احسان خانمحمدی

بعد از دهه 1970 نوعی چرخش مطالعاتی از تمرکز صرف بر وجوه تولید به وجوه مصرف به ویژه مصرف فرهنگی و نوعی چرخش تبیینی از تأکید بر متغیرهای به اصطلاح «سخت» مانند طبقه، به تأکید و توجه به متغیرهای به اصطلاح «نرم» مانند هویت اتفاق افتاد. بر اساس این، پژوهشگران به مصرف موسیقیایی که یکی از مهم ترین گونه های مصرف فرهنگی است و تبیین آن بر اساس هویت جمعی توجه کردند. با وجود این، جامعه شناسان جامعه ما به هر دو واقعیت بررسی مصرف گونه های موسیقیایی و تبیین آن بر اساس عوامل فرهنگی، کمتر توجه کرده اند. با درنظرگرفتن محدودیت های بالا، مقاله حاضر نتیجه پژوهشی کمّی - پیمایشی است که درباره رابطه مصرف گونه های موسیقیایی با هویت جمعی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان لر دانشگاه یاسوج بوده اند که برای دسترسی به آنان از شیوه نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای متناسب با حجم استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش، مصرف موسیقی پاپ و موسیقی کلاسیک غربی به ترتیب پرمصرف ترین و کم مصرف رین گونه های موسیقیایی دانشجویان بوده اند. رابطه هویت قومی با مصرف گونه های موسیقیایی محلی، پاپ و مذهبی، مثبت و معنادار و با موسیقی سنتی و غربی، غیرمعنادار بود. رابطه هویت ملی با مصرف گونه های موسیقیایی غربی و پاپ، منفی و معنادار، با موسیقی مذهبی، مثبت و معنادار و با سایر گونه های موسیقی غیرمعنا دار بود. رابطه هویت جهانی با مصرف گونه های موسیقیایی غربی و پاپ، مثبت و با موسیقی های سنتی، محلی و مذهبی، منفی و معنادار بوده است. درنهایت می توان گفت میزان برجستگی، تعهد و تعلق به هر یک از گونه های هویت جمعی، ذائقه مصرف موسیقیایی فرد را به سمت و سوی مصرف یک نوع موسیقی خاص سوق می دهد؛ به عبارتی افراد منفعلانه موسیقی مصرف نمی کنند، بلکه فعالانه متناسب با سرمایه های هویتی خود موسیقی های خاصی را انتخاب و مصرف می کنند.

ماهیت مفاهیم «عقل» و «دین»، و از همه مهم تر، رابطه بین آنها همواره از مهم ترین مباحث قابل توجه و مناقشه در بین متکلمان و نظریه پردازان حوزه های مطالعاتی، به ویژه معرفت شناسی و علم کلام بوده است. آراء متفاوت و گاه متناقض در این زمینه شبهات و ابهامات بسیاری را موجب شده است. اندیشه های شهید مطهری به عنوان یکی از قابل استنادترین الگوها در زمینه ارتباط عقل و دین، همواره مطمح نظر بوده است. ازاین رو، با نظر به اهمیت این موضوع، پژوهش پیش رو با هدف شناخت نسبت عقل و دین با یکدیگر از نظر ایشان صورت گرفته است. برای گردآوری داده ها، از روش اسنادی و ابزار فیش برداری استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که در نظر شهید مطهری، عقل و دین علاوه بر سازگاری، مکمّل یکدیگر نیز هستند. در واقع، انسان با هیچ کدام از دو مقوله مذکور، به تنهایی قادر به وصول تکامل و سعادت واقعی نیست و این مهم تنها در صورت همراهی عقل با دین قابل تحقق است. با وجود این، دین نسبت به عقل از تقدم برخوردار است؛ زیرا دین پروراننده عقل است.

«ازخودبیگانگی» به عنوان یکی از مهم ترین مسائل انسان شناختی، که در رشته های گوناگون و از دیدگاه های مختلف، محل توجه و بررسی قرار گرفته، در زندگی امروزی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر، بررسی مفهوم «ازخودبیگانگی» از نظر دو اندیشمند غربی و اسلامی، اریک فروم و جلال آل احمد، با توجه به جایگاه خاص آنها در مقام اندیشه است. برای گردآوری داده ها، از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است. براساس نتایج تحقیق، مفهوم «ازخودبیگانگی» در نظر اندیشمندان مذکور، متشکل از چهار بُعدِ ماهیت، نمودها، ریشه ها، و راه های برون رفت از آن است. علاوه بر این، روشن شد که تشریح ابعاد گوناگون «ازخودبیگانگی» از سوی این دو اندیشمند، علاوه بر تفاوت های مبنایی و ظاهری، از شباهت هایی نیز برخوردار است. در نهایت، با توجه به نظر این دو، می توان گفت که اولا،ً باید از برخورد منفعلانه با عوامل پدیدآورنده «ازخودبیگانگی» دوری کرد. ثانیاً، اینکه رهاییِ از «ازخودبیگانگی» از رهگذر فردگرایی حاصل نمی شود و مستلزم ارزش های جمع گرایانه است.

ادراک از فساد، از شاخص های مهم برای شناخت وضعیت فساد، روند آن و نگرش مردم به میزان، شیوع و چگونگی آن در سطح جامعه است. پژوهش حاضر با روش کمی، به شیوه پیمایشی و با ابزار پرسش نامه، وضعیت ادراک از فساد را بین شهروندان شهر سرپل ذهاب بررسی کرده است. حجم نمونه 400 نفر بود که برای دست یابی به آنها از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای متناسب با حجم استفاده شد. برای ارزیابی اعتبار و پایایی ابزار پژوهش نیز به ترتیب از روش های اعتباریابی صوری و سازه ای و آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که نشان داد ابزار پژوهش، اعتبار و پایایی مناسبی دارد. نتایج پژوهش نشان دادند ازنظر پاسخگویان، شهرداری ها بیشترین و دانشگاه ها کمترین میزان شیوع فساد را دارند. ازنظر آنها، در ده سال اخیر، روند اختلاس در سطح جامعه افزایش یافته است؛ این در حالی است که در میزان ارتشا و پارتی بازی تغییر چندانی صورت نگرفته است. به علاوه، میزان ادراک از فساد مردان به طور معناداری بیش از زنان بود. بین گرایش های سیاسی نیز در وضعیت شاخص ادراک از فساد تفاوت معناداری وجود داشت. شاخص ادراک از فساد، با متغیرهای آگاهی سیاسی، مصرف رسانه ای و جهت گیری ارزشی مدرن، ارتباط مثبت و معنادار و با پایگاه اقتصادی - اجتماعی، ارتباطی غیرمعنادار داشت؛ درنهایت، براساس مقدار بتا در تحلیل مسیر، مشخص شد متغیر آگاهی سیاسی، بیشترین نقش را در تبیین شاخص ادراک از فساد دارد.

بررسی وضعیت دینداری به منزله یکی از گونه های مهم هویتی در جامعه ایران، جایگاه عملی و پژوهشی خاصی دارد؛ ازاین رو، پژوهش حاضر به صورت کمی و با روش پیمایشی و ابزار پرسش نامه، وضعیت دینداری جوانان شهر سرپل ذهاب را بررسی کرده است. حجم نمونه 635 نفر تعیین و برای دسترسی به آنها از روش نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای متناسب با حجم استفاده شد. اعتبار و پایایی پرسش نامه به ترتیب با روش اعتبار سازه و آزمون آلفای کرونباخ، ارزیابی و مناسب تشخیص داده شد. نتایج نشان دادند میزان دینداری بین پاسخگویان کمی بالاتر از حد میانگین بود و بین ابعاد دینداری، بعد اعتقادی بیشترین میانگین و بعد عملی کمترین میانگین را داشت. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان دادند سه متغیر سرمایه اجتماعی، هویت ملی و هویت قومی، ارتباط مستقیم و معناداری با میزان دینداری دارند؛ اما مصرف رسانه ای ارتباط منفی و پایگاه اقتصادی - اجتماعی ارتباطی غیرمعنادار با میزان دینداری دارند.

هدف: هدف این پژوهش ارائه مدل سیستمی دینامیکی برای ساخت منظر رشد و یادگیری یک شرکت تولیدی است. تمرکز اصلی مدل بر مدیریت منابع انسانی شرکت است. روش: در این پ ژوهش، رویکردی مبتنی بر شبیه سازی پویا به منظور ارزیابی وضعیت نیروی انسانی ارائه شده است. بدین منظور ضمن شناسایی مهم ترین متغیرهای منظر رشد و یادگیری کارت امتیازی متوازن، دو مدل کیفی و کمی طراحی و پیاده سازی شد. مدل کیفی توصیف کننده روابط علت و معلولی و چگونگی وجود بازخورد سیستمی بین متغیرهاست و مدل کمی بر روابط ریاضی بین آنها مبتنی است. یافته ها: مدل پیشنهاد شده در یک شرکت تولیدی فعال در صنعت غذایی و آشامیدنی کشور به اجرا درآمد. بر اساس اهداف استراتژی منابع انسانی آن شرکت، سناریوهای متفاوتی تعریف شد و با اجرای سناریوها، وضعیت شاخص های منابع انسانی در آینده شرکت پیش بینی و تحلیل شد. نتیجه گیری: با استفاده از مدل ارائه شده، مدیران شرکت قادر خواهند بود که عوامل مؤثر و میزان تأثیر آنها را در مهم ترین شاخص های منابع انسانی ارزیابی کرده و برای کسب موفقیت در آینده تصمیم های لازم را اتخاذ کنند.      

برخلاف دوره مدرن اولیه که «خود» در سطح دولت ملت ها تثبیت و هویت یابی می شد؛ امروزه جهانی شدن و قلمروزدایی شدن به نوعی سیالیت هویت یابی اجتماعی انجامیده است. درا ین وضعیت یکی از مهم ترین چالش های علمی و سیاست گذاری بحث نسبت و رابطه ی هویت یابی های اجتماعی ملی و جهانی و میزان تعلق و تعهد به آنان است. پژوهش حاضر با روش کمی و پیمایشی، برجستگی مؤلفه ها و همبستگیِ هویت های ملی و جهانی را بین 400 نفر از دانشجویان لُر دانشگاه یاسوج بررسی کرده است. روش نمونه گیری، روش چند مرحله ای طبقه ای بوده است. براساس نتایج تحقیق، پاسخگویان، ادبیات و اشعار ملی، و سبک پوشش غربی را برجسته ترین مؤلفه های هویت های ملی و جهانی دانسته اند. آنها بیشترین تعهد و تعلقِ خاطر را به ترتیب، به هویت ملی و جهانی داشته اند. براساس نتایج تحقیق می توان گفت اگر هویت ها را متشکل از عناصر متعددی در نظر بگیریم، پاسخگویان در انتخاب هر یک از عناصر مربوط به هویت های ملی و جهانی «گزینشی» عمل می کنند و رابطه ی بین انواع هویت ها از نوع تضاد یا همنشینی نیست. در مقابل، اگر هویت ها را به عنوان کلیت های یکپارچه و منسجم در نظر بگیریم، رابطه ی بین آنها از نوع رابطه ی تضاد و قدرت/ مقاومت است.

با توجه به اهمیتی که ژانر خلقیات نویسی در فرهنگ ایرانی دارد، در این پژوهش به بررسی و نقدِ بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در این آثار پرداخته شده است. خلقیات نویسی با هدف بررسی و فهرست برداری از خصلت های فرهنگی و اخلاقی ایرانیان، یکی از گونه های ویژه نوشتارهای فرهنگی و اجتماعی است که حیاتی طولانی و دست کم همپای پیدایش گفتار جامعه شناسی آکادمیک در ایران دارد. کتاب «از ماست که بر ماست» اثر رضا بهرام پور، نمونه مورد بررسی در پژوهش حاضر است. برای بررسی و نقد بازنمایی رفتارهای اخلاقی ایرانیان در این اثر از روش تحلیل گفتمان انتقادی بر اساس الگوی تئون ون دایک استفاده شده است. نتایج نشان داد که آثار خلقیات نویسی از بسیاری از استراتژی های ایدئولوژیک برای به تصویر کشیدن رفتارهای اخلاقی ایرانیان بهره می برند. گفتمانی که این ژانر نوشتاری در پرتو آن ایرانیان را نقد می کند، گفتمان خودانتقادی فرهنگی است. این گفتمان بیش از آن که در پی بررسی و توصیف رفتارهای فرهنگی و اخلاقی ایرانیان باشد، در حال ساخت این رفتارها است. به این صورت که با جهت دهی به رفتار ایرانیان، آن ها را به سمت رفتارهای اخلاقی ناپسند هدایت می کند؛ بر اساس بازنمایی بهرام پور در این کتاب، رفتارهای اخلاقیِ ناپسند ایرانیان، سه برابر بیشتر از رفتارهای اخلاقیِ پسندیده آن ها است. در واقع، متون خلقیات نویسی با استراتژی های مبتنی بر ایدئولوژی خودانتقادی، این امکان را در دسترس ایرانیان قرار می دهند تا اَعمال خود را نسبت به غیرایرانی ها تفسیر کنند. براین اساس، این آثار به ایرانیان می گویند که آن ها ذاتاً غیراخلاقی عمل می کنند و در مقابل، غربی ها ذاتاً مردمانی اخلاق مدار هستند.

هدف: نقشه استراتژی تصریح کننده فرضیات استراتژی است. نقشه استراتژی به سازمان کمک می کند که استراتژی خود را به شکلی منسجم، یکپارچه و سیستماتیک نشان دهد. هدف این پژوهش ارائه روشی نظام مند به منظور ترسیم نقشه استراتژیک و رتبه بندی اهداف موجود در نقشه می باشد. روش: در این پژوهش به منظور ساختار دهی و رتبه بندی اهداف راهبردی با استفاده از روش نگاشت شناختی فازی ساختار اهداف استخراج و با روش BORDA-OWA اهداف رتبه بندی و میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری آن ها استخراج می شوند. یافته ها: ارتباطات میان اهداف نقشه استراتژی با استفاده از روشFCM  تعیین شده و با استفاده از آزمون آماری به تأیید خبرگان سازمان رسیدند و براساس روابط مورد تأیید نقشه استراتژی سازمان تدوین شد. در مرحله دوم پژوهش، درنهایت با استفاده از روش Borda-OWA رتبه بندی اهداف استراتژیک با در نظر گفتن نظر تجمیعی مدیران و ریسک پذیری های مختلف آنها ارائه شد. نتیجه گیری : نتایج این پژوهش نشان داد که رشد درآمد سودآور و بهبود بهره وری فروش از منظر مالی جز کلیدی ترین و تأثیرپذیرترین اهداف هستند.  

چارچوب کارت امتیازی متوازن با ساختاری سلسله مراتبی، چندلایه و علی معلولی، می تواند مسیر رشد سازمان را روشن کند و گام های پیشرفت را هموار سازد و علاوه بر پایش اهداف مالی، سایر عوامل تأثیرگذار و پیش برنده را هم در نظر گیرد و کنترل کند. در این پژوهش پس از مطالعه ادبیات کارت امتیازی متوازن، مدلی پیشنهاد می شود که ضمن استخراج اهداف استراتژیک و مقاصد استراتژیک، درجه اهمیت مقاصد استراتژیک را نیز با استفاده از روش حداقل انحراف لگاریتمی فازی تعیین می کند و به کمک روش همسانی فازی به اولویت بندی اهداف بر اساس مقاصد می پردازد و بدین ترتیب نقشه استراتژی سازمان به دست می آید. به همین منظور پس از انتخاب شرکتی با همکاری مدیران عالی آن شرکت، مدل پیشنهادی در آن به اجرا گذاشته شد. نتایج مطالعه موردی این پژوهش نشان می دهد مهم ترین اهداف استراتژیک شرکت مد نظر، در منظر رشد و یادگیری نقشه استراتژی شرکت قرار دارد و به سازمان برای رسیدن به مقاصد استراتژیک اهداف موجود در این منظر، بیش از هر چیز کمک می کند.

در پژوهش حاضر، پس از مطالعه مبانی نظری کارت امتیازی متوازن و بررسی راه حل های ارائه شده برای بهبود کاربرد آن در توسعه نقشه استراتژی و اهداف استراتژیک که روشن کننده مسیر حرکت سازمان در مسیر رشد و دستیابی به اهداف سازمانی است، مدلی پیشنهاد می شود تا با نگاهی نو و کاربردی، روابط اهداف استراتژیک تعیین و اولویت بندی شوند. در این پژوهش، نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدهای اولویت دار سازمان به عنوان معیارهای ارزیابی اهداف استراتژیک در نظر گرفته شده است؛ سپس با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی توسعه یافته بر اساس احتمال اهداف استراتژیک اولویت بندی شده اند. در روش تاپسیس فازی پیشنهادی مفهوم روش ﭘﺮﺗﻔﻮی میانگین واریانس مارکویتز برای بهبود روش تاپسیس فازی به کار رفته است. برای به کارگیری تکنیک تاپسیس فازی باید معیارها وزن دهی شوند. با توجه به وجود ارتباط و وابستگی درونی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها از روش تحلیل شبکه ای برای وزن دهی آن ها استفاده شد. پس از اولویت بندی اهداف، ارتباطات آن ها با استفاده از روش دیمتل فازی تعیین شده و نقشه ارتباطات علت و معلولی میان آن ها ترسیم شد. درنهایت یک مطالعه موردی برای نشان دادن اثربخشی روش پیشنهادی ارائه شده است.