اسماعیل صالحی

اسماعیل صالحی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه مدیریت و برنامه ریزی محیط زیست دانشگاه تهران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۶۲ مورد.
۱.

نقش ادراک عناصر طبیعی در افزایش قابلیت حیات جمعی در فضاهای باز مجتمع مسکونی، پژوهش موردی: شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ادراک حیات جمعی عناصر طبیعی فضاهای باز مجتمع های مسکونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹ تعداد دانلود : ۸۱
هدف مطالعه بررسی قابلیت های محیط به عنوان بستر فعالیت های انسانی، در جهت ارتقای ارتباط انسان با طبیعت و جبران بخشی از تعاملات اجتماعی از دست رفته جاری، در فضاهای باز مجتمع های مسکونی است. نوآوری پژوهش تأکید بر اهمیت ادراک عناصر طبیعی در افزایش ایجاد حیات جمعی در پیکره سکونت گاه های شهری است. این پژوهش توصیفی- تحلیلی است که مؤلفه های مؤثر بر حیات جمعی در فضاهایی باز در سه بعد کالبدی، عملکردی، معنایی در فضاهای باز مجتمع های مسکونی منطقه یک شهر یزد مورد بررسی قرار گرفت. نمونه گیری هدفمند و ابزار جمع آوری اطلاعات مبتنی بر 381 پرسشنامه محقق ساخته با ضریب پایایی و مقدار آلفای کرونباخ 867/.، مشاهده و حضور در فضاهای مطالعاتی بود. مؤلفه های مؤثر بر ادراک طبیعت و عناصر طبیعی بر پایه حس بویایی، بینایی، شنوایی، لامسه، محور حرکتی و تصویر ذهنی واکاوی شد. نتایج بر وجود رابطه مثبت معنادار بین کیفیت فضاهای باز و عمومی، ادراک عناصر طبیعی و قابلیت حیات جمعی مجتمع های مسکونی حکایت داشت.
۲.

ارزیابی جایگاه شاخص های اقتصادی در تحقق عدالت فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری، پژوهش موردی: شهر بندرعباس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه پایدار عدالت فضایی شاخص های اقتصادی فضاهای سبز بندرعباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۵۱
هدف اصلی پژوهش ارزیابی جایگاه شاخص های اقتصادی در تحقق عدالت فضایی پارک ها و فضاهای سبز شهری شهر بندرعباس بود. روش پژوهش حاضر مبتنی بر روش ارزیابی – تحلیلی بوده است. گردآوری داده ها به شیوه کتابخانه ای و میدانی انجام شد. برای ارزیابی شاخص های اقتصادی در عدالت فضایی از شاخص های ضریب جینی، نسبت تولید ناخالص برجمعیت، نرخ تورم و نرخ توسعه فضاهای سبز استفاده شده و با نرم افزار Eveiws، تأثیرگذاری شاخص ها برعدالت فضایی پارک ها و فضاهای سبز مشخص گردیده بود. ضریب تعیین در مدل رگرسیونی حاصل شده معادل 99/0 به دست آمد که نشانگر این است که متغیرهای مستقل 99/0 تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند. شاخص های مورد بررسی به ترتیب اولویت، شاخص های ضریب جینی، نسبت جمعیت برتولید ناخالص و نرخ تورم مشخص گردیدند که در این میان ضریب جینی بیش ترین اثر را داشته، این معنا که توسعه پارک های با کیفیت؛ از لحاظ عملکردی و اکولوژیکی در شهر بندرعباس، گرایش به سمتی دارد که جمعیت آن بخش از شهر ضریب جینی پایینی دارد. بنابراین با درنظر گرفتن متغیرهای اقتصادی تأثیرگذار و داشتن نگاهی همه جانبه می توان حرکتی عادلانه را در گسترش موزون فضاهای سبز آغاز کرد.
۳.

تحلیلی بر اصول عقلانیت اکولوژیک، زیست پذیری و پایداری خانه های بومی مناطق کویری، پژوهش موردی: بناهای بافت تاریخی شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بافت تاریخی پایداری معماری خانه های بومی زیست پذیری عقلانیت اکولوژیک مناطق کویری یزد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۰
هدف پژوهش حاضر شناخت الگوهای اجرایی عقلانیت اکولوژیک در جهت ارتقای زیست پذیری در بناهای مسکونی کویری شهر یزد بوده است. روش انجام پژوهش توصیفی – تحلیلی و استنباطی بوده و معیارهای مؤثر در ارزیابی الگوی اجرایی عقلانیت اکولوژیک با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نظرات کارشناسان تعیین شدند. به منظور ارزیابی از 20 معیار اصلی استفاده شد. ابزار جمع آوری داده ها پیمایش (نمونه گیری هدفمند، 4 خانه بومی از بافت کهن شهر کویری یزد) و پرسشنامه محقق ساخته با ضریب پایایی 86/0 و جامعه آماری شامل متخصصان شهرسازی، معماری و محیط زیست آگاه به معماری بومی مناطق کویری بود. نوآوری پژوهش، بررسی ارتباط عقلانیت اکولوژیک و زیست پذیری شهرهای کویری به خصوص در مقیاس معماری بنا است. نتاج نشان داد سکونتگاه های کهن کویری بر پایه اصول و قواعد عقلانیت اکولوژیک شکل گرفته و سمبلی از پایداری است. ازاین رو بازآفرینی اصول عقلانیت اکولوژیک در مقیاس های متعدد، می تواند زمینه ساز ارتقای پایداری و زیست پذیری بافت های شهری معاصر باشد. 
۴.

عقلانیت اکولوژیک، بنیان فکری در میراث آبی برای توسعه و هم تکاملی نظام های پیوسته انسان - آب(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۱۰۴
نظام های ساختاری، عملکردی و مدیریتی پایدار و یکپارچه منابع آبی با تأکید بر درک پ وی ایی، تعامل و هم تکاملی نظام های پیوسته انسان-آب، مفاهیمی نظیر هیدرولوژی محیط زیستی، هیدرولوژی اجتماعی، جامعه شناسی آب و... را خلق کرده اند. سیر تکاملی علم هیدرولوژی مبتنی بر تئوری سیستم های اجتماعی-اکولوژیک با چالش های متنوع از جمله حلقه مفقوده سرمایه اجتماعی، مدیریت محلی و بازآفرینی عقلانیت اکولوژیک حاکم بر نظام منابع مشترک روبرو است که ضرورت شناخت تعامل معنایی و هم تکاملی عقلانیت اکولوژیک و هیدرولوژی اجتماعی را ایجاب می کند. پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی با هدف تدوین چارچوب مفهومی بسط سیر تکاملی هیدرولوژی اجتماعی مبتنی بر بنیان فکری عقلانیت اکولوژیک حاکم بر میراث آبی کهن است. تحلیل وجوه اشتراک و افتراق عقلانیت اکولوژیک و هیدرولوژی اجتماعی و مسیرهای مطالعاتی آنها مبتنی بر تحلیل مقایسه ای انجام شد. نتایج بر تحقق بینش جدید در پرتو عقلانیت اکولوژیک تأکید دارد که ضمن پیوند رویکردهای رویه ای و محتوایی، چارچوبی را برای هم تکاملی نظام های پیوسته، همراه با پتانسیل درک کامل پیچیدگی ها، ارتباطات و بازخوردها، تبدیل تناقظات به تعاملات، تحلیل وقایع گذشته، تقویت مشارکت گروه های ذی نفع و ذی نفوذ، پیش بینی پیامدهای درازمدت تصمیمات امروز فراهم آورد و فرایندهای سیاست گذاری، تصمیم سازی و تدوین راهبردهای مدیریتی کارآمد در مقیاس های متنوع محلی، ملی، منطقه ای را تسهیل نماید.
۵.

مدل مفهومی بسط عقلانیت اکولوژیک از طریق یادگیری اجتماعی در برنامه ریزی شهرهای تاب آور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاب آوری شهرهای کهن عقلانیت اکولوژیک یادگیری اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۰ تعداد دانلود : ۱۲۹
سکونتگاه های شهری معاصر با توسعه، دگرگونی و پیچیدگی روزافزون موجب اختلال در نظام اکولوژیک و پیوند انسان- طبیعت، بخصوص در شهرهای کویری شده و بحران قرن بیست و یکم یا کاهش تاب آوری شهری را رقم زده است. بسیاری از الگوهای ارتباطی انسان -طبیعت و راه حل های الهام گرفته از محیط طبیعی حامی اصول و مفاهیم تاب آوری و پایداری است. به منظور کاربست ابعاد انسانی در برنامه ریزی، لازم است که عقلانیت اکولوژیک یا به عبارتی ایده های مبتنی بر شواهد، اصول و استراتژی های پیوند انسان- طبیعت تجلی یافته در شهرهای کهن، استخراج، انتقال و در ساختار و عملکرد اکوسیستم شهری بکار گرفته شود. ازاین رو، هدف مطالعه حاضر، ایجاد شهرهای تاب آور از طریق عقلانیت اکولوژیک و جستار حلقه پیوندی عقلانیت اکولوژیک و تاب آوری شهری است. این مطالعه یک بررسی توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات روش کتابخانه ای است. ضمن استنتاج و تطبیق مؤلفه های ساختاری- عملکردی فرایند یادگیری اجتماعی و عقلانیت اکولوژیک، یادگیری اجتماعی به عنوان حلقه کاتالیزوری در بسط عقلانیت اکولوژیک و ارتقاء تاب آوری استنتاج شده است و با استفاده از مدل ساختاری-تفسیری، مؤلفه های استراتژیک در بسط عقلانیت اکولوژیک استخراج و درنهایت مدل مفهومی بسط عقلانیت اکولوژیک در برنامه ریزی شهرهای تاب آور از طریق حلقه پیوندی یادگیری اجتماعی ارائه شده است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که مؤلفه های قابلیت درک پیچیدگی و ظرفیت انعطاف پذیری دو فاکتور استراتژیک در ابزار بسط عقلانیت اکولوژیک در جهت برنامه ریزی شهرهای تاب آور است و یادگیری اجتماعی به عنوان ابزار مدیریتی سازگارانه و مشارکتی نقش قابل ملاحظه ای در انتقال عقلانیت اکولوژیک و ارتقاء تاب آوری شهری دارد.
۶.

تحلیل امنیت بوم شناختی تغییرات کاربری اراضی حوضه لواسانات با استفاده از خدمات تولیدی اکوسیستم - مطالعه موردی: تولیدآب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امنیت بومشناختی کاربری اراضی تولید آب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۲۷۵
تبدیل پوشش طبیعی فضاهای شهری به سکونتگاه های انسانی باعث تغییرات ساختاری و عملکردی این فضاها شده است. لذا خدمات زیست محیطی ارائه شده توسط این زیرساخت های بوم شناختی روز به روز ضعیف تر می شود، که این امر منجر به کاهش امنیت بوم شناختی شهرها شده و تهدیدی برای توسعه پایدار می باشد. از آنجایی که در بین خدمات اکوسیستمی، تولید آب در برابر تغییرات شدید ناشی از تغییرات کاربری اراضی آسیب پذیرتر بوده، مورد هدف این تحقیق قرار گرفته است. هدف از این تحقیق، از یک سو پایش تغییرات کاربری اراضی در یک دوره زمانی 20 ساله (2000 - 2020) با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و از سوی دیگر ارزیابی امنیت بوم شناختی خدمات اکوسیستمی (تولید آب) در دوره های زمانی مطرح شده است. این پژوهش در حوضه آبخیر لواسانات که واقع در استان تهران است، انجام شد. داده های مورد نیاز این مدل شامل نقشه های مرز حوضه، بارش، پتانسیل تبخیر و تعرق، عمق خاک، آب قابل دسترس گیاه و کاربری های اراضی و پوشش گیاهی و همچنین یک جدول خصوصیت بیوفیزیکی می باشد که در نرم افزار InVEST 3.7.0 وارد شده و به وسیله آن، مدل نقشه سازی میزان تولید آب در دهه های مختلف بدست آمد. پس از وارد کردن داده های مورد نیاز مدل، نتایج نشان داد که میزان تولید آب در سال های 2000، 2010 و 2020 به ترتیب برابر با2641734.816 ، 3318950.915 و 7737201.215 متر مکعب بوده است. محاسبات مدل نشان می دهد که میزان تولید آب در حوضه لواسانات در حال افزایش می باشد. این افزایش به این دلیل است که کاربری های ساخته شده در حال افزایش بوده لذا مقدار آب در دسترس به صورت رواناب افزایش و امنیت بوم شناختی محدوده مورد مطالعه کاهش یافته است.
۷.

سنجش شاخص های برگزیده در روند توسعه شهری سبز در منطقه 22 شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معیارهای سنجش شهرسبز شاخص های برگزیده معیار کیفیت هوا منطقه 22 شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۵۳
پژوهش حاضر باهدف سنجش شاخص های برگزیده در روند توسعه شهری سبز در منطقه 22 شهر تهران دری یک دوره پنج ساله 1390 الی 1395 انجام پذیرفته است (مطالعه ای که از زمان شکل گیری این منطقه نوپا و درحال توسعه شهر تهران دریک دوره زمانی مشخص انجام نپذیرفته است)، بدین منظور بر اساس نظریه ها، دیدگاه ها و نیز پژوهش های موردی در چارچوب هدف مذکور؛ علاوه بر معیار کیفیت هوا به عنوان معیار برگزیده، سایر معیارهای مؤثر در جهت سنجش توسعه شهری سبز شناسایی و تبیین گردید، سپس جهت تعیین میزان تأثیر هر یک از معیارها و امتیازدهی به عملکرد آنها در طی دوره موردمطالعه، ازنظر خبرگان در حوزه شهرسازی و برنامه ریزی شهری طی دو پرسشنامه مجزا استفاده گردید و تحلیل داده ها با نرم افزار Expert Choice و ماتریس ارزیابی عملکرد و صفحه گسترده اکسل انجام پذیرفت. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که عملکرد سیاست هوای پاک به عنوان معیار برگزیده در طول دوره موردبررسی، عملکردی مطلوب، آلاینده ذرات معلق کمتر از 10 میکرون (PM10) و آلاینده دی اکسید سولفور (SO2) عملکردی متوسط و آلاینده دی اکسید نیتروژن (NO2) عملکردی نامطلوب داشته است، امتیاز نهایی عملکردی معیارها نیز در ارتباط با عملکرد شهر سبز در منطقه موردمطالعه دری دوره پنج ساله 545/0 به دست آمد که به عبارت دیگر 5/54 درصد از تغییرات توسعه شهری در این منطقه در این دوره زمانی بر اساس معیارهای شهرسبز محقق گردیده است و این نشانگر آن است که توسعه شهری سبز در این منطقه در دوره پنج ساله موردبررسی با توجه به پتانسیل های زیست محیطی قابل توجه آن در وضعیت متوسط قرارگرفته است و با نقطه ایده آل فاصله نسبتاً زیادی دارد. در انتهای پژوهش پس از شناسایی نقاط ضعف عملکردی و در جهت برنامه ریزی بهینه و کاراتر برخی راهبردها ارائه گردیده است.
۸.

ارزیابی و تحلیل تاب آوری کاربری اراضی شهری (مطالعه موردی: منطقه 22 شهر تهران)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تاب آوری کاربری اراضی شهری بلایای طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۸۴
شهرها اغلب محل تراکم بسیار زیاد جمعیت و پدیده های انسان ساخت هستند. به همین دلیل در صورت نبود آمادگی برای مقابله با زلزله، احتمال بروز خسارات جانی و مالی بالا است. موضوع اصلی این است که پس از وقوع یک بلای بزرگ آن جامعه به چه میزان قادر است خود را به حالت اول بازگرداند. بنابراین پرداختن به سنجش و تحلیل تاب آوری کاربری اراضی شهری اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را روشن می کند. هدف کلی از مقاله، تعیین میزان اهمیت نقش هر یک از معیارها و شاخص های تاب آوری در منطقه 22 شهر تهران به عنوان منطقه محیط زیستی می باشد.روش تحقیق این پژوهش، توصیفی تحلیلی است، و ماهیت آن کاربردی می باشد. در این پژوهش ابتدا چارچوب نظری تحقیق از طریق جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی صورت پذیرفت، سپس میزان تاب آوری کاربری اراضی شهری، بر اساس نظرات کارشناسان و بررسی پژوهش های قبلی معیارها و زیر معیارهای تاب آوری تعیین گردید. پس از آن مقایسات زوجی شاخص ها به کمک 20 نفر از اعضای هیئت علمی و کارشناسان متخصص که در حوزه برنامه ریزی و مدیریت شهری تخصص داشته اند، صورت پذیرفت. به منظور ارزیابی و بررسی نهایی میزان تاب آوری از روش FAHP و سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS بهره گرفته شده است. در نهایت، ارزیابی ها و بررسی ها نشان داد که میانگین تاب آوری معیار ساختاری-طبیعی، منطقه 22 شهرداری تهران متوسط می باشد
۹.

نقش دالان های جریان باد در ارتقاء تاب آوری در شهرهای کهن کویری (مطالعه موردی: شهر یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دالان های اکولوژیک اکولوژی شهری تاب آوری شهر کویری عقلانیت اکولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۵ تعداد دانلود : ۱۳۷
غفلت از شاخص های بنیادین اکولوژیک شهری منجر کاهش تاب آوری در برابر تغییر شرایط محیطی می شود. سیستم های اجتماعی- اکولوژیک کهن نتایج چندین هزاره مداخلات درسیمای سرزمین و ذخیره گاهی ارزشمند از تجربیات موفق و ناموفق است که می تواند به عنوان محرک یا بازدارنده تصمیمات در فرایندهای برنامه ریزی آتی عمل نماید. هدف مطالعه حاضر استنتاج اصول و قواعد عقلانیت اکولوژیک حاکم بردالان های جریان باد و ارائه راهبردهای ساختاری-عملکردی در شبکه های اکولوژیک شهرهای کهن کویری (شهر یزد به عنوان مورد مطالعاتی) به منظور ارتقاء تاب آوری است. روش تحقی ق ب ر مبن ای تحلی ل محت وای ادبی ات موضوع، به بازبینی اهمیت دالان های اکولوژیک در ارتقاء تاب آوری شهری، استنتاج اصول عقلانیت اکولوژیک می پردازد و س پس با تحلی لی اکتش افی، اصول و قواعد عقلانیت اکولوژیک حاکم بر شبکه های دالانی جریان باد در شهر یزد، در سه مقیاس کلان (شهری-فراشهری)، میانی (محله ای) و خرد (بناهای ساختمانی) بازشناسی می شود. نتایج مطالعه حاکی از آن است که الگوهای ساختاری-عملکردی، موقعیت قرارگیری و جهت گیری، تناسبات و نظم هندسی، اتصالات و ارتباطات، جنس و رنگ مصالح، تنوع ساختاری-عملکردی و ترکیب ساختاری-عملکردی در دالان های جریان باد و راهبردهای بازآفرینی ساختاری-عملکردی مبتنی بر عقلانیت اکولوژیک در شبکه های دسترسی و دالان های شهری از اهمیت قابل توجهی در ایجاد شبکه های اکولوژیک و ارتقاء تاب آوری برخوردار است.
۱۰.

ارزیابی تحلیلی عملکردتوسعه شهری بامعیارهای شهر سبز ، مطالعه موردی، منطقه 22 شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شهرسبز توسعه شهری تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۵
تحقیق حاضر با هدف ارزیابی تحلیلی روند توسعه شهری سبز در منطقه 22 شهر تهران طی یک دوره پنج ساله 1390 الی 1395، انجام پذیرفت. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده است. داده های تحقیق در دو بازه زمانی (1390 و 1395) از اسناد رسمی و پایگاه های سازمان های دولتی و غیردولتی به ویژه معاونت های زیست محیطی و شهرداری تهران جمع آوری گردید. جهت تعیین میزان تأثیر هر یک از معیارهای ارزیابی شهر سبز و امتیازدهی به عملکرد آن ها در این دوره 5 ساله، از نظر خبرگان طی دو پرسشنامه مجزا استفاده گردید. تحلیل داده ها توسط نرم افزار Expert Choice و ماتریس ارزیابی عملکرد و صفحه گسترده اکسل انجام پذیرفت. نوآوری تحقیق، بهره گیری از معیارهای متنوع و چندگانه معتبر در رابطه با شهر سبز جهت ارزیابی عملکرد توسعه شهری سبز در طول یک دوره پنج ساله در منطقه 22 شهر تهران می باشد. نتایج مطالعه نشان داد که در دوره زمانی مورد مطالعه از 39 معیار بررسی شده، 18 معیار در طول این مدت عملکرد مطلوب داشتند از جمله: سیاست پایداری آب، میانگین روزانه میزان SO2 و سرانه فضای سبز و 21 معیار دیگر دارای عملکرد بی تأثیر یا نامطلوب بودند. نتیجه نهایی ارزیابی عملکرد شهر سبز نشان داد که توسعه شهری سبز در این منطقه باتوجه به پتانسیل های زیست محیطی قابل توجه آن در وضعیت متوسط قرار گرفته است و فاصله نسبتا زیادی با نقطه ایده ال دارد.
۱۱.

تحلیل امنیت اکولوژیکی تغییرات کاربری اراضی حوزه لواسانات با استفاده از سنجه های سیمای سرزمین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امنیت اکولوژیکی کاربری اراضی لواسانات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۲۵۸
شهرنشینی مداوم در دهه های گذشته، باعث تمرکز بسیار زیاد جمعیت انسانی در این مناطق شده است. در ایران به علت افزایش جمعیت و توسعه سریع و بی نظم شهری، تغییر در کاربری و پوشش اراضی با سرعت در حال وقوع است و پایداری شهرها روز به روز در حال کاهش می باشد. بنابراین درک اثرات رشد شهری بر اکوسیستم و تعیین رابطه پویایی شهری و امنیت اکولوژیکی برای برنامه ریزی موثر شهری و حفاظت از محیط زیست حیاتی است، تا از توسعه پایدار حمایت و پشتیبانی کند. هدف از این تحقیق، پایش و پیش بینی تغییرات کاربری اراضی در دوره 4 ساله(2000-2040) با مدل زنجیره ای مارکوف(CA-Markov) در حوزه لواسانات استان تهران و ارزیابی امنیت اکولوژیک این حوزه در دوره های زمانی مطرح شده است. به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی، از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده شد. با توجه به کاربری های موجود در منطقه، پنج کاربری سطوح ساخته شده، اراضی بایر، اراضی مرتع، سطوح آبی و اراضی باغی و کشاورزی مد نظر قرار گرفت. جهت کمی کردن الگوهای سیمای سرزمین در سطح کلاس متریک هایNP، LSI، IJI، CA، PLAND و LPI. و متریک هایNP، LSI، IJI، ED، PD وSPILT در سطح سیمای سرزمین محاسبه شد.  نتایج پیش بینی پوشش زمین در سال 2040 نشان می دهددر سطح هر طبقه با ادامه روند کنونی تعداد لکه ها به جز طبقه بایر در سایر طبقات کاهش پیدا خواهد کرد. این پدیده در اراضی ساخته شده به دلیل به هم پیوستن لکه های خرد در سال های قبلی و در سایر طبقات به دلیل از بین رفتن لکه های کوچک خواهد بود که در بیش تر موارد به اراضی ساخته شده تبدیل خواهند گشت و در سطح سیمای سرزمین این تغییرات باعث کاهش تعداد لکه ها، ساده تر و منظم تر شدن شکل و افزایش پیوستگی در سطح سیمای سرزمین خواهد گردید.
۱۲.

بازشناسی اصول عقلانیت اکولوژیک در سازه های آبی کهن شهرهای کویری (مطالعه موردی: قنات وقف آباد یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سازه های آبی کهن شبکه های اکولوژیک قنات وقف آباد یزد معاصرسازی ساختار و عملکرد شهری عقلانیت اکولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۲ تعداد دانلود : ۱۶۶
امروزه سیمای سرزمین بسیاری از شهرهای کهن کویری با دارا بودن بسترهای طبیعی و الگوهای یکپارچه حاصل از کنش های انسانی و محیط های طبیعی در قالب سکونتگاه ، رو به زوال گرائیده است. رنگ باختن بن مایه های پایداری و تاب آوری، بر لزوم بازشناسی و کاربست مفاهیم حاکم بر ساختار و عملکرد شبکه های اکولوژیک و الگوهای حاصل از تعاملات سیستم های اجتماعی-اکولوژیک که بازتابی از اصول عقلانیت اکولوژیک در فرایند برنامه ریزی شهری بوده است، تأکید دارد. در مطالعه تطبیقی- استنتاجی حاضر، با استفاده از روش اسنادی و مطالعه منابع مکتوب، ضمن تحلی ل محت وایی ادبی ات موضوع، به تبیین عقلانیت اکولوژیک و استنتاج اصول عقلانیت اکولوژیک پرداخته شده است. بر اساس مطالعات میدانی، و استنتاج معیارهای ساختاری، عملکردی و مدیریتی حاکم بر سازه های آبی شهر یزد، مصادیق اصول عقلانیت اکولوژیک در سازه های آبی کهن در سه مقیاس کلان، میانی و خرد در سیمای سرزمین شهر یزد مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که معیارهای ساختاری، عملکردی و مدیریتی سازه های آبی تاریخی با اصول عقلانیت اکولوژیک منطبق است. عقلانیت اکولوژیک با ایجاد ترکیب بندی، آرایش فضایی، ارتباط و تنوع عملکردی لکه ها و کریدورهای اختلاطی در شبکه سازه های آبی شهر کویری یزد، زمینه ای را برای ایجاد شبکه های اکولوژیک و پایداری سیماهای سرزمین شهری ایجاد نموده است.
۱۳.

تدوین قواعد عقلانیت اکولوژیک در برنامه ریزی بازآفرینی زیست پذیری محله های شهرهای کویری (مطالعه موردی: شهر یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اکولوژی شهری بازآفرینی زیست پذیری شهر کویری عقلانیت اکولوژیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵ تعداد دانلود : ۶۷
نادیده انگاشتن زیرساخت های اکولوژیک و عدم تعادل بین محیط طبیعی و مصنوع بحران زیست پذیری شهرهای معاصر را رقم زده است. عقلانیت اکولوژیک رویکردی منشعب از پارادایم فکری اکولوژی شهری و ابزار برنامه ریزی برای دستیابی به پایداری اجتماعی- اکولوژیکی طی دوره های طولانی مدت است.  هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین رویکرد زیست پذیری و عقلانیت اکولوژیک در محلات شهر کهن کویری یزد و تدوین قواعد عقلانیت اکولوژیک در بازآفرینی زیست پذیری محلات شهرهای کویری است.روش مطالعه، از نوع تطبیقی- استنتاجی است. ضمن مطالعه تحلیلی- تطبیقی دو رویکرد زیست پذیری و عقلانیت اکولوژیک با روش دلفی، به استنتاج نیروهای پیشران، معیارها و زیرمعیارهای زیست پذیری از منظر عقلانیت اکولوژیک پرداخته شده است. قیاس زیست پذیری مبتنی بر معیارهای استنتاجی در محلات بافت کهن و جدید شهر یزد با استفاده از پرسشنامه و تحلیل آماری صورت پذیرفته است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که ایده ها، قواعد و استراتژی های تحقق یافته در بافت های کهن شهرکویری یزد در طی قرن ها ضمن تأمین نیازها و آسایش و سلامت ساکنین، با خلق ساختار سلسله مراتبی در کریدورهای جریان آب، هوا و معابر و دسترسی ها، ارتباط و پیوستگی فضایی بین محلات را حفظ نموده است. ضمن تنظیم مداخلات انسانی در فرایندهای اکولوژیک، بهره مندی بافت های شهری را از خدمات اکولوژیک بهبود بخشیده است و منجر به افزایش زیست پذیری بافت های کهن در مقابل بافت های معاصر شده است. از اینرو بازآفرینی و معاصرسازی اصول و قواعد عقلانیت اکولوژیک در بافت های جدید شهری می تواند ضمن ایجاد تعادل بین دوفرایند رقابتی توسعه شهری و حفظ یکپارچگی اکولوژیک، پیوند بین انسان و طبیعت را تقویت نماید و شریانی مستمر از زیست پذیری را در بافت های شهرهای معاصر برقرار سازد.
۱۴.

تبیین راهبردهای افزایش تاب آوری کالبدی در برابر سیلاب مطالعه موردی: رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاب آوری کالبدی سیلاب رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۳۳۵
سوانح طبیعی که جزئی از فرآیند زندگی بشر به شمار می رود و هرروزه بر تعداد و تنوع آن ها افزوده می شود، به عنوان چالشی اساسی در جهت نیل به توسعه پایدار مطرح می شود. ازآنجاکه طی سال های اخیر، خسارات قابل توجهی در اثر وقوع سیلاب به بافت کالبدی شهر تنکابن واردشده است و اثرات آن بیشتر بر بافت شهری پیرامون رودخانه اصلی این شهر (رودخانه چشمه کیله) می باشد، بر این اساس هدف از تدوین این مقاله، تبیین راهبردهای افزایش تاب آوری کالبدی در برابر سیلاب رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن می باشد. پژوهش حاضر از روش توصیفی –تحلیلی بهره برده است. لذا پیش از شروع گام های مدل سوات، با استفاده از مطالعه پژوهش های پیشین در بخش مبانی نظری، متغیرها و شاخص ها استخراج گردیده و بر اساس آن مدل مفهومی اولیه تدوین گردید. در ادامه با استفاده از روش تحلیل روایی محتوایی (CVR)، متغیرها و شاخص های ضروری شناسایی شده و مبنای مدل سوات قرار می گیرند. روش این تحقیق ترکیبی از روش های کمی و کیفی است که از نرم افزارهای GIS، AHP و SWOT بهره گرفته است. و همچنین به منظور پهنه بندی خطر سیل در بافت از نرم افزار شبیه سازی جریان رودخانه (HEC_GEORAS) استفاده گردید که بر این اساس سه پهنه خطر سیل تعیین گردید (حریم رودخانه، پهنه پرخطر، خطر متوسط) سپس به اولویت بندی شاخص ها و متغیرهای کاربردی در پژوهش، پس از استخراج آن ها از منابع مختلف و تعیین روایی موارد برگزیده پرداخته شد و در انتها راهبردهای کاربردی برای کاهش خطر سیل در بافت پیرامون رودخانه چشمه کیله ارائه گردید. نتایج تحقیق نشان دهنده وجود رابطه منسجم بین ساختار کالبدی در بافت پیرامون رودخانه چشمه کیله شهر تنکابن و افزایش تاب آوری کالبدی شهر تنکابن در برابر سیلاب است. بنابراین با کاربست اصول و راهبردهای تدوین شده در این مقاله، می توان از طریق برنامه ریزی، طراحی و اجرای ساختار مناسب بافت پیرامونی رودخانه چشمه کیله، به بهبود عملکرد شهر به هنگام سیل دست یافت.
۱۵.

تحلیل نابرابری های فضایی توزیع خدمات شهری و ارتباط آن با کیفیت زندگی ساکنین جهت دستیابی به محلات پایدار (مطالعه موردی: محلات شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت شهری عدالت فضایی کیفیت زندگی مدل ویکور سرانه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۳۵۹
در مقاله حاضر وضعیت عدالت فضایی در توزیع خدمات شهری در محلاتی از مناطق منتخب شهر تهران بررسی می گردد. روش پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است، در بخش نخست از طریق خوشه بندیK-means تعدادی از محلات همگن انتخاب گردیدند سپس با مدل آنتروپی شانون وزن دهی شده و با استفاده از مدل ویکور (VIKOR) توزیع خدمات در سطح محلات مورد نظر بررسی شده محلات مورد نظر رتبه بندی شدند. در بخش دوم کیفیت زندگی در این محلات از منظر شهروندان با طراحی پرسشنامه هایی که روایی آن با استفاده از آزمون بارتلت 71 /0 درصد و پایایی آن نیز با استفاده از آلفای کرونباخ، مقدار 073/ 0 درصد تعیین شد، مورد بررسی قرار گرفت و برای مقایسه بین توزیع خدمات و کیفیت زندگی از دو تکنیک تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج رتبه بندی محلات با این دو روش متفاوت بود که نشان داد جهت دستیابی به محلات پایدار اتکا صرف به معیار کمی سرانه به تنهایی جوابگوی نیازهای شهروندان نیست و عدالت، اختصاص خدمات متناسب با شرایط افراد می باشد که تأمین آنها نیاز به سازوکار و برنامه ریزی هایی دارد که باید از سوی مدیریت شهری سازمان دهی شود و لازم است دیدگاه ها و نیازهای واقعی شهروندان نیز در برنامه ریزی ها لحاظ گردد.
۱۶.

تدوین سناریوهای پیش رو در زمینه آینده توسعه گردشگری پایدار استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گردشگری پایدار آینده پژوهی سناریونویسی گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۱۴
امروزه آینده نگاری به طور گسترده ای در بسیاری از علوم و برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها به کار گرفته می شود. سناریونویسی به عنوان یکی از روش های آینده پژوهی، ابزاری برای تحلیل سیاست ها و شناخت شرایط، تهدیدات، فرصت ها، نیازها و ارزش های برتر آینده است. هدف از این پژوهش شناسایی سناریوهای ممکن و محتمل آینده توسعه گردشگری پایدار استان گیلان در افق 1425می باشد. پژوهش پیش رو با بهره گیری از روش تحلیل ساختاری که یکی از روش های متداول و مورد پذیرش آینده پژوهی است، با استفاده از نرم افزار میک مک به تحلیل مولفه های توسعه گردشگری پایدار استان گیلان پرداخته است. در این راستا ابتدا 38 مولفه در چهار بعد اصلی از میان اسناد فرادست و پژوهش های انجام شده مرتبط با موضوع استخراج شده و با استفاده از نظرات 26 نفر از افراد خبره و کارشناسان متخصص، ماتریس اثرات متقاطع تشکیل گردیده است. در ادامه با استفاده از نرم افزار Micmac، دوازده پیشران کلیدی موثر بر توسعه گردشگری پایدار استان شناسایی شده است. این عوامل براساس تحلیل های سناریونویسی به 36 وضعیت احتمالی می انجامند. نتایج نرم افزار Scenario Wizard گویای این مطلب است که هفت سناریو با سازگاری قوی، احتمال وقوع بیشتری در توسعه گردشگری پایدار آینده استان دارند. سناریوی شماره یک بهترین سناریوی پیش برنده در جهت توسعه گردشگری پایدار استان گیلان می باشد که همه دوازده عامل کلیدی جز عوامل کلیدی مطلوب است و هیچ یک از عامل ها در حالت روند ایستا یا بحرانی قرار ندارند. در این سناریو تمام عوامل کلیدی روند مثبت دارند و با گذشت زمان، باعث به وجود آمدن تغییرات مثبتی در توسعه گردشگری پایدار استان گیلان دارند.
۱۷.

فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزه عدالت فضایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدالت فضایی فراتحلیل پروتکل PRISMA مقاله علمی-پژوهشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۲ تعداد دانلود : ۳۷۴
به دلیل اهمیتی که بحث عدالت، به طور بازفزاینده ای در سطح جامعه، عرصه سیاسی و حوزه شهرسازی دارد، بازشناسایی این موضوع دارای اهمیت بسیاری است. زندگی در شهرها براثر تفاوت های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد، به پدیدآمدن تفاوت های فضایی منجر شده است که این تفاوت های فضایی در طبقه بندی و جدایی گزینی افراد در شهرها نقش کلیدی و مهمی دارند. مقاله پیشِ رو مبتنی بر راهبرد فراتحلیل است. جامعه آماری پژوهش را 49 مقاله علمی-پژوهشی با محوریت موضوعی عدالت فضایی در بازه زمانی 1386-1397 تشکیل می دهد. روش گردآوری داده ها برطبق پروتکل PRISMA[1] که استانداردی برای مطالعات فراتحلیل است، صورت گرفت. با بررسی های به دست آمده از نتایج مقالات مشخص شد که در اکثر مناطق بررسی شده، توزیع خدمات عمومی شهری به صورت عادلانه صورت نگرفته است. همچنین با وجود اهمیت بسیار زیاد بحث عدالت فضایی و تأثیرگذاری بسیار زیاد آن از یک سو و مبتلابودن تقریباً همه کلان شهرهای ایران به مسائل ناشی از عدم تعادل های فضایی از سوی دیگر، متأسفانه این مسئله در میان جامعه علمی اعم از مراکز دانشگاهی و پژوهشی فعال در مطالعات شهری، در اولویت مطالعات و تحقیقات قرار ندارد. نتایج پژوهش، بیانگر پایین بودن مطالعات از حیث کمّی، عمقِ کم مطالعات در مقیاس شهری ایران و تعمیم پذیری نتایج مطالعات است؛ بنابراین پیشنهاد می شود که با توجه به اهمیت موضوع عدالت، جامعه علمی توجه ویژه ای به چالش های نظری و ریشه یابی بی عدالتی در این زمینه داشته باشند تا امکان ارائه راه حل های نظری در این زمینه فراهم شود.
۱۸.

برنامه ریزی گسترش کالبدی فضاهای سبزشهر بندرعباس با استفاده از تکنیک متاسوات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه ریزی راهبردی - فضایی گسترش کالبدی پارک ها و فضاهای سبز تکنیک متاسوات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۱۷۶
تلاش برای به ثبات رساندن خدمات رسانی پارک ها وفضاهای سبز در شهرهایی مانند بندرعباس احتیاج به برنامه ریزی راهبردی کارآمدی دارد. پژوهش حاضر با هدف توسعه راهبردی کالبدی پارک ها وفضاهای سبز شهربندرعباس برای نخستین بار مدل راهبردی Meta-SWOT را در پژوهش های شهری و منطقه ای معرفی کرده است. برای اجرای این پژوهش از روش توصیفی -  تحلیلی استفاده شده است و روش جمع آوری داده ها و تحلیل اطلاعات موردنیاز به صورت اسنادی و میدانی است. برای تدوین راهبردی توسعه و تشریح اهداف، منابع و توانایی ها و عوامل کلان محیطی از تکنیک تحلیلی Meta-SWOT استفاده شده است. بر اساس نتایج، عامل خشکسالی به عنوان بزرگترین مانع کلان محیطی بر سر راه توسعه و مدیریت پارک ها وفضاهای سبز محسوب می شود. در بین عوامل مؤثر جهت مدیریت و توسعه کالبدی پارک ها وفضاهای سبزدر شهر بندرعباس، مشارکت و همکاری مردم ، وجود زیرساخت های مناسب و وجود نیروی انسانی متخصص و درصدر همه مجاورت با خلیج فارس از بالاترین تناسب راهبردی برخوردار است. از این رو باید به این عوامل توجه ویژه ای کرد، اما وجود کتابخانه و مراکزی مانند باغ گلها وهمچنین، وجود افراد و استادان باتجربه و به نوعی آموزش های تخصصی و فنی به نیروهای مورد نیاز برای حل محدودیت های نیروی انسانی بایستی در صدر اقدامات اجرایی قرار گیرد.   
۱۹.

ارزیابی عدالت محیط زیست شهری مبتنی بر توزیع فضایی خدمات اکوسیستم گردشگری مطالعه موردی: کلانشهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عدالت محیط زیست شهری توسعه پایدار شهری خدمات اکوسیستم گردشگری مدل گردشگری اینوست مدل طیف فرصت گردشگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۳ تعداد دانلود : ۷۱۳
عدالت محیط زیست شهری به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار شهری جهت بهبود کیفیت زندگی، آزادی، رفاه و امنیت برای همه شهروندان به شمار می رود. هدف از این مطالعه ارزیابی توزیع عادلانه خدمت اکوسیستمی گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین خدمات اکوسیستم شهری است. روش تحقیق در این مطالعه ارزیابی- تحلیلی است و وضع موجود توزیع خدمات اکوسیستم گردشگری را با استفاده از تحلیل عرضه، تقاضا و دسترسی جهت ارزیابی توزیع عادلانه خدمت اکوسیستم گردشگری بررسی می کند. در مطالعه حاضر، به منظور ارزیابی جریان، عرضه و دسترسی به این خدمت از سه مدل گردشگری اینوست، ژئوکش و طیف فرصت گردشگری بهره گرفته شد. همچنین از شاخص های منزلت اجتماعی برای تحلیل تقاضا در تمامی مناطق تهران استفاده شد. یافته های هر سه مدل نشان داد که عرضه و جریان خدمت اکوسیستم در هر سه مدل، در مناطق شمالی شهر به ویژه مناطق یک الی چهار بیشتر از سایر مناطق بوده درحالی که تقاضا برای این خدمت در مناطق جنوبی و مرکزی بیشتر بوده است. علی رغم نتایج تقریباً مشابه در خروجی هر سه مدل، مدل طیف فرصت گردشگری نتایج بهتری جهت ارزیابی خدمات اکوسیستم گردشگری ارائه داد. یافته اصلی این تحقیق ناعادلانه بودن توزیع خدمت اکوسیستمی گردشگری در شهر تهران را تائید کرد به گونه ای که مناطق جنوبی و مرکزی تهران به دلیل فاصله و عدم دسترسی مناسب همچنین وضعیت پایین تر اقتصادی و اجتماعی بهره متناسبی از این خدمت اکوسیستمی نمی برند.
۲۰.

بررسی تأثیر وضعیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان بر مدل متابولیسم شهری با تکیه بر رهیافت عدالت محیط زیست شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: متابولیسم شهری عدالت محیط زیست شهری عدالت انرژی وضعیت اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۴۰۰
هدف این پژوهش بررسی ارتباط میان وضعیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان و برخی از متغیرهای متابولیسم شهری با تکیه بر عدالت محیط زیستی شهری در تهران است. لذا ارتباط رتبه اقتصادی اجتماعی که خود شاخص ترکیبی متشکل از متغیرهای میانگین قیمت فروش زمین، سرانه زیربنای مسکونی، مالکیت ملکی، ارزش مسکن، درصد کارفرمایان، درصد مدیران، درصد تحصیلات دانشگاهی و درصد بی سوادی است با برخی از شاخص های جریان متابولیسم شهری نظیر مصرف انرژی، تولید پسماند و فاضلاب موردبررسی قرار گرفت. روش مورداستفاده در این پژوهش ارزیابی - تحلیلی است و از مدل رگرسیون خطی ساده با استفاده از ابزارهای SPSS16  وGIS10.1  استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که از میان شاخص های مختلف متابولیسم شهری تنها میزان مصرف گاز با رتبه اجتماعی و اقتصادی مردم ارتباط معناداری دارد، درصورتی که سایر شاخص ها نظیر مصرف آب، برق، تولید پسماند و فاضلاب، فاقد ارتباط معناداری میان میزان مصرف انرژی و وضعیت اجتماعی - اقتصادی شهروندان است. درنهایت این مطالعه چارچوب مفهومی عدالت محیط زیستی و مدل متابولیسم شهری را با تلفیق سه جنبه از رهیافت عدالت محیط زیستی را به منظور مؤثرتر شدن مدل متابولیسم شهری ارائه می دهد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان