سید مهدی مجیدی نظامی

بررسی بسامد استفاده از اصطلاحات و واژه های کلیدی در حوزه های خاص دانشی به پژوهشگر کمک می کند که نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کرده و به رفع نقایص و کاستی های پژوهشی خود بپردازد. این کار سبب می شود تا اولاً حوزه های پرکاربرد شناسایی شوند و سپس از طریق مقایسه آن با حوزه های کم کاربرد، برای جبران و متناسب سازی مباحث و پژوهش های موردنیاز دیگر اقدام به موقع انجام شود. بررسی بسامدهای واژه ها و اصطلاحات نمایه ای کتاب های منتشرشده پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، نشان می دهد که در حوزه امنیت، پژوهش های خوبی انجام شده است اما برخی موضوعات در حوزه بازدارندگی و نیز تهدید امنیت، مانند فعالیت های براندازی، محاربه، مهادنه و ارائه نظرات کارشناسی در خصوص مسایل مبتلابه نظام اسلامی در حوزه امنیت، هنوز جای کار دارد و شایسته است در این خصوص، ارزیابی لازم انجام شود و کار بیشتری صورت پذیرد. جامعه هدف در این تحقیق، آثار پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در حوزه امنیت، بین سال های 1396 و 1400 است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی واژگانی است. سؤال تحقیق این است که آیا در آثار پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی توازن لازم در حوزه مباحث امنیت شامل اقدامات تأمین کننده امنیت و اقدامات تهدید کننده امنیت وجود دارد یا خیر؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که برخی واژه های مرتبط دیگر با مباحث امنیتی مانند محاربه، براندازی، اغتشاشات و اقدامات تخریبی با استفاده از فضای مجازی از محورهایی است که جای آن در مباحث مرتبط با امنیت، خالی است.

از واژه هایی که در حوزه مشکلات مربوط به روابط زناشویی، در سالیان اخیر، متداول شده واژه طلاق عاطفی است. زوجین در طلاق عاطفی گرچه ازنظر قانون، متأهل محسوب می شوند لیکن در حقیقت دل ها جدای از هم است و معمولاً، نفرت، کراهت و شقاق بین زوجین، موج می زند. طلاق عاطفی که معلول علل خاص فردی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است خود، عامل مشکلات دیگری مانند بگومگوهای خانوادگی، فشارهای روحی روانی، ضرب وجرح و دعوا و مرافعه و طلاق رسمی و شرعی می شود. این پژوهش به دنبال این بوده که آیا طلاق عاطفی در منابع فقهی آمده است یا خیر؟. در این مقاله با پژوهشی که در منابع فقهی انجام شده معلوم شد که واژه طلاق عاطفی و به عبارت بهتر فراق عاطفی گرچه در منابع فقهی نیامده ولی در ابواب مختلف فقهی مرتبط با طلاق و فراق زوجین، می تواند سراغ واژگانی را گرفت که در ارتباط با طلاق عاطفی است. این واژگان عبارت اند از: کراهت در روابط زوجین (شامل کراهت زوج از زوجه، کراهت زوجه از زوج و یا کراهت هریک از زوجین با دیگری)، نشوز، شقاق، سوء خلق و جز آن که اهتمام فقه در همه این موارد، اصلاح روابط موجود در طلاق عاطفی است. روش پژوهش از نظر گردآوری، کتابخانه ای و از نظر ماهیت پژوهش، توصیفی تحلیلی است

مشکلات فراروی ترجمه متون و معادل یابی واژگان و اصطلاحات علوم اسلامی اقتضا می کند که از نویسه گردانی واژگان استفاده شود. استفاده از نویسه گردانی و شرح واژگان، سبب انتقال دقیق تر مفاهیم اسلامی، تعمیق آشنایی کاربر با اصطلاحات اسلامی و تسهیل در نشر معارف اسلامی در جهان می شود. از طرفی، عدم انضباط در نویسه گردانی، سبب هرج ومرج در کیفیت ورود اطلاعات در پایگاه داده ها شده و نیز سردرگمی کاربر، صرف وقت بسیار و عدم دست یابی به همه اطلاعات موردنظر در زمان بازیابی اطلاعات را در پی دارد.<br /> هدف این پژوهش، اثبات ضرورت مدیریت نویسه گردانی از طریق استاندارد سازی و نظام ارجاعات در مترادف ها است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی با مراجعه به اسناد و مدارک موجود به صورت نشر مکتوب یا دیجیتال انجام شده است. دستاوردهای تحقیق عبارتند از: لزوم سیاست گذاری، استانداردسازی نویسه های اصطلاحات همراه با تبیین مفهومی واژگان نویسه گردانی شده و ضرورت استفاده از نظام ارجاعات برای ارجاع به نویسه های استانداردشده. موفقیت در این کار، نیازمند مشارکت و همکاری مراکز پژوهشی، آموزشی، کتاب خانه ها، مراکز نشر و پایگاه های اطلاعاتی برخط به ویژه راهنماهای اینترنتی و موتورهای جستجو در سطح ملی و بین المللی است.

بسیاری از آثاری که در حوزه اخلاق اسلامی نگاشته شده است ناظر به ارائه نظام اخلاقی نیست؛ برخی درصدد تبیین نظام اخلاقی اسلام برآمده و با همین عنوان آثاری نیز ارائه داده اند اما آنچه در عمل مشاهده می شود بیان کلیاتی مرتبط با نظام اخلاقی است و اثری از جزئیات و تفاصیل روابط درونی اضلاع یک نظام که لازمه قطعی آن می باشد به چشم نمی خورد. گرچه عده ای سعی کرده اند با بیان مؤلفه های نظام اخلاقی اسلام به حل این مشکل بپردازند؛ لیکن نقیصه ای که در تبیین نظام اخلاقی اسلام به چشم می خورد صرفاً با بیان کلیاتی از قبیل مؤلفه ها برطرف نمی شود بلکه آن نیازمند کشف همه ابعاد ، زوایا و روابط درهم تنیده میان آن است. در این مقاله تلاش بر این است با بهره گیری از ابزارهای مهندسی محتوا نظیر اصطلاح نامه و هستان شناسی، راهکاری منطقی جهت کشف نظام اخلاقی اسلام ارائه شود.