حبیب الله عباسی

حبیب الله عباسی

مدرک تحصیلی: استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۶۴ مورد.
۴۱.

از زبان نار تا زبان نور چگونگی تکوین نثر عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عرفان تصوف نثر زهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 589 تعداد دانلود : 954
پس از شکل گیری زهد تحت تأثیر علل و اسبابی چند، جریان فربه تصوف به دنبال درآمیختن اکسیر عشق با مس زهد پدید آمد و نثر عرفانی نیز از بطن نثر زاهدانه متولد شد و رشد و نمو یافت.این نثر نیز شاخه ای از نثر دینی است که از گونه های پرکاربرد نثر سده های نخست و دوم هجری در شکل های مختلف حدیث، تفسیر، خطابه و نامه بوده است.این نوشتار چگونگی شکل گیری و پدید آمدن نثر عرفانی از درون نثر زاهدانه و رشد و نمو آن را بررسی و تبیین می کند؛ بنابراین پس از بحث درباره علل و اسباب تکوین زهد به بررسی نثر زاهدانه و ویژگی ها، چهره های برتر و آثار آن پرداخته شده و در ادامه از چگونگی تکوین نثر عرفانی بعد از وارد شدن عشق در نثر زاهدانه، سخن به میان آمده است.با توجه به مهم ترین ویژگی های نثر عرفانی، این نتیجه حاصل شد که هم جریان های زهد و تصوف و هم نثرهای مربوط به این دو نحله، محصول دیالکتیک وابستگی به سنت و گریز از آن بوده است.
۴۲.

تقدم نوشتار بر گفتار از دیدگاه قلقشندی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتار نوشتار صبح الاعشی قلقشندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 411
در این مقاله برآنیم که نشان دهیم اگرچه اندیشه «تفوق نوشتار بر گفتار» پس از رنسانس در اروپا مطرح شد و سرانجام در پایان دهه شصت و آغاز دهه هفتاد سده بیستم میلادی- که دریدا تقابل­های دوگانه محوری فرهنگ غرب را شالوده شکنی کرد- وجه غالب آن فرهنگ شد؛ در فرهنگ اسلامی، قرآن کریم- سرچشمه اصلی آن تمدن- نقطه عطفی در تبدیل فرهنگ شفاهی به فرهنگ مکتوب بود یا به تعبیری، زمینه ساز گذار از گفتاربنیادی به نوشتاربنیادی شد. در برخی حوزه ها، همچنان گفتاربنیادی غالب بوده و کمتر کسی به صراحت از برتری نثر بر شعر سخن گفته است. تاحدودی کتاب صبح الاعشی فی صناعة الانشاء نوشتة قلقشندی در این میان استثناست. ازاین­رو، پس از معرفی مختصر قلقشندی و آثارش، به بررسی دیدگاه او درباره برتری و اولویت نثر پرداخته و مهم ترین دقایق آن را برشمرده و تبیین کرده ایم
۴۳.

کلام محوری در ادب پارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بلاغت فارسی ناصرخسرو دریدا کلام محوری معیارهای خطابه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 489 تعداد دانلود : 861
سنت فکری فلسفی غرب از روزگار افلاطون و ارسطو، و حتی پیش تر از آن، تا قرن بیستم و در اندیشه و آرای فردینان دو سوسور، زبان شناس سوئیسی، تحت تأثیر رویکردی دوقطبی، گفتار را بر نوشتار ترجیح می داده است. در این نگره، انتقال کامل معنا از طریق «گفتار» امکان پذیر می نمود. حال آنکه نوشتار تنها فرع و جانشین گفتار قلمداد می شد و این انمکان دست نایافتنی به نظر می رسید. با نگاهی گذرا به تاریخ و فرهنگ ایرانی اسلامی می توان مدعی شد که با وجود تفاوت هایی در مبانی و روش ها، با ترجیح گفتار بر نوشتار در گفتمان اندیشگی زبان و ادب کلاسیک مواجه هستیم. چنان که، به طور خاص، ناصرخسرو مبانی نظری این مهم را سامان بخشید و سازوکار حاکم بر زبان گفتار حاکمیت و سیطرة خود را بر حوزة بلاغت اسلامی به طور عام و بلاغت فارسی به طور خاص تا قرن ها ادامه داد. این مقاله طرح و شرح این ماجرا خواهد بود.
۴۴.

کلام شیعی در عرفان بایزید ثانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عرفان کلام شیعی بایزید ثانی روضةالعارفین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی فقه و کلام
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات عرفا و صوفیه
تعداد بازدید : 633 تعداد دانلود : 577
این مقاله به بررسی اجمالی مؤلّفه های کلام شیعی در عرفان علی بن عنایت الله بسطامی بایزیدی، ملقّب به بایزید ثانی در متن کتاب روضة العارفین می پردازد. نویسنده یکی از عرفا و محدّثان شیعة قرن 10 و 11 هجری است که رسالة روضةالعارفین را در تبیین مسائل توحیدی، اعتقادی، عرفانی و آداب سیر و سلوک تحریر کرده است. هدف این نوشتار تلاش برای پاسخ گویی به این سؤالات است: 1. مؤلّف در مقام صوفی وحدت وجودی و محدّث شیعی، چگونه مسائل اصول اعتقادی شیعة امامی را با عنایت به نحلة فکری فلسفی عرفانی خویش مطرح می کند؟ 2. آیا اصولاً آوردن برهان ها و استدلال های کلامی از جانب یک صوفی، با در نظر گرفتن این شبهه که صوفیان از مباحثات عقلانی به شیوة متکلمان گریزان اند، با حکمت ذوقی صوفیانه تناسبی دارد؟ با در نظر گرفتن مهم ترین مشخّصه های کلام شیعی مطرح شده در رسالة روضة العارفین و مقایسة آن با مسائل کلامی بحث شده نزد مهم ترین متکلّمان شیعی پیش از او، به این نتیجه می رسیم که مؤلّف، متکلّم شیعة عارف مسلکی است که عرفان را بستری مناسب برای طرح مباحث کلامی شیعه دانسته است و چنان که عرفان او کلامی است، کلام او نیز عرفانی است
۴۷.

موسیقی بیرونی در شعر نادرپور

کلید واژه ها: سنتی وزن موسیقی بیرونی آزاد نادر نادرپور چهارپاره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 68 تعداد دانلود : 437
نادر نادرپور، شاعر بزرگ معاصر ایران است، در حالی که پژوهش هایی اندک دربارة کلام وی بانجام رسیده است. این پژوهش، زیر عنوان موسیقی بیرونی (وزن) در شعر نادرپور، به بررسی جلوه ای از موسیقی در شعر او می پردازد. برای انجام این مهم، پس از آوردن مقدماتی در باب شعر و موسیقی، ابتدا بحثی در اطراف موسیقی بیرونی، طرح و تمام بحرهایی که نادرپور در قالب آن ها شعر سروده، با ذکر یک یا دو نمونه معرفی شده است. سپس در یک جدول، تمام شعرها، اعم از سنتی، چهارپاره و آزاد، دسته بندی شده، در نهایت تحلیلی از نتایجِ بدست آمده انجام گرفته است. هدف از انجام این پژوهش، تأثیر و جای گاه موسیقی بیرونی در اشعار نادرپور است.
۴۸.

تصویر مرگ در مرثیه های سیدرضی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تشبیه مرثیه مرگ سیدرضی تصویر شعری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 242
در این نوشتار موتیف تشبیه مرگ که از صورتهای شعری فربه و پربسامد مرثیه های سیدرضی است بررسی شده است. پس از اشاراتی اجمالی به اهمیت تشبیه در قلمرو بلاغت و تبیین نقش آن در حوزه ادب غنایی، به ویژه مرثیه که از گونه های پر کاربرد دیوان این شاعر است، به احصا و استخراج نمونه هایی از این نوع تشبیه ها پرداخته ایم و آن گاه آنها را از منظرهای مختلفی کاویده و طبقه بندی نموده و میزان ابتکار و خلاقیت شاعر و ارزش و نوع عاطفه آنها را نشان داده ایم و در نهایت اشاره شده که برخورد شاعر با مساله مرگ به دلیل بهره مندی از جهان بینی خاص تا حدودی متفاوت از دیگر شاعران هم عصر وی است
۴۹.

کارکرد گفتمان فقهی در مثنوی مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصوف زبان مولوی مثنوی تغییر گفتمانی گفتمان فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 403 تعداد دانلود : 927
مولوی از رهگذر خلاقیتهای فردی و تحت تأثیر تعیّنات اجتماعی، فرایند تولید متن مثنوی را تجربه می‌کند؛ وی در زبانی خاص و تحت تأثیر انگیزه‌های متعدد به تولید این متن با ویژگیهای صوری خاصی می‌پردازد. این نشانه‌ها و ویژگیها که محصول تلاقی گفتمانهای متنوع و متکثر و صورت‌بندیهای مختلف است؛ از مثنوی متن درهم‌تافته‌ای ساخته که نشانه‌های مربوط به گفتمانهای مختلف را به‌سادگی در آن نمی‌توان از هم تشخیص داد. یکی از نهرهای شگرف و شگفتی که از چشمه‌های سه‌گانة مثنوی معنوی روان است و تا حدودی تحت‌الشعاع نهرهای دیگر آن قرار گرفته، نهر مباحث و مسایل فقه و اصول است که یادگار و نمایانگر بُعد دانشمندی مولوی است. این مقال بعد از اشاره‌ای اجمالی به این بُعد از شخصیت او، به تبیین گفتمان فقهی مثنوی و جلوه‌های گوناگون آن مانند طهارت، زکات، روزه، نماز، حج، جهاد و برخی قواعد فقهی و فتاوی آن می‌پردازد و نشان می‌دهد که مولوی نیز با دخل و تصرف در فرایند عمل این گفتمان و قرار دادن اصطلاحات و سازه‌های زبانی خاص قواعد فقهی در بافت و موقعیت زبانی و بیانی جدید و مغایر با موضع و رابطة واقعی و تعیین شده، از آنها به مثابه ابزار معرفت‌شناسی تازه‌ای بهره گرفته و به دلیل همین تعارض و تضاد گفتمانی است که تفکر نسبتاً مستقل و رهایی‌بخش او شکل می‌گیرد
۵۰.

حکایت های عرفانی و نقش آن ها در گفتمان منثور صوفیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصوف کرامت حکایت نثر عرفانی قصه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات انواع ادبی ادبیات روایی و داستانی گونه های کلاسیک حکایت
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات متون عرفانی و تحلیل عرفانی متون ادبی
تعداد بازدید : 499 تعداد دانلود : 492
دقیقه اصلی این مقاله تبیین اهمیت و نشان دادن جایگاه حکایت در آثار منثور عرفانی است. از همین‏رو با اختیار منظری که تصوف را نگاه هنری و جمال شناسانه به الاهیات و دین می داند، یکی از فرم های پربسامد و هنری نثر عرفانی، یعنی «حکایت» بررسی شده است. بعد از تعریف لغوی و اصطلاحی و بیان قواعد اصلی و ویژگی هایش، اهمیت و کارکردهای آن در تصوف خاطر نشان شده و در ادامه بعد از بحث در باب شیوه های مختلف طبقه بندی حکایت های صوفیانه، با استناد به آثار برتر منثور عرفانی تقسیم بندی متفاوتی از این نوع حکایت ها در سه دسته رئالیستی ، خارق العاده و ابداعی ارائه شده است. ر
۵۲.

سخن و آپولو(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 340 تعداد دانلود : 694
این نوشتار، با تکیه بر این نکته که رویدادهای فرهنگی صد سال اخیر ایران و جهان عرب سخت شبیه هم است، دو نشریه جریان ساز ایرانی و مصری - سخن و آپولو - را مورد بررسی قرار می دهد. هنوز صدای این دو نشریه تاثیرگذار را که حلقه پیوند ادبیات سنتی و مدرن به شمار می روند، می توان از دیواره زمان شنید. در این مقاله ابتدا به اجمال این دو نشریه که به همت خانلری و ابوشادی منتشر می شدند، معرفی شده است. در پایان به برخی قدر مشترک های این دو نشریه اشاره شده است؛ قدر مشترک هایی مانند وارد کردن حال و هوایی جدید در حوزه شعر، گسترش شعر تمثیلی و نمایشی، وضع مبانی و معیارهای جمال شناسی جدید، رویکرد اعتدالی به ادبیات اروپا به ویژه شعر، ترجمه و نقد؛ چاپ و انتشار آثار شعری و تحقیقاتی مدرن، معرفی و شناسایی بسیاری از چهره های شاخص ادبیات عرب و ایران برای اولین بار، به دور بودن هر دو نشریه از گرایش های سیاسی و حزبی و نظریه پردازی و جریان سازی هر دو نشریه در حوزه شعر.
۵۴.

بوطیقای امیرخسرو دهلوی

کلید واژه ها: شعر امیرخسرو بوطیقا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی بلاغت
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات شخصیت ها شاعران
تعداد بازدید : 594 تعداد دانلود : 475
موضوع اصلی این مقاله بحث و کنکاش درباره بعد نظری یا به تعبیری بوطیقای امیرخسرو است. در این مقاله با تکیه بر اثار سه چهره شاعر به اجمال جلوه های بوطیقای شاعر: محاکمات شعری، توصیف، مضمون سازی، وقوع گویی، چیستی شعر، ویژگی های شاعر، اهمیت سخن و شعر، انواع شاعران، نرگسانگی شاعر یا خودشیفتگی او به شعر و هنر خود، ترجیع شعر فارسی بر شعر عربی، صنایع و ...
۵۵.

جوهر زمان (تحلیل جامعه شناختی منظومه «کار شب پا» ی نیما)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نیما کار شب پا جوهر زمان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی مکتب های ادبی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی نقد و بررسی آثار ادبی معاصر شعر
تعداد بازدید : 819 تعداد دانلود : 253
در نوشتار حاضر، منظومه «کار شب پا» ی نیما از منظر جامعه شناسی مورد تحلیلی قرار گرفته است و نشان داده شده که پیوند قابل درکی میان اثر هنری– ادبی و اوضاع اجتماعی وجود دارد. اثر ادبی گاهی بازتاب ایجابی وضعیت بیرونی جامعه است و گاهی بازتابی سلبی دارد که به انتقاد و اعتراض نسبت به آن وضعیت می پردازد. هر چند اشعار نیما بازتابی از روح حاکم بر زمانه اوست، غالبا در انتقاد و نفی مناسبات اجتماعی عصر سروده شده است. کار شب پا، به عنوان منظومه ای واقع گرا در توصیف نظام طبقاتی و کارکرد و روابط میان دو طبقه فرودست و انتقاد غیر مستقیم به این نظام سروده شد. در این مقاله نخست از شعر اجتماعی نیما و تحلیل کار شب پا سخن رفته و در پایان مایه های رئالیستی شعر چون زبان، عناصر بومی و شکل ارگانیک شعر و تناسب آن با جامعه ارگانیک به بحث گذاشته شده است.
۵۷.

قاصر از معنی نو، حرف کهن بررسی اجمالی شعر عرفانی پس از مولوی (نیمه دوم قرن هشتم و نیمه نخست قرن نهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 830 تعداد دانلود : 180
در این مقاله جریان شعر عرفانی به سه دوره حال، قال و احتیال تقسیم شده‌است، برای ورود به بحث اصلی که بررسی شعر عرفانی دوره قال است، اشاراتی اجمالی به دوره تکوین شعر عرفانی و دوره حال شده است و پس از آنکه با تکیه بر شعر و شخصیت صوفیانه سه شاعر برجسته عصر فترت یعنی شاه نعمت الله ولی، محمد شیرین مغربی و شاه قاسم انوار به طرح این پرسش پرداخته شده است که علت عدم ماندگاری این شعر چیست حال آن‌که این جریان شعری در روزگار حیات شاعران خود، پر رونق و پرطرفدار بوده است؟ در ادامه سخن تلاش شده است که علل عدم ماندگاری این جریان شعری برشمرده شود و به علل مقبولیت آن، در روزگار حیات هر شاعر اشارتی رود. در پایان برای عینی‌تر شدن موضوع، ده غزل از دیوان هر شاعر در سه سطح زبانی، بلاغی و موسیقایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
۵۹.

ضرورت تصحیحی دیگر(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 549
توجه به تصحیح نسخه های کهن، هنوز از اهمیت بسیار برخوردار است در این مقاله، ضمن اشاره به اهمیت کار علامة قزوینی در تصحیح تاریخ جهانگشای جوینی از سه نسخة نویافته سخن می رود که علامه قزوینی به آنها دسترسی نداشته است. این نسخه ها گروه برخی مشکلات متن جهانگشا را می گشایند. که در این مقاله برخی آز آنها نقل شده است.
۶۰.

ادبیت جهانگشای جوینی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 580
در این مقاله، سعی شده است تا از منظر روش فرمالیسم در نقد ادبی کتاب تاریخ جهانگشای جوینی (تألیف 658 ه ق) مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. و مرز میان ماهیت تاریخی و ماهیت ادبی این اثر مشخص شود. مقاله نشان می دهد که مشخصه ادبی این کتاب بر ماهیت تاریخی آن غلبه دارد

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان