عاطفه خاوری

پایداری اجتماعی یکی از ارکان اساسی در توسعه پایدار و به عنوان یکی از کلیدی ترین ابزار در برنامه ریزی و سیاستگذاری شهری می باشد و عدم توجه به آن، برنامه ها و پروژه های گوناگون توسعه را با مخاطره مواجه می سازد و خسارات جبران ناپذیری را برای محله ها و همچنین ساکنین آنها برجای می-گذارد. با توجه به اهمیت بعد اجتماعی پایداری پژوهش حاضر با هدف بررسی پایداری اجتماعی در شهرک مهرگان مشهد انجام می گردد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش پیمایشی بوده که در این روش از پرسشنامه استفاده شده که روایی آن با آزمون آلفای کرونباخ، 79/0 مورد تأیید قرار گرفته است. جامعه آماری شامل ساکنان شهرک مهرگان (16745 نفر) بوده و تعداد حجم نمونه 375 نمونه تعیین شده است. در تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون فریدمن و تی هتلینگ استفاده شده و جهت نمایش مدل مفهومی از تحلیل مسیر استفاده شده است. بر اساس یافته های حاصل از آزمون فریدمن، تی هتلینگ و تحلیل مسیر به ترتیب شاخص های سرمایه اجتماعی، رضایت از مسکن، عدالت فضایی بیشترین تأثیر و در اولویت بعدی حس تعلق، مشارکت اجتماعی و هویت در پایداری اجتماعی شهرک مهرگان تأثیر کمتری را داشته اند. همچنین نتایج دو آزمون فریدمن، تی هتلینگ نشان می دهد که؛ سه شاخص حس تعلق، مشارکت اجتماعی و هویت پایین تر از میانگین و سه شاخص سرمایه اجتماعی، رضایت از مسکن و عدالت فضایی بالاتر از میانگین می باشند. در مجموع پایداری اجتماعی در محدوده مورد مطالعه در وضعیت مطلوبی نمی باشد.

زیست پذیری یکی از راهبردهای توسعه پایدار است و شهری زیست پذیر نام دارد که سه مؤلفه اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در آن، به سمت توسعه پایدار گام بردارند. در راستای چنین هدفی پژوهش حاضر باهدف سنجش میزان زیست پذیری سکونت گاه های شهری مناطق مرزی در شهر تربت جام انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر تربت جام بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۳ برآورد شده است. در تجزیه وتحلیل داده ها از روش تی هتلینگ و آزمون فریدمن و تی تک نمونه ای گردیده است. در این پژوهش سهم مؤلفه اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی با سیزده شاخص موردبررسی قرارگرفته اند که به ترتیب عبارت اند از: امکانات و زیرساخت ها، امنیت فردی و اجتماعی، اوقات فراغت و فضای باز، امکانات بهداشتی درمانی، هویت و حس مکان، مشارکت، امکانات آموزشی، آلودگی، حمل ونقل، مسکن، چشم انداز، اقتصاد و اشتغال و نوع سفر. نتایج حاصل از آزمون تی هتلینگ و تی تک نمونه ای و فریدمن نشان از تأثیرگذاری پنج شاخص اولیه در افزایش میزان زیست پذیری دارند. و همین طور هشت شاخص باقیمانده دیگر نیز از میانگین اصلی پایین تر هستند که این نیز نشان دهنده وضعیت نامطلوب این شاخص ها در سطح شهر موردمطالعه است. پس درنهایت می توان اذعان نمود که میزان زیست پذیری در تربت جام به عنوان شهری مرزی پایین تر از سطح میانگین قرار دارد.