علی یعقوبی چوبری

پژوهش حاضر به مطالعه خانواده مدنی در بین خانواده های شهر رشت می پردازد. مشارکت کنندگان تحقیق شامل مردان و زنان شهر رشت بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند با 35 نفر از آن ها مصاحبه شد. این پژوهش از طریق روش کیفی، تکنیک تحلیل مضمون و به کارگیری تکنیک مصاحبه انجام گرفت و مصاحبه با افراد تا رسیدن به اشباع نظری پیش رفت. یافته ها نشان داد که به لحاظ گفت وگو سنخ های مختلف خانواده های موردمطالعه شهر رشت عبارت اند از: خانواده های گفت وگومحور، خانواده های مرزی و خانواده های مجادله محور. بر مبنای یافته ها، خانواده هایی که سرمایه های فرهنگی و اجتماعی بیشتری داشته اند، متقارن تر و گفت وگومحورترند. علاوه براین، هرچند مشارکت کنندگان اظهار داشتند که امروزه خانواده ها بیش از گذشته گفت وگومحورند، ولی در واقعیت و به صورت «اینجا-اکنونی» خانواده های مرزی و مجادله محور همچنان به حیات خود ادامه می دهند. مصاحبه شوندگان شکل آرمانی خانواده را در خصلت هایی از قبیل صداقت، احترام متقابل، توانایی ابراز احساسات، مشورت، گوش فرادادن به حرف سایر اعضای خانواده، برابری، انتقادپذیری، قضاوت نشدن (پرهیز از پیش داوری) و ظرفیت بالا (داشتن ذهن باز) برساخت کرده اند که شباهت های زیادی به مدل خانواده دموکراتیک (مدنی) آنتونی گیدنز دارد.

الفاظ واشیا: باستان شناسی علوم انسانی پنجمین و از مهم ترین آثار میشل فوکوست. هدف این مقاله بررسی و نقد کتاب الفاظ و اشیا: باستان شناسی علوم انسانی فوکو است. روش تحقیق در مقاله مزبور «روش تحلیل محتوای کیفی» و گردآوری اطلاعات با مطالعه اسنادی است. الفاظ و اشیا درپی تحلیل باستان شناسانه دانش و تحلیل اپیستمه است که آن را از رهگذر واکاوی دو گسست مهم در اپیستمه فرهنگ غربی در سه قلمرو زبان، علوم طبیعی و اقتصاد بررسی می کند. کتاب هم به سبب وجه توصیفی نگاهِ باستان شناسانه فوکو و بی توجهی اش به امر علیّت و هم درپی تعارض رویکردی با جریان های فکری اصلی زمانه اش آماج انتقادها قرار گرفت. فوکو در آثار بعدی اش گرچه به «تبارشناسی» روی آورد، باستان شناسی را دگرگون و اصلاح کرد و کنار نگذاشت. اثر نخست، به ترجمه یحیی امامی از انگلیسی، باعنوان نظم اشیا: دیرینه شناسی علوم انسانی و سپس به ترجمه فاطمه ولیانی از فرانسوی، با عنوان الفاظ و اشیا: باستان شناسی علوم انسانی منتشر شد. ولیانی در انتقال به زبان مقصد موفق تر و در معادل گزینی ها دقیق ترست، اما برخی واژگان برگزیده وی درمقایسه با امامی، در زبان فارسی چندان جاافتاده نیستند. مقاله ضمن نگاه انتقادی به الفاظ و اشیا، به نقد شکلی و محتوایی ترجمه نیز پرداخته است.

با توجه به آمار بالای جراحی زیبایی در کشور ایران در منطقه خاورمیانه، تحقیقات داخلی فراوانی در حوزه جامعه شناختی در رابطه با گرایش به جراحی زیبایی، در بین گروه های مختلف و با روش های متفاوت، انجام شده است. از آنجا که این تحقیقات به صورت منفرد و پراکنده هستند، هدف از پژوهش حاضر، به کارگیری روش فراتحلیل به منظور تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات صورت گرفته پیرامون گرایش به جراحی زیبایی در ایران است. روش پژوهش جستار حاضر فراتحلیل است. به منظور انجام فراتحلیل، 55 مقاله معتبر علمی که در  بینِ سال های (1380- 1399 ه .ش.) با موضوع گرایش به جراحی زیبایی در ایران منتشر شده و مناسب این تحلیل بودند؛ انتخاب و با استفاده از نسخه دوم نرم افزار CMA تحلیل شدند. نتایج اندازه اثرها نشان داد که «احساسِ کهتری» بیشترین تأثیر را بر گرایش به جراحی زیبایی (59/0= r) دارد؛ به طوری که، اندازه اثر آن مثبت و قوی است.  بعد از آن، بیشترین عوامل تأثیرگذار بر گرایش به جراحی زیبایی به ترتیب فشارهنجاری، تصویر بدنی منفی، گروه مرجع، رسانه و مدیریت بدن با اندازه اثر مثبت و متوسط بوده اند. این پژوهش تأکید بر اثربخشی متغیرهای جامعه شناختی بر موضوع مورد بررسی داشته است.

قرنطینه خانگی امری بغرنج است و به مثابه موقعیت مرزی بر خانواده ها تحمیل شده که با پدیده ملال گره خورده است. هدف مقاله، مطالعه تقارنِ بین موقعیت مرزی، ملال و تجربه قرنطینه خانگی در پیک اول کروناست. این مطالعه از رویکرد کیفی، روش تحلیل مضمون و مصاحبه های نیمه ساخت یافته برای گردآوری داده ها استفاده شده است. چارچوب مفهومی مقاله مبتنی بر دیدگاه های یاسپرس و اسونسن است. نتایج تحقیق، وجود چهار سنخ از موقعیت مرزی(مشکلات، فاصله مندی، سرپیچی و اضطراب وجودی) و پدیده ملال( خانگی، دل زدگی، فعالانه و پرخاشجویانه) در استان گیلان را نشان می دهد. براساس یافته ها، خانواده هایی که دارای سرمایه اقتصادی و فرهنگی پایینی بود ه اند مقاومت از پروتکل های بهداشتی، ملال-های منفعل و پرخاشجویانه در بین آن ها بیشتر بوده است، اما در خانواده های بالای جامعه مقاومت از قواعد بهداشتی کمتر، کشمکش محبت ورزانه و ملال فعالانه بیشتری مشاهده شده است.

هدف مقاله بررسی و نقد یکی از مهم ترین کتاب های ماکس شلر باعنوان «کین توزی» است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. شلر در کتاب مزبور به معرفی کین توزی و همچنین نگاه نیچه به این مسئله پرداخته، در حالی که او خود تحت تأثیر این فیلسوف نامدار آلمانی مفهوم کین توزی را مطرح و آن را بسط و گسترش داده است. شلر براین باور است دنیای مدرن و مدرنیته موجب ساخت عاطفی و احساسی خاصی می شود که او این ساخت احساسی و عاطفی را کین توزی (رسانتیمان) می نامد. به زعم وی، این احساس هنگامی ظاهر می شود که کنشگر اجتماعی مایل به تغییر دادن وضع اجتماعی هست، اما قادر به انجام آن نیست. نتایج بدست آمده از بررسی این کتاب نشان می دهد که علیرغم داشتن برخی نکات مثبت از قبیل داشتن بخش یادداشت ها، نمایه موضوعی و نمایه اسامی در انتهای کتاب که اطلاعات بیشتری به خواننده درباره محتوای کتاب و همچنین فهم بهتر مطالب ارائه می دهد، متأسفانه دارای نواقص شکلی و محتوایی فراوانی است. برخی از این اشکالات عبارتند از: نیاوردن پاورقی اصطلاحات آلمانی و انگلیسی، اسامی خاص، نداشتن فهرست واژگان در پایان کتاب، وجود اشکالات ویرایشی و نگارشی، ضعف در معادل گزینی های دقیق و عدم یکدستی در انتخاب معادل ها در فرآیند ترجمه.

صمیمیت یکی از عواطف مهم انسانی است که دارای دلالت های فرهنگی اجتماعی و بدنمندی است. هدف اصلی این تحقیق، مطالعه کیفی تجربه صمیمیت و پیوندهای اجتماعی در دوران کرونا و موقعیت قرنطینگی است. مطالعه با تکیه بر روش کیفی و از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته انجام شده است. با توجه به منطق اشباع نظری، با چهل نفر از شهروندان استان گیلان به صورت فردی مصاحبه صورت گرفت. سپس، مصاحبه ها پس از تقریر به شیوه تحلیل مضمون بررسی شدند. یافته های این پژوهش نشان می دهد سه سنخ صمیمیت محبت آمیز، سنخ خنثی و سنخ جدال آمیز در خانواده های مصاحبه شوندگان مشاهده می شود. در شرایط قرنطینگی خانواده های طبقه پایین از پیوند اجتماعی ضعیف تر و طبقات متوسط و بالا از پیوند اجتماعی قوی تری برخوردار بوده اند. همچنین، کشاکش سوژه های قرنطینه بیشتر مثبت، محبت ورزانه و در جهت حفظ نظم ناشی از بلبشوی کرونا بوده است. بنابراین، موقعیت قرنطینگی در این پژوهش، هرچند موجب کاهش تعاملات و افزایش فرسایش سرمایه اجتماعی در سطح جامعه و به زوال امر اجتماعی منجر شده، اما موجد بسط عواطف انسان ها و پیوند اجتماعی خانوادگی بوده است.

جنسیت یکی از مهم ترین ابعاد هویت انسانی است که همواره موردتوجه جامعه شناسان قرار گرفته است و هرگونه اختلال در نظم جنسیتی، افراد را دستخوش ابهام و سردرگمی می کند. هدف این مقاله مطالعه پدیدارشناسانه تجربه زیسته افراد تراجنسی در شهر مشهد است. در این پژوهش از روش پدیدارشناسی در رویکرد کیفی استفاده شده است و جامعه آماری این پژوهش کلیه تراجنسی های شهر مشهد هستند. برای انتخاب نمونه ها از روش های نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی به طور همزمان استفاده شده است. در پژوهش حاضر برای گردآوری اطلاعات و داده ها از 10 نفر تراجنسی ساکن مشهد مصاحبه نیمه- ساخت یافته انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد عمده ترین مشکل تراجنسی ها، موقعیت مرزی است. این وضعیت، موجب «آشفتگی جنسیتی» در آن ها شده و اغلب در مرحله گذار یا «اتاق انتظار» جهت تغییر جنسیت معلّق هستند. وضعیت برزخی، آن ها را با مشکلات متعددی مواجه کرده که در هفت تم اصلی مشخص شده است. این تم ها عبارتند از: موانع «روانی»، «اجتماعی»، «اقتصادی»، «فرهنگی»، «حاکمیتی»، «دینی» و «خانوادگی». هرچند تمام مساعی جامعه در جهت اسنتطاق و منقادسازی افراد به مثابه ی سوژه های جنسی است، اما وضعیت ابهام انگیز به آن ها فرصت می دهد تا انواع بازی ها شکل بگیرد و با اشکال مختلف مقاومت و نقیضه وار (طنز، تحقیر، مبدل پوشی) در جهت «تعلیق» و اسطوره زدایی از مرزبندی های جنسیتی هستند.

اگر تغییر در سبک زندگی را راهی برای باز اندیشی در ارزش ها و نگرش های افراد بدانیم، می توانیم تفاوتهای افراد در زمینه نگرش نسبت به طلاق توافقی را که نوعی باز تعریف در طلاق سنتی است بهتر درک کنیم. هدف این پژوهش بررسی رابطه سبک زندگی و نگرش به طلاق توافقی در بین شهروندان شهر رشت است. روش تحقیق پیمایشی بوده که در فرایند آن ۴۰۰ نفر از شهروندان ۱۸ ساله و بالاتر در شهر رشت با استفاده از نمونه گیری تصادفی طبقه ای مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بوده که اعتبار آن از طریق اعتبار سازه ای و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته های تحقیق  نشان دادند که بین ابعاد سبک زندگی (مصرف فرهنگی، مدیریت بدن و مصرف رسانه ای) با گرایش به طلاق توافقی همبستگی معنی داری وجود دارد؛ یعنی هر چه مصرف فرهنگی بالاتر، اِعمال مدیریت بدن و مصرف رسانه ای بیشتر باشد افراد گرایش بیشتری به طلاق توافقی دارند. با کنترل متغیرهای زمینه ای از قبیل سن، جنس و تأهل، شدت این رابطه تعدیل می شود، به نحوی که بین متأهلین و افراد ۴۴ ساله و بالاتر شدت رابطه بین متغیرهای سبک زندگی و گرایش به طلاق توافقی بالاتر است.

ارتکاب جرم موضوعی صرفاً حقوقی نیست، بلکه سازه ای اجتماعی- فرهنگی است که انسان ها برمی سازند. هدف اصلی این مقاله، مطالعه برساخت اجتماعی جرم ها در میان جوانان شهر رشت است. مطالعه با تکیه بر روش کیفی و نمونه گیری هدفمند از طریق مصاحبه های نیمه ساخت یافته انجام شده است. با توجه به منطق اشباع نظری، با ۳۰ نفر از جوانان ۲۰ تا ۳۵ ساله به صورت فردی مصاحبه صورت گرفت و سپس، مصاحبه ها به شیوه تحلیلِ مضمون بررسی شدند. نتایج تحقیق نشان داد که بیشتر جوانان نمونه تحقیق در شهر رشت، تلقی مجرمانه را از برخی مقوله های فرهنگی از قبیل پوشش، آرایش، حرکات موزون (رقص)، داشتن ماهواره و دوستی-های اجتماعی را حذف کرده اند، اما اغلب آنها مواردی نظیر مصرف مواد مخدر، جرم های مالی، نابرابری اجتماعی، دعوا و خشونت، و رعایت نکردن حق دیگران را جرم انگاشته اند. در کنار این دو روایت، برخی از این جوانان، که در مرحله آستانگی (مرزی) قرار دارند، بعضی از مسائل اجتماعی از قبیل هم باشی و مشروبات الکلی را جرم نمی شمارند، اما از جهت های دیگری این مفاهیم را جرم قلمداد می کنند.

استعاره ها به افراد کمک کنند تا دانش ذهنی را در قالب امور عینی بیان کنند؛ یعنی اغلب مفاهیم انتزاعی از طریق استعاره و تمثیل عینیت می یابند. این مقاله به نقش زبان استعاری در اندیشه بوردیو به عنوان موضوعی جدید می پردازد. با مطالعه در آثار بوردیو استعاره های عمده ی وی، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و الگوی «روند تشخیص استعاره» استخراج و تحلیل شدند. یافته ها نشان می دهند که استعاره های بوردیو به صورت شبکه ای از مفاهیم درهم تنیده است. استعاره اصلی تفکر بوردیو نبرد است سایر استعاره های وی تابعی از این استعاره هستند. او برای تحلیل «زندگی اجتماعی» به مثابه ی «حوزه ی مفهومی مقصد» از چندین «حوزه ی مفهومی مبدأ» از قبیل میدان، عادت واره، سرمایه، بازی و... استفاده کرده است. بوردیو از استعارات اقتصادی در تحلیل های اجتماعی خویش بهره برده است و قائل به «این همانی» بازار اقتصادی و بازار زبانی است. در بعضی آثار خود از استعاره های بدن مندی نظیر عادت واره استفاده نموده است. همچنین استعاره های جسمانی از طریق نظم نمادین و جدا ساختن سویه های متضاد شکل یافته اند. او تلاش کرد تا جهان اجتماعی نامحسوس و انتزاعی را با استعاره های مکانی، زمانی، اقتصادی، بدنی و امثال آن تجسم سازی یا عینیت بخشی کند.  

هدفِ این مقاله، سنخ شناسی، دلایل و انگیزه های وقوع قتل عمد در بین متهمان زندان لاکان رشت است. در مطالعه مزبور، با تکیه بر روش کیفی و نمونه گیری هدفمند از تکنیک های مصاحبه نیمه ساختاریافته فردی و گروهی استفاده شده است. برای این منظور با 10 نفر به صورت فردی و سه نفر به صورت گروهی مصاحبه شد. سپس مصاحبه ها به شیوه نظریه زمینه ای مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های این تحقیق نشان داد دو گونه عمده در قتل های زندان لاکان رشت بیشتر مشاهده می شود: قتل های مواجه ه ای و قتل های عمدی. عمده ترین دلایل قتل در سطوح عینی و ذهنی عبارتند از نزاع و درگیری، فحاشی، اختلافات مالی، طلاق، اعتیاد، فقدان مهارت های اساسی زندگی، همنشینی با دوستان ناباب، اثبات مردانگی در فرایند نزاع و درگیری، دعوای ناموسی، عدم درک از عواقب جرم، طرح واره ها و تکانه های عصبی، تحریک بزهکار، ناکامی ها و سرخوردگی های زندگی. بدین ترتیب، همه مقوله های مزبور در ذیل هسته مرکزی «ضعف کنترل در فرایند پیوند اجتماعی» قرار دارند. بنابراین، با تضعیف اجتماعات سنتی، کنترل های اجتماعیِ غیررسمی از کارآمدی لازم جهت محافظت از آماج جرم برخوردار نیستند و افراد با خصوصی شدن خشونت روبه رو هستند.

هدف این مقاله، سنخ شناسی بخشش براساس داده های مبتنی بر استراتژی استقرایی است. در این استراتژی، از طریق رویکرد تفسیرگرایی ادراک مصاحبه شوندگان درخصوص بخشش مورد بررسی قرار می گیرد. در تحقیق حاضر، با روش کیفی و نمونه-گیری هدفمند از مصاحبه های نیمه سازمان یافته، فردی و گروهی استفاده شده است. براساس منطق اشباع نظری با 27 نفر به صورت فردی و سه نفر بصورت گروهی مصاحبه انجام شد. سپس مصاحبه ها به شیوه ی تحلیل مضمونی مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان می دهد که دو سنخ کلی درخصوص بخشش وجود دارد. یکی بخشش معطوف به خود و دیگری بخشش معطوف به دیگران. در نوع اول بخشش گونه های مختلفی چون مخالفان بخشش، بخشش جایگزین، موافقان بخشش و بخشش معطوف به نیت وجود دارد. در بخشش معطوف به دیگران نیز می توان سه سنخ تحت عنوان مخالفان بخشش، بخشش با اکراه، بخشش معطوف به نیت مشاهده کرد. بزهدیده گان در مقابل قتل نزدیکان خود مبادرت به حسابگری کیفری می کنند و فواید ناشی از بخشش و انتقام را می سنجند و سپس رفتار می کنند. برمبنای یافته-های تحقیق بخشش امری زمانی و مکانی است، زیرا تا حدودی به موقعیت افراد به مثابه بزهکار یا بزهدیده و زمان بین ارتکاب جرم و مجازات بستگی دارد

مردانگی محصول کنش های متقابل در زندگی روزمره است که به لحاظ اجتماعی و فرهنگی برساخته می شود، مفهوم جنسیت و به تبع آن مردانگی بیشتر تحت تاثیر گفتمان های فرهنگی و اجتماعی است. این مقاله، با استفاده از روش کیفی، مصاحبه های فردی و گروهی و نمونه گیری هدفمند به سنخ شناسی مردانگی در اقوام استان گیلان پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که مردانگی متنوعی به لحاظ درون گروهی (در درون اقوام) و بین گروهی (بین اقوام) در مناطق گوناگون استان گیلان وجود دارد. در کنارمردانگی هژمونیک (سنتی)، مردانگی نیمه سنتی، مردانگی مدرن، مردانگی پسامدرن و مردانگی حاشیه ای هم قابل دیدن است. از نظر درون قومی، مردان در عین تشابه، با توجه به مکان زندگی، سطوح تحصیلی و سن متفاوتند. از نظر بین قومی نیز، مردان گیلک در مقایسه با مردان اقوام تالش، ترک و کرد متفاوت به نظر می رسند. آن ها مردانگی را نه بر اساس قدرت و توان بدنی، بلکه در قالب عقلانیت و رفتار ملایم، توأم با مهربانی و مساعدت در خانواده و موفقیت در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نشان می دهند.

"یکی از نشانه های رشد هر جامعه وجود انجمن ها و نهادهای غیردولتی در آن جامعه می باشد. امروزه انجمن های علمی نوعی سرمایه اجتماعی محسوب می شوند و دارای کارکردهای آشکار و پنهان متعددی برای نظام آموزشی می باشند. مقاله حاضر حاصل بخشی از پژوهشی است که به شناسایی راهکارهای عملی تقویت انجمن های علمی - آموزشی معلمان استان گیلان می پردازد. روش مطالعه در این تحقیق روش پیمایشی است، جامعه آماری شامل کلیه دبیران مقطع متوسطه در رشته هایی است که دارای انجمن علمی مانند ریاضی، فیزیک، شیمی، زبان ادبیات، علوم اجتماعی و روان شناسی بوده اند. حجم نمونه با توجه به جدول مورگان در حدود 354 نفر بوده که 99 نفر آنان را عضو و 255 نفر را غیرعضو تشکیل می دهند. شیوه نمونه گیری ترکیبی از روش های نمونه گیری تصادفی ساده، نمونه گیری تصادفی طبقه ای و نمونه گیری تصادفی سیستماتیک می باشد ابزار تحقیق پرسشنامه بوده که پس از تست مقدماتی و سنجش اعتبار پایایی بر روی جامعه آماری توزیع گردید. نتایج به دست آمده نشان می دهد بین سن و مدرک تحصیلی با میزان آشنایی و مشارکت در انجمن های علمی - آموزشی رابطه ای معنی دار وجود دارد، ولی بین سن و مدرک تحصیلی با نوع نگرش معلمان در خصوص انجمن های علمی - آموزشی رابطه معنی دار وجود ندارد. همچنین بین جنس، محل سکونت، سنوات خدمت با میزان آشنایی نوع نگرش و میزان مشارکت در خصوص انجمن های علمی - آموزشی رابطه معنی دار وجود ندارد. و سرانجام بین میزان آشنایی نوع نگرش و میزان مشارکت در خصوص انجمن های علمی - آموزشی رابطه معنی دار وجود دارد. و سرانجام بین میزان آشنایی با نوع نگرش و میزان مشارکت در انجمن های علمی - آموزشی معلمان رابطه معنی دار وجود دارد؛ و نیز بین نوع نگرش با میزان مشارکت در خصوص انجمن های علمی - آموزشی معلمان رابطه معنی دار مشاهده گردیده است. "

جمعیت شناسان، جامعه شناسان و مردم شناسان و سایرین هر یک از ابعاد و مناظر مختلف به سیر تاریخی، ابعاد، ویژگی ها و موانع و مشکلات ازدواج پرداخته و به صورت بین رشته ای آن را مورد بحث و بررسی قرار داده اند. مقاله حاضر، بخشی از پژوهشی است که به بررسی عوامل جامعه شناختی موثر در بالا رفتن سن ازدواج جوانان شهر رشت پرداخته است. پرسش اساسی مقاله مذکور آن است که روند تغییرات، ویژگی ها، چالش ها و موانع ازدواج در سطح استان گیلان و شهرستان رشت چگونه است ? روش ...