محمدباقر فقیه

برنامه ریزی نیروی انسانی از مهم ترین مسائل هر سازمان است که موضوعات متنوع، جذاب و در عین حال پیچیده ای را شامل می شود. امروزه با توجه به تحولات شگرف در حوزه مدیریت منابع انسانی و گرایش مدیران به شایسته سالاری در برنامه ریزی های سازمانی، برنامه ریزی منابع انسانی مبتنی بر شایستگی جایگاه ویژه ای پیدا نموده است. بررسی مدل های مختلف در حوزه برنامه ریزی نیروی انسانی مبتنی بر شایستگی نشان می دهد که لزوم توجه به چشم انداز، مأموریت، استراتژی و اهداف سازمان و در ادامه ساختار سازمان جزء لاینفک در برنامه ریزی نیروی انسانی موفق خواهد بود و بدون توجه به این امر نمی توان رویکرد سازمان را مشخص نمود. تبدیل شدن برنامه ریزی منابع انسانی بر اساس رویکرد مبتنی بر شایستگی، نیازمند پارادایم عمده ای است که تفکر برنامه ریزان منابع انسانی را درباره افراد و سازمان به طور کلی تغییر دهد. پژوهش زیر با استفاده از روش تحقیق های مروری (اسنادی، کتابخانه ای)، سعی دارد یک روش اجرایی عمومی جهت طراحی مدل مفهومی شایستگی های منابع انسانی برای برنامه ریزی منابع انسانی سازمان های دولتی و تابعه دولت جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد. در این پژوهش ضمن بررسی تفصیلی مفاهیم برنامه ریزی نیروی انسانی، به بررسی محتوایی مفاهیم شایستگی، شایسته سالاری و رویکردهای مختلف این حوزه پرداخته شده است.

یکی از اهداف ارزشمند سند چشم انداز کشور در افق بیست ساله، دستیابی به جایگاه برتر علمی در سطح منطقه و خاورمیانه با تأکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علم است. در این راستا، دانشگاه ها به عنوان یکی از قوی ترین بسترهای تولید علم و دانش، از دیرباز در کشور به صورت جدی مورد توجه قرار داشته اند؛ با توجه به این که دانشگاه های سنتی کارایی کافی و لازم برای تحقق جنبش نرم افزاری و تولید علم را ندارند. لذا به طور مشخص، هدف اصلی این پژوهش، طراحی و تبیین مدل دانشگاه مجازی مبتنی بر عناصر سازمانی است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که با رویکرد آمیخته (کمّی و کیفی) در نظر دارد با طراحی مدل دانشگاه مجازی در دانشگاه پیام نور تهران این مهم را به انجام رساند. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که مدل نهایی پژوهش (دانشگاه مجازی) متشکّل از متغیّر فرایندهای مدیریتی با دو بُعد(فرایندهای پشتیبانی، فرایندهای اصلی)، متغیّر معماری اطلاعاتی با چهار بعد(زیرساخت، راهبرد، انسان، داده)، متغیّر معماری سازمانی با شش بُعد(محیط، فرهنگ، تمرکز، پیچیدگی، رسمیت، فنّاوری) و متغیّر میانجی اعتماد به یادگیری الکترونیکی است.

سرزندگی سازمانی در تحقق اهداف سازمان ها اهمیت بسزایی دارد و شناسایی ابعاد گوناگون آن می تواند به سازمان ها کمک کند تا آن را به وجود آورند و تقویت نمایند. با توجه به منطقی بودن مدل سه شاخکی در بررسی و مطالعه پدیده ها، این پژوهش با هدف "ارائه چارچوب سه شاخکی سرزندگی سازمانی" انجام شده است. در این پژوهش، از روش کیفی فراترکیب برای دست یابی به شناخت عمیق پیرامون سرزندگی سازمانی استفاده شده است. ابتدا با مبنا قرار دادن پروتکلی با 4 معیار به جستجوی مقالات درزمینه سرزندگی سازمانی و عوامل سازنده آن اقدام شده و سپس با روایی سنجی مقالات انتخابی، نهایتاً 29 مقاله نهایی شده و نسبت به استخراج عوامل سازنده سرزندگی سازمانی در آن ها اقدام شده است و درنهایت به سازمان دهی عوامل سازنده سرزندگی سازمانی در سه بعد رفتاری، ساختاری و زمینه ای اقدام شده است. ابعاد ساختاری سرزندگی سازمانی مواردی چون بهبود قوانین و مقررات کاری، بهبود ساختار سازمان و ساختارهای منعطف تر، سازوکارهای ساختاری بالنده محور، مدیریت راهبردی منابع انسانی و عملکرد و بهره وری بالای کارکنان است. ابعاد محتوایی (رفتاری) سرزندگی سازمانی ابعادی چون خوش بینی نسبت به آینده، برون گرایی، سلامت جسمی و روانی، اعتماد بین مدیران و کارکنان، مدیریت تعارضات، مثبت اندیشی، افزایش سطح تعلق خاطر کاری کارکنان و به کارگیری ساختاری منعطف است و نهایتاً ابعاد زمینه ای سرزندگی سازمانی شامل فرهنگ تعامل پذیری سازمانی، تلاش برای تغییر فرهنگ سازمانی با رویکرد شادی افزایی و پویایی، تناسب فرهنگ کارکنان با فرهنگ سازمان، فرهنگ انعطاف و تطابق و علاقه به کار شناسایی شده اند. این چارچوب می تواند پس از اعتباریابی و آزمون در میان سازمان های مختلف، به عنوان یک چارچوب جدید درزمینه چارچوب سه شاخگی (زمینه، محتوا و ساختار) سرزندگی سازمانی مورد استفاده قرار گیرد.

این پژوهش به بررسی وضعیت شرکت ایران خودرو از نظر میزان ناب بودن می پردازد و ضرورت انجام فرایند تجدید حیات و اجرای چرخه ی بهبود راهبردی را یادآور شده تا علاوه بر افزایش کیفیت محصول که در راستای رقابت پذیری است، نسبت به اصلاح الگوی مصرف، به ویژه مصرف انرژی در کشور، اقدام و در جهت راهبردهای کشور گام بردارد. انتخاب مدل جکسون و جونز در این پژوهش، به دلیل جامعیت مدل و دارا بودن چارچوب مشخصی از ابزار و روش های ناب و نیز داشتن روش اجرایی است. روش پژوهش از نوع توصیفی و همبستگی و مبتنی بر مدل معادله های ساختاری است. بدین منظور پرسش نامه ای با 88 سؤال برای کلیدهای نُه گانه ی توسعه طراحی شد. ابتدا با استفاده از مدل جکسون و جونز به تعیین سطح یادگیری سازمان با توجه به کلیدهای نُه گانه توسعه پرداخته شد و در ادامه با استفاده از تحلیل عاملی، از صحت مدل اندازه گیری جکسون و جونز اطمینان حاصل شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از مدل معادله های ساختاری، نشان داد که رئوس سه گانه ی توسعه، روابط متقابل قوی با یکدیگر داشته اند و این رئوس نیز به نوبه ی خود بر توسعه شرکت ایران خودرو تأثیر به سزایی می توانند داشته باشند. در پایان به منظور تعیین اولویت و اهمیت کلیدهای نُه گانه ی توسعه در شرکت ایران خودرو، از آزمون فریدمن استفاده شد.