند شدن شهر استفاده گردیده است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه الکترونیکی محقق ساخته مبتنی بر طیف پنج درجه ای لیکرت می باشد؛ که در جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری میانگین، t تک نمونه ای و رتبه بندی فریدمن با استفاده از نرم افزار SPSS بهره گرفته شده است. نمونه آماری این پژوهش، 380 نمونه است که با روش نمونه گیری گلوله برفی و شبکه ای نظارت شده انتخاب گردیدند. بر اساس یافته های تحقیق، وضعیت مولفه های کلیدی تحقق شهر هوشمند در کلانشهر اهواز به غیر از مردم هوشمند، دارای وضعیت نامناسبی ارزیابی نمود؛ ضمن آن که محیط هوشمند و سپس حکمروایی هوشمند در نازل ترین وضعیت قرار دارند.

یکی از عوامل موثر بر میزان جرایم و آسیب های اجتماعی، مکان و مناطق جرم خیز است. جرم و انحرافات اجتماعی دارای ظرف مکانی و زمانی منحصربفردی است که باعث می شود رفتار مجرمانه در واحد مکان، توزیع فضایی یکسانی نداشته باشد. هدف اصلی پژوهش شناسایی عوامل موثر بر شکل گیری آسیب های اجتماعی در محلات فرسوده می باشد. روش پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی- توسعه ای و از لحاظ نوع، اسنادی و میدانی می باشد. محلات فرسوده منطقه سه شهر ساری به عنوان منطقه مورد مطالعه این تحقیق انتخاب شده است، در این پژوهش، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 320 نفر بدست آمده که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. اطلاعات و داده ها با بهره گیری از نرم افزار Spss,Excel در قالب آزمون-های آماری ضریب همبستگی پیرسون، فی – کرامر و آزمون خی دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیقات نشان می دهد که بین میزان ارتکاب جرایم و ویژگی های کالبدی محل وقوع جرم و ویژگی های اجتماعی- اقتصادی ساکنان محلات ارتباط معنادار و بالایی وجود دارد و از این نظر محلات فرسوده مکان مستعدی برای پیدایش و رشد جرایم و آسیب های اجتماعی به شمار می روند.

  کشور ایران به دلیل قرار گیری روی کمربند زلزله خیز جهان به طور مکرر با زلزله مواجه می شود. به تبع شهر خرم آباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به وجود گسلهای اصلی و فعال در منطقه در پهنه خطر زلزله خیزی بالا قرار گرفته است. بافت قدیم شهر خرم آباد نیز بر اثر قدمت بناها، فرسودگی بافت و دسترسی نامناسب و عرض کم معابر، ضعف زیرساخت ها، به عرصه های آسیب پذیر در برابر حوادث و سوانح طبیعی و انسان ساخت تبدیل شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی و تحلیل عناصر تأثیرگذار بر میزان ناپایداری بافت های فرسوده در راستای افزایش ایمنی این بافت ها جهت ارتقاء شرایط سکونت و در واقع توسعه پایدار آن بافت ها می باشد. ماهیت تحقیق، نظری-کاربردی و نوع مطالعه، توصیفی تحلیلی است. از این رو در این پژوهش، میزان آسیب پذیری و ناپایداری بافت فرسوده شهر خرم آباد در مقابل زلزله بررسی شده است و با دیدگاه کل نگر شاخص های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، خدمات اضطراری، درجه زلزله خیزی و... بررسی و با مدل AHP میزان ناپایداری شاخص های مذکور اولویت بندی و تحلیل گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در اکثر شاخص های مورد بررسی بویژه در زمینه شاخص های کالبدی مانند؛ سطح اشغال، اندازه قطعات، مصالح ساختمانی، قدمت ابنیه، وضعیت دسترسی، دسترسی به خدمات اضطراری و... بافت فرسوده شهر خرم آباد آسیب پذیر بوده و ناپایدار می باشد و کارایی لازم را در مقابل بحران احتمالی ندارد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل موانع اجتماعی- فرهنگی توسعه حمل ونقل عمومی پایدار کلان شهر اهواز است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و توسعه ای است، از نظر ماهیت، توصیفی و تحلیلی با رویکرد پیمایشی است. جهت گردآوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی  (پرسشنامه و مصاحبه).استفاده شده است. در جهت پایایی ابزار سنجش از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که به دست آمدن ضریب 95/0 نشان دهنده پایایی ابزار سنجش است. روش آنالیز آن کمی بوده که از مدل تصمیم گیری چند معیاره TOPSIS استفاده شده است. همچنین جامعه آماری تحقیق را مناطق هشتگانه کلان شهر اهواز تشکیل داده اند. به منظور تعیین تعداد نمونه جامعه خبرگان، از روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شد که بر اساس آن، تعداد 15 نفر از خبرگان مرتبط با حوزه این پژوهش انتخاب شدند. شناسایی موانع توسعه اجتماعی- فرهنگی حمل ونقل، دسته بندی موانع و شناخت تفاوت های مکانی از جنبه های نوآوری این پژوهش است. نتایج تحقیق نشان داد که موانع اجتماعی - فرهنگی توسعه حمل ونقل عمومی در مناطق هشتگانه اهواز باهم متفاوت هستند؛ در مناطق یک، دو، سه، چهار، پنج، شش، هفت و هشت به ترتیب ضعف فرهنگ سازمانی، سبک زندگی خودرو محور، ضعف مشارکت واحدهای وظیفه، عدم حمایت از مسافرت کودک، بی نظمی در سواره - پیاده شدن، مقاومت در پرداخت هزینه های عمومی، ضعف رعایت حقوق شهروندی مهم ترین موانع توسعه ی حمل ونقل عمومی در هر یک از مناطق هشتگانه است.

افزایش لجام گسیخته جمعیت شهرها، به ویژه میل به شهرنشینی در کلان شهرهای کشورهای در حال توسعه، موجب رشد بی برنامه و ناموزون شهرها شده است؛ و عوارض منفی کتعددی را برای آنها به بار آورده است. لذا، امروزه راهبرد «رشد هوشمند» به عنوان الگویی نوین و جامع نگر از برنامه ریزی شهری در سطح جهان، در راستای حل معضل رشد پراکنده شهری ناشی از شهرنشینی بی مهابا مطرح شده است. کلانشهر اهواز نیز که همواره در سالیان اخیر از عواقب چنین رشدی در رنج بوده است، قاعدتاً نمی تواند از این الگو مستثنی باشد. لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع، به هدف سنجش و رتبه بندی مناطق کلانشهر اهواز در زمینه تناسب با شاخص های رشد هوشمند شهری به تحقیق پرداخت. نوع پژوهش کاربردی بوده که با روشی توصیفی- تحلیلی مبتنی بر مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی انجام یافته است. جامعه آماری پژوهش مناطق 8 گانه کلانشهر اهواز بوده که در نتیجه مطالعات اسنادی، 81 شاخص در چارچوب 4 معیار کالبدی- کاربری اراضی، اجتماعی- اقتصادی، دسترسی- حمل و نقل و زیست محیطی انتخاب گردید و داده ها با استفاده از منابع موجود استخراج گردیدند. سپس داده ها با استفاده از تلفیق روش وزن دهی آنتروپی شانون و تکنیک ELEKTRE مورد تجزیه و تحلیل واقع گردیدند. بر مبنای نتایج پژوهش، بین مناطق کلانشهر اهواز در زمینه تناسب با شاخص های رشد هوشمند شهری، تفاوت قابل توجهی وجود دارد؛ و در این زمینه، منطقه 5 کلانشهر اهواز تناسب ضعیفی با رشد هوشمند شهری دارد، لذا در مقایسه با سایر مناطق این کلانشهر شایسته توجه جدی تری می باشد. در انتها نیز بر اساس یافته های تحقیق، راهکارهایی پیشنهاد گردید.

نخستین دلیل توسعه صنعت گردشگری، در اغلب کشورها، بهره برداری از منافع اقتصادی آن است، اگر چه دلایل دیگری نیز در این مورد، ارائه می گردد. صنعت گردشگری، می تواند تأثیر مهمی بر افزایش اشتغال، درآمدهای مرتبط با مکان های اقامتی، و نیز درآمدهای دولتی کشورها داشته باشد. از جمله موضوعات بحث برانگیز در زمینه فعالیت گردشگری، میزان جذب گردشگر است. از این بابت که تأثیر مستقیمی بر وضعیت درآمد منطقه دارد. پژوهش حاضر بر اساس چنین چارچوبی، به بررسی وضعیت جذب گردشگری در استان خوزستان، با روش تجزیه و تحلیل کمی - آماری (تحلیل رگرسیونی) می پردازد. مدل رگرسیونی، از بین چندین روش مختلف پیش بینی حجم تقاضای گردشگر، انتخاب شده است. و متغیرهای مختلف را جهت جذب گردشگر، در استان خوزستان، بررسی نموده است. تحلیل میزان اثرگذاری متغیرهای انتخابی مداخله گر، میزان تغییرات فصلی را به عنوان مهم ترین عامل در نوسان جذب گردشگر از طریق تأثیر بر تعداد جذب گردشگر، به اثبات می رساند. از این رو عمده مصائب و مسائل، مربوط به فصول گرم سال می باشد. لذا مدیران بخش گردشگری در استان خوزستان، با آگاهی از میزان دقیق کشش هر یک از فصول سال و رابطه آن با سایر مؤلفه های اثرگذار می توانند، برنامه های توسعه فعالیت گردشگری خود را به طور دقیق تر تدوین، و به مرحله اجرا درآورند. نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش تحقیق، اسنادی و تحلیلی- علّی می باشد. همچنین جهت تحلیل داده های آماریاز نرم افزار Spss، و جهت ترسیم نمودارها از نرم افزار Excel، استفاده شده است. نتایج پژوهش، نشان می دهد که پیش بینی می شود،از سال 1393 تا سال 1400 به ترتیب: 1539717، 1626527، 1713337، 1800147، 1886957، 1973767، 2060577 و 2147387 نفر گردشگر داخلی از استان خوزستان، بازدید می کنند. همچنین پیش بینی می شود که حجم گردشگران خارجی استان خوزستان، از سال 1393 تا 1400 به ترتیب: 31287، 32654، 34021، 36388، 36755، 38122، 39489 و 40856 نفر گردشگر، باشد. نخستین دلیل توسعه صنعت گردشگری، در اغلب کشورها، بهره برداری از منافع اقتصادی آن است، اگر چه دلایل دیگری نیز در این مورد، ارائه می گردد. صنعت گردشگری، می تواند تأثیر مهمی بر افزایش اشتغال، درآمدهای مرتبط با مکان های اقامتی، و نیز درآمدهای دولتی کشورها داشته باشد. از جمله موضوعات بحث برانگیز در زمینه فعالیت گردشگری، میزان جذب گردشگر است. از این بابت که تأثیر مستقیمی بر وضعیت درآمد منطقه دارد. پژوهش حاضر بر اساس چنین چارچوبی، به بررسی وضعیت جذب گردشگری در استان خوزستان، با روش تجزیه و تحلیل کمی - آماری (تحلیل رگرسیونی) می پردازد. مدل رگرسیونی، از بین چندین روش مختلف پیش بینی حجم تقاضای گردشگر، انتخاب شده است. و متغیرهای مختلف را جهت جذب گردشگر، در استان خوزستان، بررسی نموده است. تحلیل میزان اثرگذاری متغیرهای انتخابی مداخله گر، میزان تغییرات فصلی را به عنوان مهم ترین عامل در نوسان جذب گردشگر از طریق تأثیر بر تعداد جذب گردشگر، به اثبات می رساند. از این رو عمده مصائب و مسائل، مربوط به فصول گرم سال می باشد. لذا مدیران بخش گردشگری در استان خوزستان، با آگاهی از میزان دقیق کشش هر یک از فصول سال و رابطه آن با سایر مؤلفه های اثرگذار می توانند، برنامه های توسعه فعالیت گردشگری خود را به طور دقیق تر تدوین، و به مرحله اجرا درآورند. نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش تحقیق، اسنادی و تحلیلی- علّی می باشد. همچنین جهت تحلیل داده های آماریاز نرم افزار Spss، و جهت ترسیم نمودارها از نرم افزار Excel، استفاده شده است. نتایج پژوهش، نشان می دهد که پیش بینی می شود،از سال 1393 تا سال 1400 به ترتیب: 1539717، 1626527، 1713337، 1800147، 1886957، 1973767، 2060577 و 2147387 نفر گردشگر داخلی از استان خوزستان، بازدید می کنند. همچنین پیش بینی می شود که حجم گردشگران خارجی استان خوزستان، از سال 1393 تا 1400 به ترتیب: 31287، 32654، 34021، 36388، 36755، 38122، 39489 و 40856 نفر گردشگر، باشد.

پژوهش حاضر با هدف سنجش شاخص های تاب آوری کالبدی، زیست محیطی و مخاطرات در شهرهای آبادان و خرمشهر انجام گرفته است. رویکرد حاکم بر این پژوهش، کاربردی - نظری و از حیث ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی و پیمایشی می باشد. ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته بود که براساس نتایج روش آلفای کرونباخ با حداقل ضریب پایایی (7/0)، برای هریک از ابعاد تاب آوری شهری مورد تأیید قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل کلیه خبرگان دانشگاهی، کارشناسان و مدیران نهادی - سازمانی بود که براساس روش «نمونه گیری هدفمند و زنجیره ای»، تعداد (106) نفر که در زمینه تاب آوری شهری و شناخت قلمرو مطالعه از دانش و تجربه کافی برخوردار بودند انتخاب و مورد پرسشگری قرار گرفتند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار تحلیل آماری SPSS استفاده شده است. نوآوری پژوهش حاضر در ارائه و سنجش شاخص های همساز تاب آوری شهری براساس ابعاد کالبدی، زیست محیطی و مخاطرات در شهرهای آبادان و خرمشهر است. براساس مقادیر محاسبه شده برای هریک از ابعاد تاب آوری شهری (زیست محیطی، کالبدی - زیرساختی و تاب آوری مخاطرات)، نتایج پژوهش، حاکی از وضعیت ناپایدار و نامناسب تاب آوری شهرهای آبادان و خرمشهر است و بین تاب آوری موجود و تاب آوری مطلوب، تفاوت معناداری وجود دارد.