علیرضا ملایی توانی

علیرضا ملایی توانی

مدرک تحصیلی: دکتری تاریخ با گرایش ایران اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی
رتبه علمی: استاد، گروه پژوهشی تاریخ فکری و فرهنگی ایران، پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.۱۷
پست الکترونیکی: mollaiynet@yahoo.com
لینک رزومه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۹۳ مورد.
۴۱.

مجلس شورای مملکتی به جای مجلس شورای ملی در دورة استبداد صغیر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محمدعلی شاه مجلس شورای ملی مشروطه خواهان مجلس شورای مملکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 121 تعداد دانلود : 957
در پی بمباردمان(بمباران) مجلس شورای ملی، بی درنگ انبوهی از مقاومت ها و مخالفت های داخلی و خارجی علیه محمدعلی-شاه آغاز شد. اوضاع کشور از جنبه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رو به وخامت نهاد و شاه که مشروعیتش زیر سؤال رفته بود، از هر سو تحت فشار آزادی خواهان قرار گرفت. او که به هیچ وجه نمی خواست تجربه «ناخوشایند» مجلس شورای ملی را تکرار کند، به تأسیس یک پارلمان خاص موسوم به «مجلس شورای مملکتی» روی آورد؛ مجلسی که به جای ملت، بر برخی از طبقات اجتماعی خاص تکیه داشت. حال مسئله این است که مجلس شورای مملکتی چه بود و چرا تأسیس شد و چه نقشی ایفا کرد؟ چه ترکیبی از نیروهای اجتماعی در آن حضور داشتند؟ برای پاسخ به این پرسش ها، در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با رویکردی تحلیلی، این مجلس به مثابه مهم ترین راه برون رفت از بحران در دوره پرتلاطم استبداد صغیر، مورد بررسی قرار گیرد؛ از مدافعان و پشتیبانان آن سخن گفته شود و کامیابی ها و ناکامی آن را مورد ارزیابی قرار گیرد. در نهایت، نگارنده به این نتیجه رسیده است که محمدعلی شاه با استفاده ابزاری از دین و با هدف نابودی مشروطیت و دستاوردهای آن، یک مجلس تشریفاتی و انتصابی موسوم به مجلس شورای مملکتی را جایگزین مجلس شورای ملی کرد تا به سبک ناصرالدین شاه حکمرانی کند، اما با مقاومت آزادی خواهان و سقوط او از تخت سلطنت، تلاش های مزبوحانه او ناکام ماند.
۴۲.

منازعه بر سر دلالت فرمان مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قانون اساسی مشروطیت مجلس مشورتی مجلس ملی نظام نامه انتخابات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : 239 تعداد دانلود : 265
اگرچه با صدور فرمان مظفرالدین شاه مبنی بر تأسیس مجلس شورای ملی، معترضان سیاسی خشنود شدند و دست از تحصن کشیدند، اما موضوعی که بر دامنه ی ابهام ها افزود، محتوا و دلالت اصلی این فرمان بود. سرعت تحولات انقلاب موجب شد این مساله حل نشده باقی بماند؛ زیرا در آن فضای متلاطم تنها به یک تفاهم زودگذر بین شاه و مخالفان نیاز بود تا بحران بست نشینی و مهاجرت هر چه سریع تر پایان یابد. بدین ترتیب منازعه ی اصلی بر سر فهم و تفسیر دلالت فرمان شاه به مرحله ی نهادسازی منتقل شد و از فردای پیروزی انقلاب خود را در شکل کشاکش های سیاسی نمایاند. این اختلاف ها هم در تدوین نظامنامه انتخابات و هم در تدوین قانون اساسی و هم در تاجگذاری شاه بروز یافت. مساله این بود که فرمان مظفرالدین شاه ناظر برکدام نوع از نظام سیاسی و چه سنخ از پارلمان بود، آیا یک مجلس مشروطه مدنظر بود و یا یک مجلس مشورتی؟ این مقاله با روش توصیفی و تبیینی می کوشد تا نشان دهد که چگونه تلقی های متفاوت از ماهیت و محتوای فرمان مشروطیت به پایان رسید. مقاله سرانجام به این نتیجه می رسد که گفتمان مشروطه خواهان و خوانش آن ها از فرمان مشروطه پس از یک رشته منارعات سیاسی در فرایند گذار از نهضت مشروطه به نظام مشروطه، سرانجام  بر خوانش دولت و دربار چیرگی یافت و فرمان شاه به مثابه مجلس مشروطه نگریسته شد نه یک مجلس دولتی یا مشورتی.
۴۳.

روابط دولت و ملت در فرمان مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرمان مشروطیت طبقات ملت مردم رعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 200 تعداد دانلود : 175
فرمان مشروطه نخستین متن رسمی معاصر در تعریف مناسبات دولت و ملت در تاریخ ایران است که به تغییر روابط دولت و ملت و نیز دگرگونی نهادهای سیاسی منجر شد و دوره تازه ای را در حیات و پویش سیاسی ایرانیان رقم زد. از سه فرمان صادر شده، دو فرمان نخستین با اعتراض مشروطه خواهان لغو شد، اما فرمان سوم مورد تأیید قرار گرفت. به دنبال آن تحصن در سفارت و مهاجرت علما پایان یافت. اما مسئله این است که چرا سه فرمان متفاوت صادر شد و بر سر محتوای آن ها کشمکش درمی گرفت؟ نوع و ماهیت مناسباتی که این فرمان ها در روابط دولت و ملت رقم می زدند چه بود؟ این مقاله با تحلیل مضمون این فرمان ها و بررسی مناسبات قدرت بین دولت و ملت، به این نتیجه می رسد که راز اصلی صدور سه فرمان متفاوت جدال بر سر تعیین جایگاه ملت در متن این سند مهم و تعیین نوع رابطه دولت و ملت در متن این فرمان ها بود که برای نخستین بار حق ایرانیان را برای مشارکت در قدرت به رسمیت می شناخت.
۴۴.

طرح جلد کتابهای درسی تاریخ معاصر دبیرستان از 1358-1394(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابهای درسی تاریخ معاصر ایران طرح جلد تصاویر و نشانه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 353 تعداد دانلود : 687
چکیده کتاب های تاریخی یکی از مهمترین رسانههای فرهنگی است که نقشهای مهمی چون آگاهی بخشی، هویتسازی، شکلدهی به ذهنیت، باورها و عقاید افراد جامعه را از رهگذر بازنمایی و بازآفرینی گذشته بر عهده دارد. وقتی این کتاب، کتاب تاریخ معاصر باشد، اهمیت، حساسیت و اولویت آن دوچندان میشود. این کتابها را می توان از منظرهای گوناگون ارزیابی کرد. یکی از اجزای اصلی چنین کتابهایی، طرح جلد و پوشش ظاهری آنهاست که درواقع بستهبندی و ویترین این آثار به شمار میرود و نخستین مواجهه مخاطب با این مجموعههای آموزشی از طریق جلد آنها انجام میگیرد. مساله اصلی این مقاله، بررسی طرح جلد این آثار از زوایای مختلفی چون جذابیتها و زیباییهای بصری، روانشناسی رنگها، ترکیب تصاویر و معانی آن و همچنین پیشینه طراحان جلد و طیف نویسندگان آن، متناسب با تحولات پس از انقلاب است. نگارندگان می کوشند در این مسیر از دانش نشانهشناسی و تحلیل های تاریخی استفاده کنند. آن ها سرانجام به این نتیجه می رسند که طرح جلد کتاب های درسی تاریخ دبیرستان ها به شدت تحت تأثیر فضای سیاسی و ایدئولوژیک کشور از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون قرار داشته است. کلیدواژهها: تاریخ معاصر ایران، کتابهای درسی، طرح جلد، تصاویر و نشانه ها#,
۴۵.

بازنمایی مشارکت سیاسی روستاییان و مهاجران روستایی در داستان های دوره پهلوی دوم (1357-1340)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادبیات داستانی دوره پهلوی دوم گفتمان شهری گفتمان روستایی فعالیت سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 137 تعداد دانلود : 328
نقش روستاییان در فعالیت های سیاسی همواره از مباحث مناقشه برانگیز بوده و نظرات مختلف از حضور پررنگ تا انفعال و روحیه محافظه کارانه شان آنان را در بر می گیرد. در این پژوهش شناسایی احکام دو گفتمان ""شهری"" و ""روستایی"" در زمینه مشارکت سیاسی روستاییان و مهاجران روستایی پیش از انقلاب 1357 مد نظر استو . برای دست یابی به دیدگاه روستاییان داستان ها به عنوان منابع پژوهش انتخاب شده اند. پرسش اصلی پژوهش این است که مشارکت روستاییان در داستان های دوره پهلوی دوم چگونه بازنمایی شده است و دیدگاه نویسندگان روستایی در این زمینه چه تفاوتی با نویسندگان شهری دارد؟ فرضیه ما این است که آثار داستان نویسان شهری همچون آثار پژوهشی به همان سه دسته تقسیم می شوند، اما بر اساس نظر داستان نویسان روستایی اغلب روستاییان و مهاجران به مسائل سیاسی توجهی نداشته اند که این بی توجهی ناشی از روحیه محافظه کارانه آنان نیست.
۴۶.

اندیشة تشکیل ارتش ملی در نخستین دورة مجلس شورای ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجلس ارتش ملی بریگاد قزاق مشق نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 508 تعداد دانلود : 546
با پیروزی نهضت مشروطه و تأسیس مجلس، اندیشة دفاع از استقلال و تمامیت ارضی کشور از سطح سیاست مردان به جامعه تسری یافت و دگرگونی مهمی در نگرش ایرانیان به قوای دفاعی کشور پدید آمد. انجمن های ایالتی با پیش گامی در این مسیر، برای مشق نظامی مردم از مجلس درخواست مجوز کردند. این امر کنش ها و واکنش هایی را در سطح مجلس، دولت و مردم برانگیخت؛ چنان که مجلسْ وزارت جنگ را به پاسخ گویی دربرابر این امر واداشت و به نقد عمل کرد بریگاد قزاق پرداخت. اما مهم تر از همه، طرح تشکیل ارتش ملی در مجلس بود که بررسی آن مسئلة اصلی این مقاله است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می کوشیم اقدامات و رویکردهای مجلس را درجهت تشکیل ارتش ملی به همراه واکنش ها و پیامدهای آن ارزیابی کنیم. اندیشه تشکیل ارتش ملی هرچند با پشتیبانی مجلس و مشروطه خواهان نزدیک بود به تأسیس نیروی نظامی کارآمد بینجامد، با جنگ قدرتی که بین شاه و مجلس درگرفت، استبدادگران مسئلة ارتش ملی را در تضاد با ارتش دولتی برشمردند و مانع از تحقق آن شدند.
۴۷.

بازخوانی روایت تشکیل کمیسیون پنج نفره مجلس در واکنش به اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجلس دوم انحلال اولتیماتوم روایت های کمیسیون پنج نفره

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار روابط خارجی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه
تعداد بازدید : 852 تعداد دانلود : 502
مجلس دوم در واپسین روزهای حیات خود، دستخوش بحران بزرگ اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران شد، که سرانجام به عمر این مجلس خاتمه داد. به رغم مباحث گوناگونی که تاکنون پیرامون اولتیماتوم روسیه درگرفته است؛ هنوز برخی از ابعاد آن رخ داد، در هاله ای از ابهام قرار دارد و همین ابهام ها موجب بروز یک رشته خطاهای آشکار شده است. یکی از این ابهام ها، طرح این ادعاست که مجلس در واپسین لحظات انقضای فرصت اولیتماتوم یک کمیسیون پنج نفره تشکیل داد تا با اختیارات تام، دولت را در حل و فصل موضوع اولتیماتوم و تدارک پاسخ مقتضی به آن یاری دهد. حال آن که نه در مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و نه در روزنامه مجلس، هیچ سخنی از معرفی اعضای این کمیسیون و تشکیل جلسه ها و نیز تصمیم های آن به میان نیامده است. مقاله حاضر برای پاسخ گفتن به این مساله، با رویکرد توصیفی تبیینی می کوشد ضمن بررسی تناقض ها و ابهام های جاری در اکثریت قریب به اتفاق روایت های تاریخی موجود و مرتبط با تشکیل کمیسیون، به بازخوانی برخی از ابعاد این رخ داد مهم بپردازد و از یک روایت معقول تر دفاع کند.
۴۸.

تأملی در چیستی عدالتخانه و روند تحول مفهومی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان سنتی گفتمان نوگرا میان گفتمان عدالت خواه جنبش عدالتخانه مجلس عدالت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : 894 تعداد دانلود : 611
جنبش عدالت خواهی ایرانیان در عهدقاجار در صیرورت خود با مفهوم عدالتخانه گره خورد و به بسط حوزه معنایی آن منتهی گشت. لذا برای فهم درست تر این مفهوم بایستی متغیرهای تأثیرگذار بر آن را شناسایی کرد و به این مساله پاسخ گفت که چه عواملی در پیوند با مفهوم عدالتخانه قرار داشتند و به چه میزان و محدوده ای بر تحول معنایی آن اثر گذاردند؟ نگارندگان با استفاده از روش تحلیل گفتمان می کوشند با بررسی حوزه های گفتمانی موجود در جامعه آن روز به ارزیابی تعامل این گفتمان ها با مفهوم عدالتخانه بپردازند. ناگفته روشن است که تلقی های متفاوتی از مفهوم عدالتخانه وجود داشت: خواست توده های مردم، اصلاح قضایی بر بنیان سنت رایج جامعه بود؛ اما افکار و آراء سران جنبش متعدد بود؛ بخشی لزوماً راهبردسیاسی نداشتند و به دنبال نظام قضائی کارآمد و مستقل بودند، قسمی یک باره به دنبال استقرار قانون و مجلس مشروطه بودند. در پی بست نشینی در حرم عبدالعظیم و بی توجهی دولت به مطالبات معترضان طباطبایی خواهان ""مجلس عدالت"" شد و مخالفین دولت ""مبعوثان ملت"" را طلب کردند. نه مجلس طباطبایی لزوماً اصلاح قضایی بود و نه مجلس آزادیخواهان حتماً مشروطه. سرانجام سرسختی عین الدوله نظرات متعدد سران جنبش را در چارچوب گفتمان واحدی موسوم به ""مجلس شورای ملی"" و ایجاد مشروطه متمرکز نمود.
۴۹.

جایگاه دانش سیاسی در برنامه های آموزشی دورة کارشناسی رشته تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دانش سیاسی مطالعه میان رشته ای رشته تاریخ برنامه آموزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 387 تعداد دانلود : 117
در میان رشته های اصلی علوم انسانی پیوندهای دانشی عمیقی میان علم تاریخ و علم سیاست وجود دارد. نه تنها در بسیاری از حوزه های تاریخ معاصر بلکه حتی درباره ی گذشته های دوردست تر نیز می توان این پیوندها را از نظر موضوعی، معرفتی و روشی نشان داد. کاربرد فراوان واژگان، مفاهیم و موضوعات خاص علم سیاست در مباحث تاریخی از ویژگی های تعامل این دو علم است. پیوندهای این دو حوزه ی دانشی را می توان از زاویه های گوناگون بررسی کرد اما آن چه محور اصلی این مقاله را شکل می دهد بررسی چگونگی و کاربست واژگان و مفاهیم دانش سیاست در برنامه های آموزشی مقاطع کارشناسی رشته ی تاریخ از بدو تأسیس این رشته تا امروز است. نگارنده با روش توصیفی- تبیینی می کوشد این نسبت ها را از منظر پیوند دانش تاریخ و دانش سیاست در سرفصل های برنامه ی آموزشی رشته ی تاریخ مورد ارزیابی قرار دهد و با روش تحلیل محتوا بسامد و فراوانی این مفاهیم را بسنجد. نتیجه این تحقیق گویای افزایش تدریجی حجم درس های هم پیوند با دانش سیاست و کاربرد واژگان و مفاهیم سیاسی در برنامه ی آموزشی رشته ی تاریخ است.
۵۰.

تحلیل گفتمانی متن مذاکرات مجلس پیرامون ترور شاه در سال 1344(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجلس ترور شاه گفتمان تقدس شاه بقای ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 512 تعداد دانلود : 183
در 21 فروردین سال 1344 شاه از سوی یکی از سربازان گارد سلطنتی مورد سوءقصد قرار گرفت. این حادثه در محافل خبری داخلی و رسانه های خارجی به صورت های گوناگون مورد تفسیر و ارزیابی قرار گرفت. مساله این است که مجلس شورای ملی نسبت به این حادثه چه واکنشی نشان داد. نظر به اهمیت و حساسیت این حادثه، مجلس در چند نوبت به این موضوع پرداخت و نمایندگان مجلس واکنش های مهمی نسبت به این رخداد نشان دادند که در نوع خود منحصر به فرد بود. متن مذاکرات نمایندگان مجلس از منظر تحلیل گفتمانی به ویژه از لحاظ نوع تعبیرهای ایدئولوژیک به کار رفته در آن بسیار حائز اهمیت است. این مقاله قصد دارد با روش تحلیل گفتمانی مواضع نمایندگان مجلس را مورد ارزیابی قرار دهد و پیش فرض ها، ایدئولوژی پنهان و کارکرد اجتماعی آن را آشکار سازد و پیوند آن را با نهاد قدرت بررسی کند. مقاله سرانجام به این نتیجه می رسد که در متن این مذاکرات، نظام سلطنت و شخص شاه راز اصلی سربلندی ایران و علت ثبات و پایداری کشور شمرده شدند و این سخنان درحقیقت چکیده گفتمان رسمی حکومت پهلوی در عرصه سیاسی بود که اینک بر زبان نمایندگان مجلس جاری می شد.
۵۱.

بازخوانی مواضع سیاسی مدرس در برابر اولتیماتوم 1911 روسیه به ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجلس مدرس اولتیماتوم کمیسیون پنج نفره

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران دوره مشروطه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی مسایل ایران
  3. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی روابط خارجی ایران روابط خارجی ایران دوره قاجاریه
تعداد بازدید : 456 تعداد دانلود : 397
برغم مباحث گوناگونی که تاکنون پیرامون اولتیماتوم1911 روسیه درگرفته است هنوز درباره برخی از ابعاد این رخداد و نیز مواضع سیاسی برخی از شخصیت های مهم پیرامون آن ابهام های جدی وجود دارد و همین ابهام ها موجب بروز یک رشته خطاهای تاریخی آشکار شده است. یکی از این خطاها مواضع سیاسی مدرس پیرامون اولتیماتوم است. مواضع او با آنچه که در پاره ای از پژوهش های تاریخی و یا در محافل سیاسی نقل می شود کاملاً تغایر دارد. در فضای پس از انقلاب، مدرس به عنوان یک شخصیت روحانی مستقل و یک سیاستمدار خوشنام و یک چهره آزادی خواه ملی در کانون پژوهش های تاریخی و مباحث سیاسی قرار گرفت. نگاه مثبت امام خمینی پژوهش در باره ی مدرس را رونق داد. تلاش برای تبدیل مدرس به یک الگوی تاریخی و یک سیاستمدار ممتاز سبب شد تا مسائل غیرواقعی زیادی در همین پژوهش ها به ایشان نسبت داده شود. از آن جا که این خطاها در حال تبدیل شدن به حقایق مسلم تاریخی هستند، نگارنده به استناد منابع اصلی و معتبر بازمانده از دوره ی اولتیماتوم 1911 می کوشد ضمن نقد دیدگاه های موجود درباره ی مواضع مدرس و نقض روایت های نادرست و ارزیابی منشاء شکل گیری این روایت ها به بازخوانی آن ها و طرح روایت های جایگزین بپرازد.
۵۲.

بررسی فعالیت های خیریه جامعه روحانیت مبارز تهران در پیشبرد انقلاب اسلامی

کلید واژه ها: دانشگاه اصفهان بازار روحانیون نهضت ملی قیام پانزده خرداد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم جریانها
تعداد بازدید : 15 تعداد دانلود : 988
انقلاب اسلامی ایران از آن جایی که یک حرکت مردمی و دینی بود، از ابتدای امر، تحت حمایت های اقشار مذهبی جامعه قرار گرفت. «جامعة روحانیت مبارز تهران» که به اختصار «جامعة روحانیت مبارز» گفته می شود، نهادی دینی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی است که به عنوان تنها تشکل سیاسی علما در ایران پیش از انقلاب شکل گرفت. این تشکل از جمله گروه های مبارزی بود که افزون بر فعالیت های سیاسی، به یک رشته فعالیت های خیریه نیز در سطح کشور روی آورد. این مقاله قصد دارد به همین جنبه از فعالیت های جامعه روحانیت تمرکز کند و آثار آن را در روند پیروزی انقلاب نشان دهد. تجلیات این حرکت را می توان در فعالیت هایی نظیر جمع آوری پول برای کمک رسانی به زندانیان سیاسی و اعتصابیون، راه اندازی کتابخانه و کمک به فقرا و محرومین جامعه نشان داد. این مقاله با استفاده از شیوة توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع اصلی (کتاب و اسناد) و انجام مصاحبه با شخصیت های تأثیرگذار، می کوشد به بررسی فعالیت های خیریه جامعة روحانیت مبارز در پیشبرد نهضت اسلامی بپردازد.
۵۳.

پیامدهای اعتصاب دو ماهه مطبوعات در سال 1357

کلید واژه ها: آزادی انقلاب اسلامی مطبوعات اعتصاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 175 تعداد دانلود : 41
روزنامه های پرشمارگان ایران در آخرین سال سلطنت رژیم پهلوی طولانی ترین اعتصاب تاریخ مطبوعات این کشور را از سرگذراندند؛ اعتصابی دو ماهه از 15 آبان تا 16 دی ماه همزمان با نخست وزیری غلامرضا ازهاری. دلیل یا بهانه شروع این اعتصاب اشغال تحریریه روزنامه های اطلاعات، کیهان و آیندگان و دستگیری و تحت تعقیب قرار گرفتن برخی از روزنامه نگاران بود. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع دست اول به ویژه حجم گسترده ای از نشریات آن زمان درصدد پاسخ به این پرسش بوده که اعتصاب مطبوعات در سال 1357 چه پیامدهایی را به دنبال داشته است؟ این نوشتار در نهایت به این جمع بندی رسیده است که شکل گیری اعتصاب دو ماهه مطبوعات از یک طرف باعث بروز اختلاف و جنگ قلمی میان روزنامه نگاران موافق و مخالف اعتصاب و از طرف دیگر موجب تقویت سایر ابزارهای اطلاع رسانی در غیاب نشریات پرشمارگان کشور شد. اعتصاب همچنین همراهی گسترده مردمی را به دنبال داشت که به واسطه اعتصاب، مطبوعات را دیگر در کنار و در صف مبارزاتی خود می دیدند. نتیجه این همراهی، استقبال مردم از این نشریات در روزهای پس از اعتصاب و افزایش کم نظیر شمارگان آنها بود. این نشریات پس از انتشار دوباره شان، با توجه به فضای به وجود آمده، اطلاع رسانی بهتری از رویدادهای سرنوشت ساز آن مقطع حساس داشتند.
۵۴.

واکاوی رفتار سیاسی جبهه ملی چهارم در تحولات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی (از آبان تا بهمن 1357)

کلید واژه ها: امام خمینی انقلاب اسلامی جبهه ملی مبارزه پارلمانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی اندیشه سیاسی اندیشه سیاسی در ایران تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی در ایران اسلامی تاریخ و مبانی اندیشه سیاسی از مشروطه تا انقلاب اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی جامعه شناسی سیاسی جامعه شناسی سیاسی ایران احزاب
  3. حوزه‌های تخصصی علوم سیاسی تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران تاریخ انقلاب اسلامی ایران (بررسی ریشه ها و عوامل)
تعداد بازدید : 502 تعداد دانلود : 391
در تاریخ مبارزات مردم ایران، که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید احزاب و گروه های متعدد، دخالت داشته اند، اما نقش آفرینی آنان در بطن حوادث منتهی به پیروزی انقلاب یکسان نبوده است. بلکه هر یک، استراتژی مبارزاتی خاصی را دنبال کرده اند. در این راستا جبهة ملی جریانی بود که به شیوه مبارزة پارلمانی علیه رژیم گرایش داشت، اما در چند ماهه منتهی به پیروزی انقلاب به تغییر رفتار در روند مبارزاتی خویش روی آورد. با توجه به این امر، این مقاله درصدد است تا ضمن ارزیابی عملکرد جبهه ملی در اوج تحولات انقلابی به این پرسش پاسخ دهد؛که چرا جبهة ملی به رغم روند مبارزاتی خویش به همراهی با انقلابیون مذهبی به رهبری امام خمینی پرداخت؟ نگارندگان بر این باوراند که جبهه ملی از یک سو، با آگاهی از ناکارآمدی رویکرد مبارزاتی خویش در فضای تازه و ازسوی دیگر، با توجه به سازش ناپذیری رهبری نهضت در مخالفت با حکومت پهلوی و براندازی آن، به همگامی با انقلابیون مذهبی پرداخت اما در این مسیر تنها به نقشی حاشیه ای اکتفا کرد و نتوانست نقش قابل توجهی ایفا کند.
۵۵.

کسروی از نقد دین ها تا داعیه ی پیامبری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دین پیامبری اصلاح دینی خردگرائی اصلاحات رضاشاه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 369 تعداد دانلود : 703
سخن گفتن در باره ی رویکردهای دینی کسروی به علت نقدهای تندش به ادیان موجود، چندان آسان نیست. او نه یک نواندیش دینی بود، که از اصلاحات دینی دفاع کند و نه یک بنیادگرای دینی بود، که از بازگشت به اصل دین سخن بگوید؛ بلکه او منتقد دین ها بود که سپس ادعای پیامبری کرد. بنابراین، مساله این است که چرا و چگونه کسروی از نقد دین ها به داعیه داری یک دین جدید پرداخت؟ این مقاله، با سیری در گفتمان دینی کسروی، به این نتیجه می رسد که وی دین را به مثابه ی چراغ هدایت آدمی برای همه ی جوامع در همه ی دوران ها ضروری می شمرد؛ اما دین مورد نظر او به سلاح منطق، خرد و علم عصر نیاز داشت تا توانائی تفهیم و تبیین آموزه هایش را داشته باشد و همگام با دگرگونی های تاریخی متحول گردد. او ادعا می کرد ادیان موجود فاقد چنین خصیصه ای هستند؛ لذا کوشید تا دینی جدید منطبق با نیازهای عصر پدید آورد و آن را جانشین دین های موجود نماید. «پاکدینی» همان دین ساختگی کسروی است که او را در قامت یک پیامبر خودساخته آشکار نمود.
۵۶.

حمام و استحمام در فرهنگ ایرانیان عصر قاجاریه (از آغاز تا مشروطه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ هویت ملی دوره ی قاجار حمام

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ پزشکی
تعداد بازدید : 481 تعداد دانلود : 614
استحمام ایرانیان فراتر از کارکرد بهداشتی مرسوم، کارکردهای مختلفی داشت که بررسی و تبیین این ابعاد، میتواند ما را در فهم بهتر تاریخ فرهنگی ایران یاری رساند. از این رو، مساله ی پژوهش حاضر، بررسی جلوه ها، کارکردهای متنوع و ابعاد مختلف فرهنگ استحمام ایرانیان در دوره قاجار است تا به این پرسش پاسخ دهد؛ که استحمام ایرانیان آن عصر از چه ویژگی هایی برخوردار بوده؟ در پاسخ، مقاله این مدعا را طرح می کند که فرهنگ استحمام ایرانیان در آن عهد، علاوه بر کارکرد بهداشتی، ابعاد و نقشهای چندگانه دیگری در چهار حوزه ی بهداشتی سلامتی، دینی، زیباییشناختی و اجتماعی داشت که برآمده از باورهای هویتبخش و طرز معیشت بومی ایرانی اسلامی است. این پژوهش، بر اساس روش توصیفی تحلیلی می کوشد این کارکردها را به نمایش بگذارد.
۵۷.

تأملی درباره امتداد فعالیت دوره دوم مجلس و انحلال آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کودتا مجلس دوم انحلال مجلس اولتیماتوم مجلس عالی دربار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه مجلس شورای ملی
تعداد بازدید : 625 تعداد دانلود : 547
مجلس دوم در واپسین روزهای فعالیت خود و با توجه به شرایط خاص کشور، تصمیم گرفت، تا زمان گشایش مجلس سوم به فعالیت خود ادامه دهد اما ناگهان بحران بزرگ تری بر کشور سایه انداخت و آن اولتیماتوم 1911م./1290ه .ش. روسیه به ایران بود که همه معادلات سیاسی و دیپلماتیک کشور را به هم ریخت و فعالیت مجلس را از مسیر عادی و متعارف خود خارج ساخت. بنابراین مجلس دوم به رغم تصویب امتداد دوره فعالیتش، بر سر یک دوراهی دشوار قرار گرفت که آیا اولتیماتوم را بپذیرد و به ننگ پایمال کردن استقلال کشور تن دهد و یا در برابر آن مقاومت کند؟ مجلس، راه دوم را برگزید و بدین ترتیب در تضاد با خط مشی دولت و شخص نایب السلطنه که مدافع پذیرش اولتیماتوم بودند، قرار گرفت و در نتیجه حدود چهل روز پس از تصویب امتداد دوره فعالیت خود، در پی تشکیل جلسه شورای عالی دربار، منحل شد. با توجه به آنچه گفته شد، مسئله، این است که چرا مجلس به استمرار دوره نمایندگی خود رأی داد؟ آیا انحلال آن وجاهت قانونی داشت یا یک کودتا بود؟ این مقاله با رویکرد توصیفی تبیینی می کوشد تا علل و انگیزه های استمرار دوره نمایندگی مجلس و نیز انحلال آن را به گفت وگو بگذارد.
۵۸.

مجلس عالی دربار حلقه گذار به نظام مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مجلس شورای ملی انتخابات مجلس مجلس عالی یا شورای عالی دربار نظام نامه انتخابات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 159 تعداد دانلود : 474
با صدور فرمان مشروطه، تلاش برای استقرار نظم جدید که مهم ترین مشخصه آن تشکیل مجلس شورای ملی بود، آغاز شد. اما تأسیس مجلس نیازمند تدوین نظام نامه (قانون) انتخابات بود که می بایست شورایی خاص، سرپرستی تنظیم و تدوین آن را بر عهده گیرد. این نهاد در تاریخ معاصر ایران به «مجلس عالی» یا «شورای عالی دربار» تعبیر شده است. با عنایت به فقدان پژوهشی مستقل درباره مجلس عالی و وجود ابهامات فراوان درباره ماهیت و عملکرد این نهاد، پرسش اصلی این است که مجلس عالی چرا و چگونه تأسیس شد؟ اعضای آن چه کسانی بودند و چگونه انتخاب شدند؟ و این شورا چه کارکردهایی داشت؟ مقاله حاضر درصدد است با بهره گیری از منابع اصلی و پژوهش های جدید، این موضوع را با رویکرد توصیفی ـ تبیینی مورد ارزیابی قرار دهد. سرانجام، مقاله به این نتیجه می رسد که مجلس عالی هرچند یک شورای اضطراری بود، با تصویب نظام نامه انتخابات و نیز برگزاری و نظارت بر فرایند انتخابات نقش بارزی در گذار از نظام پیشامشروطه به مشروطه ایفا کرد.
۵۹.

کسروی و تأمل درباره ی رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنان رضاشاه کسروی مشروطیت روح‍ان‍ی‍ان ملی گرائی کمپانی خیانت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 30 تعداد دانلود : 281
کسروی در یکی از حساس ترین دوره های تاریخ معاصر ایران زیست. او دو جنگ جهانی، انقلاب مشروطه و دوره ی دیکتاتوری رضاشاه را تجربه کرد. خمیرمایه ی ذهنی و پژوهشی اش نیز وی را به اظهارنظر درباره ی مسائل مختلف و تفکر در موضوعات گوناگون واداشت. آن چه مسلم است، کسروی دوستدار و شیفته ی انقلاب مشروطه و آرمان های آن بود، اما این انقلاب به سرعت دستخوش استبداد شد. کسروی که هر دو فضا را تجربه کرده بود، در آثار خود به بحث در باره ی آن ها پرداخت. یکی از ویژگی های کسروی ستایش از انقلاب مشروطه و همچنین دفاع از رضاشاه است. به همین دلیل، این پرسش مطرح می شود که چرا و چگونه کسروی از دو پدید ه ی متفاوت و متضاد پشتیبانی کرد؟ با عنایت به این که تاکنون نوع نگاه و قضاوت کسروی در باره ی رضاشاه، به صورت مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است این مقاله، با استفاده از روش توصیفی ـ تبیینی می کوشد با استناد به آثار کسروی، رویکردهای وی را پیرامون رضاشاه مورد ارزیابی قرار دهد.
۶۰.

همسانی های نظری و عملی دو روحانی عصر مشروطه: شیخ ابراهیم زنجانی و میرزا یحیی دولت آبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مشروطیت روحانیت نوگرایی دینی شیخ ابراهیم زنجانی یحیی دولت آبادی تعلیم و تربیت نوین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار روحانیت
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار شخصیتها
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 878 تعداد دانلود : 715
ارزیابی تطبیقی یکی از روش های مهم در پژوهش های تاریخی است که در پرتو آن ابعاد گوناگونی از پدیدهای تاریخی آشکار می گردد و امکان شناخت بهتر فراهم می آید. بر همین اساس، مقاله حاضر می کوشد پاره ای از همسانی های نظری و عملی دو شخصیت روحانی عهد مشروطه یعنی شیخ ابراهیم زنجانی و یحیی دولت آبادی را با روش تطبیقی مورد بررسی قرار دهد. بنابراین، شناخت این همسانی ها مسئله اصلی این مقاله است. دقت در متن اندیشه و عملِ این دو روحانی نشان دهنده وجود انبوهی از همسانی هاست که با مقایسه آنها می توان هم جنبه های ناشناخته تر اندیشه و عمل آنها را برجسته ساخت و هم روند تحول فکری آنها را به سوی اندیشه های متفاوت تبیین نمود. آن دو روحانی در یک دوره زمانی متولد شدند، اما با وجود پایگاه طبقاتی متفاوتشان، تحصیلات دینی مشابهی کردند؛ هر دو به محافل روشفکری راه یافتند؛ هر دو به صف مشروطه خواهان پیوستند؛ دغدغه های یکسانی پیدا کردند؛ به فعالیت های مشابهی دست یازیدند؛ آثار مشابهی نوشتند؛ هر دو در سلک روحانیان نواندیش و مدافع تعلیم و تربیت نوین درآمدند و به نقد وجوهی از رویه های رایج پرداختند. این مسائل بیانگر تأثیر فضا و شرایط آن عصر بر شکل گیری و تکوین شخصیت فکری و سیاسی آنان است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان