حسن خانجانی

در مباحث نقد ادبی سنت، و نوگرایی(مدرنیسم) یکی از اصلی ترین مسائل در حوزه هنر و ادبیات است. به ویژه در جوامعی که دوره گذار را طی می کنند، دشوارترین و در عین حال تکنیکی ترین مسأله است؛ به خصوص پیوند سنّت و نوگرایی. با ظهور آشکارای شعر نو در عرصه ادبیات فارسی چهره های سرشناسی پای در میدان نوپردازی نهادند که یکی از بارزترین این چهره ها هوشنگ ابتهاج (ه.الف.سایه) بود. شاعری که می توان گفت به ایجاد نوعی اتحاد و همبستگی محکم میان سنّت و مدرنیسم دست یافته است و این پیوند را در اشعارش به وضوح می توان دید. مقاله حاضر با بررسی اشعار ابتهاج جلوه های سنّت گرایی و نوگرایی در اشعار وی، و چگونگی پیوند این دو مقوله متمایز می پردازد؛ و نشان خواهد داد که هوشنگ ابتهاج نه مخالف سنت است و نه مخالف مدرنیته، بلکه در جهت پیوند میان آن دو از هیچ تلاشی فروگذار نیست.

ظهرت فی القرن العشرین دعوات تنادی بالنسویهًْ وأطلق علیها مصطلح "الأدب النسائی"، فی سیاق الحرکات الداعیهًْ لتحرر المرأهًْ وأطلت علی الأدب العربی فی السبعینات وفی الثمانینیات حتی ظهر تیار عربی سمی بالنقد النسوی. ومازال هذا المصطلح موضع شک وارتیاب بالنسبه لکثیرات من المبدعات، ومازال بالنسبهًْ لبعضهن تهمهًْ تنصق بما یکتبنه ومن هنا بقی المصطلح یتأرجح بین مؤید ومعارض وسط مناقشات فی الأوساط النسائیهًْ الأدبیهًْ بشکل خاص. وطبعاً تم الاختلاف حول المصطلح، هل الأدب النسائی هو الأدب الذی تنتجه المرأهًْ؟ أم هو ما تکتبه المرأهًْ ویدعو إلی التمرد علی ذکوریهًْ المجتمع؟ أم هو غیر ذلک؟ قبل ذلک هل یوجد أدب نسوی وأدب رجالی؟ أم أنّ الأدب هو أدب إنسانی لا رجولیهًْ ولا نسویهًْ فیه؟ أیضاً ما المصطلح المناسب؟ أدب نسوی، أم أدب المرأهًْ؟ أم الأدب الأنثوی؟ أم الأدب النسائی؟