بهرام مقتدر

از مهمترین ویژگی های فضا، فراهم نمودن فرصت هایی در جهت تعاملات اجتماعی است. هنگامی که مردم یک اجتماع با یکدیگر در تعامل هستند، رابطه احساسی قوی تری با مکان و فضای اجتماعی خود برقرار می کنند. این تعامل نه تنها بر روان اجتماعی آن جمع تاثیرگذار است که موجب رشد و پیشرفت اقتصادی اجتماعات حاضر در آن فضاها همچون محوطه/ شهرک های کارگری- صنعتی نیز می شود. از همین رو، هدف این پژوهش، بررسی و تببین تعاملات اجتماعی در محوطه کارگری دوره هخامنشی و معماری شهرک صنعتی نوین است. نگارندگان، از میان عوامل کالبدی، کارکردی و معنوی معماری، عامل فضا/کالبد را مورد توجه قرار داده اند. روش این پژوهش توصیفی– تحلیلی و تاریخی، به شیوه اسنادی و براساس مطالعه کتابخانه ای است. پس از بررسی اسناد دیوانی پارسه در ارتباط با کارگران و متخصصان حاضر در محدوده اطراف پارسه/ تخت جمشید و همچنین کندوکاو در متون مختلف مرتبط با تعاملات اجتماعی این نتیجه دست آمد: کیفیت محیط کالبدى محوطه / شهرک های کارگری- صنعتی براى جذب افراد، به عوامل گوناگونی بستگی دارد که یکی از این عوامل مرتبط به ساختار کالبدى محیط مانند ایمنى و امنیت، تنوع و سازگارى کاربرى ها، آسایش اقلیمی، تراکم و ظرفیت مناسب، دسترسی، زیبایی و سرزندگی است. باتوجه به اسناد ارایه شده، محوطه های کارگری دوران هخامنشی با امکانات و اندیشه های منطبق بر آرای زمان خویش، نه تنها توانستند موجب تعاملات اجتماعی بین کارگران ایرانی و غیرایرانی شوند، بلکه محیطى سرزنده و جذاب را نیز برای کارگران خلق نمودند که انعکاس آن را می توان در اسناد دیوانی پارسه – الواح خزانه و بارو- به نظاره نشست؛ اما در شهرک های صنعتی نوین، متاسفانه به علت عدم توجه و کم توجهی به مولفه های بالا، آنها فضاهایی تعامل پذیر برای کارگران نیستند. بنابراین، باتوجه به اهمیت و نقش انسان در فضا، یکی از کارهای مهم در طراحی معماری شهرک های صنعتی توجه به فضاهای تعامل پذیر است که اگر به درستی این امر در طراحی لحاظ شود، موجب رشد و توسعه اقتصادی در آن شهرک صنعتی و به تبع در کل کشور خواهد شد.

 یکی از مهم ترین ویژگی های فضا، ایجاد فرصت های لازم در جهت تعاملات اجتماعی است. هنگامی که مردم با سایر افراد جامعه در تعامل هستند، رابطه قوی تری با مکان و جامعه خود احساس می کنند. این تعامل نه تنها بر روحیات اجتماعی آن ها تأثیرگذار است بلکه موجب رشد و پیشرفت اقتصادی اجتماعات حاضر در آن فضاها می گردد. امروزه به فراخور شرایط اقتصادی و اجتماعی، فضاهای متفاوتی در راستای سکونت انسانی شکل گرفته است که شهرک های کارگری- صنعتی یکی از این مکانهاست. با توجه به تازگی و شاخصه های خاص این سبک از معماری، چگونگی تعاملات اجتماعی در آن ها یک مسئله است. در نواحی روستایی اطراف تهران نیز چنین شهرک هایی وجود دارد. این پژوهش بر آن است  تا از طریق روش توصیفی - تحلیلی و  با تکیه بر رویکردهای کمی و کیفی به بررسی وضعیت تعامل اجتماعی در شهرک های صنعتی اطراف تهران بپردازد و چگونگی ارتقای فضای تعامل در آن ها را بررسی کند. به همین جهت دو شهرک صنعتی «عباس آباد » و «پیشوا » از میان شهرک های صنعتی استان تهران انتخاب شدند. نمونه مورد مطالعه، قرار گرفت و پرسشنامه خبره براساس مدل ال ساعتی، تدوین و به متخصصان ارائه شد. یافته های پژوهش حاکی از این است  که افزایش کیفیّت فضاهای عمومی شهرک ها، طرّاحی مناسب به ویژه مسیرهای رفت و آمد کارکنان و کارمندان، وجود فعالیت های گردهمایی، فضاهای کانونی جهت تجمع مانند زمین بازی و یا غذاخوری ها، امکان حضور افراد در فضا و لحظاتی کنار هم بودن و ایجاد تجربه هایی مشترک را در شهرک های صنعتی چند برابر می کند و موجب ارتقا تعاملات اجتماعی و فرهنگی در شهرک های صنعتی می شود. اهداف پژوهش 1.بررسی و تبیین چگونگی ارتقای تعاملات اجتماعی از طریق طراحی و بهسازی فضاهای عمومی در معماری شهرک های صنعتی.2. ارائه چارچوبی جهت ارتقای تعاملات اجتماعی در معماری شهرک های صنعتی نواحی روستایی تهران. سؤالات پژوهش 1.برای ارتقای تعاملات اجتماعی در شهرک های صنعتی چه راه کارهایی وجود دارد؟2.چه اقداماتی می توان برای ارتقای تعامل اجتماعی در فضای شهرک های صنعتی نواحی روستایی تهران انجام داد؟