زهرا کریم نژاد لالمی

دوره ابتدایی یکی از حساس ترین مقاطع زندگی هر انسانی است و شالوده شخصیت رفتار و عادت های اساسی یادگیری انسان ها بر چگونگی تربیت و آموزش است که در این دوره انجام می پذیرد و آنچه بعدها به دست خواهد آمد بر این بنیان قرار خواهد گرفت (سلسبیلی، ۱۳87). از آنجا که آموزش دوره ابتدایی به عنوان مبنا و اصل همه آموزش ها مطرح می شود و در واقع سنگ زیربنای نظام آموزشی به شمار می آید توجه اساسی به این دوره اهمیت ویژه ای دارد (شاکری و طباطبایی فرد، ۱۳۹۲). یکی از مهم ترین راه های انتقال و تحکیم و توسعه ارزش ها، توانمندی های موجود در تحصیلات مدرسه ای و محتوای کتب درسی است. کتب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام های آموزشی محسوب می شوند، در نظام آموزشی ما نیز به دلیل اینکه بیشتر فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموزان و معلم حول محور آن ها سازماندهی می شود، از اهمیت بسزایی برخوردارند (مهدی زاده و حامدی نسب، ۱۳۹۲). مفاهیم کتب درسی باید به پرورش و رشد نگرش ها، گرایش ها و مهارتهای بپردازد که نسل نو را قادر سازد تا جامعه ای بهتر ایجاد کند (آیزنر، ۱۹۹۲). ضرورت های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی عصر حاضر موضوع تربیت شهروندی را به یکی از مهمترین زمینه های تصمیم و عمل در نظام آموزش و پرورش تبدیل کرده است. تربیت شهروندان مسئول و آگاه یکی از محوری ترین و بنیادی ترین رسالت های نظام آموزشی در کشورهای مختلف است. هر کشوری در قالب آموزش رسمی و غیررسمی وظیفه آماده کردن شهروندان را برای ورود به زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد که این کار در قالب آموزش مستقیم شهروندی از طریق گنجاندن عنوان درسی به همین نام یا در قالب آموزش دروس مختلف انجام می پذیرد (فزونی شره جینی و پیری، ۱۳۹۵).

پژوهش حاضر به منظور بررسی آموزه های تربیتی دو متفکر بزرگ آموزش و پرورش، ملا احمد نراقی و هانریش پستالوزی، در زمینه ی نقش تربیتی محبت از نگاه این دو دانشمند به روش تحلیل محتوا یا توصیفی صورت گرفته است. اطلاعات لازم برای انجام این پژوهش به شیوه ی سنادی، و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی جمع آوری شده است. از مجموعه آثار دو متفکر و دانشمند مورد بحث آثار آنان در رابطه با نوع آموزش و نقش معلم به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفته شده است. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق ویژگی های مشترک و تشابهات بنیادی در مورد نقش محبت در دیدگاه های این دانشمندان بسیار بارزتر از تفاوت نظر در عقاید ایشان می باشد. همچنین بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش ویژگی های متفاوتی همچون دید و نظر هر یکاز این دو به نقش معلم و محبت در آموزش و نوع و روش آموزش استخراج شده است. به تعبیر نراقی سعادت حقیقی این است که انسان از نظر اخلاق فاضله و ملکات راسخ و اعمال و رفتارش به مقامی از معنویت وکمال برسد که هیچ عاملی نتواند ظاهر یا باطنش را تغییر دهد. پستالوزی تعلیم و تربیت را رشدی طبیعی، فزاینده و هماهنگ دانسته که شامل تمامی توانایی ها و استعدادهای کودک می باشد، به نظر وی جسم، ذهن و عاطفه باید به طور توامان پرورش یابند. از نظر وی حواس، مخزن دانش ما هستند. این عقیده وی باعث شد که اشیای واقعی در درس گنجانده شوند. خانواده به عنوان نخستین محیط اجتماعی نقش موثری در شکل گیری محبت دارد, معلم و مدرسه هم نیز نقش موثری در شکل گیری محبت در کودکان, نوجوانان و جوانان ایفا می کند. تاثیر شخصیت معلم بر روی دانش آموزان قابل انکار نیست. او می تواند با اعمال, رفتار,سخنان و برخورد خود با محبت شخصیتی نیک را در دانش آموزان متجلی کند.

یکی از عوامل ایجاد بیماری های روانی برآورده نشدن نیازهای بیولوژیک انسان است. خواب از مهم ترین این نیازهاست که اگر این نیاز برآورده نشود در فرد تنش و زمینه سلامت روانی نامطلوب ایجاد می شود.از طرفی خواب ناکافی، کیفیت بد خواب و خواب آلودگی از مشکلات شایع مرتبط با یادگیری، حافظه و عملکرد تحصیلی در کودکان و نوجوانان است. از این رو هدف این پژوهش این است تاثیر تغییر ساعت شروع آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی مورد بررسی قرار دهد. رویکرد اصلی این پژوهش بر پایه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. وبرای رسیدن به اهداف این پژوهش مقالات مرتبط در منابع اینترنتی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت.یافته های این پژوهش نشان داد که تاخیر در ساعت شروع مدرسه می تواند منجر به فواید مداوم در طول خواب، هوشیاری روزانه و سلامت روانی حتی موفقیت تحصیلی را برای دانش آموزان فراهم کند. از این رو میتوان قضاوت کرد که اجرای این طرح در عین محدودیت هایی که دارد، در کنار آن مزایای چشمگیری نیز به همراه دارد.

درک مفاهیم ریاضی در بعضی از دانش آموزان همیشه با یک سری اشتباهاتی همراه است، درک درست دانش آموزان از بدفهمی ها و اشتباهاتی که در فرایند یادگیری و حل مسئله به وجود می آید یکی از عوامل رشد عملکرد و پیشرفت ریاضی آنان محسوب می شود. هدف از این پژوهش مشخص کردن بخشی از یافته های پژوهشی در زمینه شناسایی بدفهمی های رایج ریاضیات پایه سوم مقطع ابتدایی و ارائه راه حل درست برای آموزش مناسب آن است. برای شناسایی بدفهمی های رایج دانش آموزان و ارائه ی آموزش آن ضمن استفاده از تجارب پژوهشگران، از مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه با معلمین با تجربه و تجریبات خودم استفاده شده است. نتیجه تحقیقات از پژوهش نشان می دهد، دانش آموزان پایه ی سوم ابتدایی با بد فهمی های بسیاری درحوزه های موضوعی و فرایندی ریاضی روبرو هستند. با استفاده از تاکید بر تفاوت ها و شباهت ها در زمان تدریس، توجه به تفاوت های فردی، کاهش فشار روانی و راهکار های مناسب می توان از این رویداد جلوگیری کرده و به فرایند یادگیری کمک کرد.

پژوهش مورد نظر به منظور بررسی کتاب فارسی پایه پنجم دبستان، بر اساس حوزه های موضوعی رویکرد فطرت گرای توحیدی برنامه درسی و انتظارات یادگیری راهنما معلم تدوین شده است. جامعه ی این پژوهش کتاب فارسی پنجم ابتدایی می باشد و روش این پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا است. واحد تحلیل مضمون نیز، اهداف موجود در راهنمای معلم و حوزه های موضوعی برنامه درسی بر اساس رویکرد فطرت گرا می باشد.در این پژوهش، گرد آوری اطلاعات، بر اساس مطالعه ی کتاب ها و جستجو در سایت های مختلف صورت گرفته است. با استفاده از تجزیه و تحلیل هایی که درباره ی این کتاب صورت گرفته استف این موضوع برداشت می شود که محتوای کتاب فارسی پنجم ابتدایی تا حد زیادی مقبول راهنمای تدریس می باشد؛ اما رسیدن به تمامی انتظارات یادگیری عموما کاری آرمان گرایانه است. اما این نکته را نیز نباید نادیده گرفت که این کتاب به دلیل اثرگذاری بسیار در دانش آموزان پایه پنجم که به تفکر انتزاعی رسیده اند، ضعف های محتوایی نه چندان زیادی نیز دارد. با توجه به این که فرایند تدریس تنها محدود به محتوای کتاب نیست، از معلمان انتظار می رود که کمبود های کتاب درسی را با روش تدریس های مناسب پوشش بدهند. در این پژوهش، به این موضوع پرداخته شده است که هر کدام از دروس مختلف به کدام یک از حوزه های رویکرد فطرت گرای برنامه درسی تعلق دارد. که تمامی حوزه های مرتبط با خلق، خلقت، خود و خدا در آن استفاده شده است. با توجه به اهمیت تصویر پردازی در این کتاب و انس گیری دانش آموزان با درس فارسی، انتظار می رود که رنگ آمیزی و تصاویر کتاب به نحو احسن بهبود یابند.

فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی زندگی را در بسیاری از ابعاد آن دگرگون ساخته اند. از جمله این دگرگونیها تغییر در شیوه های سنتی آموزش است به گونه ای که نیاز به حضور فیزیکی در کلاس درس کاهش یافته است. اگر چه تا دیروز، آموزش تنها از وجود مربیان و معلمان بهره می گرفت و کتاب به منزله اصلیترین منبع اطلاعاتی در آموزش محسوب میشد در حال حاضر وجود ابزارها، روشها و محیطهای جدید آموزشی، شیوه های جدیدی را به وجود آورده است. از جمله این شیوه ها ((آموزش الکترونیکی)) است که به طور معمول در آن به نقش بنیادی آموزشگر بی توجهی می شود و تصور بر این است که معلم در این نظام به اندازه آموزش سنتی اهمیت ندارد. این در حالی است که کمیت و کیفیت یادگیری فراگیرندگان و استفاده اثربخش و کارآمد از تجهیزات و وسایل گوناگون، وابسته به میزان فعالیت آموزشگر و نگرشها و مهارتهای او است. این مقاله به روش اسنادی و به صورت تحلیلی- مقایسه ای به ارائه مجموعه ای از راهبردها و فنون کاربردی می پردازد که کاربست آنها در افزایش کارآیی و اثربخشی معلم و بهبود کیفیت یادگیری فراگیرندگان در آموزش الکترونیکی نقش مهمی برعهده دارد. مباحث مورد بررسی عبارت از: نظریه آموزش از دور هلمبرگ، راههای افزایش ارتباط دانشجو و اساتید، تشویق دانشجویان به همکاری، ترغیب دانشجویان به یادگیری فعال، ارائه بازخورد سریع، تاکید بر زمان کار، تفهیم انتظارات دوره آموزشی و احترام به استعدادها و سبکهای گوناگون یادگیری می باشد.

بنابر اینکه خلاقیت بر دانش آموزان تاثیر گذار است و نقش مهمی در یادگیری آنان دارد، بکارگیری از روش ها و فنون امروزی و نوین در مرکز توجه است. در روش های خلاقانه آموزش، دانش آموزان از شکست ها و خطاهای خود نیز درس می گیرند و روند رو به پیشرفت دارند و خلاقیت بر افزایش یادگیری آنان تاثیر به سزایی دارد معلم کلاس باید همواره راهنما و هدایتگر دانش آموزان خلاق خود باشد و موقعیتی مناسب ایده پردازی را فراهم آورد تا به یاددهی و یادگیری عمیق برسد.

تحقیق حاضر با هدف تعیین میزان درگیری فعال فراگیران با کتاب تفکر و سبک زندگی (چاپ1400) پایه هشتم متوسطه اول (متن و تصویر) انجام شد. جهت تحلیل محتوای متن کتاب، 6 صفحه از هر بخش به صورت نمونه گیری تصادفی و برای تحلیل محتوای تصویری، تمامی تصاویر کتاب به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. جهت تعیین میزان درگیری فراگیران با محتوای موردنظر از روش تحقیق توصیفی از نوع تحلیل محتوای کمی براساس الگوی ویلیام رومی استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، ضریب درگیری یادگیرنده در بخش متن، 0.4 و در بخش تصاویر 0.1 به دست آمد. نتایج نشان داد، کتاب تفکر و سبک زندگی پایه هشتم در بخش محتوای متن به شیوه ای فعال طراحی شده است در حالی که مقدار ضریب درگیری در بخش تصاویر کم تر از حداقل معیار لازم بوده و این نشان دهنده-ی غیرفعال بودن تصاویر کتاب است.

آموزش و پرورش مهم ترین کار یک کشور است اگر کشوری بخواهد به عزت مادی، به سعادت معنوی، به سیطره سیاسی، به پیشروی علمی، به آبادانی زندگی دنیا، به هر آرزویی بخواهد دست پیدا کند، باید به آموزش و پرورش به عنوان یک کار بنیادی بپردازد. یک قرن تجربه مربوط به ساختارهای مختلف آموزشی ما را به این نتیجه رسانده است که آموزش مجزا که در آن افراد بر اساس ویژگی های مختلف ، مثل معلولیت ها ، گروهبندی می شوند و تحت آموزش های ویژه جدا از همسالان عادی خود قرار می گیرند نتوانسته است پاسخگوی بسیاری از نیاز های واقعی این افراد به عنوان عضوی از اعضا یک جامعه انسانی باشد. رویکرد اصلی این پژوهش بر پایه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. برای رسیدن به اهداف این پژوهش مقالات مرتبط در منابع اینترنتی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که حضور دانش آموزان با نیازهای ویژه نه تنها باعث منزوی شدن و سرخوردگی این دانش آموزان نمی شود، بلکه تحصیل آنان در کنار دانش آموزان مدارس عادی برای سازگاری اجتماعی آنان سودمند بوده و آنان را برای حضور، فعالیت و زندگی در جامعه آینده آماده می-نماید.