زهرا وقار

هدف از پژوهش حاضر فهم مضامین فلسفی داستان ها و حکایت های کتب فارسی دورة ابتدایی با روش پژوهش کیفی، از نوع تحلیل محتوا بوده است. جامعة آماری پژوهش را، داستان ها و حکایت های کتاب درسی فارسی بخوانیم دورة ابتدایی (دوم تا ششم ابتدایی) تشکیل می دهد. نمونة پژوهش به شیوة هدفمند، محتوای تمامی داستان ها و حکایت های فارسی در نظر گرفته شد و برای این منظور پس از بازخوانی داستان ها و حکایت ها و کدگذاری آن ها، مقوله های محوری متن استخراج شد. در نهایت با عنایت به مقوله های فلسفی (هستی شناسی، شناخت شناسی و ارزش شناسی) هر یک از مقوله های محوری تحت مضامین فلسفی طبقه بندی شدند. نتایج پژوهش نشان داد: مضامین فلسفی اکثر مقوله ها تحت معرفت شناسی و ارزش شناسی قابل تبیین بودند و در برخی از موارد نیز هستی شناسی مورد توجه بوده است. در نتیجه، با توجه به نتایج به دست آمده، داستان ها و حکایت های مورد بررسی نیازمند بازنگری و بازتألیف بر مبنای "برنامة فلسفه برای کودکان" است.

هدف کلی این پژوهش، ارزیابی و نقد تربیتی برنامه فلسفه برای کودکان از منظر تربیت اسلامی بوده است. سئوال اصلی پژوهش این است که مبنای منطقی برنامه آموزش فلسفه برای کودکان که تحت چه اصولی تبیین شده است؟ یعنی؛ موضوعات آن، تحت کدام مبانی فکری ترسیم شده است. به این منظور، با تکیه بر روش نقد تربیتی یا کاوشگری فلسفی انتقادی محققان ابتدا هر کدام از رویکردهای برنامه فلسفه برای کودکان مورد تحلیل قرار دادند. سپس، بر اساس اصول و مبانی تربیت اسلامی مورد نقد و وارسی؛ و در نهایت با استفاده از معیار پیش روندگی مدلی تحت "برنامه فلسفه برای کودکان از منظر تربیت اسلامی" جهت بهبود ارائه شد. شواهد نشانگر وجود وجوه اشتراک و افتراق میان برنامه فلسفه برای کودکان غربی و مبانی تربیت اسلامی است. بر این اساس، نقدهایی به برنامه فلسفه برای کودکان از منظر تربیت اسلامی وارد شد. در نتیجه، اصل موضوع که همان تفکر و تعقل(فلسفیدن) در بین کودکان و نوجوانان می باشد از نظر هر دو رویکرد مهم فرض شده است اما نوع تفکر و تعقل، چگونگی آن، بنیان های فکری و اعتقادی(مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی)، و هدف از تعلیم و تربیت با همدیگر افتراق دارند.