محسن سوهانی

امروزه هر کشوری که بخواهد گفتمان خود را ترویج کند و در عرصه های منطقه ای و بین المللی تأثیرگذار باشد، ضروری است دیپلماسی عمومی خویش را از طریق رسانه های برون مرزی دنبال کند. ایران نیز با درک این ضرورت، درصدد ترویج گفتمان انقلاب اسلامی توسط رسانه های بین المللی خود است. هدف اصلی این پژوهش ارائه الگوی مطلوب برای کاربست دیپلماسی عمومی گفتمان انقلاب اسلامی در معاونت برون مرزی سازمان صداوسیما است. روش پژوهش مصاحبه نیمه ساختار یافته با صاحب نظران و روش تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس نظریه داده بنیاد الگو اشتراوس و کوربین و نرم افزار  مکس کیو دی ای بوده است. 25 صاحب نظر در حوزه دیپلماسی و رسانه به روش گلوله برفی و با معیار اشباع نظری به صورت هدفمند انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان داد کاربست دیپلماسی عمومی گفتمان انقلاب اسلامی در معاونت برون مرزی سازمان صداوسیما تابعی از شرایط علّی (مبارزه با ایران هراسی، مقابله با هجمه رسانه ای علیه کشور، روشنگری در مسائل مهم بین المللی)، شرایط زمینه ای (تعامل دین و سیاست، انعکاس فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی) و شرایط مداخله گر (بیداری اسلامی، اشاعه گفتمان مبارزه با نظام سلطه، تشریح دستاوردهای اقتصاد مقاومتی) است. این عوامل، شرایط را برای اعمال کنش ها و تعاملات (تشکیل کارگروه گفتمان انقلاب اسلامی، شکستن انحصار قدرتمند رسانه های غربی، ترجمه، دوبله و تولیدات محتوایی، سینمایی، موسیقی، هنری و فرهنگی) مهیا می کنند که پیامدهای (تکامل روند انقلاب اسلامی، صدور انقلاب اسلامی، تقویت جبهه مقاومت و تضعیف نظام سلطه، بیداری و وحدت اسلامی، سبک زندگی سالم) را به دنبال دارد. 

امروزه کشورهای قدرتمند با استفاده از رسانه به تأمین منافع خود و پیشبرد سیاست خارجی از رهگذر تبلیغات سیاسی و شکل دهی به افکار عمومی می پردازند. ایران نیز از طریق رسانه های برون مرزی صداوسیما این سیاست را در سطح منطقه ای و فرامنطقه ای پیگیری می کند. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین دال های گفتمان سازی و شیوه های مؤثر در کاربست دیپلماسی عمومی انقلاب اسلامی در رسانه های برون مرزی سازمان صداوسیماست. روش پژوهش، آمیخته (کیفی-کمی) است. ابزار پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختار یافته و در بخش کمی، تحلیل معادلات ساختاری بوده است. بدین منظور، داده های حاصل از تکمیل پرسشنامه توسط 25 صاحب نظر، در نرم افزار SPSS و PLS به منظور مدل سازی معادلات ساختاری تحلیل شده است. صاحب نظران به روش نمونه گیری هدفمند از میان خبرگان حوزه های دیپلماسی و رسانه که بر مفاهیم نظری انقلاب اسلامی نیز مسلط بودند، انتخاب شدند. تعداد آنها بر اساس معیار اشباع نظری یافته ها حاصل شده است. یافته های پژوهش نشان داد که عوامل غیریت سازی، اسطوره سازی، هژمونی کردن، هم ارزی، ساختارشکنی، به حاشیه رانی و برجسته سازی از شیوه های مؤثر در کاربست دیپلماسی عمومی در رادیو و تلویزیون های معاونت برون مرزی سازمان صداوسیما و سبک زندگی اسلامی، وحدت بخشی، رأفت اسلامی و خردورزی، استکبارستیزی، اندیشه های ضدسکولاریستی و جهل زدایی از دال های گفتمان سازی انقلاب اسلامی ایران در سطح بین المللی هستند. نتایج تحلیل معادلات ساختاری مؤید کاربست توأمان این عوامل و مؤلفه هاست.