محمد زاهدی اصل

در این پژوهش با بهره گیری از روش فراتحلیل به تحلیل و ترکیب نتایج مقالات و پایان نامه های انجام شده، در زمینه سلامت اجتماعی و نیز بررسی مفهوم و نظریه های سلامت اجتماعی در پژوهش های یاد شده پرداخته شده است. بدین منظور تعداد32 پژوهش انجام گرفته در زمینه سلامت اجتماعی با بهره گیری از ابزار «چک لیست گزینش پژوهش ها از نظر فنی و روش شناختی» (شامل روایی و پایایی مناسب، روش نمونه گیری و آماری صحیح) برای بررسی انتخاب شدند. طبق یافته های این تحقیق در بیشتر مطالعات صورت گرفته، واحد تحلیل فرد بوده است و در تمام موارد از روش پیمایش برای جمع آوری داده ها استفاده شده است. همچنین نظریه سلامت اجتماعی کییز و پرسشنامه وی در زمینه سلامت اجتماعی هدایتگر غالب تحقیقات بوده است. علاوه بر این در بیشتر مطالعات یادشده تاثیر عوامل گوناگون بر سلامت اجتماعی مورد شناسایی قرار گرفته است که از میان این عوامل، کیفیت زندگی و شاخص های آن و نیز تحصیلات، تاثیر بسزایی بر سلامت اجتماعی داشته اند.

نیاز به امنیت از اولین نیازهایی است که انسان از ابتدای حیات خود آن را تجربه می کند و برخی از صاحبنظران آن را از عوامل زیر بنایی گرد آمدن انسان ها در کنار هم و تشکیل اجتماعات انسانی می دانند. این نیازدارای ابعاد عینی و ذهنی است که بعد عینی آن شرایط واقعی موجود در جامعه بوده و بعد ذهنی آن احساس و برداشتی است که افراد از شرایط عینی در ذهن شان دارند. این پژوهش به بررسی بعد ذهنی امنیت اجتماعی - احساس امنیت اجتماعی مهاجران افغان ساکن شهر تهران و رابطه آن با میزان سرمایه اجتماعی آنها - می پردازد. این بررسی مطالعه ای تبیینی است که جامعه آماری آن را تمام مهاجران افغان ساکن شهر تهران (حدوداً 67000 نفر) تشکیل می دهند، که از آن میان تعداد 399 نفر از طریق فرمول کوکران نمونه گیری و با روش نمونه گیری خوشه ای و گلوله برفی مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت سنجش احساس امنیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی از پرسشنامه ای محقق ساخته که اعتبار و روایی آن مورد تایید قرار گرفت، استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که پاسخگویان از میزان احساس امنیت اجتماعی و سرمایه اجتماعی متوسطی برخوردارند و میان میزان احساس امنیت اجتماعی مهاجران افغانی و میزان سرمایه اجتماعی آنها رابطه معنادار و مستقیم وجود دارد و وجود رابطه میان اعتماد اجتماعی و هنجارهای همیاری به عنوان دو بعد از سرمایه اجتماعی، با احساس امنیت اجتماعی نیز اثبات گردید که موید نظریه پوتنام و کاکس در این زمینه است.

اعتیاد به موادمخدر، هم به عنوان مسأله ای جامعه ای و هم از جنبه ای به  عنوان آسیب جامعه ای ناشی از رفتار انحرافی، شیوعی بی سابقه داشته و پدیده ای ا ست چند وجهی که در علل گرایش افراد به آن، عوامل متعددی تأثیر می گذارند. یکی از دلایل اصلی در گرایش افراد به موادمخدر ضعف در نگرش هاست و این پژوهش به منظور شناسایی عوامل شکل دهنده نگرش جوانان (18 تا 29 سال) به مواد اعتیادآور و پیشگیری از گرایش آنان به مصرف مواد، صورت گرفته است. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و روش تحقیق نیز اسنادی و پیمایشی است و در این راستا با در نظر گرفتن چارچوبی تلفیقی از نظریات زایونک، بندورا، جسر، کرچ و کرچفیلد و بالاکی، اوتینگ و بوویس، فیش باین و آجزین، 7 فرضیه جهت شناسایی عوامل شکل دهنده نگرش در جامعه مورد مطالعه در نظر گرفته شد. سپس 400 جوان 18 تا 29 ساله ساکن در تهران، بصورت نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و براساس تقسیم بندی تهران به پنج منطقه، با استفاده از پرسشنامه ای که به همین منظور تنظیم شده بود، مورد آزمون قرار گرفتند. داده ها با استفاده از آزمونهای پیرسون و تحلیل رگرسیون و آزمون های ناپارامتریک کروسکال والیس تحلیل شدند. در تبیین فرضیه های پژوهش و براساس نتایج، بدست آمد که توانمندی خانواده، نوع برخورد اعضای خانواده با مواد، نوع برخورد دوستان با مواد، مصرف مواد توسط اعضای خانواده و مصرف مواد توسط دوستان، عوامل شکل دهنده به نوع نگرش جوانان به مواد بوده و وابستگی فرد به دوستان در شکل دهی به نوع نگرش جوانان به مواد تأثیری ندارد. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل رگرسیون مشخص شد که گروه دوستان بیشتر از گروه خانواده در شکل دهی به نوع نگرش جوانان به مواد اعتیادآور تأثیر دارند. در نهایت، نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که ضعف نهاد خانواده در مقایسه با گروه دوستان در شکل دهی به نگرش جوانان مؤثر است، این موضوع تأکید بر برنامه های پیشگیری را در راستای ارتقاء توانمندی های این نهاد و بهبود روابط و ارتباط متقابل دو گروه خانواده و دوستان، الزامی می سازد.

از «کیفیت زندگی » با توجه به جنبه های مختلف آن ، تعاریف متنوعی ارائه شده است و نهادها و سازمان های ملی و بین المللی ، اقدام به شاخص سازی و سنجش آن در دو دهه اخیر کرده اند. در ارزیابی کیفیت زندگی ، دو رویکرد عمده اسکاندیناویایی (تأکید بر شرایط عینی زندگی ) و آمریکایی (تأکید بر شرایط ذهنی زندگی ) مطرح است که امروزه در بسیاری از تحقیقات ، به صورت توأم در نظر گرفته می شود . دانشگاه تورنتو با ایجاد واحد تحقیق در این خصوص ، از سال 1994 فعالیت وسیعی را آغاز کرده و روش های مختلفی را برای ارزیابی کیفیت زندگی به کار گرفته است که اغلب آنها متمرکز بر «سلامت » و ابعاد آن بوده است . مؤسسه «مرسر» نیز به عنوان یکی از نهادهای معتبر مطالعاتی بین المللی ، در جدیدترین بررسی خود در سال 2006، وضعیت کیفیت زندگی در 215 شهر بزرگ دنیا را رتبه بندی کرده است که شهر تهران در رتبه 177 قرار دارد. در خصوص عوامل مرتبط با کیفیت زندگی نیز تحقیقات مختلفی انجام گرفته است که با توجه به موضوع مقاله حاضر، می توان به بررسی های «لین » و «میلور» اشاره کرد که نشان دهنده وجود ارتباط بین ابعاد مختلف کیفیت زندگی با سرمایه اجتماعی است . بر همین اساس الگوی نظری در قالب یک فرضیه اصلی (رابطه کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی ) و چهار فرضیه فرعی (رابطه سرمایه اجتماعی با ابعاد سلامت جسمانی ، روانی ، روابط اجتماعی و سلامت محیطی ) طراحی شده که پس از آزمون فرضیه ها برروی سرپرستان خانوارهای تهرانی به روش نمونه گیری چند مرحله ای در تابستان 1386، ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی و ابعاد چهارگانه آن مورد تایید قرار گرفت . در تحلیل رگرسیون از تأثیر میزان سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی نیز، میزان تأثیرگزاری بر سلامت جسمانی در کمترین حد و سلامت روابط اجتماعی در بیشترین حد بوده است که در نهایت مؤید نظریه «لین »، دیدگاه میلور و همکاران و همچنین گزارش های سازمان بهداشت جهانی مبنی بر تأثیر سرمایه اجتماعی بر ابعادی از سلامت اجتماعی و رضایت از زندگی به عنوان بخش هایی از کیفیت زندگی می باشد

"این مقاله، خلاصه ای است از یک طرح پژوهشی با همین عنوان. مقاله پس از تبیین پدیده «بازماندگی» به عنوان یکی از موضوعات نظام تأمین اجتماعی ، اهداف پژوهش، سئوالات و روش پژوهش را توضیح می دهد. آنگاه الگوی نظری مورداستفاده از تئوری ها، و جمعیت موردمطالعه و حوزه جغرافیای تحقیق، تبیین و تأکید می شود که جمعیت موردمطالعه در پژوهش شامل کلیه بازماندگان تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی در کشور بوده اند؛ حجم نمونه با بهره گیری از فرمول ذیربط، 1504 مورد برآورد شده است. در ادامه، چگونگی انتخاب افراد مورد مشاهده نیز تبیین می شود. آنگاه، و به عنوان توصیف اطلاعات مربوط به بازماندگان، خصوصیات اجتماعی و اقتصادی آنان، چگونگی ارتباط ایشان با سازمان ، مهمترین مشکل معرفی شده از سوی بازماندگان و نیازهای اساسی همراه با اولویت نیازها از نظر آنان تشریح می گردد. رابطه اهم انتظارات بازماندگان از سازمان و برخی متغیرها (محرومیت منطقه، نسبت با متوفی، سن، مهمترین مشکل در حال حاضر، و اصلی ترین نیاز فعلی) تبیین می شود. نظر بازماندگان نسبت به مهمترین مشکل فعلی هم در رابطه با برخی متغیرها (برخورداری منطقه محل سکونت بازماندگان، نوع جنس و میزان سن، سطح سواد، وضع سلامتی، اهم انتظارات از سازمان، و اساسی ترین نیاز فعلی) بررسی می گردد. در بخش بعدی مقاله، اساسی ترین نیاز فعلی اعلام شده از سوی بازماندگان و برخی متغیرها (برخورداری و محرومیت منطقه، میزان سن، سطح سواد، انتظارات از سازمان، و مهمترین مشکل فعلی) بیان می شود. در ادامه، برخی از نتایج حاصل از بررسی ارتباط بین اولویت نیازها از منظر بازماندگان و پانزده متغیر، تحلیل می گردد. مقاله در بخش نتیجه گیری تصریح می کند که اکثریت قابل توجهی از بازماندگان را زنان و گروه های سنی بالای 40 سال و در عین حال ، بی سواد و کم سواد تشکیل می دهند که قریب به 40 درصد از آنها، از یکی از انواع بیماریها، رنج می برند. همچنین عنوان می شود که مشکلات اقتصادی با رقم 2/70 درصد در رأس مهمترین مشکلات است؛ مسکن و بیماری در رده های بعدی هستند. در معرفی اولویت های موردنیاز، به ترتیب مستمری متناسب با هزینه زندگی، مسکن، سلامتی، اشتغال و آرامش و امنیت مطرح شده است. و در معرفی نیازهای اساسی فعلی بازماندگان نیز، نیاز مالی، مسکن، افزایش مستمری و درمان، مورد تأکید قرار گرفته است. "

این مقاله، خلاصه ای است از یک پژوهش برای شناخت پدیده بازنشستگی، مسائل و مشکلات بازنشستگان و آگاهی از نظرها و انتظارات آنان. در این نوشتار، برخی از نتایج حاصل از پژوهش تبیین شده است.پس از شرح مسأله و اشاره مختصر به ادبیات موضوع، هدف تحقیق همراه با سؤالات مورد نظر معرفی شده است. برای پاسخ به این سؤالات از روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی با بهره گیری از اسناد و منابع مکتوب معتبر و همچنین مصاحبه استفاده شده است. برای نمونه گیری از مجموعه استان های 27 گانه کشور (غیر از تهران) با بهره گیری از مصوبه هیأت وزیران درباره میزان محرومیت استان ها، شش استان انتخاب شده است.در خصوص حجم نمونه بازنشستگان نیز با استفاده از فرمول کوکران و در نظر گرفتن دقت سه درصد، قضاوت با خطای 5 درصد و واریانس حداکثر تعداد 1158 نفر برآورد شده است. مجموعه متغیرهای مورد نظر در قالب یک فرم با 36 سؤال اصلی، 23 سؤال فرعی و شش جدول، طراحی و پس از تعیین اعتبار و پایایی آن استفاده شد.در توصیف اطلاعات مربوط به مسائل و مشکلات بازنشستگان، انتظارات آن ها از سازمان و نظرسنجی از بازنشستگان نسبت به پدیده بازنشستگی، عملکرد کارگزاران و برنامه ها و اقدامات سازمان تدوین شده است.در تحلیل داده ها، ارتباط بین برخی از متغیرها با ویژگی ها و مشخصات بازنشستگان بررسی و ضمن بهره گیری از آمار استنباطی، نتایج حاصل از محاسبات، ارائه گردیده است. با بهره گیری از مجموعه اطلاعات توصیفی و تحلیلی، ضمن با پاسخ به سؤالات اصلی پژوهش ، پیشنهادهای کاربردی در این خصوص نیز ارائه شده است.