ناصر باهنر

"نظریه‌های هنجاری، مشخص‌کننده بایدها و نبایدها در عملکرد رسانه‌ها هستند. در این رابطه سیبرت (1963) چهار نظریه اقتدارگرا، لیبرالی، مسئولیت اجتماعی و کمونیسم روسی را معرفی کرد. پس از او مریل با ارائه دسته‌بندی دوگانه (اقتدارگرا، لیبرالی)، هاچتن با تقسیم‌بندی پنج‌گانه (اقتدارگرا، کمونیسم روسی، توسعه‌بخش، انقلابی و غربی)، آلتشول با سه نظریه (بازار، مارکسیسم و پیشرو) و سرانجام مک‌کوئیل با افزودن دو نظریه ‌توسعه‌بخش و مشارکت دموکراتیک به تقسیمات چهارگانه این نظریه، آن را به عنوان نظریه هنجاری رسانه‌ها معرفی کردند. در این مقاله تلاش شده است بر اساس مؤلفه‌های اصلی نظریه‌های هنجاری رسانه‌ها، دیدگاه‌های رهبران انقلاب اسلامی؛ امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای، از میان سخنان ایشان استخراج شود. گزاره‌های به‌دست آمده نشان می‌دهد، نظام هنجاری مطلوب آنان، با وجود برخی شباهت‌ها به شش نظریه دیگر، دارای ویژگی‌هایی است که شاید بتوان به عنوان الگوی هفتم از آن سخن گفت. " "امام خمینی، انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای، رسانه، نظریه هنجاری "

امروزه، کودکان ما در سپهر بیکران اطلاعات و ارتباطات، و در معرض پیام های بیشمار دینی قرار دارند که این مسئله، هشیاری دربارة این مخاطبان کم سن وسال را وظیفه ای انکارناپذیر میسازد. یکی از مباحثی که دست اندرکاران حوزة تعلیم و تربیت دینی باید به طور گسترده با آن آشنایی پیدا کنند، نحوة استنباط کودکان در سنین مختلف، از موضوعات و مفاهیم دینی است. بهیقین، شالودة تفکر دینی آنان را میتوان در همین مفاهیم و برداشت های گوناگون جست وجو کرد. اگر درصدد هستیم تا پیام رسانی مذهبی، متناسب با ویژگیهای دانش آموز را برنامه ریزی کنیم، ناچاریم در دنیای کودکانة آنان گام نهاده، از دید آنها به معارف دینی بنگریم. مراحل رشد و تکامل درک دینی کودکان و نوجوانان، به دوره های سه گانة تفکر مذهبی شهودی، مذهبی عینی و مذهبی انتزاعی تقسیم میشود. براین اساس، میتوان تعلیم و تربیت دینی کودکان را در دو دورة کلی خردسالان 5 تا 9 سال و کودکان 9 تا 13 سال برنامه ریزی کرد. تعلیم و تربیت دینی خردسالان باید توأم با بازی، شوخی، سرگرمی و داستان گویی باشد تا ارتباط مربی و متربی از جاذبه و تأثیر لازم برخوردار شود؛ در دورة دوم نیز استفاده از داستان، شعر، سرود، نمایشنامه و فعالیت های عملی و هنری مختلف و سرگرمیهای گوناگون، یکی از ضرورت های تعلیم و تربیت به شمار میآید.

"تولیدات دینی رسانه های جمعی برای کودکان طی سال های اخیر رشد چشمگیری پیدا کرده است. بیان داستان های پیامبران بزرگ و وقایعی از تاریخ اسلام در قالب های هنری جذاب و بهره گیری از ادبیات نمایشی در مناسبت های مذهبی، نویدبخش موفقیت هایی در این حوزه مغفول مانده تولیدی است. اما آنچه امروزه باید درباره سیاست گذاری های دینی کشور پرسید، این است که چرا دست اندرکاران تعلیم و تربیت دینی کودکان، چه در حوزه رسانه های سنتی (مانند خانواده، مساجد، هیئت ها و از این دست) و چه در حوزه رسانه های جدید (مانند کتاب های درسی، مطبوعات و رادیو و تلویزیون)، از سیاست ها و برنامه های یکپارچه و هماهنگی تبعیت نمی کنند که بر دیدگاه نظری ثابت شده ای در ارتباطات دینی بنیان گذارده شده باشد. این پرسش در واقع، برخاسته از همان تقابل قدیمی مخاطب محوری و رسانه محوری در ارتباطات و شناخت گرایی با سایر رویکردها در روان شناسی است. نتایج پژوهش میدانی اجرا شده توسط نگارنده در کنار دستاوردهای روان شناختی مکتب شناخت گرا در ارتباطات انسانی و دیدگاه های مخاطب محور فرهنگی، به ویژه نظریه دریافت در ارتباطات جمعی، می تواند برخی گره های مشکلات موجود در پیام سازی های دینی را بگشاید. این مقاله با تاکید بر مکاتب نظری فوق تلاش می کند که ضمن نگاه به وضعیت موجود رسانه های دینی در فرهنگ کودکان و نوجوانان ایرانی، دیدگاه مطلوب را در برنامه سازی دینی برای کودکان معرفی و بر اساس آن، وظایف اساسی رسانه های جمعی را در این زمینه مطرح کند. "

"امروزه آموزش به عنوان یک نهاد اجتماعی در رابطه‎ای تنگاتنگ با نهاد ارتباط جمعی رسانه‎ها را در سرفصل برنامه‎های توسعه آموزشی جوامع قرار داده است. پس از جنگ جهانی دوم، تلویزیون با تکیه بر توانمندی‎های منحصر به فرد خود، کارکردهای نوینی را در آموزش بر عهده گرفت و به عنوان یک رسانة آموزشی جایگاه ویژه‎ای برای خود تعریف کرد. آموزش دینی در ایران به طور عمده مرهون رسانه‎های سنتی بوده است که بسیاری از آنها خود پس از ورود اسلام به ایران و از تلاقی فرهنگ ایرانی و اسلامی پدید آمده‎اند. حضور رسانه‎های جمعی به ویژه تلویزیون در عرصة اجتماعی سبب شد که از حدود هشتاد سال پیش، جمعیت‎ها و سازمان‎های دینی با بهره‎گیری از رسانه‎های الکترونیک اقدامات چشمگیری را در این خصوص سامان بخشند. ایران پس از انقلاب اسلامی شاهد تقسیم کارکردهای دینی میان رسانه‎های سنتی و رسانه‎های مدرن بوده است. نبود مطالعات علمی و فقر ادبیات حوزة دین در ارتباطات، اختلالات مستمری را در فرایند سیاستگذاری تا برنامه‎سازی دینی رسانه‎ای سبب شده است. این مقاله در پی یک مطالعة تطبیقی تلاش می‎کند راهبردهای اصلی موضوع آموزش دینی از تلویزیون را پیشنهاد دهد. باشد تا قدمی در راه غنای ادبیات علمی و سامان‎بخشی آموزش‎های دینی رسانه‎ای برداشته شود. "

چند گونگی و تنوع فرهنگی در جوامع یکی از مباحث علوم فرهنگی است که بررسی تاثیرات آن در ارتباطات اجتماعی و چگونگی سامان بخشیدن به آن در مسیر اهداف مشترک اجتماعی یکی از مسائل مهم حوزه حوزه مشترک ارتباطات و فرهنگ به شمار می آید. این نوشتار به منظور بررسی و ارایه برخی اصول و راهبردهای اسلام در خصوص ارتباطات در جوامع اسلامی متکثر فرهنگی تهیه شده است تا به گوشه ای از سوالات متعدد موجود در زمینه چگونگی روابط مطلوب میان اقوام، نژادها و گروه های فرهنگی مسلمانان در جامعه اسلامی و نیز ارتباط با اقلیتهای دینی پاسخ دهد و مبانی وحدت فرهنگی جامعه اسلامی را مرور نماید.....

"ظهور رادیو و تلویزیون در قرن بیستم امکان انتقال پیام به گروه های کثیری از مخاطبان را فراهم آورد و کلیسا در سال های آغازین این تحول توانایی واهمیت رسانه ها را در تبلیغ و ترویج آیین مسیحیت و تقویت ایمان مذهبی پیروان خود به خوبی درک کرد . جریان انجیل گرایی ( ) اولین نهاد مذهبی بود که بو طور رسمی در نوامبر 1920 نخستین برنامه رادیویی مذهبی را پخش کرد و پس از آن واکنش دیگر فرقه های مذهبی به واقعیت نوظهور رادیو ، خرید و تاسیس ایستگاه های متعدد بود . در فاصله سالهای 1940 تا 1950 گسترش و تنوع نسبی برنامه های رادیویی مذهبی افزایش یافت و بخش های خبری و برنامه های دینی خاص کودکان نیز پیش بینی و تهیه شد . با گسترش تلویزیون ، فرقه های بزرگ مسیحی در آستانه دهه 1950 به پخش برنامه های دینی از تلویزیون روی آوردندو در نهایت عوامل اجتماعی به همراه بهره گیری چند رسانه ای با هدف تبلیغ دین به ظهور پدیده کلیسای الکترونیک انجامید. نتایج پژوهش های انجام شده نشان می دهد که از نظر مخاطبان هدف اصلی کلیسای الکترونیک ارائه خدمات دینی به افرادی است که امکان حضور در کلیسا را ندارند. فراهم ساختن زمینه درک بیشتر مردم ارتباط دادن دین با زندگی روزمره و آموزش بیشتر ادیان نیز از دیگر اهداف کلیسای الکترونیک به شمار می آید. در این مقاله سیر تکاملی برنامه های رادیویی و تلویزیونی مذهبی به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و گونه شناسی برنامه های دینی تلویزیونی از رویکرد های مختلف ارائه شده است . در پایان نیز سعی شده است با بهره گیری از تجارب ارتباطات مذهبی در جهان الگویی کارآمد برای برنامه سازی دینی در صدا و سیما ارائه شود. "