نیلوفر رضایی نراقی

 طی کاوش محوطه های تخت جمشید، پاسارگاد، و شوش تعداد فراوانی سنگ چشم گونه در بین اشیاء کشف شده به دست آمد که بعضی از آنها با نوشته و بدون سوراخ آویز، بعضی بدون نوشته و با سوراخ آویز و بعضی بدون نوشته و بدون سوراخ آویز بودند. این نوع سنگ دارای دو رنگ است: تیره در مرکز و روشن در حاشیه که تداعی کننده چشم است. حضور این نوع سنگ چشم با نوشته بابلی در گنجینه هخامنشی می تواند مربوط به غنایم جنگی از این منطقه باشد، اما کاربرد سنگ چشم های بدون نوشته چه بوده است؟ آیا به عنوان چشم مجسمه استفاده می شده اند؟ در این صورت، چه تفاوتی با چشم های مرصع به دست آمده از دیگر محوطه های هخامنشی مانند محوطه برازجان، یا چشم های مهره ای دارند؟ هدف این مقاله معرفی این یافته ها و توضیح کاربرد آنهاست. به این منظور، از روش توصیفی و مقایسه ای استفاده شده است. در این مقاله، نخست به شرح کشف این یافته در گنجینه های هخامنشی و چشم های ثبت شده در موزه تخت جمشید پرداخته می شود که هم زمان با توصیف انواع سنگ چشم همراه است، و در ادامه تفاوت آن با چشم های مرصع کشف شده در محوطه برازجان و چشم های مهره ای بررسی می شود. با استناد به توضیحات و خصوصیات انواع سنگ چشم و تفاوت آنها با چشم های مرصع از نقطه نظر اندازه و رنگ و فنِ ساخت، می توان کاربرد سنگ چشم های بدون نوشته را تزیینی و کاربرد سنگ چشم های با نوشته را مربوط به مراسم نذر دانست.