پوریا طهماسبی

امروزه سازندگان بازی‌‌های رایانه‌ای به بازنمایی رخدادهای گوناگون و موضوعات متنوعی می‌پردازند. بازسازی تمدن‌های باستانی و استفاده از ظرفیت‌های تاریخی و اساطیری از جمله موضوعاتی است که در بسیاری از بازی‌ها مورد توجه قرارگرفته است. اساطیر، از اصلی‌ترین عناصر سازندۀ فرهنگی هر تمدن به شمار می‌روند. شناخت فرهنگ اساطیری هر تمدن منجر به آشنایی هرچه بیشتر با نگرش پیشینیان در باب پدیده‌های هستی خواهد شد. زبان آثار اساطیری زبانی نمادین است. همان‌طور که مقولۀ نماد و نمادشناسی در بسیاری از شاخه‌های علوم انسانی همواره بازتاب داشته و مورد بحث و تأکید قرار گرفته است؛ با توجه به ظرفیت‌های بازی‌های رایانه‌ای در بازتاب نمادها و اساطیر، این مقوله می‌تواند در این رسانة نوین هنری نیز مورد توجه و بازشناسی قرار گیرد. یکی از بازی‌های رایانه‌ای موفقی که به بازسازی واقع‌گرایانۀ تمدن‌های باستانی پرداخته، بازی «کیش یک قاتل: ریشه‌ها» است. این بازی با بازسازی تمدن کهن و عظیم مصر باستان، واکنش‌های مثبت بسیاری دریافت کرد. یکی از جنبه‌هایی که در این بازی مورد بازسازی قرار گرفته، توجه به خدایان، اساطیر، نقوش و نمادها است. پژوهش حاضر برای اولین بار در کشور به بررسی و نمادشناسی عناصر نمادین و اسطوره‌ای تمدن مصر بر مبنای تصاویری برگرفته از جریان این بازی رایانه‌ای با روشی توصیفی-تحلیلی می‌پردازد. هدف این پژوهش بررسی نمادشناسانۀ عناصر اساطیری در یک بازی رایانه‌ای موفق در سطح بین‌المللی و واکاوی شیوه‌های مختلف به‌کاررفته در این بازی جهت بازتاب این ظرفیت‌‌های تمدنی و اساطیری است. در نهایت از فروش و استقبال از این بازی در سطح دنیا می‌توان نتیجه گرفت زمینه‌های اساطیری و نمادهای فرهنگی قابلیت گسترده‌ای جهت استفاده در بازی‌های رایانه‌ای دارند و با تحلیل عناصر عناوین موفق بین‌المللی می‌توان اقدام به تولید بازی‌های رایانه‌ای بومی براساس ظرفیت‌های اساطیری و تمدنی غنی موجود در تمدن ایرانی-اسلامی کرد.

  با توجه به این که امروزه دانش آموزان و دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی در سرتاسر دنیا از مخاطبان بازی های رایانه ای به شمار می روند، می توان بیان داشت که ظرفیت های قابل توجهی برای تولید آثاری با محتوای آموزشی بر بستر این صنعت هنری و رسانه دیجیتال نهفته است. پژوهش های گوناگونی تاثیرات استفاده از بازی های رایانه ای را به مثابه ابزاری کارآمد و نوین در فرآیند آموزش به مخاطبان، مورد تحلیل قرار داده اند و با توجه به اهمیت مقوله آموزش های مجازی در مقاطع گوناگون تحصیلی، طراحان این بازی ها نیز در سال های اخیر اقدام به ساخت آثاری با اهداف آموزشی در رشته های گوناگون کرده اند. از جمله بازی های رایانه ای ساخته شده باهدف آموزش و معرفی ظرفیت های برجسته تاریخی، تمدنی و آثار هنری دنیا، مجموعه ای با عنوان «تور اکتشاف» است؛ تاکنون از این مجموعه بازی ها، که خود نسخه هایی الحاقی از مجموعه اصلی بازی «کیش یک قاتل» به شمار می روند، سه نسخه به نام های «تور اکتشاف: مصر باستان»، «تور اکتشاف: یونان باستان» و «تور اکتشاف: عصر وایکینگ» عرضه شده است. هدف پژوهش حاضر در گام نخست، معرفی و تحلیل ظرفیت های منحصربه فرد و نهفته در این مجموعه بازی رایانه ای و در ادامه، بازشناسی و تاکید بر ساختار و نوآوری های به کاررفته با محوریت آموزش تاریخ و هنر، در این بازی ها بوده است. پرسش اصلی این پژوهش نیز بدین قرار است: ساختار و عناصر تشکیل دهنده یک بازی رایانه ای با محوریت آموزش تاریخ و هنر چیست و ویژگی های منحصربه فرد و متمایز چنین بازی هایی نسبت به دیگر شیوه های آموزشی رایج رشته های تاریخ و هنر کدامند؟ در پاسخ به این پرسش، از میان جامعه آماری شامل بازی های رایانه ای آموزشی، سه قسمت یادشده از مجموعه بازی «تور اکتشاف» با روش هدفمند گزینش شده و مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته اند؛ پژوهش حاضر از منظر هدف بنیادی بوده و روش تحقیق به کار گرفته شده، توصیفی- تحلیلی است و با گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و همین طور اخذ تصاویری از جریان این بازی ها به تجزیه وتحلیل کیفی داده ها پرداخته شده است. نتایج پژوهش نیز نشان می دهد که ویژگی های ساختاری این مجموعه بازی شامل شبیه سازی و بازآفرینی مجازی واقع گرایانه شهرها و ابنیه تاریخی، شبکه انتقال اطلاعات و نظام پرسش و پاسخ پویا، تعامل محور و با استناد به منابع علمی معتبر و... منجر به ارایه تجربهِ آموزشی منحصربه فردی شده است که می تواند علاوه بر مقاطع مختلف تحصیلی، در بسیاری از مراکز تاریخی، فرهنگی و هنری نظیر موزه های مطرح جهان با اهداف آموزشی مورد استقبال و استفاده قرار گیرد. هم چنین، با تحلیل و بازشناسی این ساختار، می توان به ساخت بازی های رایانه ای آموزشی برمبنای ظرفیت های تاریخی و هنری موجود در داخل کشور اقدام نمود.