فریبا علیزاده

در هزاره جدید این واقعیت به خوبی پذیرفته شده است که «فرهنگ » در تمامی عرصه های زندگی بشری اهمیتِ محوری دارد. فرهنگ حتی در بطن موضوعات اقتصادی هم وارد شده و جایگاه محوری یافته است و این بدین معنی است که سرنوشت کشورها با تحولات فرهنگ در سطح ملی و فراملی پیوند خورده است. از طرف دیگر، نگاه به فرهنگ، به منزله یکی از زمینه های اصلی توسعه و امکان مدیریت فرهنگی برای تغییر در عناصر فرهنگی و دستیابی به اهداف از پیش تعیی نشده، سبب شده است که حکومت ها در سراسر دنیا به موضوع فرهنگ و مفاهیمی همچون سیاست فرهنگی و سیاست گذاری فرهنگی در قرن اخیر توجه ویژه ای داشته باشند. با توجه به اهمیت این موضوع و به منظور تأثیر فعال دولت در حوزه فرهنگ، مدل هایی برای سیاست گذاری و مدیریت سیاست فرهنگی ارائه و از آن استفاده شده است. با توجه به توضیحات بالا، این مقاله در پی تبیین مفاهیم کلیدی و همچنین معرفی مدل های مطرح شده در ادبیات و اشاره به کارکرد های این مدل هاست. در پایان این مقاله، به منظور فهم بهتر، جمع بندی از مدل ها و کارکردهای آنها در قالب جدول ارائه شده است.

امروزه سیاست گذاری صنایع فرهنگی به یکی از کلیدی ترین حوزه های مورد توجه دولت ها تبدیل شده است و با رشد پرشتاب تولید و مصرف محصولات صنایع فرهنگی و خلاق و همچنین تعدد نوآوری در فناوری های این حوزه از جمله در فناوری های شبکه اجتماعی، بازی های رایانه ای، مد و لباس و طراحی اهمیت این حوزه از صنایع، چندین برابر شده است. با این حال با توجه به شرایط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هر کشور یا منطقه، سیاست گذاری های متفاوتی انجام شده و حتی در تعاریف و مفاهیم اختلاف نظر وجود دارد. در تحقیق حاضر سعی شده است ضمن مروری بر مفاهیم و تعاریف کلیدی این حوزه از جمله فناوری فرهنگی، کالاها، خدمات و صنایع فرهنگی و صنایع خلاق و در نهایت اشاره ای بر نحوه سیاست گذاری فرهنگی در دو کشور بریتانیا و استرالیا انجام دهیم که می تواند درس هایی برای سیاست گذاری فرهنگی در کشور داشته باشد.

مُدهای حکمرانی برای یک نظام یا دستگاه سیاست گذاری، زمینه ساز طراحی و پیاده سازی برنامه های سیاستی در سطح کشور، بخش یا یک حوزه فناورانه محسوب می شوند. در عین حال این مُد ها در طول زمان و به دلایل مختلف، خود نیز قابل تغییر هستند که در نتیجه موجب تغییر سلسله وار در تنظیمات برنامه های سیاستی خواهند شد. به شکل خاص، مُد حکمرانی عاملی جدی برای وقوع تغییرات در صنعت بوده و در مقابل تغییرات محیطی نیز می توانند عامل موثری برای تکامل مُد حکمرانی باشند. هم تکاملی مُدهای حکمرانی و صنعت، توجه هم زمان به چگونگی شکل گیری تغییرات در هر دو مسیر را طلب می کند. علی رغم اهمیت این موضوع، مطالعات کمتری به بررسی این اثرات متقابل پرداخته اند که این امر می تواند موجب نادیده گیری نقش این هم تکاملی و در نتیجه پیش بینی پذیری و قابلیت اجرای کمتر برنامه های سیاستی شود؛ بنابراین هدف اصلی مقاله، بررسی هم تکاملی صنعت و مُدهای حکمرانی در حوزه بازی های دیجیتال است که همواره با تغییرات گسترده مواجه می شود. بر این اساس، یک مطالعه موردی با پردازش و تحلیل داده های تاریخی و مصاحبه با خبرگان در خصوص هم تکاملی صنعت بازی های دیجیتال و مُدهای حکمرانی بنیاد ملی بازی های رایانه ای انجام شد. نتایج این تحقیق مشخص می کند که مُد حکمرانی مسلط این نهاد در دوره های مختلف، تغییراتی را در صنعت رقم زده و رخدادهای صنعت نیز متقابلا باعث تکامل در مُدهای حکمرانی بنیاد به ترتیب از شرکت محوری به قانون محوری، بازارمحوری و سپس شبکه محوری شده اند. این تحقیق می تواند درک دقیق تری از ماهیت و اهمیت مُدهای حکمرانی برای طراحی برنامه های سیاستی برای سیاست پژوهان و سیاست گذاران حاصل کند.