محمد ابراهیمی علویجه

یکی از اهداف سند برنامه درسی ملی ایران، توانایی دانش آموز در به کارگیری ریاضیات مدرسه ای در زندگی خارج از مدرسه و دنیای واقعی است. به همین دلیل کتاب درسی باید به نوعی تدوین و تألیف شود تا دانش آموزان با این نوع مسائل آشنا شده و همچنین، توانایی حل این نوع مسائل را بیاموزند. به عبارت دیگر، یکی از اهداف اساسی آموزش ریاضی، تربیت افرادی است که بتوانند به کمک سواد ریاضی خود با چالش های دنیای پیرامونش مواجه شوند و بر حل آن ها فائق آیند. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تأکید کتاب درسی ریاضی نهم بر آموزش حل مسائل دنیای واقعی می باشد. برای انجام این پژوهش از شیوه تحلیل محتوا استفاده شده است. ابزار مورد استفاده، فرم های تحلیل محتوایی است که برای تعیین اعتبار آن از دیدگاه صاحب نظران و متخصصان آموزش ریاضی استفاده شده است. نتایج پژوهش، حاکی از تأکید اندک کتاب درسی ریاضی پایه نهم بر مسائل دنیای واقعی و همچنین توزیع ناهمگون مسائل مذکور در فصل های گوناگون کتاب است. نتایج این پژوهش می تواند در بازنگری و بهبود کتاب های درسی ریاضی، آموزش معلمان و بازنگری در روش های ارزشیابی با هدف ارتقاء سواد ریاضی دانش آموزان مورد استفاده دست اندرکاران قرار گیرد.

آموزش از دیرباز و در همه جوامع از مقولات و درگیریهای عمده بوده است، اما در دوره های زمانی و جوامع گوناگون هدف از آموزش می تواند متفاوت باشد. امروزه و به ویژه در ایران هدف از آموزش، تربیت نسلی است که از عهده حل مشکلات و مسائل پیرامونی برآید. به طور خاص هدف از آموزش ریاضی توانایی به کارگیری آموخته های ریاضی مدرسه در زندگی واقعی است. این توانایی در اکثر جوامع با نام سواد ریاضی خوانده شده و به صورت دوره ای و هر سه سال یک بار از سوی سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با مطالعه پیزا بررسی می شود. پژوهش حاضر به روش توصیفی، تحلیلی- تطبیقی با هدف مقایسه مسائل منتشر شده مورد استفاده در آزمون مطالعه پیزا با مسائل و تمرینهای کتاب ریاضی پایه نهم چاپ سال 1395 و بررسی میزان انطباق آنها با یکدیگر انجام شده است. ابزار این پژوهش جدولهای محقق ساخته دسته بندی مسائل است که برای اعتبار صوری و محتوایی آن از نظرات دبیران با سابقه ریاضی و صاحب نظران استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش کتاب ریاضی پایه نهم چاپ سال 1395 و نمونه بخشهای مربوط به هندسه در این کتاب است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که اگرچه مسائل دنیای واقعی در فصلهای مربوط به هندسه در کتاب مورد بحث وجود دارد، اما این مسائل در کتاب پاسخ داده شده است و عملاً دانش آموزان به شکلی بسیار محدود حل این نوع مسائل را تمرین می کنند. نتایج این پژوهش می تواند در بازبینی و تنظیم مواد آموزشی مناسب برای کتابهای درسی و رفع کاستیهای کتابهای تازه تألیف به مؤلفان کمک کند.