هانیه صنایعیان

در دهه های اخیر به دنبال افزایش مصرف انرژی و استفاده بیش از حد از منابع تجدیدناپذیر در بخش ساختمان، گرمایش خورشیدی ایستا یکی از استراتژی های طراحی معماری برای استفاده کارآمد از انرژی می باشد. دیوار ترومپ و پدیده گلخانه ای از مهمترین سامانه های ایستا می باشند. این پروژه طی مطالعات آزمایشگاهی-میدانی به سنجش میزان تأمین انرژی در پنج حالت متفاوت از ترکیب دیوار ترومپ و پدیده گلخانه با اتاقک مورد نظر درشش ماه اول و دوم سال در اقلیم سرد وکوهستانی شهر اردبیل پرداخته است. حالت های مورد بررسی عبارتند از : اتصال دیوار ترومپ، اتصال پدیده گلخانه، اتصال ترکیب دیوار ترومپ و پدیده گلخانه، اتصال دیوار ترومپ و پنجره و اتصال دیوار ترومپ و پنجره و سایه بان به اتاقک مذکور. دراین پژوهش منظور عدم مصرف نیست بلکه هدف به کارگیری انرژی سبز و به حداقل رساندن مصرف انرژی از طریق جذب انرژی های تجدیدپذیر درساختمان می باشد که در این خصوص طراحی معماری می تواند نقش بسیار مهمی را داشته باشد. این پژوهش بصورت نیمه تجربی بوده و روش تحقیق شبیه سازی است. در راستای دستیابی به اهداف پروژه از نرم افزار تحلیل گر دیزاین بیلدراستفاده شده است . با توجه به جستار حاضر می توان دریافت که ازمیان گزینه های مختلف بکارگیری دیوار ترومپ وپدیده گلخانه ای، تعبیه دیوار ترومپ و سایه بان همراه با پنجره های مناسب در جداره جنوبی ساختمان با کسب امتیاز 25/83 دارای بهترین عملکرد در تأمین انرژی می باشد: میانگین دمای 20/67 درجه سانتیگراد در زمستان و میانگین دمای 22/84 درجه سانتیگراد در تابستان و دمای آسایش ( 18 تا 22 درجه سانتیگراد) در تمام ماه های سال و دریافت نور روز مناسب از شرایط این انتخاب می باشد. بنابراین با حفظ شرایط آسایش محیطی وکاهش مصرف انرژ یهای تجدیدناپذیر می توان در راستای دستیابی به پایداری زیست محیطی و همچنین کاهش هزینه ها قدم برداشت.

فضاهای موجود در بناهای سنتی کویری ایران هریک به دلایلی به وجود آمده اند که نحوه و میزان استفاده از آنها در فصول مختلف سال خود بیانگر علت وجود آنهاست. این فضاها عمدتاً با رویکرد اقلیمی طراحی شده اند . برخی از این فضاها محل اصلی زیستن و برخی نیز مکان قرارگیری خدمات پشتیبان فضاهای زیست می باشند . این پژوهش با هدف بررسی رفتار حرارتی فضاهای واسط و میانی (میاندر) و پیش ورودی ها در خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک و تاثیرشان بر سازگاری یا ناسازگاری با منطقه آسایش حرارتی انسان انجام شده است. برای این منظور پس از طبقه بندی پلان های خانه های سنتی یزد با رویکرد گونه گونی فضاهای بسته، واسط و باز، و همچنین درصد بازشوهای هر کدام، به ارزیابی رفتار حرارتی آنها بسته به ضرورت وجودی انواع فضاهای مذکور پرداخته شد. سپس بر اساس طبقه بندی های به دست آمده از گونه های متنوع، به صورت موردی نمونه ای رایج تر در محیط نرم افزار design builder شبیه سازی شده و نمودارها و اطلاعات مرتبط با اختلاف درجه حرارت فضاهای میانی و فضاهای بسته درونی برای تحلیل و بررسی حرارتی حاصل گردید. بررسی نمودارها بیانگر تاثیر مثبت پیش فضاها، به ترتیب در گرمایش و سرمایش فضاهای اصلی در فصول زمستان و تابستان بوده است. لازم به ذکر است که شبیه سازی شرایط در نرم افزار مذکور در دو ضلع جنوبی و شمالی بنا و مطابق با نحوه استفاده ساکنین از این فضاها در فصول مختلف صورت گرفته است. تاثیر مثبت فضاهای میانی و واسط ما بین فضاهای باز و بسته خود نشان از امتیاز به کارگیری این ایده در طراحی های جدید این اقلیم می باشد تا علاوه بر استفاده از تجهیزات و علم روز، از الگوه ای طراحی معماری سنتی و تجربیات ارزشمند حاصل از صدها سال تجربه مداوم پیشینیان نیز بهر هگیری مناسب به عمل آید.

بهره گیری از نور طبیعی در فضا های داخلی، افزون بر کاهش مصرف انرژی، تأثیرات مثبت فیزیکی و روانی بر کاربران را نیز در پی دارد. در کنار فواید استفاده از نور طبیعی باید توجه داشت که زیاده از حد بودن مقدار نور در فضا، منجر به بروز نارضایتی بصری و خیرگی می شود. در این مطالعه بهره وری روشنایی یک پوسته متحرک با طرح اسلیمی مورد بررسی قرار گرفته است. شش ضلعی های این طرح به عنوان بازشو در نظر گرفته شده اند و حرکت آن ها وابسته به موقعیت خورشید می باشد. هدف از طراحی این پوسته و سناریوی حرکتی آن، تأمین آسایش بصری در یک فضای اداری با نمای جنوبی در شهر تهران است. همچنین در مقابل پوسته، پانل های افقی با هدف کاهش تابش مستقیم نور خورشید در نظر گرفته شده اند. برای مدل سازی از نرم افزار گرس هاپر برای راینو، استخراج داده های آب و هوایی و موقعیت خورشید از پلاگین لیدی باگ، آنالیز نور از پلاگین هانی بی و برای یافتن حالات بهینه از نرم افزار دیزاین اکسپلورر استفاده شده است. آنالیز های خیرگی در ساعات بحرانی در 4 روز بحرانی سال انجام شده اند. نتایج آنالیز های روشنایی سالانه نشان داد که اعمال پوسته متحرک، نقش قابل توجهی در افزایش بهره وری روشنایی دارد و با معیار های آسایش بصری سیستم ارزشیابی لید مطابقت می کند و در اغلب ساعاتی که آنالیز خیرگی صورت گرفته، میزان خیرگی در حد نامحسوس است.

شهرها طی بیش از یک قرن تغییرات اساسی که در فعالیت ها و کالبد آنها رخ داده، ارتباط حیاتی خود را با طبیعت از دست داده اند. در سال های اخیر توسعه شهرنشینی و پیوستن روستاها به کلانشهرها موجب از بین رفتن بسیاری از پوشش های گیاهی این مناطق شده است. محله ازگل از جمله محلات شمال تهران است که بخش عمده ای از فضای سبز آن در فرایند توسعه از بین رفته و کیفیت فضایی در کانون های متمرکز آن کاهش یافته است. با توجه به اثر گیاهان در ایجاد شرایط آسایش، این مقاله با هدف ارتقای کیفیت فضاهای عمومی و افزایش آسایش حرارتی در مراکز محله به دنبال یافتن رابطه بین سطوح سبز با میزان کاهش دما در گرم ترین روز سال است. مقاله با راهبردی ترکیبی متکی بر استدلال منطقی و سنجش نرم افزاری به مطالعه یک سایت در محله ازگل تهران در دو وضعیت موجود و حالت بهینه طراحی پرداخته است. داده های وضع موجود با برداشت های میدانی و اطلاعات خرداقلیم در وضعیت دوم که با افزودن گیاهان به فضا مورد بررسی قرار گرفت، با شبیه سازی کامپیوتری به دست آمد. در نهایت شرایط آسایش با مدل PMV سنجیده شده تا اثر دقیق گیاهان بر عناصر خرداقلیم مشخص شود و دو حالت باهم مقایسه شدند تا تأثیر طراحی با گیاهان در ارتقای کیفیات محیطی مشخص شود. معیارهای ارزیابی، دما و رطوبت نسبی است که محاسبات با اولویت دهی به پیاده، در ارتفاع 1.65 متری انجام شده است. یافته های به دست آمده از این مطالعه حاکی از این است که با اختصاص درصد کمی از فضای شهر به سبزینگی تا حد زیادی می توان شرایط خرداقلیم را بهبود بخشید. محاسبات رایانه ای نشان داد به ازای افزودن هر مترمربع فضای سبز در موقعیت مکانی مورد مطالعه، 71/3 برابر آن به محدوده آسایش اضافه می گردد. همچنین در نمونه مورد بررسی، با ثابت نگه داشتن رطوبت نسبی می توان 1.5 تا 2 درجه از گرمای هوا کاست. با توجه به این که گرمایش جهانی در صد سال اخیر حاصل یک درجه اضافه شدن به دمای کره زمین است، نتایج مقاله قابل توجه خواهد بود. به بیانی با تعمیم نتایج در کل محله و در مقیاسی بزرگتر، اثربخشی آن چشمگیرتر خواهد بود.

روند توسعه طی 50 سال گذشته دارای اثرات مثبت و منفی زیادی روی جوامع شهری سراسر جهان داشته است. یکی از نگرانی های قابل توجه افزایش مداوم درجه حرارت شهری تحت عنوان جزیره حرارتی شهری می باشد. جزیره حرارتی همانند چتری از هوا می باشد که اغلب روی مناطق ساخت وساز شده شهر قرار داشته و دمای درون آن گرم تر از هوای اطرافش می باشد. در دهه های اخیر، جزایر حرارتی، چالش های فراوانی برای شهرها ایجاد کردند ازجمله مواردی که می توان نام برد سلامت جامعه، رفاه اجتماعی و زیرساخت های شهری می باشد. این پژوهش درصدد آن است که با بررسی آب وهوایی و تصاویر ماهواره LandSat-8 و سنجنده MODIS جهت تشخیص محل دقیق جزایر حرارتی در کلان شهر تهران، به همپوشانی این تصاویر با نقشه های GIS مرتبط با ویژگی های اجتماعی و اقتصادی شهری (تراکم جمعیت، کیفیت زندگی، قیمت مسکن)، بپردازد تا شکل گیری جزایر حرارتی و تحولات اقتصادی اجتماعی زمینه را تشریح کند. در نتایج حاصل از پژوهش این موضوع مشاهده می شود که مناطق ده و یازده و دوازده کلان شهر تهران جزو حوزه اصلی جزایر حرارتی شهر هستند و به نظر می رسد به دلیل وجود ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خاص این مناطق، الگوی توزیع جزایر حرارتی، مشهودتر است.

با رایج شدن شیوه زندگی آپارتمانی و افزایش تراکم شهری، نورگیرها یا پاسیوها به عنوان فضاهای تأمین کننده نور و هوای تازه در فضاهای داخلی طبقات مختلف، بسیار مورد استفاده قرار گرفتند. اینطور به نظر می رسد که استفاده از پاسیوها همراه با آب و گیاه در ساختمان ها می تواند در تعدیل شرایط اقلیمی محیط به روش غیر فعال و در نتیجه کاهش مصرف انرژی نقش به سزایی را ایفا کند. در مقاله حاضر، نورگیر مسقف یک ساختمان پنج طبقه مسکونی دارای گیاه و همراه با تزریق رطوبت استخر به فضای نورگیر مرکزی، واقع در شمال تهران به صورت میدانی و شبیه سازی موردمطالعه قرار گرفته است. با استفاده از برداشت میدانی به کمک تجهیزات هواشناسی دما، رطوبت، دمای کروی و دمای تر کروی، اندازه گیری هایی در دو فصل گرم و سرد سال انجام شد. نتایج نشان می دهد نورگیر مسقف همراه با گیاه و تزریق رطوبت استخر به فضای آن، موجب ایجاد خرد اقلیمی معتدل در فضای نورگیر شده که به طور میانگین، در فصل گرم دمای هوا را c° 4 کاهش داده و موجب افزایش c° 7/11 دمای داخل نورگیر نسبت به محیط خارج در فصل سرد شده است. همچنین مشخص گردید که با حذف رطوبت استخر، اختلاف دما بین طبقات پاسیو افزایش خواهد یافت. با مقایسه نتایج حاصل از شبیه سازی و مطالعات میدانی مشخص شد، با حذف گیاه و رطوبت استخر، اختلاف دمای شبانه روز در نورگیر افزایش می یابد.  

افزایش عوامل موثر بر طراحی لوور، روند طراحی آنها را پیچیده تر از قبل کرده است. نه تنها عوامل موثر بر زیبایی لوور بلکه عوامل دیگری مانند مصرف انرژی و آسایش بصری نیز باید در روند طراحی لوور مورد نظر قرار گرفته شود. این تحقیق با در نظر گرفتن تاثیرگذارترین عوامل در طراحی لوور، گزینه های طراحی مناسب برای اقلیم های مورد مطالعه را نیز معرفی میکند تا بتوانیم بهترین گزینه های طراحی سازگار با هر اقلیم از نظر مصرف انرژی و دریافت نور روز را شناسایی کنیم. در این پژوهش میزان مصرف انرژی و آسایش بصری را بر اساس روش های کمی ارزیابی خواهیم کرد. به این منظور ابتدا پارامتر های متغیر عناصر تشکیل دهنده ی لوور را تعریف میکنیم و در قدم بعدی شهرهای بندرعباس و تبریز انتخاب شده اند تا شبیه سازی میزان مصرف انرژی و دریافت نور روز با در نظر گرفتن لوورها در این شهرها انجام بگیرد. نهایتا با توجه به اینکه چندین پاسخ ممکن بدست آمده است، با استفاده از نمودار پارتو به بهترین جواب های گرفته شده از بهینه سازی که از الگوریتم ژنتیک بهره میبرد، دست پیدا میکنیم. بنابراین، براساس طراحی های بدست آمده بهترین گزینه ی ممکن را انتخاب میشود تا در شهر و اقلیم انتخاب شده به کار گرفته شود.

پیشینه و هدف: پژوهش حاضر، ضمن بررسی الگوی توزیع فضایی جزایر گرمایی تهران در بستر ویژگی های اجتماعی (رفتاری) این شهر، به برنامه ریزی و توسعه شهری بر اساس تاثیر الگوهای رفتاری جهت افزایش آسایش اقلیمی نیز می پردازد. در این پژوهش، با بررسی محله های مناطق ده و یازده و دوازده تهران (محله های منتخب حاصل از همپوشانی نقشه های GIS کیفیت شهری با تصاویر ماهواره ای گرمایش شهری)، شامل محله های مرتضوی و سلیمانی در منطقه ده، محله های جمهوری و عباسی در منطقه یازده و محله های هرندی و تختی در منطقه دوازده هستند، به یافتن رابطه تحلیلی پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای رفتاری شهروندان در محله های مذکور با تحلیل استنباطی پرداخته شده است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر جهت ارائه راهکارهای برنامه ریزی شهری بر اساس الگوهای رفتاری متناسب با آسایش اقلیمی در شهر تهران، به الگوهای غالب رفتاری ساکنین و مراجعه کنندگان در بافت های شهری پرداخته است و با بسط این تحلیل ها در رابطه پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای رفتاری شهروندان در محله های مذکور به تحلیل استنباطی (SPSS) واریانس انوا و ضریب همبستگی اسپیرمن، راهکارهای شهرسازانه ای به صورت مدل منسجم شهری حاصل از این تحلیل ها ارائه می دهد. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری داده ها، هر دو شیوه اسنادی و میدانی به کاررفته است. در روش اسنادی بیشتر از کتب علمی و نشریه های علمی- پژوهشی، استفاده شده است. نقشه های GIS اولیه تراکم جمعیت، قیمت مسکن و کیفیت زندگی برگرفته از سامانه ملی داده های کاربردی با تصاویر ماهواره ای که از ماهواره های لندست ۸ و مادیس تهیه شده در تاریخ های شهریورماه و بهمن ماه ۱۳۹۴ توسط خود نگارنده، مورد همپوشانی قرار گرفته تا مناطقی از تهران که عامل به وجود آمدن جزایر گرمایی در آنها، ناشی از کمبود کیفیت شهری در تهران است، مشخص شود. چراکه ازجمله روش های نوین محاسبه جزیره حرارتی شهری و نقش کاربری های مختلف، استفاده از علم سنجش ازدور و تصاویر ماهواره ای است. در ادامه جهت دستیابی به الگوهای غالب رفتاری ساکنین و مراجعه کنندگان در بافت های شهری محله های مذکور، ازجمله (زمان حضور، دلایل حضور، تناوب حضور و میزان تراکم جمعیت) با روش میدانی و توزیع پرسشنامه به ارزیابی ذهنی و ادراکی افراد در محیط و تحلیل توصیفی آن پرداخته می شود. حین انجام مطالعات میدانی، تحلیل کیفی بر اساس مشاهدات رفتاری و معنایی نیز صورت گرفته است. جهت یافتن رابطه تحلیلی پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای رفتاری شهروندان تحلیل استنباطی انجام شده است. یافته ها و بحث: حضور پذیری در محله های متفاوت، نمودهای متفاوتی دارد. با ایجاد دعوت کنندگی در سایر فضاهای فعالیتی با تقویت فعالیت های با سرریز فعالیتی، تعریف فضاهای مکث و حرکت در فضای خیابان های اصلی در حاشیه و داخل بافت محله، کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه به محله با تعریف ورودی برای خیابان های اصلی و غیره، آسایش اقلیمی محله بیشتر خواهد شد. همچنین، توجه به ساعات کم ترافیک هر محله و مدیریت عوامل جزایر گرمایی مانند عبور و مرور جهت انبارداری و حمل کالا و ... در این ساعات است. در نهایت با بسط تحلیل هایی که در این پژوهش انجام گرفته است، در نظام شهری راهکارهای شهرسازانه ای جهت رفع معضل جزایر گرمایی با الگوهای رفتاری انجام خواهد پذیرفت.نتیجه گیری: محله های مورد مطالعه، به دلیل وجود کاربری های مختلط و تداخلات ترافیکی، نابسامانی مدیریت و غیره، آسایش اقلیمی خود را ازدست داده و تبدیل به جزایر گرمایی شدند. فعالیت های موجود در این محله ها، به لحاظ معنایی در سطح شهر شناخته شده اند ولی فاقد قواعد اجرایی مناسب، می باشند. بنابراین این قسمت ها پتانسیل لازم برای تبیین و ارائه الگوهای رفتاری جهت کاهش اثرات جزایر گرمایی را دارند. جهت تبیین و ارائه اصولی کاهش اثرات جزایر گرمایی و افزایش میزان رضایت عمومی، کنترل حضور پذیری در محله ها، و توجه به ساعات کم ترافیک هر محله و مدیریت آن، از مهم ترین عوامل کاهش جزایر گرمایی با الگوهای رفتاری هستند.

جنگ به طورکلی نه تنها بر جوامع انسانی بلکه بر محیط زیست نیز آثار منفی زیادی دارد. در سوریه، بخش مسکونی عمدتاً تحت تأثیر تخریب گسترده قرار گرفته است که باید در اولویت استراتژی ها و برنامه های بازسازی قرار گیرد تا مسکن موردنیاز افراد آواره تأمین گردد. در این پژوهش، سعی شده است استراتژی های بازسازی مسکن پس از جنگ در سوریه با رویکرد پایدار ارائه گردد. مطالعات انجام شده از ادبیات موضوع و بررسی نمونه های اجراشده در کشورهای جنگ زده جهان نشان می دهد که بازسازی می تواند فرصتی برای دستیابی به توسعه پایدار باشد؛ به شرطی که در چهارچوب برنامه های توس عه بلندمدت در نظر گرفته شده شود. مقاله حاضر متمرکز بر یافتن دیدگاه ها و راه حل های نوین برای بازسازی پایدار واحدهای مسکونی که به طور جزئی پس از جنگ تخریب شده اند، است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا مفهوم بازسازی و رویکردهای آن را بیان می کنیم، سپس معماری مسکن بومی دمشق را موردبررسی قرار داده و به مطالعه تجربیات جهانی کشورهای مختلف در بازسازی های پس از جنگ می پردازیم. با توجه به شرایط هر کشور و بررسی شرایط سوریه پس از جنگ، به ویژه شهر دمشق، می توان راهبرد مناسبی برای بازسازی انتخاب کرد. به این منظور یک مجموعه مسکونی را که دچار آسیب های جنگ در سوریه بود انتخاب و بررسی شد. در این زمینه، کار میدانی و پرسش نامه ای جهت دستیابی به مهم ترین مؤلفه ها در پروژه های بازسازی پایدار مسکن پس از جنگ متناسب با وضعیت بستر تحقیق صورت گرفت. با بهره گیری از پرسش نامه، نظر خبرگان در مورد تأثیر گذارترین مؤلفه ها در چنین پروژه هایی به دست آمد. نتایج پرسش نامه نشان می دهد که این مؤلفه ها بر ابعاد زیست محیطی و بعدازآن ابعاد اجتماعی اهمیت بیشتری دارند اما بر ابعاد اقتصادی اهمیت کمتری دارد. درنهایت مؤلفه های پایداری زیست محیطی و پایداری اجتماعی به ترتیب اولویت بیان شده اند.

حیاط مدارس مکانی است که دانش آموزان حدود 20 تا 25 درصد زمان حضور خود در مدرسه را در آن سپری می کنند. تأمین آسایش حرارتی، یکی از نیازهای اساسی دانش آموزان در حیاط مدارس است. هدف این پژوهش بررسی نقش هندسه حیاط دبستان های دخترانه شهر اصفهان به گونه ای که بیشترین ساعات آسایش حرارتی را تأمین نماید است. برای دستیابی به این هدف الگوی هندسی آزمون ها تعیین شد، سپس عملکرد حرارتی الگوها با نرم افزار انوی مت شبیه سازی و با قیاس منطقی عملکرد حرارتی الگوها، الگوها با تأمین بیشترین ساعات آسایش حرارتی برای دانش آموزان تعیین شد. بر اساس نتایج، الگوی شکلی، جهت کشیدگی و نسبت اضلاع حیاط بر محدوده زمانی آسایش حرارتی دختران 7 تا 12 سال شهر اصفهان در حیاط مدارس تاثیرگذار است وحیاطهایی با کشیدگی شرقی-غربی و نسبت طول به عرض 2.5 به 1با ساختمان مرکزی از میان مدلهای مورد بررسی عملکرد حرارتی بهتری داشته و بیشترین ساعات آسایش حرارتی را برای دانش آموزان تأمین می نماید.