لیدا کلهری ندرآبادی

هدف از نگارش این مقاله، معرفی و ارائه یک چهارچوب جامع براساس دیدگاه توسعه پایدار در برآورد فقر چند بُعدی کودکان زیر 5 سال ایران با استفاده از روش الکایر- فوستر است تا به سیاست گذاران در جهت برنامه ریزی و شناخت عوامل مؤثر در محرومیت کودکان، یاری رساند. برای این منظور، از داده های آمارگیری شاخص های چند گانه جمعیت و سلامت سال ۱۳۹۴ که آخرین داده های موجود در کشور بوده، استفاده شده است. نتایج این تحقیق، دلالت بر آن دارد که کودکان مناطق روستایی در مقایسه با کودکان شهری، از فقر چند بُعدی بیشتری رنج می برند؛ اما نوع محرومیتی که کودکان خانوارهای شهری و روستایی تجربه می کنند، متفاوت است. با توجه به نتایج کلی، در مناطق شهری دو بُعد تکامل و حمایت و در مناطق روستایی بُعدهای تکامل و استانداردهای زندگی، از درجه اهمیت بالاتری برخوردارند. بررسی شاخص فقر چند بُعدی کودکان زیر 5 سال، به تفکیک زیرگروه های جمعیتی، حاکی از آن است که جنسیت، سطح تحصیلات مادر، بُعد خانوار، سطح توسعهافتگی استان و پنجک اقتصادی در نوع محرومیتی که کودکان تجربه می کنند، تأثیرگذار است.

فقر چندبعدی مقوله پیچیده ای است که عوامل زیادی بر آن تأثیرگذار است. از این رو، شناخت دقیق و تعریف جامع آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و نهادی بر فقر چندبعدی بر اساس یک چارچوب اندازه گیری جامع و با استفاده از مدل رگرسیون آمیخته خطی بتا که یک مدل مناسب برای متغیرهای پاسخ در بازه (1و0) است، انجام شده و برآورد پارامترهای مدل با رهیافت بیزی به دست آمده است. فقر چندبعدی با استفاده از داده های آمارگیری شاخص های چندگانه جمعیت و سلامت سال 1394 و روش الکایر-فوستر محاسبه شده است. در گروه عوامل اقتصادی مؤثر بر فقر چندبعدی چهار متغیر نرخ تورم، نرخ بیکاری، نرخ مشارکت اقتصادی و میزان خالص مهاجران بیکار، در گروه عوامل اجتماعی دو متغیر سطح توسعه یافتگی و میزان شهرنشینی و در گروه عوامل نهادی سه متغیر جرائم واقع شده در حوزه ی استحفاظی نیروی انتظامی، تعداد افراد تحت پوشش مورد حمایت آسیب های اجتماعی و میزان رضایت مندی مردم از دستگاه های اجرایی برای مدل بندی در نظر گرفته شده اند. نتایج نشان دادند که هر دو عوامل اقتصادی و اجتماعی بر شاخص فقر چندبعدی تأثیرگذار هستند. نرخ تورم و میزان شهرنشینی بر میانگین و نرخ بیکاری بر واریانس فقر چندبعدی در میان استان ها اثر گذار هستند.

امروزه برنامه ریزان و عرضه کنندگان کالا و خدمات، علاقه مند به دانستن نظرهای افراد درباره محصول ارائه شده خود هستند تا از این طریق بتوانند در راه تأمین نیازهای استفاده کنندگان از کالاها و خدمات حرکت کنند و به بهبود موقعیت خود بپردازند. کسب نظر افراد درباره یک موضوع خاص، نظرسنجی نامیده می شود. نظرسنجی ها به طور معمول، از طریق شیوه های نمونه گیری نااحتمالاتی و بدون چارچوب انجام می شوند. مشکل استفاده از این روش آن است که نتایج به دست آمده، از دقت نمونه گیری های احتمالاتی برای تعمیم به کل جامعه برخوردار نیست و تنها توصیفی از نظر افرادی ارائه می شود که در نمونه قرار گرفته اند. استفاده از فنون مختلف نمونه گیری می تواند به رفع این نقیصه کمک کند. در مقاله حاضر، ضمن اشاره مختصر به روش های آمارگیری نمونه ای نااحتمالاتی و احتمالاتی، مزایای استفاده از روش های احتمالاتی در نظر سنجی ها برشمرده خواهد شد. همچنین مفهوم آمارگیری چرخشی و مزایای آن در مقایسه با سایر آمارگیری ها در طول زمان بیان می شود و پیشنهاد استفاده از آن در نظرسنجی ها مطرح خواهد شد.