حمیده مظفری قلایی

نظام فئودالی یکی از نظام های پذیرفته شده در جامعه ساسانی بود که در اوخر دوره اشکانیان جایگزی روابط مبتنی بر برده داری گردید .روند تکامل روابط فئودالی در ایران به طور رسمی از زمان ساسانیان پا به عرصه نظام اقتصادی گذاشت. در این دوره بردگان آزادی خود را بدست آوردند و از آنجا که ابزار تولیدی در اختیار نداشتند بر مبنای روابط تولید جدید در اراضی مالکان بزرگ به کار پرداختند و جماعت های روستایی که دارای زمین های اشتراکی بودند تحت تسلط زمین داران بزرگ قرار گرفتند. در این دوره با وجود اینکه دولت یک قدرت متمرکز بود اما مالکان بزرگی نیز در این دوره وجود داشتندکه دارای قدرت بودند ولی زیر نظر دولت مرکزی (ساسانی)به فعالیت های اقتصادی می پرداختند. روابط فئودالی در دورهای بعد(مغول) به علت کاهش جمعیت و بهره کشی بیشتر از جمعیت کم به اوج تکامل خود رسید. این روابط تا زمان اصلاحات ارضی ادامه داشت و با اصلاحات ارضی دوره تاریخی فئودالیسم به پایان رسید.