محمدجواد توکلی خانیکی

صلاح و فساد هر یک از شئون زندگی در سایر مسائل حیات مؤثر است؛ در اجتماعی که سیاست، فرهنگ، قضاوت، اخلاق و اقتصاد فاسد باشد، دین از فساد مبرا نیست. بازنگری و تحول هدفمند در ساختارهای نظری و عملی اقتصاد در مکتب وحی، منجر به بالندگی بیش از پیش آن شده؛ مصرف را که یکی از مؤلفه های آن است بهینه می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل نقش شکر و وفای به عهد در شاخص های ارزشی تولید و مصرف در قرآن کریم به روش تحلیل محتوا به استخراج شاخص های ارزشی مصرف از قرآن کریم همت گمارده و ثمرات آن را پی جویی نموده است. نتیجه این که: الف) تولیدات انسان در بعد مادی باید با نیت هایی همچون آبادانی و پیشرفت دنیایی، قرب الهی و خدا محوری و . . . همراه باشد؛ و از دایره رضایت خدا خارج نشود. این همان شکر گزاری است که در همه حالات ارزش ذاتی دارد. ب) تولید ومصرف لزوما برای رفع نیاز نیست؛ و این دو فقط مادیات را شامل نمی شود بلکه اعمال انسان، تولیدات او و امکانات دنیا مانند زمان و مکان هم جزء مواد مصرفی انسان هستند و انسان درباره ی کیفیت مصرف آنها باید پاسخگو باشد. ج)تولیداتی که انسان با اعمال روز مره خود بوجود می آورد، ایجادکننده امکاناتی است که در جهان آخرت مورد نیازش است؛ در راستای این نوع تولید، انسان مصرف کننده ی سرمایه و نعمت های الهی است؛ از این رو باید تولیدات انسان در راه وفای به عهد الهی و جلب رضای خداوند باشد.

دین از عوامل مهم تأثیرگذار در عافیت و سلامتی است. انسان دین دار خود را تحت حمایت و لطف همه جانبه خداوند می بیند. لذا احساس اطمینان و آرامش و لذت معنوی عمیقی به وی دست می دهد؛ بسیاری از بیماری های روانی و حتی مشکلات جسمی در اثر عدم معنویت است. این دو مهم زندگی را تهدید کرده و سبک آن را دچار تغییراتی می کند. این پژوهش باهدف بررسی و تحلیل کیفیت بخشی آموزه های دین بر اساس دعای 23 صحیفه سجادیه به روش توصیفی- تحلیلی سامان یافته است. نتیجه این که: قلمرو دین و آموزه های آن سراسر حیات فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی بشر را دربرمی گیرد. دین داری به عافیت جسمی بیشتری می انجامد و سلامت جسم برای فراهم آوردن انواع کمالات روحی و فکری مؤثر است و فرد را از آسیب پذیری در برابر برخی بیماری ها مصون می دارد و از این طریق در حفظ عافیت جسمانی مشارکت می کند. پیروی از آموزه های دین موجب تکامل انسان می گردد و عمل به دستورات آن ضامن عافیت و سلامتی است. دین و آموزه های آن با باورهایی که در مردم ایجاد می کند سبب آرامش انسان شده و در روند عملکرد سیستم ایمنی بدن بسیار مؤثر است، انسان معتقد به آموزه های دینی بیشتر قادر به تحمل درد است و امید به زندگی و تلاش در او بیشتر است؛ و دین و معنویت از طریق ایجاد یک نظام گری مناسب و ایده آل زمینه را برای آرامش روان فراهم می سازد. همچنین دین داری و معنویت در سطح فردی، خشنودی و رضایت از زندگی را به دنبال دارد.

هر ائمه معصومین (ع) خلفای برحق پیامبر(ص) هستند که از طرف خداوند برای اداره جامعه و رهبری انسان ها برگزیده شده اند. متاسفانه این خلافت در قالب تشکیل حکومت جز برای حضرت علی(ع) محقق نشد و قبل از حضرت علی(ع) خلفای سه گانه و بعد از آن بزرگوار امویان و عباسیان این منصب الهی را مصادره کردند و هر کدام با شگردها و تکنیک هایی به مقابله با ائمه برخاستند. در زمان امامت امام رضا(ع) مأمون عباسی خلیفه وقت، برای اثبات خلافتش از تکنیک هایی بهره جست که محبوبیت امام را نزد مردم به حداقل برساند و پایه های حکومتش را مستحکم تر کند. این پژوهش با هدف بررسی این تکنیک ها و به روش توصیفی-تحلیلی سامان یافته است و به این نتیجه رسیده که مأمون در تقابل با امام رضا(ع) به جهت حفظ حکومت و قدرت از شگردهای سیاسی، روش های علمی و فرهنگی و اقتصادی استفاده نموده است؛ که اجرای همه ی این برنامه ها و سیاست ها نیاز به ابزاری قدرتمند و اساسی داشت که همان تحمیل باور فرهنگی بر جامعه بود. مطالعه ی این شیوه ها و ابزارها می تواند الگوی کامل و نقشه ی راهی برای جوامع بعد در جهت شناسایی و مقابله با اقدامات حاکمان و صاحب منصبان جور باشد.

«دور» به معنای بازگرداندن کلام به نفس کلام است. برخی همچون فخر رازی و آلوسی ذیل آیه «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُون»، استدلال به این آیه برای رد تحریف از دامان قرآن را، از مصادیق دور در کلام دانسته و بیان سخن مزبور را به شیعه نسبت میدهند. درمقابل، متفکران شیعی تلاش زیادی برای پاسخ به این شبهه انجام دادهاند. باوجود قوت برخی پاسخها، هیچیک به طورکامل نتوانستهاند از عهده شبهه مذکور برآیند. هدف پژوهش حاضر، ارائه دفاعی کاملتر و بهتر است. لذا نویسندگان این پژوهش، به روشی تحلیلی به بررسی پاسخها و واکاوی آنها پرداخته و انتقادات وارد بر هریک را مطرح و ردیهای متفاوت از سایرین ارائه کردهاست. از رهرو این بررسی و تحلیل دریافتیم که اولاً، نسبت طرح شبهه دور به شیعه، اتهامی بیش نیست و اندیشمندان شیعه بالاتفاق آن را رد میکنند. ثانیاً، با توجه به تعاریف موجود درباره دور، طرح این شبهه درباره قرآن نوعی سفسطه است و «دور» با هیچ رویکرد و شرایط موضوعیت نداشته و ندارد.

تعارف در فرهنگ ایرانیان به عنوان یک ادب اجتماعی و رفتار پسندیده جایگاه خاصی دارد و نشانه ی احترام است؛ اما گاه از حالت طبیعی خارج و رفتاری مذموم به شمار می رود. میان تمام فرهنگ ها، الگوهای ثابت و مشترکی درزمینه ی آداب معاشرت وجود دارد، اما در عین حال، چگونگی این الگوها در هر فرهنگی تابع نظام ارزش ها و باورها یا «نظام معنایی و نمادین» خاص آن است..قرآن و روایات ،اساس فرهنگ جامعه اسلامی وتعیین کننده ممدوح یا مذموم بودن رفتار است. آنچه درباره تعارف در سیره معصومین (ع) آمده، با آنچه در جامعه متداول است، تفاوت دارد. هدف این پژوهش بابررسی برخی رفتارهای تعارف کونه ی معصومین (ع) به روش توصیفی-تحلیلی تبیین رفتارهای تعارفی در جامعه می باشد. در نتیجه این پژوهش می توان گفت تعارف از جمله رفتارهای مؤدبانه ای است که در سیره معصومین (ع) باهدف احترام و جلب رضایت خداوند، وجود داشته است؛ اما شرط پذیرش و تایید رفتارهای تعارفی در جامعه اسلامی،عدم خلط گناهانی همچون دروغ و نفاق می باشد.

قصه حضرت یونس$از قصص قرآن کریم است که در روایات و تفاسیر قرآن و عهد عتیق آمده است. این مقاله به روش تحلیلی-توصیفی، در صدد تنزیه ساحت قدسی آن حضرت از تهمتهای ناروایی است که در برخی متون آمده است؛ لذا ضمن تأیید اشتراکات، تفاوتهای آن مورد نقد و بررسی قرار می گیرد. نتیجه اینکه: یونس$ یا اندکی قبل از اینکه عذاب از آن قوم برداشته شود، از قوم خود خشمگین بوده به طرف دریا می رود؛ یا وقتی فهمید که عذاب برداشته شده، به سویشان برنگشت؛ و متوجه توبه قومش نشد. او با اطمینان از اینکه قومش قابل هدایت نیستند مرتکب «ترک اولى» شد و آنها را ترک کرد. اما با توبه مردم، خداوند با خلق صحنه ای اعجازگونه توأم با آزمایش، او را به مقام اجتباء رسانده و در زمره صالحین قرارش می دهد. از معنای «کظم» و «مکظوم» برمی آید که آن حضرت در محل خروج نفس ماهی یا نهنگ زیر سوراخ تنفسی قرارگرفته و با توجه به هوازی بودن نهنگ حضرت می توانسته از هوای بیرون بهره برده و زنده بماند.