فریبا عباسی

گردشگری روستایی با توجه به کارکردهای متنوع و نیز توانایی بالا در ایجاد ارتباط با سایر بخش های اقتصادی به عنوان یک استراتژی برای توسعه اجتماعی- اقتصادی مناطق روستایی مطرح گردیده است. هدف از پژوهش حاضر ارزیابی نقش گردشگری بر روی توسعه پایدار نواحی روستایی استان زنجان است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق 8 روستای هدف گردشگری استان زنجان می باشد. بر اساس سرشماری سال 1395 مجموع خانوارهای ساکن در این روستاها 2584 خانوار است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه 243 نمونه محاسبه شد. روایی صوری پرسشنامه از دیدگاه متخصصان بررسی شده و پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفا ی کرونباخ به میزان 76% محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر (t تک نمونه ای، رگرسیون، کروسکال والیس) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که توسعه گردشگری سبب تأثیرگذاری مثبت در شاخص های اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و کالبدی و تأثیرگذاری منفی در شاخص زیست محیطی گردیده است. همچنین در مدل برازش رگرسیونی، ضریب تعیین برابر با (0.842)، بوده است که نشان دهنده ی -تاثیر مثبت گردشگری روستایی بر ابعاد متغیرهای مستقل تحقیق می باشد. رتبه بندی آزمون کروسکال والیس نیز نشان می دهد که به ترتیب روستاهای ویر، سوکهریز، حاجی سیران، شیت بیشترین تاثیر را از گردشگری روستایی در منطقه پذیرفته اند. واژگان کلیدی: گردشگری پایدار، توسعه روستایی، گردشگری روستایی، استان زنجان

ایران از سال 1995 در تلاش است که رژیم تجاری خود ار آزاد کند تا عملکرد رشد و تجارت بالاتری داشته باشد. با وجود دوره طولانی آزادسازی، واردات هنوز هم سریع تر از صادرات رشد می کند و کسری تجارت را افزایش می دهد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات آزادسازی تجاری بر رشد و تجارت محصولات کشاورزی با استفاده از رویکرد الگوی مارکوف- سوئیچینگ و داده های سری زمانی سالانه (از1979 تا 2018) انجام شد. نتایج نشان داد که آزادسازی، از طریق کاهش نرخ تعرفه واردات، در کوتاه مدت، صادرات را به میزان 1/56درصد افزایش می دهد؛ اما در بلندمدت، میزان واردات حدود 65/7 درصد کاهش می یابد. همچنین، نتایج تخمین الگوی رشد نشان داد که شاخص آزادسازی در هر دو رژیم اثر مثبت و معنی دار بر رشد کشاورزی دارد، بدین معنی که اعمال سیاست آزادسازی تجاری در دوره مورد مطالعه به میزان 1/981 درصد تأثیر مثبت بر رشد بخش کشاورزی داشته است. بنابراین، آزادسازی تجاری در کوتاه مدت منجر به رشد در صادرات می شود و در بلندمدت نیز با افزایش تولید، به افزایش حجم صادرات و کاهش واردات و از این رو، به رشد اقتصادی می انجامد. با توجه به نتایج به دست آمده و به منظور افزایش توان تجارت در بخش کشاورزی، پیشنهاد می شود که تنظیم سیاست های تعرف ه ای در خصوص آزادسازی تجاری همگام و مطابق با اهداف برنامه های سند چشم انداز انجام شده و شرایط لازم برای حفظ قدرت چانه زنی در مذاکرات تجاری آتی نیز مورد توجه قرار گیرد.

گردشگری روستایی با توجه به کارکردهای متنوع و نیز توانایی بالا در برقراری ارتباط با سایر بخش های اقتصادی به منزله راهبردی برای توسعه مناطق روستایی مطرح شده است. هدف از تحقیق حاضر، واکاوی موانع اقتصادی توسعه گردشگری در نواحی روستایی با استفاده از نظریه بنیانی در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان است. پژوهش حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد و از بُعد روش، از نظریه بنیانی بهره برده است. برای گردآوری اطلاعات از اسناد کتابخانه ای، تهیه عکس و فیلم، مصاحبه عمیق و مشاهده مستقیم و غیرمشارکتی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش را مدیران محلی (کارشناسان حوزه گردشگری، دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی) هشت روستای هدف گردشگری استان زنجان تشکیل می دهند. روش نمونه گیری به صورت روش گلوله برفی (36 نفر) تا رسیدن به اشباع تئوریک انجام شده است. برای تأمین روایی تحقیق، از روش ارزیابی گوبا و لینکولن (شامل چهار مرحله قابلیت اعتبار، انتقال پذیری، قابلیت ثبات، تأییدپذیری، معقول بودن) استفاده شده است. داده های جمع آوری شده از طریق تحلیل محتوایی واکاوی شدند. با پیونددادن کدها (کدگذاری باز)، مفاهیم (کدگذاری محوری)، مقوله ها (کدگذاری انتخابی) و تأیید اعتبار مفاهیم به دست آمده تحقیق از شیوه روش کانونی به دست خبرگان، مدل مفهومی تحقیق ترسیم شد و تأیید نظر کارشناسان نیز به مدل اعتبار بخشید. نتایج تحقیق نشان می دهد که روستاهای هدف گردشگری استان زنجان در مقوله اقتصادی، با مشکلات اساسی مواجه اند. این مشکلات عبارت اند از: محدودیت فصول گردشگری، آسیب پذیری اقتصاد کشاورزی، ضعف توانمندی های فردی، فضای نامناسب اقتصادی، فقدان ریسک پذیری، فقدان شناخت بازار و ضعف دانش فنی کسب وکار

هدف از تحقیق حاضر واکاوی چالش های کالبدی توسعه گردشگری در نواحی روستایی با استفاده از نظریه بنیانی در روستاهای هدف گردشگری استان زنجان می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف، توسعه ای-کاربردی و از نظر پارادایم در گروه تحقیقات کیفی قرار می گیرد و از بعد روش از نظریه بنیانی بهره برده است. جهت گردآوری اطلاعات از اسناد کتابخانه ای، تهیه عکس و فیلم، مصاحبه عمیق و مشاهده مستقیم و غیرمشارکتی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش مدیران محلی هشت روستای هدف گردشگری استان زنجان می باشد.داده های جمع آوری شده از طریق تحلیل محتوایی مورد واکاوی قرار گرفتند. با پیوند دادن کدها (کدگذاری باز)، مفاهیم (کدگذاری محوری)، مقوله ها (کدگذاری انتخابی) و تایید اعتبار مفاهیم بدست آمده تحقیق از شیوه روش کانونی توسط خبرگان، مدل مفهومی تحقیق ترسیم شد و تأیید نظر کارشناسان نیز به مدل اعتبار بخشید. نتایج حاصل تحقیق نشان می دهد که روستاهای هدف گردشگری استان زنجان با چالش های کالبدی همچون تخریب بافت و معماری سنتی روستا، مسائل محیطی، ضعف امکانات-خدمات، ضعف زیرساخت ها و ناوگان حمل و نقل روبرو می باشند.

در طی سال های اخیر، بازار بورس کالای ایران همواره با نوسان ها و تلاطم های بی ثبات کننده قیمت همراه بوده است. با توجه به جایگاه مهم پسته در بورس کالای ایران و نیز لزوم به کارگیری ابزارهای مناسب برای تشخیص بهینه قیمت آتی، هدف از انجام این مطالعه، طراحی و ساخت یک مدل هیبریدی مناسب مبتنی بر گردایان تقرب یافته و مقایسه عملکرد آن با سایر مدل های یادگیری ماشین به منظور پیش بینی دقیق قیمت آتی پسته است. نتایج حاصل از بکارگیری تئوری موجک نشان داد که میزان خطای داده های قیمت کاهش یافته و داده ها از یک روند باثبات (نوفه سفید) برخوردار شدند. همچنین نتایج حاصل از انجام اجرای شبکه کدکننده خودکار نشان داد که وقفه بهینه یک، بهترین متغیر ورودی برای پیش بینی قیمت آتی پسته در دوره مورد بررسی است. بر مبنای شاخص های نیکویی برازش، مدل پیشنهادی این مطالعه یعنی «تبدیل موجک-گرادیان تقرب یافته» در مقایسه با دیگر مدل های داده کاوی، دارای عملکرد بهتری در پیش بینی قیمت آتی پسته بود. همچنین، پیش بینی خارج از نمونه با مدل منتخب نشان داد که قیمت های جدید پیش بینی شده با داده های واقعی اختلاف کمی دارد که بیانگر کارایی و دقت مدل هیبریدی منتخب است. بنابراین، مدل پیشنهادی برای پیش بینی قیمت کالاهای کشاورزی توصیه شده و می تواند به عنوان یک شاخص اطمینان و یک ابزاری محاسباتی کارا در مدیریت ریسک برای معامله گران و فعالان بازار بورس کالای ایران به کار گرفته شود.

تاب آوری یکی از مهمترین عوامل تحقق پایداری سکونتگاه های روستایی است. با افزایش تاب آوری، میزان آسیب پذیری سکونتگاه ها در برابر مخاطرات کاهش می یابد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل مؤلفه های تاب آوری سکونتگاه های روستایی در برابر خطر وقوع زلزله است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده و برای گردآوری داده ها از روش های کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. جامعه ی اماری این تحقیق سرپرستان خانوار 20 روستا و متخصصین حوزه ی روستایی شهرستان ایجرود می باشد. که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه لازم جهت تکمیل پرسشنامه در مجموع 342 مورد (305 مورد سرپرست خانوار روستایی و 37 متخصص حوزه ی روستایی) محاسبه شده است. روایی صوری توسط 35 نفر از اعضای هیئت علمی گروه جغرافیا دانشگاه زنجان و برابر با میانگین 1.7 ارزیابی شد. پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفا ی کرونباخ به میزان 76% محاسبه گردید که نشان دهنده ی قابل قبول بودن آن است. برای تجزیه و تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر (t تک نمونه ای، تحلیل مسیر، تحلیل واریانس) بهره گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که وضعیت تاب آوری در روستاهای مورد مطالعه شهرستان ایجرود در برابر وقوع زلزله احتمالی در مجموع مؤلفه ها، با میانگین 3.33 نامطلوب است و مقادیر به سمت آسیب پذیری گرایش دارند. همچنین از بین مولفه های چهارگانه، مؤلفه کالبدی با مجموع اثرات مستقیم و غیر مستقیم 56.5 درصد آلفا را تبیین نموده و مؤثرترین مؤلفه در تاب آوری شهرستان ایجرود است. ابعاد چهارگانه تاب-آوری، روی هم رفته توانستند 74.9 درصد از تاب آوری شهرستان ایجرود را تبیین نمایند. واژگان کلیدی: تاب آوری، سکونتگاه های روستایی، مخاطرات طبیعی، زلزله، تحلیل مسیر، شهرستان ایجرود

گردشگری خانه های دوم بیانگر یک روند دو سویه اقتصادی و اجتماعی بین نواحی روستایی و شهری است که می تواند دربرگیرند اثرات مثبت و منفی اقتصادی در سکونتگاه های روستایی باشد. هدف پژوهش حاضر تحلیل اثرات گردشگری خانه های دوم بر اقتصاد روستاهای گردشگرپذیر در شهرستان ایجرود است. تحقیق حاضر کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی مبتنی بر گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه است. جامعه ی آماری تحقیق 11 روستای دارای گردشگری خانه های دوم در شهرستان ایجرود می باشد که براساس سرشماری (1390) دارای 1846 خانوار می باشد که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 282 مورد به عنوان نمونه انتخاب گردید. روایی صوری پرسشنامه از دیدگاه متخصصان بررسی شده و پایایی متغیرها از طریق ضریب آلفا ی کرونباخ به میزان 77% محاسبه گردید. برای تجزیه و تحلیل کمی داده ها از آزمون های آماری نظیر t تک نمونه ای و دو گروهی، تحلیل واریانس یکطرفه و تحلیل عاملی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که توسعه گردشگری خانه های دوم در روستاهای نمونه تاثیر مثبتی بر روی شاخص های اقتصادی ایجاد کرده است. همچنین نتیجه واریانس بین دو گروه نیز در شاخص افزایش قیمت زمین و مسکن و ایجاد اشتغال معنادار می باشد. علاوه بر این، بر اساس نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی، که در 6 عامل دسته بندی شدند، عامل نخست با توجه به متغیرهای تشکیل دهنده عامل سرمایه گذاری نام گرفت و با تبیین (237/19) درصد واریانس به عنوان مهمترین عامل معرفی شد. این عامل همراه با عوامل تنوع فعالیت های اقتصادی، تغییرات کاربری اراضی، جمعیت پذیری، بهبود خدمات گردشگری و انتقال تکنولوژی در مجموع 67 درصد از واریانس را تبیین کردند.

گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت اجتماعی- اقتصادی می تواند نقش مهمی در تنوع بخشی به اقتصاد روستایی از طریق ایجاد زمینه های شغلی و درآمدی جدید برعهده بگیرد که همین امر نیز می تواند به بهبود زندگی و ارتقای کیفیت آن در جوامع روستایی کمک کند. هدف این پژوهش بررسی تاثیرات گردشگری و توسعه خانه های دوم در شاخص های کیفیت زندگی ساکنین دائمی در نقاط روستایی دهستان سعیدآباد از توابع شهرستان ایجرود (استان زنجان) است. نوع تحقیق کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری نظیر t تک نمونه ای، همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق در برگیرنده خانوارهای ساکن در روستاهای واقع در محدوده دهستان سعیدآباد است که از تعداد 818 خانوار ساکن دائمی، با استفاده از فرمول نمونه گیری 313 نفر از سرپرستان خانوار به عنوان نمونه انتخاب شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که توسعه گردشگری در یک دهه اخیر توانسته است تاثیرات مثبتی بر روی شاخص های کیفیت زندگی روستاییان داشته باشد. از طرفی دیگر، نتایج تحلیل رگرسیون با توجه به ضریب تعیین (924/0) نشاندهنده تاثیر مثبت توسعه گردشگری خانه های دوم در بهبود شاخص های کیفیت زندگی ساکنین در منطقه مورد مطالعه است. به طوری که، توسعه گردشگری خانه های دوم در محدوده مورد مطالعه در ابعاد کالبدی- زیرساختی (418/0) و ابعاد اقتصادی  (375/0) بیشترین تاثیر مستقیم را در شاخص کیفیت زندگی از دیدگاه ساکنین محلی برجا گذاشته است. همچنین، نتیجه تحلیل مسیر نشان می دهد که توسعه گردشگری خانه های دوم به ترتیب در ابعاد اقتصادی با (716/0) و ابعاد کالبدی- زیرساختی با (640/0) بیشترین تاثیر را در کیفیت زندگی ساکنین داشته است.  

محصولات لبنی از باارزش ترین مواد غذایی است که تقریباً تمامی مواد لازم برای رشد و ادامه حیات انسان را داراست. بین محصولات غذایی ایران، محصولات لبنی رتبه نخست صادرات را به خود اختصاص داده و دارای نقشی مهم در ارزآوری کشور است. هدف از مطالعه حاضر بررسی تأثیر نرخ ارز مؤثر بر صادرات فرآورده های لبنی ایران است. بدین منظور، نخست، شرایط کنونی صادرات محصولات لبنی و همچنین، نوسان های نرخ ارز مؤثر طی سال های 1400-1370 در قالب عوامل مؤثر بر توسعه صادرات شناسایی شدند؛ سپس، آزمون این عوامل با استفاده از الگوی مارکوف سوئیچینگ صورت گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که متغیرهای نرخ ارز واقعی و تولید داخلی شیر به صورت مثبت و تورم به صورت منفی بر صادرات فرآورده های لبنی مؤثرند؛ نرخ ارز مؤثر واقعی در هر دو رژیم مورد بررسی دارای اثر مثبت و معنی دار بر ارزش صادرات فرآورده های لبنی است و در هر دو رژیم، تولید شیر داخلی اثر مثبت و معنی دار بر الگوی یادشده دارد؛ همچنین، در هر دو رژیم الگوی برآوردشده، تأثیر تورم بر صادرات لبنیات منفی و اما معنی دار بوده است. با توجه به نتایج مطالعه، افزایش نرخ واقعی ارز می تواند منجر به افزایش صادرات فرآورده های لبنی شود. اما با توجه به اثرات متفاوت تغییرات نرخ ارز بر محصولات مختلف، توصیه می شود که در ارزیابی سیاست های اقتصادی مانند سیاست های کشاورزی، نرخ ارز واقعی محاسبه شده در پژوهش حاضر به کار برده شود.