نوید سعیدی رضوانی

از منظر عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی، به وضعیتی اطلاق می شود که در میان اقشار و گروه های مختلف جامعه، شکاف و تفاوت به حدی نرسد که نابرابری ها به صورت گسترده در جامعه استمرار پیدا کند. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت یک مطالعه توصیفی - تحلیلی است. روش گردآوری داده ها از روشِ کتابخانه ای - اسنادی استفاده گردیده و به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. علاوه بر این با استفاده از برآورد تراکم کرنل برای مشخص کردن تراکم و از روش توزیع جهت دار و نزدیک ترین همسایه نیز برای مشخص کردن توزیع و تحلیل الگو مراکز درمانی و بهداشتی شهر اراک استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند که پراکندگی بیمارستان ها بیشتر در منطقه 2 شهرداری یعنی مرکز شهر بوده است و در برخی مناطق از جمله مناطق 3 و 5 بیمارستان وجود ندارد. وضعیت پایگاه بهداشت و مراکز بهداشتی - درمانی نیز به همین نحو تمرکز آن در بخش مرکزی شهر است. در مقابل وضعیت پراکنش پایگاه اورژانس در سطح شهر به صورت مطلوب پراکنده شده است. در مجموع بیش از 70 درصد شهر به مراکز بهداشتی شهر دسترسی دارند. به عبارت دیگر نزدیک به 75 کیلومترمربع از سطح شهر تحت پوشش حداقل یکی از مراکز درمانی بهداشتی قرار دارند. نکته قابل توجه اینکه مرکز و شمال شهر اراک کاملاً تحت پوشش مراکز درمانی است. اما در مقابل قسمت جنوب شرقی شهر یعنی منطقه 1 شهر اراک هیچ گونه دسترسی به خدمات بهداشتی - درمانی ندارد. همچنین نتایج نشان داد الزامات ساختاری در مقیاس شهری همچنان بر تمرکز در نقاط معدود و ایجاد صرفه های ناشی از تجمع و مقیاس دامن می زند و درنتیجه شهر به صورتی پیش می ورد که تمایل و ترجیح عدم عدالت فضایی در آن مشهود می شود. بدیهی است تا هنگامی که زمینه ها، فرایندها و سازوکارهای فرادست ملی و منطقه ای تمرکزگرا اصلاح نشوند، نظام شهری در مقیاس محلی به تعادل و توازن پایدار نخواهد رسید

رویکرد جدید توسعه شهری مبتنی بر دانش بر چهار جنبه ی کلیدی اقتصادی، محیطی، سازمانی و اجتماعی- فرهنگی تمرکز یکپارچه دارد به طوریکه ظهور اقتصاد مبتنی بر دانش به عنوان عامل اصلی توسعه ی اقتصاد جهانی و محلی به حساب می آید. از این رو هدف این پژوهش نقش ساختار شهری مطلوب در تحقق و توسعه ی شهر دانش بندرعباس با روش توصیفی- تحلیلی و سنجش کمی (پرسشنامه) و با بهره گیری از آزمون مقایسه زوجی، T و فریدمن می باشد. جامعه آماری تحقیق، کارکنان دانش در 55 مرکز رشد و فناوری بندرعباس می باشند، که مجموعاً 258 نفر کل جامعه می باشد. نتایج حاکی از آن است که با استفاده از مقایسه ی وضع موجود شهر بندرعباس و شهر دانش مطلوب توسط نمودار عنکبوتی، مشخص شد شهر بندرعباس از لحاظ شاخص های شهر دانش تفاوت هایی با ایده آل دارد و بیشترین اختلاف مربوط به شاخص ساختار شهری است و نتایج حاصل از آزمون T نشان می دهد که از بین اصول شهر دانش، میانگین اهمیت شاخص ساختار شهری با 2.95 دارای بیشترین مقدار، زیرساخت های شهری با مقدار 2.90 و اشتراک گذاری دانش با 2.71 و اهمیت فناوری و اطلاعات با مقدار 1.90 به ترتیب دارای مقدار میانگین بیشتری هستند. همچنین مقایسه میانگین رتبه ها نشان می دهد که بالاترین میانگین رتبه به ساختار شهری با مقدار 3.88 اختصاص دارد که بدین معناست که مهم ترین شاخص موثر در جذب کارکنان دانش در شهر بندرعباس از نظر طبقه ی خلاق، ساختار شهری مطلوب است. بنابراین به منظور حفظ کارکنان دانش در شهر بندرعباس و با توجه به پایین بودن میانگین رتبه ای محیط دانش محور، امنیت دانش محور و دولت دانش محور باید این سه مورد در دستور کار مسئولین شهری، نخبگان و مردم قرار گیرد.

شهر به عنوان یکی از اصلی ترین منابع، نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در توسعه دارد؛ بنابراین، مدیریت شهری جایگاه مهمی در راستای توسعه شهر دارد. در این زمینه حکمروایی خوب شهری با استفاده از ظرفیت نهادهای موجود و ایجاد بسترهای نهادی برای تسهیل در تصمیم گیری و تصمیم سازی پایدار در بازآفرینی بافت فرسوده شهری مؤثر است. هدف از پژوهش حاضر بررسی وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری و تأثیر آنها در بازآفرینی بافت فرسوده شهر سمنان است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی، مبتنی بر گردآوری داده های میدانی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. در پژوهش حاضر روایی ساختاری و محتوایی پرسشنامه تأیید و سپس پایایی آن با ضریب کرونباخ بیشتر از 70/0 تأیید شد. جامعه آماری پژوهش ساکنان بافت فرسوده شهر سمنان بالغ بر 92203 نفر است. حجم نمونه با فرمول کوکران 380 نفر تعیین شد. نتایج پژوهش با استفاده از آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که متغیرهای حکمروایی خوب شهری درسطح کمتر از 05/0 معنادار هستند؛ درنتیجه وضعیت متوسطی در بافت فرسوده شهر سمنان دارند. همچنین، نتیجه آزمون تأیید کرد که بهترین وضعیت مربوط به شاخص عدالت محوری با میانگین رتبه ای 24/4 بوده است. نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که وضعیت بازآفرینی بافت فرسوده در شهر سمنان ضعیف بوده است. علاوه بر این، نتیجه رگرسیون به تأثیرگذاری 2/63 درصد حکمروایی خوب در ارتقا بازآفرینی شهری اشاره دارد که دو شاخص شفافیت و عدالت به ترتیب با مقدار بتا 324/0 و 311/0 بیشترین تأثیرگذاری را بر بازآفرینی دارند. درمجموع، حکمروایی خوب شهری به عنوان یک الگوی مدیریت شهری می تواند در بازآفرینی بافت فرسوده مؤثر باشد.

پیشینه و هدف: طی چند دهه اخیر جهان شاهد تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فنی و محیطی عمده ای بوده است که به طور عمیقی بر الگوهای شهرنشینی، فعالیت های انسانی و سبک زندگی تأثیر گذاشته اند. شهر دانش محور از مفاهیم جدید در حوزه مطالعات شهری است که با توجه به مسائل و مشکلات روزافزون شهرها و لزوم مدیریت و توسعه این سیستم بر مبنای دانش و اطلاعات مطرح شده است. مولفه ها و شاخص های شهر دانش محور، حوزه های مختلف شهری را تحت تاثیر خود قرار می دهد و از طرف دیگر سایر حوزه های شهری نیز بر این مفهوم تاثیر می گذارند. در همین راستا، هدف این پژوهش، واکاوی و  بررسی نقش مکان یابی کاربری های دانش محور بر جذب و نگهداری کارکنان و مدیران دانش بنیاد شهر بندرعباس و در نتیجه پایداری شهر بوده است.مواد و روش ها: این پژوهش به لحاظ ماهیت پژوهشی عینی، از نظر معرفت شناسی تحقیق پراگماتیسم و به لحاظ روش تحقیق از جمله تحقیقات کیفی به حساب می آید و جنبه شناختی و کاربردی دارد. راهبرد مورد استفاده در این پژوهش روش داده بنیان یا گراندد تئوری است. برای جمع آوری داده های این پژوهش از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است و مصاحبه شونده مختار بود تا آنجا که تشخیص می دهد، به سوالات پاسخ دهد و مقوله ها را توصیف و تشریح نماید. جامعه آماری تحقیق جهت انجام مصاحبه، مدیران و متخصصان دانش در 55 مرکز رشد و فناوری بندرعباس می باشند، که مجموعاً 68 نفر کل جامعه می باشد و مصاحبه از جامعه آماری تا اشباع نظری ادامه یافت و در نتیجه جامعه نمونه 15 نفر از مدیران ذیربط در حوزه دانش است. داده های گردآوری شده از مصاحبه ها، به وسیله نرم افزار مکس کیو دا  تجزیه و تحلیل شده است. از مجموع 501 فراوانی کد باز اولیه تکرار شده، تعداد 56 نشانه ساخته شده و از این تعداد نشانه 18 مفهوم ساخته شده و شاخص های موثر در تحقق دانش محوری در بندرعباس در 5 جنبه به دست آمده است. همچنین برای بررسی وضعیت پخشایش کاربری های دانش محور در سطح شهر بندرعباس نقشه های توزیع کاربری های دانش محور و پهنه های دانش محور شهری به وسیله نرم افزار آرک جی آی اس تهیه شده است.یافته ها و بحث: شاخص های موثر در تحقق شهر دانش در بندرعباس در 5 جنبه زیرساخت شهری مناسب، ساختار شهری مطلوب، اشتراک گذاری دانش، شبکه های فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیریت دانش محور به دست آمده است. همچنین با توجه به نقشه های تهیه شده در نرم افراز آرک جی آی اس مشخص شد که به طور کلی منطقه یک شهرداری بندرعباس از 4 منطقه در بهترین وضعیت از نظر این نوع کاربری قرار دارد. علاوه بر این کاربری آموزش عالی به عنوان یکی از کانون های اصلی و مهم برای جذب کارکنان دانش مورد توجه است که در شهر بندرعباس در بخش شرقی و غربی آن یعنی منطقه 1 و 3 شهرداری، سایر مناطق شهری فاصله زیادی از این نوع کاربری دارند. به عبارت دیگر توزیع این کاربری نامطلوب بوده و نیازمند بازبینی و توزیع مطلوب آن است.نتیجه گیری: برای تحقق و تقویت دانش محوری در شهر بندرعباس باید در بخش برنامه ریزی شهری، کاربری اراضی مطلوبیت لازم برای جذب و نگهداری جمعیت و نیروهای دانش فراهم آورد. از این رو طرح های توسعه شهری باید متناسب با نیاز کارکنان شاغل در بخش های دانش بنیاد تهیه شده و با توجه به اینکه چارچوب های مرسوم در تهیه طرح های توسعه شهری هم اکنون در اکثریت شهرها مناسب و درخور نیست، دولت دانش محور باید هم راستا با ساختار شهری مطلوب و زیرساخت های مناسب وارد عمل شود و با برنامه ریزی کاربری اراضی و پیش بینی و پخشایش مطلوب کاربری های دانش محور به صورت چند هسته ای، در سطح شهر بر این امر نائل آید.

حفاظت و توسعه هم زمان بافت تاریخی شهر خلاق سنندج نیاز به خوانش و رمزگشایی لایه های گوناگون متن آن دارد تا خلاقیت و فرهنگ، به منزله نیروهای توسعه و محرکه اقتصادی، پیشرفت اجتماعی، فرهنگی و سرمایه های انسانی، در بستر مکان خلاق خود سبب تحقق توسعه گردشگری خلاق شوند. هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر در الگوی گردشگری خلاق مبتنی بر رویکرد بازآفرینی فرهنگ محور در بافت تاریخی شهر خلاق سنندج است. این پژوهش از نوع کاربردی و براساس روش ترکیبی (اکتشافی و توصیفی   پیمایشی) است. روش جمع آوری داده ها کتابخانه ای و میدانی است. در بخش اول پژوهش، دیدگاه جامعه آماری شامل خبرگان حوزه پژوهش، یعنی بافت تاریخی شهر خلاق سنندج، با روش کیفی و نمونه گیری هدفمند بررسی شد. اطلاعات به کمک روش تحلیل موضوعی و با مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته گردآوری و مضمون ها و مقوله های اثرگذار در بازآفرینی فرهنگ محور شناسایی شدند. در بخش دوم پژوهش، با روش کمّی و غربالگری، عوامل شناسایی شده با روش دلفی فازی بررسی و سپس با روش تحلیل عامل تأییدی تحلیل شدند. هفت مضمون فضایی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، انسانی، ساختاری و نهادی و 27 مقوله از پژوهش شناسایی شدند و الگوی گردشگری خلاق مبتنی بر رویکرد بازآفرینی فرهنگ محور ارائه شد. الگوی گردشگری خلاق می تواند، با بهره گیری از تمرکز فرهنگی بر ظرفیت بالقوه فرایندهای خلاق در بافت تاریخی شهر خلاق سنندج، سبب رشد اقتصاد خلاق شود و امکان مشارکت بین گردشگران و ساکنان را فراهم آورد

گرمایش جهانی و جزایر حراتی شهرها یکی از بزرگ ترین چالش های جهان امروز است. جزایر سرمایی(جزایر خنک) واژه ایست که در مقابل جزایر گرمایی قرار می گیرد و بیان کننده مناطقی از سطح شهر است که نسبت به نواحی اطراف دارای دمای پایین تری است. در این تحقیق برای بررسی عوامل موثر بر شکل گیری جزایر خنک و گرمایی شهری، ابتدا با استفاده از پردازش تصاویر لندست و استفاده از الگوریتم تک کانل دمای سطح زمین به دست آمد. سپس برای بررسی پارامترهای موثر بر تغییرات دمای سطح زمین؛ معیارهای تغییرات ذرات معلق و تغییرات پوشش گیاهی درنظر گرفته شد. برای پوشش گیاهی از شاخص NDVI و برای میزان ذرات معلق از الگوریتم ارائه شده توسط Saraswat و همکاران استفاده شد. مطابق نتایج، بالاترین میزان جزیره حرارتی به ترتیب در محله بوستان ولایت، شهرک شهید باقری و فرودگاه بودند و پایین ترین میزان جزایر خنک به ترتیب در بهاران، نیاوران و دربند بود. ضریب پیرسون به دست آمده از رابطه بین دمای سطح و پوشش گیاهی 21.29-درصد بود که نشان دهنده رابطه معکوس بین دما و پوشش گیاهی است، همچنین میزان شاخص پوشش گیاهی در مناطق گرم و سرد بیانگر این موضوع است. در خصوص رابطه دمای سطح زمین و آلودگی هوا، همبستگی بین این دو پارامتر، برابر با 19.31 درصد بود و مقایسه میزان شاخص آلودگی در مناطق دارای جزایر خنک و گرم نشان داد که رابطه معناداری بین کاهش آلاینده های هوا و جزایر خنک وجود دارد اما عکس این قضیه چندان صادق نیست.

مسکن جزء بنیادین ترین نیاز های انسان است اما نباید صرفا از لحاظ کالبدی و به عنوان سرپناهی برای بشر در نظر گرفته شود، این نیاز جایگاهی برای رشد انسان از ابعاد فیزیکی و روحی-روانی است، بنابراین مسکن پس از آنکه نیاز انسان برای پوشش را پاسخ گفت باید پاسخگوی نیاز وی به رشد و تعالی ارزش های انسانی و برقراری ارتباط موثر با جامعه اطراف خود باشد و در عرصه تعاملات اجتماعی هم نیاز های ساکنین را برطرف کند.به همین مظنور تامین مسکن مناسب و استاندارد برای اقشار کم درآمد جزو مهمترین بخش توسعه بخش مسکن در هر جامعه ای قلمداد می شود، و از قرن نوزدهم به بعد، بخش مسکن یکی از محورهای عمده مداخله دولت-ها در اقتصاد بوده است. خواستگاه چنین تفکری نظریه "حق به شهر" ، است که از میان جنبش های اعتراضی زاده شده است و برای اولین بار توسط جامعه شناس فرانسوی، هانری له فور در سال 1968 به کار گرفته شد و باوری است که شهرها را یک ساختار اجتماعی می دانست که تمام شهروندان نسبت به آن حق دارند.با وجود تلاش هایی در دهه های اخیر مبنی بر تحقق چنین هدفی سیاست هایی چون مسکن مهر در ایران انجام شده است اما نتوانسته در تامین مسکن قابل استطاعت برای اقشار کم درآمد موفق عمل کند.این مقاله می کوشد با مبنا قرار دادن شهر شیراز به عنوان نمونه مورد مطالعه جنبه های کلیدی مسکن اجتماعی را با رویکرد حق به شهر را به شکل مفهومی و تجربی مورد آزمون قرار داد.بنابراین جامعه آماری پژوهش افراد فرودست شهری و نیازمند به مسکن که تعداد نمونه گیری 74 نفر از آنها مورد پرسشگری قرار گرفته اند.روش پژوهش از نوع کمّی و ابزار جمع آوری داده ها از طریق پرسشنامه و برپایه مدل تحلیل معادلات ساختاری و از طریق نرم افزار Amos صورت گرفته است.نتایج پژوهش بیانگر آن است که حق مشارکت شهری،حق تخصیص فضا،دسترسی فضایی،حاکمیت شهری،شمول اجتماعی،تنوع و سرزندگی از مولفه های مناسب مسکن اجتماعی با رویکرد حق به شهر است که مولفه حاکمیت شهری با میزان 478/0 و مولفه شمول اجتماعی با میزان491/0 و مولفه تنوع و سرزندگی با میزان 543/0 بر مسکن اجتماعی تاثیر گذارند.

برنامه ها و طرح های شهری که اهمیت بالایی نیز در روند توسعه شهری دارد، برنامه های میان مدت شهرداری هاست که در زمینه ارزیابی تحقق پذیری این برنامه ها، تاکنون اقدام جامعی در کشور صورت نگرفته است. ارزیابی این طرح ها ازآن جهت اهمیت دارد که از طریق آن می توان اطلاعات مفید و سودمندی در خصوص چگونگی انجام مؤثر برنامه ها برای تقویت اثرات مثبت، حل مسائل و مشکلات شهری و همچنین حذف برنامه های غیرضروری به دست آورد. لذا تحقیق حاضر تحقق پذیری برنامه 5 ساله راهبردی عملیاتی شهرداری شیراز (1397-1392) را ارزیابی کرده است. ارزیابی از نوع ارزیابی پس از اجرا بوده که با روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است. جمع آوری داده های تحقیق نیز با استفاده از پرسش نامه ای که توسط 30 متخصص و کارشناس تکمیل گردیده، جمع آوری شده است. ارزیابی چشم انداز برنامه با استفاده از 9 شاخص اصلی انجام پذیرفت. نتایج به دست آمده نشان داد ازجمله مهم ترین عوامل تأثیرگذار در عدم تحقق اهداف برنامه های میان مدت شهرداری شیراز، عدم توجه کافی به ویژگی های اجتماعات محلی و نیازهای آن ها، ناپیوستگی میان مراحل مختلف برنامه ریزی، عدم توجه به زمان بندی برنامه ها، عدم انعطاف پذیری برخی از محورهای برنامه، ناپایداری درآمدی شهرداری و ... است. درنهایت با استفاده از مدل تحلیل عاملی، 5 عامل موثر در تحقق چشم اندازها و اهداف برنامه راهبردی و عملیاتی شهر شیراز مشخص شد. ازجمله مهم ترین پیشنهاد ارائه شده در این پژوهش جهت افزایش تحقق پذیری برنامه های آینده، می توان به برقراری ارتباط منسجم بین قسمت های مختلف برنامه، به طوری که چشم اندازها و اهداف مختلف برنامه، یکدیگر را پوشش دهد اشاره کرد.

گستردگی فعالیت در حوزه گردشگری حیات وحش منجر به نیازهای مختلف و متفاوتی میشود. برای عموم مردم، بعضی از انواع گردشگری حیات وحش نسبت به انواع دیگر جذابیت بیشتری دارند، با این حال، به دلیل حساسیت و شکنندگی منابع، لازم است به نحوه عملکرد گردشگری حیات وحش بیش از هر مورد دیگر توجه نشان داده شود. لذا هدف پژوهش حاضر شناخت و درک بهتر امکان تحقق و تاثیرگذاری گردشگری حیات وحش با رویکرد احداث سافاری پارک در حریم کلانشهر مشهد است. روش تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی، به لحاظ هدف، از نوع کاربردی و روش جمع آوری داده ها و اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای و میدانی است. در سطح توصیفی از جدول میانگین و ... برای توصیف داده ها و در سطح استنباطی برای متغیرهای مقایسه ای از آزمون کای اسکوئر استفاده شد. نتایج یافته ها نشان داد در ابعاد مختلف محیطی، اقلیمی، ترافیکی، کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و ... امکان احداث سافاری پارک در مشهد حریم جنوبی وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون کای اسکوئر نشان داد که که گردشگری حیات وحش با رویکرد احداث سافاری پارک بیشترین تاثیر را در افزایش تنوع در شیوه های گذراندن اوقات فراغت در منطقه خواهد داشت. بنابراین آزمون کای اسکوئر تفاوت معنادار(کمتر از 05/0) بین فراوانی های مشاهده شده و مورد انتظار حاصل شده از جامعه مورد مطالعه را به خوبی نشان داد.

گرمایش جهانی و جزایر حراتی شهرها یکی از بزرگ ترین چالش های جهان امروز است، به طوری که سالانه همایش های زیادی در سطح ملی و محلی برای جلوگیری، مقابله و تعدیل این پدیده در سراسر جهان برگزار می شود. با وجود توجه قابل ملاحظه جوامع علمی به این مسئله، اما در عمل رشد افسارگسیخته شهرها تمام معادلات و تلاش جامعه علمی را بی اثر می کند. با توجه گسترش شهر و به تبع آن گسترش جزایر گرمایی، جزایر خنک (سرمایی) بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به منظور درک تاثیر پراکنش فضایی کاربری ها در توزیع فضایی جزایر خنک، ابتدا با استفاده از پردازش تصاویر لندست 8 و الگوریتم تک کانال دمای سطح زمین محاسبه شد و سپس با استفاده از الگوریتم حداکثر شباهت نقشه کاربری اراضی به دست آمد و نهایتا تاثیر کاربری اراضی در شکل گیری جزایر خنک و گرمایی مورد بررسی قرار گرفت. مطابق نتایج، و پایین ترین میزان جزایر خنک به ترتیب در بهاران، نیاوران و دربند بود و در طرف مقابل بالاترین میزان جزیره حرارتی به ترتیب در محله بوستان ولایت، شهرک شهید باقری و فرودگاه بودند. نتایج نشان داد که بالاترین میانگین دمایی در بین کاربری ها مربوط به مناطق سیمانی/سنگفرش شده(48.3 درجه سانتیگراد) بود و پایین ترین میانگین دما مربوط به کاربری آب(32.4 درجه سانتیگراد) بود. براساس نتایج و مقایسه درصد هرکدام از کاربری های اراضی در مناطق دارای جزایر حرارتی و جزایر خنک، در مناطق سرد سهم پوشش گیاهی و در مناطق گرم سهم کاربری سیمانی/سنگفرش چشم گیر است. با این تفاسیر، یکی از راه های بسیار کارامد برای تبدیل جزایر گرمایی به جزایر خنک، استفاده از گیاهان با نیاز آبی کم در پشت بام ها با عنوان پشت بام های سبز است.

  زیباشناسی در شهرسازی و معماری از جمله موضوعاتی است که اندیشه شهرسازان و معماران را به خود مشغول نموده است. برداشت های متفاوت در زمینه زیباسازی فضاهای شهری، علاوه بر بالا بردن هزینه های شهر، سبب بروز یک سردرگمی در این حوزه شده است. اینکه زیباشناسی در شهرسازی از کدامین منابع می تواند بهره مند گردد، این سئوال اصلی را مطرح می کند، که "چگونه می توان بین اندیشه های زیباشناختی و ساخت فضاهای شهری در دوره ای خاص تاریخی مشترکاتی را کشف نمود"؟ و فرضیه پژوهش نیز بر اساس سئوال اصلی مطرح می شود: "بین اندیشه های زیباشناسی با ساخت فضاهای شهری ارتباط وجود دارد". برای مطالعه موردی در این مقاله، گرایش های نظریه پردازان در امر زیباشناسی در یک دوره (دوران صفویه و رنسانس اروپا) با تکیه بر تحلیل میدان نقش جهان اصفهان و میدان سنت پیتر رم انتخاب و مورد بررسی قرارگرفته اند و سپس انطباق ویژگی های زیباشناسانه آن نظریه ها نسبت به کالبد دو میدان یادشده، با روش تحلیل کیفی-تاریخی وکمی و با استفاده از پرسشنامه و مطالعات کتابخانه ای ارزیابی شده است. با نتایج حاصل از پرسشنامه ها و یافته ها، ارتباط ملموسی بین اندیشه های زیباشناسی و ساخت فضاهای شهری طراحی شده در هر دو میدان به عنوان نمونه مشاهده شده است و مهمتر اینکه زیباسازی فضاهای شهری، مستلزم برخورداری از پشتوانه اندیشه های فلسفی و زیباشناسی، همچنین یک جنبش عمومی هنرمدارانه در ساخت فضاهای شهری می باشد.                                                       

امروزه گسترش دامنه فعالیت ها به واسطه ساخت و سازهای سرسام آور در شهرها، موجب بروز مشکلات ترافیکی در معابر نظیر تراکم ترافیک و کُندی جریان عادی عبور و مرور وسایل نقلیه،کاهش شدید فضای پارکینگ، افزایش استفاده از سوخت های فسیلی،بروز تصادفات و کاهش میزان امنیت عابران،افزایش آلودگی های زیست محیطی و مشکلات اجتماعی چون کاهش سرزندگی در افراد و مسائلی از این دست می شود. مراکز شهری به دلیل تمرکز فعالیت ها و تجمع افراد، همواره به عنوان یکی از مهم ترین گره های ترافیکی در سطح شهرها نمایان می شوند. نظریه پردازان شهری ضمن ارائه تکنیک های متعدد در راستای توسعه انسان محورشهرها،اشاره ای مستقیم به احداث پیاده راه ها و تأثیرات مثبت این گونه فضاها بر رونق سرزندگی اجتماعی و افزایش رضایتمندی شهروندان داشته و آن را به عنوان یکی از مهم ترین راهکارهای کاهش حجم ترافیک وسایل نقلیه در  معابر معرفی می کنند.در فضای مشترک علاوه بر مرتفع کردن اولویت نخست نظریه پردازان شهری که همان انسان محور کردن فضاهای شهری می باشد، به نیازهای وابسته به حضور خودروها نیز توجه شده و همین امر موجب رضایت خیل عظیمی از ذینفعان فضاهای شهری به همراه داشته است.در فضای مشترک سعی برآن شده که علاوه بر حضور کامل افراد پیاده، وسایل نقلیه به صورت کنترل شده و با حجم محدود در فضای شهری حضور یابنددر این مقاله با استفاده از روش های توصیفی و تحلیل اطلاعات موجود در منابع موردنظر،معیارهای طراحی شهری فضاهای مشترک در مراکز شهرها استخراج و ارائه شد .در همین راستا و بر پایه معیارهای به دست آمده متون نظری و تجربیات جهانی متعدد ،راهکارها و ضوابط طراحی برای اجرای این ایده در مناطق مرکزی شهری(نمونه مورد مطالعه: خیابان خیام قزوین) در قالب یک چارچوب به صورت جدول ارائه شد.

ابتکار عمل شکوفایی شهری در سال 2012 توسط سازمان ملل با شش متغیر بهره وری، پایداری زیست محیطی، عدالت و مشارکت اجتماعی، کیفیت زندگی، توسعه زیرساخت، و حکمرانی و قانون گذاری شهری معرفی شد. از طرف دیگر، مفهوم دسترسی از سوی بیشتر نظریه پردازان برنامه ریزی شهری به صورت یک معیار مهم در ارتقای کیفیت زندگی شهری مطرح شده است. این پژوهش از نوع کاربردی و هدف اصلی آن ارزیابی تأثیرات شاخص دسترسی در بهبود شاخص شکوفایی شهری به منظور بهبود و کاراترکردن این شاخص جهانی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شهروندان مناطق یازده گانه شهر شیراز است که با استفاده از فرمول کوکران (2007) حجم نمونه موردنیاز 384 نفر تعیین شد. برای اطمینان بیشتر، 10درصد به حجم نمونه مورد نیاز اضافه شد و نهایتاً 421 نفر از شهروندان پرسش نامه را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها و سنجش شاخص های شکوفایی شهری و دسترسی در محدوده مورد مطالعه، از روش تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از نرم افزارهای مدل یابی معادلات ساختاری، نظیر AMOS و LISREL، استفاده شده است. بررسی ارتباط بین شاخص های دسترسی با شکوفایی شهری حاکی از آن بود که اغلب شاخص های دسترسی رابطه ای قوی با شکوفایی شهری دارند و می توان شاخص دسترسی را بخشی از سازه شکوفایی مد نظر قرار داد. به عبارت دیگر، شاخص دسترسی بار عاملی قابل قبولی بر روی سازه شکوفایی شهری دارد و موجب بهبود شاخص های برازش مدل شکوفایی شهری و درنتیجه آن اثربخشی بیشتر تحلیل ها و ارزیابی های شکوفایی شهری می شود.

سیاست گذاری عمومی به مثابه مجموعه فعالیت های نهادی که تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر زندگی شهروندان دارد، و از تصمیم ها و سیاست هایی که بوسیله مراجع مختلف بخش عمومی در ارتباط با موضوع شهر و سکونت گاه های انسانی از قبیل مجلس، دولت و قوه قضائیه که نماینده حفظ منافع عمومی جامعه می باشند، اتخاذ می شود. فرایند سیاست گذاری بر مبنای فرایند از بالا به پایین می باشد. با تلفیق حکمروایی و سیاست گذاری عمومی شاهد مشارکت پذیری بالا، تشخیص آسان و سریع مشکلات شهری و جایگزین های سریع در فرایند ها را شاهد هستیم. با روند مشارکت پذیری و حکمروایی مشارکتی شاهد تحقق سیاست گذاری عمومی در جامعه خواهیم بود. بنابراین هدف این پژوهش ارائه مولفه های حکمروایی شایسته شهری در فضای کلانشهری اهواز می باشد. این تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، شامل کارشناسان و خبرگان مدیریت شهری، در شهر اهواز می باشد. ابزار مورد استفاده در تحقیق پرسشنامه بوده و به تعداد 50 نفر به صورت تصادفی انجام یافته است. نتایج بیانگر آن است که در سطح اطمینان 95 درصد رابطه معناداری بین مؤلفه های مورد مطالعه وجود دارد. متغیرهای همپایانی، اثر بخشی و کارآمدی، مشارکت پذیری و ظرفیت و ترتیبات نهادی در مقایسه با سایر متغیرها در حکمروایی منطقه کلانشهری اهواز نقش مؤثری را ایفا می کنند.

بیان مسأله: اختلاط کاربری زمین، شکلی از توسعه شهری مبتنی بر تمرکز کاربری های مختلف، در یک منطقه مشخص است که رویکرد جدیدی در چیدمان و ارتباط مکانی کاربری ها محسوب می شود. به منظور ارزیابی الگوی توزیع اختلاط کاربری های شهری، از یکی از شاخص های مکانی با عنوان شاخص «تنوع» استفاده می شود. اگر قرار باشد یک اختلاط کاربری، از پیچیدگی کافی برای حفظ امنیت شهر، ارتباط عمومی و کاربری متعامل برخوردار باشد، نیاز به اجزای بسیار متنوع دارد. اگرچه شهرها را می توان به طور طبیعی خالقان اقتصادی تنوع برای کسب و کار نو دانست؛ امّا به این معنا نیست که شهرها به صورت خود به خودی، تنها با حضور خود، «تنوع» را می آفرینند. شهرها در صورتِ عدم موفقیت در خلقِ «تنوع»، تنها اندکی بهتر از سکونتگاه های کوچک اند.هدف: اگرچه مدل های مختلفی برای ارزیابی تنوع وجود دارد؛ امّا استفاده از این مدل ها به صورت مجزا، به دلیل پایین بودن شاخص های مورد استفاده، نمی توانند به صورت دقیق و با توجه به شرایط موجود در شهرها، مؤلفه «تنوع» را در پهنه کاربری زمین مختلط ارزیابی نمایند؛ بدین منظور در این پژوهش «مدل تنوع مکان» ارائه شده است.روش: به منظور تحقق اهداف ذکر شده این پژوهش، از ترکیبی از روش های علوم طبیعی، روش دلفی، روش آماری میانگین، نمودار نقاط پراکنده با معیار نقطه شکست، ضریب هماهنگی کندال و آنتروپی شانون استفاده شده است.یافته ها: مدل نهایی در قالب 12 شاخص ارائه شد که در این میان شاخص«درجه اختلاط کاربری زمین» بیشترین میزان اهمیت با وزن شاخص (310/0) و کم اهمیت ترین شاخص «ترکیب جنسی» با وزن شاخص (014/0) می باشد.نتیجه گیری: در این پژوهش مدل نوین «تنوع مکان» جهت ارزیابی پهنه کاربری زمین تبیین و همچنین ضریب تأثیر و اولویت شاخص های آن مشخص شد.

بیان مساله : امروزه گسترش دامنه فعالیت ها به واسطه ساخت و سازهای سرسام آور در شهرها، موجب بروز مشکلات ترافیکی در معابر نظیر تراکم ترافیک و کُندی جریان عادی عبور و مرور وسایل نقلیه،کاهش شدید فضای پارکینگ، افزایش استفاده از سوخت های فسیلی،بروز تصادفات و کاهش میزان امنیت عابران،افزایش آلودگی های زیست محیطی و مشکلات اجتماعی چون کاهش سرزندگی در افراد و مسائلی از این دست می شود.مراکز شهری به دلیل تمرکز فعالیت ها و تجمع افراد، همواره به عنوان یکی از مهم ترین گره های ترافیکی در سطح شهرها نمایان می شوند. نظریه پردازان شهری ضمن ارائه تکنیک های متعدد در راستای توسعه انسان محورشهرها،اشاره ای مستقیم به احداث پیاده راه ها و تأثیرات مثبت این گونه فضاها بر رونق سرزندگی اجتماعی و افزایش رضایتمندی شهروندان داشته و آن را به عنوان یکی از مهم ترین راهکارهای کاهش حجم ترافیک وسایل نقلیه در  معابر معرفی می کنند.در فضای مشترک علاوه بر مرتفع کردن اولویت نخست نظریه پردازان شهری که همان انسان محور کردن فضاهای شهری می باشد، به نیازهای وابسته به حضور خودروها نیز توجه شده و همین امر موجب رضایت خیل عظیمی از ذینفعان فضاهای شهری به همراه داشته است.در فضای مشترک سعی برآن شده که علاوه بر حضور کامل افراد پیاده، وسایل نقلیه به صورت کنترل شده و با حجم محدود در فضای شهری حضور یابند. هدف:مقاله حاضر با هدف استخراج و ارائه معیارهای طراحی شهری ایجاد فضاهای مشترک در مراکز شهری(در این پژوهش : خیابان خیام شهر قزوین) بر مبنای تحلیل اطلاعات بدست آمده از تجربیات موفق جهانی تدوین شده است. روش:در فرآیند پژوهش ضمن بررسی مبانی نظری مرتبط با نظریه مذکور،با استفاده از روش های توصیفی و تحلیل اطلاعات موجود در منابع موردنظر،به بررسی معیارهای طراحی فضای مشترک در تجارب جهانی پرداخته و در ادامه معیارهای پیشنهادی به منظور اجرای این طرح در مناطق مرکزی شهری ارائه شده است. یافته ها:یافته های پژوهش در ۵ محور مجزا، اصول و معیارهای طراحی فضای مشترک بمنظور اجرا در مناطق مراکز شهری را شناسایی کرده و زیرمعیارها، محورهای استراتژیک،راهکارها و در نهایت ضوابط و توصیه های طراحی سیاست اجرایی را در چارچوبی مشخص ارائه کرده است. نتیجه:ارائه چارچوبی مدون در قالب ۵ محور مدیریت و آرامسازی ترافیک،بهبود سیمای کالبدی شهر،وضعیت زیست محیطی،وضعیت اقتصادی و خدمات شهری،تقویت زندگی اجتماعی و تعاملات فرهنگی از معیارهای طراحی فضای مشترک در مناطق مرکزی شهری می باشد.

هدف مقاله حاضر تعیین مکانی  پهنههای فقر و فرسودگی بافت کالبدی-فضایی شهر شهریار است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری شامل محدوده قانونی شهر شهریار در سال 1395 است. در این پژوهش از طریق روش های AHP  و دلفی به پهنهبندی مکانی فقر اقدام شده است. از نرمافزارهای GIS و  Expert choice برای تحلیل داده ها استفاده شده است. متغییرهای پژوهش مشتمل بر بعد خانوار، نسبت جمعیت زیر 15 سال از کل جمعیت، نسبت مهاجران به جمعیت هر محله، نسبت جنسی مهاجران، نسبت جنسی،  نرخ باسوادی، نرخ بیکاری کل، بار تکفل، خانههای تعمیری، خانههای تخریبی، تعداد طبقات و میزان دسترسی به کاربریهای آموزشی، بهداشتی، فراغتی و فضای سبز است. نتایج پژوهش بیانگر نوعی قطبش اجتماعی در شهر شهریار است. به طوری که محلههای بردآباد شمالی و بردآباد جنوبی، محمدیه، کرشته، فرهنگ، طالقانی، کهنز، سینک، فرزانگان، مریم شمالی، شهرک اداری، باغستان شرقی، باغستان غربی، معین الملک، بهار، علیشاعوض، شاهچای جنوبی، دینارآباد و آستانه جنوبی در وضعیت نامتعارف و محرومی قرار دارند. در همان حال که محلههای مریم جنوبی، فرزانگان جنوبی، شاهچای شمالی، بوستان، آستانه شمالی، صدف و شاهد در وضعیت بهتری قرار دارند. از سوی دیگر، محلههای امیرآباد(بردآباد شمالی و جنوبی)، کرشته، فرهنگ و کهنز به عنوان بافتهای مصوب شهر شهریار شناخته میشوند. مساحت بافت فرسوده در شهر شهریار، 150 هکتار است که بر اساس آمار سال 1395،  46274 نفر در آن زندگی میکنند. بنابراین همپوشانی کاملی بین پهنههای فقیرنشین و بافتهای فرسوده در شهر شهریار وجود دارد.

امروزه آگاهی یکی از عوامل موثر در مشارکت شهروندان به حساب می آید. یادگیری همه جانبه، همگانی و مادام العمر مفاهیمی هستند که در مکانی تحقق می یابند که از آن به شهر یادگیرنده تعبیر می شود. در این پژوهش ابتدا ابعاد و مولفه های شهر یادگیرنده با استفاده از منابع اسنادی شناسایی و پس از بررسی تکمیل شده است. با جمع بندی نهایی، شهر یادگیرنده در سه بعد بستر ، فضا و دامنه یادگیری دسته بندی و با استفاده از روش آمیخته به صورت توصیفی -تحلیلی و نظرسنجی از نخبگان، مهم ترین مولفه های هر بعد شناسایی شد.در مرحله بعد با استفاده از پیمایش از بین 360 نفر نمونه مربوط به جامعه آماری شهر قزوین، ارتباط این مولفه ها با زمینه های مشارکت شهروندی (اجتماعی،اقتصادی و علمی) در شهر قزوین مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از آزمون همبستگی تائو بی کندال و نرم افزار SPSS، رابطه معنی داری میان این دو مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر آن است که مشارکت اجتماعی با آموزش رسمی، بسترهای جسمی-روانی، سیاسی -نهادی، اقتصادی و حوزه یادگیری رابطه معنی دار و مشارکت اقتصادی با آموزش رسمی، بسترهای فرهنگی، سیاسی-نهادی،حوزه یادگیری و یادگیری مادام العمر رابطه معنی دار دارد و مشارکت علمی نیز تنها با آموزش رسمی، بسترهای فرهنگی، فناوری و جسمی-روانی رابطه معنی دار دارد.

اگرچه امروزه برتری و اهمیت رویکرد توسعه مختلط کاربری های شهری در فرآیند شهرنشینی و برنامه ریزی شهری، آشکار شده است؛ امّا این رویکرد، ضرورتاً یک رویکرد غالب نیست؛ بلکه ساختاری از شهر را تولید می کند که مدّ نظر پارادایم های معاصرِ توسعه شهریِ مبتنی براختلاط کاربری زمین شهری نظیر نوشهرگرایی می باشد. برای پویایی این رویکرد جدید، نیاز به بازاندیشی در عوامل و عناصر شکل دهنده ساختار و فرم شهری است که مولّد تنوع باشند. شاخص «تنوع» زیرمجموعه «الگوی توزیع» به عنوان یکی از اجزای  مدل ارزیابی اختلاط کاربری زمین شهری است. شاخص های مطرح شده در این مدل به ویژه «تنوع» بسیار پیچیده اند؛ لذا جهت تبیین و شفاف سازی این مفهوم به مطالعات بین رشته ای روی آورده و از مفاهیم «تنوع زیستی» وام گرفته و بر مبنای پارادایم های توسعه شهری مبتنی بر اختلاط کاربری زمین شهری که به طور مستقیم بر محیط زیست تأثیرگذار هستند، بسط داده شده است؛ علاوه بر شاخص های استخراج شده ازنظریات، مدل ها و روش های ارزیابی «تنوع» بر اساس روش «تحلیل محتوی کیفی»، با استفاده از «روش دلفی» بر پایه نظرات خبرگان و متخصصین شاخص های جدیدی استخراج وجهت ارزیابی و اولویت بندی نتایجِ استخراج شده از روش های آماری، نمودار «نقاط پراکنده» با معیار «نقطه شکست»، «ضریب هماهنگی کندال» به منظور ارزیابی میزان اتفاق نظر اعضاء پنل و میزان اطمینان نسبت به شاخص های اجماع شده و روش پردازش داده های «تحلیل محتوی» استفاده و برآیند همه مفاهیم و شاخص های مورد بررسی، با عنوان «مدل تنوع مکان (PDM)» تبیین شد. این مدل شامل 4 دسته و 12 شاخص می باشد که درواقع دسته «الف» با میانگین وزن دسته (310/0) بیشترین اهمیت و دسته «د» با میانگین وزن دسته (180/0) کم ترین اهمیت را دارد.

«شهر یادگیرنده» مفهومی جدید است که هدف آن بسیج منابع برای یادگیری همه شهروندان در تمام طول عمر و همه مکان ها است تا موجب رشد فردی، توسعه اقتصادی و انسجام اجتماعی افراد شود. این مفهوم ابعاد و مؤلفه های متفاوتی دارد که توسط محققان و نهادهای گوناگون استخراج شده اند. در این تحقیق به بررسی ابعاد و شاخص های شهر یادگیرنده از دیدگاه «شورای یادگیری کانادا»، «کمیسیون اروپا» و «مؤسسه یادگیری مادام العمر یونسکو»، و با تأکید بر مفهوم یادگیری مادام العمر پرداخته شده است. نوع پژوهش توصیفی-تحلیلی و جامعه آماری پژوهش،20 نفر از متخصصان حوزه آموزش رسمی و استادان دانشگاهی در محدوده مطالعاتی شهر قزوین بود. پس از جمع بندی، مؤلفه های نهایی شهر یادگیرنده در پنج بعد که شامل «نظام آموزش وپرورش رسمی»، «یادگیری در جوامع و خانواده ها»، «یادگیری در محل کار»، «فناوری و کیفیت یادگیری» و «فرهنگ یادگیری» است، استخراج و به روش «تحلیل سلسله مراتبی (AHP)» و توسط نرم افزار «اکسپرت چویس» مورد تجزیه وتحلیل قرار و اولویت ها در هر بعد مشخص شد. نتایج تحقیق نشان می دهند که مهم ترین ابعاد شهر یادگیرنده، یادگیری رسمی و یادگیری در جوامع و خانواده هاست و بر اساس آن مهم ترین مؤلفه ها عبارت اند از: «گسترش آموزش رسمی»، «استفاده از مربیان آموزش دیده»، «حمایت از آموزش گروه های محروم»، «تشویق یادگیری مداوم در خانواده و جامعه» و «یادگیری از طریق رسانه ها و فرهنگ ها» که با توجه به شرایط کشور برای دستیابی به شهر یادگیرنده می تواند در اولویت قرار گیرد.