علیرضا آتش زر

بررسی شخصیت روانی شمس تبریزی می تواند بسیاری از گره ها،ابهام ها و پیش داوری ها را درمورد شخصیت وی حل کند. شخصیت شمس تبریزی مانند بسیاری از بزرگان و عارفان، شخصیتی غیرعادی، مبهم و غیرقابل پیش بینی بوده است و در این شکی نیست که کسی نمی تواند او را آن طور که هست بشناسد و این پژوهش گامی در جهت شناخت بخشی از ویژگی های او بوده و نمی توان گفت با انجام چنین پژوهشی به تمامی ویژگی های شخصیتی او پی خواهیم برد. و این امر برای شخصیتی چون شمس غیرعادی نیست. در این پژوهش با استفاده از رویکرد صفات در شخصیت و با تکیه بر نظریه ی صفت ۵ عاملی مک کری و کاستا با آوردن شاهد مثال هایی درباره ی رفتار و ویژگی های شمس از منابع مختلف به واکاوی ویژگی های شخصیتی شمس پرداخته ایم.در این پژوهش به سوالاتی چون شمس که بود؟ و شخصیت وی چه ویژگی های روانشناختی داشت؟ و در موقعیت های مختلف چگونه رفتار می کرد؟ و غیره پاسخ داده می شود. از آنجایی که رفتارهای شمس دارای تناقض است و با توجه به حالات درونی وعرفانی وی و همچنین متغیر بودن رفتارش متناسب با موقعیت های بیرونی، نمی توان به طور قطعی درباره ویژگی های شخصیتی وی نظر داد.اما با همه ی این تفاسیر دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که ویژگی های شخصیتی شمس تبریزی در این نظریه به این صورت هست: در مؤلفه های برون گرایی و روان رنجور خویی شخصیت شمس تبریزی در میانه پیوستار قرار می گیرد یعنی از ویژگی های هر دو قطب عامل برونگرایی و روان رنجور خویی برخوردار است. در عامل های گشودگی و توافق و وظیفه شناسی مشخص شد که شخصیت شمس مطابقت بیشتری با این عامل ها دارد. یعنی دارای صفات شخصیتی مانند: متواضع، دل رحم، رک گو، دوست داشتنی، قانونمند، وظیفه شناس، سخت کوش، فداکارو آزاد منش.

بررسی افکار و آثار سعدی شیرازی از منظر رفتارگرایی اجتماعی و اخلاق اجتماعی می تواند به بسیاری از الگوهای اخلاقی جامعه ی ایرانی کمک بکند. زیرا سعدی شیرازی به عنوان شاعر و نیز به عنوان جامعه شناس و معلم اخلاق می تواند بسیاری از رفتارهایی که امروزه در جوامع انسانی به غلط الگو قرار داده می شوند را بهبود بخشیده و الگوی مناسبی را متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی جلوه دهد.آثار سعدی به ویژه بوستان و گلستان او از نظر رفتار های مناسب اجتماعی و پند هایی که سعدی هریک را تجربه نموده ایت اهمیت ویژه ای دارد.در این پژوهش ما تلاش کردیم رفتار گرایی اجتماعی مناسب فرهنگ ایرانی را در آثار شیخ اجل واکاوی کنیم.زیرا در جامعه ی امروزی رواج الگوهای نا مناسب و غرب زده فرهنگ اصیل ایرانی را مورد تجاوز قرار داده است.در این تحقیق به سولاتی مانند: الگوی رفتاری مناسب سعدی کدام است؟آیا سعدی فقط در ایران به عنوان معلم اخلاق شناخته شده است یا خیر؟مولفه های رفتار گرایی اجتماعی سعدی چه رفتار هایی می باشد؟در این پژوهش ابتدا نظریه های مختلفی در مورد رفتار گرایی اجتماعی بیان و بررسی شده است.سپس دلایل بررسی رفتار گرایی در آثار سعدی بیان شده است و سعدی شیرازی و افکار تعلیمی او به مختصر معرفی شده است.پس از مراحل مذکور رفتارگرایی اجتماعی مناسب از منظر سعدی تعریف شده است و مولفه های آن واکاوی شده و برای هریک از آثار سعدی شاهد مثال هایی ذکر نموده ایم همانند: عدالت، صداقت، عقل و خرد، غرور و تعصب، تعلیم و تربیت در خانواده، ارزش انسانیت، علم و عمل، همسرگزینی و طلاق گریزی، ایثار، گذشت، جوانی و هم نوع دوستی.